Zamawiający: Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie ul. Kościuszki Braniewo

Transkrypt

1 Strona1 Doradztwo Społeczne i Gospodarcze ul. Św. Wojciech 22/24 m. 7, Poznań Dział badań i analiz: ul. Śniadeckich 18/7, Poznań tel.: 603/ , 609/ dsig@dsig.pl NIP: Raport końcowy Badanie ewaluacyjne projektu Nowe szanse na zatrudnienie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Zamawiający: Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie ul. Kościuszki Braniewo Zespół badawczy: Dr Krzysztof Bondyra Mgr Marcin Wojtkowiak Mgr Helena Dolata Mgr Wojciech Jagodziński Mgr Jakub Nawrocki Mgr Natalia Słowikowska Doradztwo Społeczne i Gospodarcze Poznań, listopad 2010

2 Strona2 Spis treści Streszczenie (podsumowanie)... 3 Wprowadzenie... 6 Cele szczegółowe, wskaźniki produktu i wskaźniki rezultatu Poddziałania Opis zastosowanej metodologii Cel i zakres badania Opis sposobu doboru prób badawczych Wywiad telefoniczny Indywidualny wywiad pogłębiony Szczegółowy opis metod i technik badawczych Analiza danych zastanych (desk research) Wywiady telefoniczne Indywidualny wywiad pogłębiony Opis wyników badania Wyniki badania Lokalny rynek pracy w powiecie braniewskim Wpływ działao podejmowanych w ramach projektu Nowe szanse na zatrudnienie na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia ich uczestników. Ocena stopnia w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy (kryterium trafności) Które instrumenty rynku pracy zastosowane w projekcie są najbardziej skuteczne (kryterium skuteczności) Udział w projekcie z perspektywy Beneficjentów i ich aktualna sytuacja na rynku pracy (kryterium użyteczności i trwałości). Wyniki badao techniką CATI Wnioski i rekomendacje... 52

3 Strona3 Streszczenie (podsumowanie) Badania ewaluacyjne będące podstawą do opracowania przedmiotowego raportu zostały przeprowadzone na przełomie października i listopada 2010 roku. Celem głównym przedmiotowego badania była ocena jakości projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie, realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie w ramach Poddziałania PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działao na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia jego uczestników. Celami szczegółowymi ewaluacji były: a) ocena stopnia w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy, b) ocena stopnia realizacji zamierzonych celów projektu, ocena sposobu zarządzania projektem oraz jego wdrażania, stopnia jakości współpracy z lokalnymi instytucjami, zaangażowanymi w realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , c) identyfikacja barier i problemów związanych z realizacją projektów systemowych (w tym związanych z zarządzaniem projektami i ich wdrażaniem), d) ocena sposobu doboru instrumentów rynku pracy pod kątem ich adekwatności do celów projektu, e) ocena użyteczności oferowanego wsparcia z punktu widzenia uczestników projektów, f) ocena trwałości działao podejmowanych w projekcie w okresie co najmniej 6 miesięcy od zakooczenia przez uczestników udziału w projekcie. Badania obejmowały swym zakresem: - uczestników projektu (wywiad telefoniczny CATI na próbie 400 osób, które w ciągu min. ostatnich 6-mcy zakooczyły udział w projekcie) - analizę danych zastanych - wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL. Zaplanowane w ramach projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie działania są tożsame z formami wsparcia przewidzianymi w Poddziałaniu wymienionymi w dokumencie: Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Spełnione zostało zatem kryterium trafności. Formy wsparcia zaproponowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie są zgodne z celem głównym i celami szczegółowymi Poddziałania 6.1.3, a także zgodne z artykułem 9, ustępem 1., punktem 1. ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Odpowiadają istniejącym w powiecie problemom społeczno-gospodarczym. Należy także podkreślid, że na terenie powiatu prowadzone były badania rynku pracy, dzięki którym możliwe było jeszcze trafniejsze określenie działao, jakie powinny zostad przeprowadzone w ramach projektu systemowego. Pomimo trafnych i adekwatnych instrumentów zastosowanych w projekcie oraz przeprowadzonych badao rynku pracy źródła informacji na temat sytuacji na lokalnym rynku mogą okazad się niewystarczające w dłuższej perspektywie czasu, co może skutkowad w przyszłości 1 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Warszawa, czerwiec 2010 r., s. 187.

4 Strona4 niedopasowaniem tych instrumentów do potrzeb pracodawców i bezrobotnych. Rekomendowane byłoby zatem kontynuowanie pogłębionych badao lokalnego rynku pracy z wykorzystaniem środków finansowych w ramach POKL (np. poddziałania i 8.1.2). Instrumenty rynku pracy, które Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie postanowił wdrożyd w ramach projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie zostały dobrane trafnie. Pozwalają one osiągnąd główne cele projektu. Dzięki zastosowaniu tych instrumentów możliwe jest osiągnięcie celów projektu, które wynikają także wprost z sytuacji społeczno-gospodarczej, w jakiej znajduje się powiat braniewski. Adekwatny do potrzeb lokalnego rynku pracy był również dobór grup Beneficjentów, a cele projektu w wysokim stopniu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy. Stopieo realizacji zamierzonych celów projektu również należy uznad za spełniony. Pozytywną ocenę należy wystawid także w odniesieniu do sposobu zarządzania projektem oraz jego wdrażania. Wśród barier i problemów związanych z realizacją projektu systemowego (w tym związanych z zarządzaniem projektami i ich wdrażaniem) należy wymienid kwestię braków kadrowych w odniesieniu do prowadzonej sprawozdawczości oraz obsługi bezrobotnych. Brak możliwości dofinansowania tych zadao ze środków EFS powoduje, że w okresach, w których przygotowywane są sprawozdania czy wnioski o płatnośd zasoby ludzkie urzędu są bardzo mocno eksploatowane. Należy jednak podkreślid, że PUP w Braniewie potrafił sobie jak do tej pory radzid z tymi problemami, co nie znaczy, że w przyszłości sytuacja w tym zakresie nie może okazad się trudniejsza z uwagi na coraz większy zakres danych, który jest związany z prowadzeniem sprawozdawczości oraz liczbę beneficjentów. W przypadku braków kadrowych dotyczących finansowania obsługi projektów POKL należałoby rozważyd kwestię możliwości wprowadzenia do POKL zapisów umożliwiających finansowanie (lub dofinansowanie) niektórych etatów ze środków EFS. Rozważenia wymagałaby zwłaszcza kwestia umożliwienia finansowania ze środków EFS (chodby częściowego) etatu ds. sprawozdawczości i monitoringu, bowiem obowiązki w tym zakresie są bardzo mocno rozbudowane. W tym kontekście należy mied bowiem na uwadze ograniczone możliwości finansowe urzędów pracy działających na terenie biedniejszych powiatów (do takich należy zaliczyd właśnie PUP w Braniewie). Ewentualne kwestie problemowe, jakie pojawiają się w trakcie realizacji projektu są na bieżąco konsultowane z Instytucją Pośredniczącą. Współpraca PUP z Wojewódzkim Urzędem Pracy była oceniana pozytywnie. Analizując opinie i postawy beneficjentów projektów systemowych pod kątem kryteriów i pytao ewaluacyjnych daje się zauważyd przede wszystkim zadowalający stopieo trwałości rezultatów projektów realizowanych przez PUP w Braniewie. Można powiedzied, że efekty okazały się trwałe dla zdecydowanej większośd beneficjentów PUP (ok. 90% w odniesieniu do utrzymania miejsc pracy). Ogólny obraz, który wyłania się z analizy odnośnie potrzeb i oczekiwao beneficjentów wskazuje, że poza wymiernymi zmianami w życiu zawodowym w postaci odejścia od statusu osoby bezrobotnej, ważny jest także rozwój poprzez nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi (głównie potencjalnymi pracodawcami), a przede wszystkim podnoszenie własnych kwalifikacji. W subiektywnym przekonaniu 40% beneficjentów projekt przyniósł realne efekty, zmiany związane z ich życiem zawodowym, w przeciwieostwie dla 1/3 (34%). Ogółem dla 61,1% badanych sytuacja zawodowa po zakooczeniu udziału w projekcie poprawiła się w porównaniu z sytuacją przed przystąpieniem do niego. Analizując skutecznośd zastosowanych w projekcie instrumentów rynku pracy można powiedzied, że praktycznie wszystkie były oceniane pod tym kątem dośd wysoko.

5 Strona5 Wyróżnia się na tym tle ocena skuteczności środków przydzielanych na otwarcie własnej działalności gospodarczej ogółem 88,3% beneficjentów PUP, którzy skorzystali z tych środków oceniła tę formę wsparcia jako skuteczną, bądź bardzo skuteczną. Pozostałe formy najliczniej reprezentowane przez respondentów osiągały porównywalne oceny oscylujące w okolicach 60% ocen pozytywnych. Uczestnicy projektu systemowego odczuwają największe zmiany w swojej sytuacji zawodowej w obszarze wzrostu własnych kwalifikacji i umiejętności (35,8%). Pozostałe wskazania oscylowały maksymalnie w okolicach 10%, z czego za najcenniejsze uznano możliwośd nawiązania kontaktów z pracodawcami oraz zdobycie środków na prowadzenie własnej firmy. Analizując użytecznośd projektu pod kątem udzielonego wsparcia można powiedzied, że większośd z beneficjentów (65%) przychyliła się do poglądu, iż pomoc zaoferowana w ramach projektu była wystarczająca. Wystarczająca w świadomości klientów PUP korzystających z projektów systemowych oznacza niekoniecznie zmianę statusu osoby bezrobotnej, lub poszukującej pracy, ale raczej pewnego rodzaju progres wyrażony nawiązaniem użytecznych znajomości, podniesieniem kwalifikacji, czy nabyciem wszelkich umiejętności zwiększających szanse na rynku pracy. Rzecz jasna dotyczy to wyłącznie osób, których faktyczną motywacją jest rzeczywiste podjęcie zatrudnienia. Podsumowując, realizacja projektu systemowego ma pozytywny wpływ na sytuację na lokalnym rynku pracy. W tym kontekście należy w szczególności podkreślid możliwośd aktywizacji osób bezrobotnych w wieku poniżej 30 roku życia i możliwośd zdobycia (często pierwszych) doświadczeo i umiejętności zawodowych. Ponadto zauważalny jest też wpływ na sytuację osób długotrwale bezrobotnych, które dzięki udziałowi w projekcie mogą powrócid na rynek pracy. Szczególnie ważne w tym przypadku jest także podniesienie poczucia wartości i wiary we własne siły wśród beneficjentów projektu. Oferowane w ramach projektu systemowego wsparcie w co najmniej takim samym stopniu jak dotychczas powinno koncentrowad się zatem także na poradnictwie zawodowym i konsultacjach z pracownikami PUP oraz zwiększeniu środków na dotację do rozpoczęcia działalności gospodarczej.

6 Strona6 Wprowadzenie Celem ewaluacji projektów systemowych, w tym realizowanych w ramach Poddziałania Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych Działania 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) w ramach Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich jest poprawa jakości, efektywności i spójności pomocy udzielanej w ramach polityki spójności oraz strategii i wdrażania PO KL, w odniesieniu do specyficznych problemów strukturalnych na poziomie krajowym i regionalnym, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju i odpowiednich regulacji wspólnotowych dotyczących wpływu na środowisko oraz strategicznych ocen środowiskowych. W przypadku rzeczonego Poddziałania beneficjentem jest powiatowy urząd pracy (lub powiatowe urzędy pracy 2 ). Podyktowane jest to zróżnicowaniem terytorialnym bezrobocia, a tym samym dokładniejszym rozpoznaniem specyficznych problemów występujących w wymiarze lokalnym i regionalnym. Podstawowe wyzwania stojące przed współczesnym rynkiem pracy to przede wszystkim harmonijne dostosowywanie strony podażowej i popytowej tak, aby zmiany technologiczne i strukturalne w gospodarce zachodziły płynnie, a zarazem, aby w najbardziej optymalny sposób były wykorzystane dostępne zasoby pracy. Kluczowe strukturalne problemy polskiego rynku pracy obejmują: niską aktywnośd zawodową osób starszych, związaną w dużej mierze z dostępnością alternatywnych źródeł dochodu (w szczególności możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę), istotny udział bezrobocia długotrwałego, niski poziom wykształcenia większości osób bezrobotnych i/lub niedopasowanie ich kwalifikacji do wymagao rynku pracy, istotny poziom zróżnicowania regionalnego sytuacji na rynku pracy przy bardzo niskiej mobilności przestrzennej (w szczególności osób bezrobotnych). Wsparcie Priorytetu VI w założeniu koncentruje się na określonych grupach docelowych. Są to grupy, które w kontekście dokonujących się przemian społecznych, gospodarczych i demograficznych doświadczają największych trudności związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy. Grupy te, wymienione w art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy to: osoby do dwudziestego piątego roku życia, które nie posiadają doświadczeo zawodowych oraz kwalifikacji koniecznych do znalezienia zatrudnienia, kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, bezrobotni samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, osoby po pięddziesiątym roku życia, mające trudności z dostosowaniem się do wymogów modernizującej się gospodarki, 2 Projekty systemowe mogą byd realizowane wspólnie przez kilka powiatowych urzędów pracy (będzie to projekt systemowy realizowany w partnerstwie), przy czym zasady współpracy powiatowych urzędów pracy reguluje odrębna umowa partnerstwa, w szczególności wskazuje lidera projektu systemowego. Zob. Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa, 30 grudnia 2009 r., s. 2. Pkt. 1., 6).

7 Strona7 osoby niepełnosprawne, poszukujące zatrudnienia na otwartym rynku pracy, osoby długotrwale bezrobotne, których reintegracja z rynkiem pracy jest z reguły najbardziej czasochłonna i wymaga zastosowania różnorodnych instrumentów aktywizacyjnych, bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia. Zwraca się uwagę również na ukryte bezrobocie, jako istotny problem polskiego rynku pracy. Dotyczy on szczególnie mieszkaoców obszarów wiejskich, w tym zwłaszcza miejscowości popegeerowskich. Konieczne jest zatem tworzenie warunków dla zatrudnienia w sektorze pozarolniczym, a także dostarczenie zachęt dla poszukiwania pracy poza rolnictwem. 3 W nawiązaniu do celów Strategii Lizbooskiej wskazad należy, iż w ramach Priorytetu VI akcentowane jest podnoszenie jakości usług świadczonych na rzecz osób bezrobotnych i biernych zawodowo, będących w wieku aktywności zawodowej w tym zwłaszcza na wczesną identyfikację potrzeb klientów instytucji runku pracy oraz diagnozowanie możliwości ich rozwoju zawodowego, a także na zwiększenie dostępności usług pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego, które odgrywają kluczową rolę w początkowym okresie pozostawania bez zatrudnienia. 4 Pomoc oferowana w ramach Priorytetu VI obejmuje również tworzenie warunków sprzyjających podnoszeniu zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych, obejmujące m.in. działania na rzecz dalszego doskonalenia, bądź zmiany kwalifikacji zawodowych w formie szkoleo, kursów i praktyk oraz możliwości zdobycia doświadczeo zawodowych w miejscu pracy. Pomoc koncentruje się również na rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia, obejmując m.in. doradztwo, szkolenia oraz usługi finansowo prawne adresowane do osób pragnących rozpocząd własną działalnośd gospodarczą. 5 3 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ,Warszawa, 1 czerwca 2010 r., s tamże 5 tamże

8 Strona8 Cele szczegółowe, wskaźniki produktu i wskaźniki rezultatu Poddziałania Cele szczegółowe, wskaźniki produktu i wskaźniki rezultatu Poddziałania Cel szczegółowy Oczekiwane efekty Wskaźniki produktu Wskaźniki rezultatu 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych Objęcie wsparciem 45% zarejestrowanych osób bezrobotnych i poszukujących pracy; Objęcie wszystkich młodych bezrobotnych (15 24 lata) pomocą w ramach Aktywnych Polityk Rynku Pracy w okresie do 100 dni od dnia zarejestrowania do 2010 r. Liczba osób, które zakooczyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu (ogółem/k/m), w tym: a) liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania (ogółem/k/m); Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (ogółem/k/m); Liczba osób w wieku lat, które zakooczyły udział w projekcie (ogółem/k/m), w tym: a) osoby z terenów wiejskich (ogółem/k/m); Liczba osób w wieku Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji, do liczby osób, które w tym samym okresie zarejestrowały się jako bezrobotne (ogółem/k/m); Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie, w łącznej liczbie osób, które zakooczyły udział w projektach (ogółem/k/m), w tym: a) udział osób, które podjęły samozatrudnienie (ogółem/k/m). Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej. Procent osób bezrobotnych, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu w okresie pierwszych 100 dni od dnia zarejestrowania w urzędzie w pracy w grupie osób

9 Strona9 3. Zmniejszanie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiet, osób długotrwale bezrobotnych, osób Objęcie 50% bezrobotnych kobiet instrumentami rynku pracy oraz usługą szkoleniową. Objęcie 50% osób długotrwale lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (ogółem/k/m). Liczba osób, które zakooczyły udział w projekcie w tym: a) osoby niepełnosprawne (ogółem/k/m), b) osoby długotrwale bezrobotne młodych (15 24 lata) (ogółem/k/m). Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji, do liczby osób, które w tym samym okresie zarejestrowały się jako bezrobotne w grupie osób młodych (15 24 lata), (ogółem/k/m). Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy w wieku lat, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie, w łącznej liczbie osób, które zakooczyły udział w projektach (ogółem/k/m), w tym: a) udział osób, które podjęły samozatrudnienie (ogółem/k/m). Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków podjęcie działalności gospodarczej. na Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji, do liczby osób, które

10 Strona10 niepełnosprawnych, osób bezrobotnych zamieszkujących na obszarach wiejskich) bezrobotnych instrumentami rynku pracy oraz usługą szkoleniową. Objęcie 35% bezrobotnych osób niepełnosprawnych instrumentami rynku pracy oraz usługą szkoleniową. Objęcie 50% osób bezrobotnych zamieszkujących na obszarach wiejskich instrumentami rynku pracy oraz usługą szkoleniową. (ogółem/k/m), c) osoby z terenów wiejskich (ogółem/k/m). Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (ogółem/k/m), w tym: a) osoby niepełnosprawne (ogółem/k/m), b) osoby długotrwale bezrobotne (ogółem/k/m), c) osoby z terenów wiejskich (ogółem/k/m). Liczba projektów wspierających rozwój inicjatyw lokalnych. w tym samym okresie zarejestrowały się jako bezrobotne (ogółem/k/m) i grupach: a) osoby niepełnosprawne (ogółem/k/m), b) osoby długotrwale bezrobotne (ogółem/k/m), c) osoby z terenów wiejskich (ogółem/k/m). Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie, w łącznej liczbie osób, które zakooczyły udział w projektach (ogółem/k/m) i w podziale na grupy: a) osoby niepełnosprawne (ogółem/k/m), b) osoby długotrwale bezrobotne (ogółem/k/m), c) osoby z terenów wiejskich (ogółem/k/m). Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły samozatrudnienie, w łącznej liczbie osób, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie (ogółem/k/m). Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach

11 Strona11 udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej. 4. Zwiększenie poziomu Objęcie 40% Liczba osób w wieku Wskaźnik zatrudnienia wśród starszych osób lat, które aktywizacji osób starszych bezrobotnych (50 ukooczyły udział w stosunek liczby 64 lata) projekcie osób, które instrumentami (ogółem/k/m). rozpoczęły udział rynku pracy oraz Liczba osób w wieku w formie usługą szkoleniową lat, które aktywizacji do otrzymały środki na liczby osób, które podjęcie działalności w tym samym gospodarczej (ogółem/k/m). okresie zarejestrowały się jako bezrobotne w grupie osób w wieku lat (ogółem/k/m). Udział osób w wieku lat zarejestrowanych jako bezrobotne i poszukujące pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie, w łącznej liczbie osób, które zakooczyły udział w projektach (ogółem/k/m),w tym: udział osób, które podjęły samozatrudnienie (ogółem/k/m). Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej. Źródło: Program Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia , Warszawa, 7 września 2007 r., s

12 Strona12 Instrumenty rynku pracy i usługi rynku pracy, które mogą byd finansowane z Funduszu Pracy w ramach projektów systemowych wpisanych w Poddziałanie Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych to: szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, prace interwencyjne, wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy, przyznanie jednorazowych środków na podjecie działalności gospodarczej, w tym pomoc prawna, konsultacje i doradztwo związane z podjęciem działalności gospodarczej. 6 Wymienione w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.)

13 Strona13 Opis zastosowanej metodologii Badania zostały przeprowadzone na przełomie października i listopada 2010 roku. Niniejszy rozdział zawiera podstawowe informacje dotyczące celu i zakresu badania oraz zastosowanych metod i technik badawczych, doboru prób i źródeł materiału badawczego. Cel i zakres badania Zgodnie z oczekiwaniami Zamawiającego celem głównym przedmiotowego badania była ocena jakości projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie, realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie w ramach Poddziałania PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działao na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia jego uczestników. Cele szczegółowe ewaluacji to: a) ocena stopnia w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy, b) ocena stopnia realizacji zamierzonych celów projektu, ocena sposobu zarządzania projektem oraz jego wdrażania, stopnia jakości współpracy z lokalnymi instytucjami, zaangażowanymi w realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , c) identyfikacja barier i problemów związanych z realizacją projektów systemowych (w tym związanych z zarządzaniem projektami i ich wdrażaniem), d) ocena sposobu doboru instrumentów rynku pracy pod kątem ich adekwatności do celów projektu, e) ocena użyteczności oferowanego wsparcia z punktu widzenia uczestników projektów, f) ocena trwałości działao podejmowanych w projekcie w okresie co najmniej 6 miesięcy od zakooczenia przez uczestników udziału w projekcie. Badania obejmowały swym zakresem: - uczestników projektu (wywiad telefoniczny CATI na próbie 400 osób, które w ciągu min. ostatnich 6-mcy zakooczyły udział w projekcie) - analizę danych zastanych - wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL. Kryteria ewaluacyjne, które były zastosowane w ramach badania to: Trafnośd (adekwatnośd) - rozumiana jako ocena sposobu doboru zastosowanych w projektach systemowych instrumentów pod kątem realizacji celów projektów systemowych PUP, celu Działania 6.1 PO KL, celów szczegółowych Priorytetu VI PO KL, celu szczegółowego nr 1 PO KL), a także ocena związku pomiędzy zdefiniowanymi celami a istniejącymi problemami społeczno-gospodarczymi, które mają zostad rozwiązane dzięki interwencji EFS; Skutecznośd - rozumiana jako stopieo, w jakim wdrażane w projektach działania, poprzez wykorzystane instrumenty rynku pracy, przyczyniają się do realizacji celów projektów systemowych PUP, celu Działania 6.1, celów szczegółowych Priorytetu VI, celu

14 Strona14 szczegółowego nr 1 PO KL czyli w jakim stopniu zakładane cele projektu zostały zrealizowane; Użytecznośd - rozumiana jako wpływ zaoferowanego wsparcia na poprawę sytuacji uczestników na rynku pracy, a także ocena czy zmiany wywołane realizacją projektu są korzystne z punktu widzenia jego uczestników i do jakiego stopnia oddziaływanie projektów odpowiada potrzebom grupy docelowej; Trwałośd - rozumiana jako użytecznośd w dłuższym okresie czasu, a więc ocena czy i w jakim stopniu zmiany sytuacji zawodowej uczestników projektów, wywołane oddziaływaniem projektu są zauważalne w okresie co najmniej 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie. Opis sposobu doboru prób badawczych Wywiad telefoniczny Próba do badao ilościowych (wywiady telefoniczny) powstała w oparciu o dobór losowy prosty z wykorzystaniem operatu badawczego, w którym znajdowały się dane osób, które zakooczyły udział w projekcie. Narzędziem, za pomocą którego odbyło się losowanie jednostek do próby był generator liczb losowych. W próbie znalazło się 400 respondentów. Maksymalny błąd szacunku wyniósł 3,5% przy założeniu 95% poziomu ufności i populacji generalnej równej 834 beneficjentów. Indywidualny wywiad pogłębiony W ramach realizacji badao jakościowych przeprowadzony został indywidualny wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL. Próba do badao jakościowych miała charakter celowy. Szczegółowy opis metod i technik badawczych Analiza danych zastanych (desk research) Analiza danych zastanych opiera się na kwerendzie dostępnych dokumentów, danych pochodzących z różnych opracowao, raportów z badao, danych statystycznych, literatury przedmiotu, itp. Narzędziem wykorzystanym przy użyciu metody analizy danych zastanych był wykaz poszukiwanych informacji związanych z problematyka badawczą. Do każdej z poszukiwanych informacji przyporządkowane zostały źródła, na podstawie których pozyskiwany był materiał badawczy. Uzasadnieniem wykorzystania tego narzędzia badawczego przy analizie danych zastanych jest relatywnie szeroki zakres informacji, jakie można pozyskad stosując tą metodę. Określenie listy poszukiwanych informacji wynikających wprost z postawionych celów i pytao badawczych pozwoliło na adekwatny, celowy i spójny logicznie wybór materiału badawczego, który został poddany dalszej analizie. Ponadto dokładne określenie źródeł materiału badawczego pozwoliło na trafny i rzetelny dobór poszukiwanych informacji. Na zakres źródeł danych poddanych analizie złożyły się m.in.:

15 Strona15 1) dokumentacja projektu systemowego, zrealizowanego przez PUP w ramach Poddziałania PO KL (zarówno dokumentacja finansowa, jak i rzeczowa wniosek o dofinansowanie, wniosek o płatnośd), 2) zapisy dokumentów programowych PO KL: - Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, - Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL, - Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 3) zapisy programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, stanowiącego częśd powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, zgodnie z art. 9, ust 1. pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 z poźn. zm.). 4) dane pozyskane z rejestru PUP na temat sytuacji na rynku pracy, w jakiej znajdują się uczestnicy projektu systemowego, którzy zakooczyli udział w projekcie, 5) inne dane opisujące sytuację na lokalnym rynku pracy (rankingi zawodów deficytowych i nadwyżkowych, raporty z badao, dane GUS, itp.); analizą, która będzie uwzględniad także dynamikę zmian w ostatnich latach zostały objęte m.in. takie zmienne i wskaźniki, jak: - struktura demograficzna ludności, - ludnośd w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym, - stopa bezrobocia i struktura bezrobotnych, - bezrobotni znajdujący się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, - liczba podmiotów gospodarczych, - liczba ofert pracy, - migracje ludności (zewnętrzne i wewnętrzne), - zawody deficytowe i nadwyżkowe, - struktura zatrudnienia w powiecie (wg sektorów). Wywiady telefoniczne Poprzez wykorzystanie tej techniki możliwa była ilościowa analiza uzyskanych danych, a dobór próby umożliwił uogólnienie wyników i wnioskowanie o badanej populacji. Podejście ilościowe jest współcześnie standardem badawczym, pozwalającym na uzyskanie twardych danych poddających się analizie statystycznej. Metody jakościowe, takie jak np. wywiady pogłębione, przy wszystkich swoich zaletach nie uprawniają do uogólniania wniosków. Technika ta ma zastosowanie do tych celów badawczych, które pozwalają na adekwatne zastosowanie analiz ilościowych i statystycznych w oparciu o reprezentatywny dobór próby. W celu realizacji wywiadów telefonicznych wykorzystany został kwestionariusz wywiadu, który zawierał pytania zamknięte i półotwarte oraz tzw. częśd metryczkową, charakteryzującą sytuację osoby, która bierze udział w badaniach (wiek, płed, itp.). W celach analitycznych dane (odpowiedzi) były na bieżąco wprowadzane do bazy danych przez ankieterów w celu dokonania obliczeo statystycznych. Indywidualny wywiad pogłębiony Istotą indywidualnego wywiadu pogłębionego jest uzyskiwanie szczegółowych informacji od jednego respondenta, bez wpływu osób trzecich. Wywiad przeprowadzany jest

16 Strona16 przez przeszkolonego ankietera według scenariusza wywiadu, w którym zawarte są tylko i wyłącznie pytania otwarte. Stosowanie pytao otwartych oznacza, że badacz w ograniczonym jedynie zakresie nadaje kierunek udzielanym odpowiedziom to respondent decyduje w jaki sposób udzielad będzie odpowiedzi, co jego zdaniem jest najważniejsze w kontekście poruszanych zagadnieo. Wypowiedzi badanych są w dużej mierze spontaniczne, dzięki czemu pozwalają na zrekonstruowanie rzeczywistych poglądów, sposobów myślenia, postaw. Jednocześnie osoba prowadząca wywiad ma możliwośd zadawania dodatkowych, pogłębiających pytao, co prowadzi do dużej wartości i wyczerpującego charakteru uzyskiwanych informacji. Przeprowadzenie indywidualnego wywiadu pogłębionego pozwoliło na uzyskanie dokładnych informacji na temat jakości zarządzania i wdrażania projektu systemowego, stosowanych instrumentów rynku pracy oraz współpracy z innymi instytucjami przy realizacji projektu.

17 Strona17 Opis wyników badania Zgodnie z oczekiwaniami Zamawiającego w celu osiągnięcia założonych celów badania postawione zostały następujące pytania ewaluacyjne: 1) W jakim stopniu realizowane w projekcie systemowym działania przyczyniają się do realizacji celów i wskaźników Poddziałania oraz Działania 6.1 i Priorytetu VI PO KL? Czy są zgodnie z programami promocji zatrudnienia i aktywizacji lokalnego rynku pracy, (zgodnie z art. 9, ust 1. pkt 1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy)? 2) Które instrumenty rynku pracy, stosowane w projekcie systemowym są najbardziej skuteczne (najlepiej przyczyniają się do realizacji celów, rezultatów i wskaźników projektu)? 3) Jakiego rodzaju problemów doświadcza beneficjent systemowy w trakcie realizacji projektu systemowego? 4) Jakie działania podejmuje PUP w celu rozwiązania pojawiających się problemów? Z kim się kontaktują? Jakie metody i sposoby wykorzystują w celu rozwiązania problemów? Gdzie poszukują informacji? Od kogo uzyskują ewentualną pomoc? 5) Jakie są potrzeby i oczekiwania uczestników projektu systemowego? 6) W jakim stopniu projekt systemowy jest skutecznie zarządzany? 7) Jak beneficjent systemowy ocenia współpracę przy realizacji projektu z innymi instytucjami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi, a także IP/IP2 PO KL? 8) Czy i w jakim zakresie wsparcie udzielone uczestnikom w ramach projektu systemowego przyczyniło się do zmiany ich statusu na rynku pracy (uzyskali niezbędne kwalifikacje zawodowe, znaleźli i zdobyli zatrudnienie, podjęli dalsze kształcenie lub szkolenie w celu znalezienia pracy)? 9) W jakim obszarze uczestnicy projektu odczuwają największe zmiany własnej sytuacji społeczno-zawodowej? Co dokładnie osiągnęli dzięki udziałowi w projekcie systemowym? Jak uczestnicy oceniają uzyskane wsparcie? 10) Dzięki zastosowaniu jakich instrumentów rynku pracy wsparcie udzielone w ramach projektu przyczyniło się do zmiany sytuacji społeczno-zawodowej uczestników projektu? 11) Czy wsparcie uzyskane w ramach projektu minimum 6 miesięcy wcześniej jest nadal odczuwalne? Czy wg uczestników efekty wsparcia są trwałe (czy utrzymali zdobyte dzięki wsparciu projektowemu miejsca zatrudnienia, czy uzyskane kwalifikacje zawodowe są przez nich wykorzystywane w aktualnej pracy)? 12) Czy realizacja projektu miała wpływ na sytuację na lokalnym rynku pracy? Jeśli tak, to w jakim stopniu i czego dotyczyły te zmiany? DODATKOWE PYTANIE ZAPROPONOWANE PRZEZ WYKONAWCĘ

18 Strona18 Wyniki badania Lokalny rynek pracy w powiecie braniewskim Powiat braniewski ma powierzchnię ha i położony jest w północnozachodniej części województwa warmiosko-mazurskiego. Braniewski rynek pracy należy do najmniej dynamicznych w kraju. Wpływa na to przede wszystkim niski poziom uprzemysłowienia powiatu, rolniczo-turystyczny charakter regionu oraz wysoki poziom stopy bezrobocia. W skład powiatu wchodzi 7 gmin: Braniewo, Frombork, Pieniężno, Płoskinia, Lelkowo, Wilczęta oraz Miasto Braniewo. Według danych GUS w 2009 roku mieszkało na terenie powiatu osób, z czego niewiele ponad połowę stanowiły kobiety (50,4%). Na terenie powiatu leżą trzy miasta, w który mieszka większośd ludności (53%). Wykres 1. Ludnośd w powiecie braniewskim z podziałem na płed w 2009 roku. Wykres 2. Rozkład procentowy ludności według miejsca zamieszkania w 2009 roku kobiety 51% mężczyźni 49% wieś 47% 0% miasto 53% Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. W 2009 roku ludnośd w wieku produkcyjnym stanowiła 65%. Jej odsetek wzrasta nieprzerwanie i stopniowo od 2002 roku, kiedy wynosił 61%. Tym samym spada odsetek

19 Strona19 osób w wieku nieprodukcyjnym 7 przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym, który w 2002 roku wynosił 64%, a w 2009 był o 11 punktów procentowych niższy. Wykres 2. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, poprodukcyjnym i odsetek ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach % 90% 13% 13% 13% 13% 13% 13% 13% 13% 80% 70% 60% 50% 40% 64% 61% 62% 62% 60% 58% 63% 63% 56% 55% 54% 53% 64% 65% 65% 65% 30% 20% 10% 0% 27% 26% 25% 24% 23% 22% 22% 21% Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Ludnośd w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Odsetek ludności w wieku produkcyjnym pokrywa się z jego poziomem odnotowanym dla Polski. Natomiast odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym mimo stałego spadku jest wyższy niż średnia krajowa. Pomimo relatywnie wysokiego przyrostu naturalnego w powiecie braniewskim w zmniejsza się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym, a odsetek osób w wieku poprodukcyjnym utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Sytuację tę tłumaczyd można m.in. poprzez ujemne od lat saldo migracji. 7 Wiek, w którym człowiek jeszcze nie jest lub już nie jest zdolny do wydajnej pracy za sjp.pwn.pl.

20 Strona20 Wykres 4. Przyrost naturalny w powiecie braniewskim i w Polsce w latach ,5 2,3 2,1 2,1 2,0 1,5 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 0,9 0,9 0,9 0,9 0,7 0,3 0,1-0,1-0, , , , ,0 powiat braniewski Polska Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. Wykres 5. Saldo migracji w powiecie braniewskim w podziale na płed w latach Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. ogółem kobiety mężczyźni Zastanawiający jest wyższy poziom emigracji wśród kobiet. Można by z jednej strony tłumaczyd to strukturą zatrudnienia, ponieważ w rolnictwie zatrudnionych jest prawie 35% mieszkaoców powiatu, w tym 37% stanowią kobiety. Z drugiej jednak strony odsetek zatrudnienia w sektorze usług jest tylko o 5 p. proc. niższy od średniej krajowej i wynosi 51%, w tym 41% pracuje w sektorze usług rynkowych, a 59% w sektorze usług nierynkowych. 63% wszystkich zatrudnionych w usługach to kobiety.

21 Strona21 Wykres 6. Struktura zatrudnienia powiecie braniewskim w latach % 90% 80% 31% 30% 31% 31% 30% 30% 70% 60% 22% 22% 21% 20% 22% 21% 50% 40% 13% 13% 13% 15% 16% 14% 30% 20% 34% 35% 34% 34% 33% 35% 10% 0% rolnictwo przemysł usługi rynkowe usługi nierykowe Podkreślid należy, że teren powiatu braniewskiego charakteryzuje stosunkowo niski stopniem uprzemysłowienia. Jest to region typowo rolniczo-usługowy przez to panują dogodne warunki do rozwoju agroturystyki i turystyki. Dlatego możliwe jest tworzenie warunków dla zatrudnienia w sektorze pozarolniczym, a także dostarczenie zachęt dla poszukiwania pracy poza rolnictwem, bez radykalnego wpływu na środowisko naturalne. Należy umiejętnie wykorzystad bogactwa środowiska naturalnego oraz kulturowe i etniczne. Aby to zrobid konieczne są jednak zmiany w mentalności społecznej. Zwracają na to uwagę twórcy Strategii Rozwoju Powiatu Braniewskiego pisząc o: zbyt wolno zmieniającej się świadomości rolników, utrudniającej proces przemian na wsi; marnotrawstwie mienia popegeerowskiego; słabej dbałości społeczności lokalnej o estetykę na wsiach; słabym rozwoju oraz niskim standardzie i dostępności usług turystycznych słabo rozwiniętej sieci sprzedaży usług, braku systemu informacji i promocji turystycznej. Wahania w strukturze zatrudnienia w poszczególnych sektorach w latach były na tyle niewielkie, że można w zasadzie mówid o stagnacji. Powiat braniewski charakteryzuje stabilny podział zatrudnionych według głównych sektorów gospodarczych: rolnictwa, przemysłu i usług. Stabilny w tym przypadku nie jest niestety stwierdzeniem pozytywnym. Wysoki poziom zatrudnienia w rolnictwie połączony z usługami z zakresu agroturystyki powodowad może wiele niekorzystnych skutków. Między innymi negatywne skutki ekonomiczne w postaci niskiej efektywności pracy, a także negatywne skutki społeczne objawiające się w niskim poziomie kapitału ludzkiego i siły roboczej. W efekcie inwestorzy nie decydują się na rozpoczynanie swojej działalności ponieważ mimo wielu rąk do pracy nie ma wystarczającej liczby odpowiadających ich oczekiwaniom kadr. Niskie koszty inwestycji, wynikające z niskich cen wartości majątkowych, takich jak ziemia, budynki i siła robocza mogą byd przyciągające dla inwestorów, ale tylko wówczas, gdy będą mogli

22 Strona22 zatrudnid pracowników o odpowiednich umiejętnościach. Dostrzeżono ten problem w Strategii Rozwoju Powiatu Braniewskiego pisząc o: nieumiejętności dostosowania się mieszkaoców do wymogów gospodarki rynkowej; braku wykwalifikowanej kadry zarządzającej; słabo rozwiniętej przedsiębiorczości; małym zróżnicowaniu kierunków kształcenia na poziomie średnim i braku ich dostosowania do potrzeb rynku pracy. Wysokie ujemne saldo migracji można tłumaczyd również poprzez wysokośd przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w porównaniu do średniej krajowej. Wartośd tego wskaźnika w powiecie braniewskim w latach nie przekroczyła 80% średniej krajowej. Co więcej, w 2009 roku było relatywnie najniższe w tym okresie (76,9%). Wprawdzie jego nominalna wartośd od lat wzrasta i w 2009 roku była najwyższa trzeba jednak mied również na względzie wartośd nabywczą pieniądza, czyli poziom inflacji. Wykres 7. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Polsce, woj. warmiosko-mazurskim i powiecie braniewskim, w latach , , , , , ,00 500, , , , , , , , , , , , , , , , ,62 0, Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. Polska woj. warmiosko-mazurskie powiat braniewski Istotnym elementem mającym wpływ na sytuację gospodarczą powiatu jest również poziom zatrudnienia w sektorze publicznym i prywatnym 8. W 2009 roku poziom zatrudnienia w sektorze publicznym był wyższy od średniej krajowej o 5 punktów procentowych i wyniósł 8%. Podmioty gospodarcze działające na terenie powiatu braniewskiego w 94% zatrudniają od 0 do 9 osób. 8 Wysoki odsetek zatrudnionych w sektorze paostwowym jest czynnikiem ograniczającym rozwój drobnej przedsiębiorczości i rzemiosła, co jest bezpośrednio związane z większą stabilnością zatrudnienia oraz warunkami socjalnymi i płacowymi w zakładach paostwowych.

23 Strona23 Wykres 8. Rozkład procentowy przedsiębiorstw wg liczby zatrudnionych pracowników w powiecie braniewskim w 2008 roku. 5% 1% 94% Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG Najwięcej przedsiębiorstw zarejestrowanych na terenie powiatu działa (wg PKD 2004) w sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny (26%) oraz sekcji K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (21%).

24 Strona24 S Wykres 9. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD 2004 w powiecie braniewskim w latach (stanowiące >5% zarejestrowanych podmiotów) Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Sekcja O - Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Sekcja F - Budownictwo Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG.

25 Strona25 Powyższy wykres uwidacznia dynamikę zmian liczby przedsiębiorstw w poszczególnych sekcjach PKD. Porównując na przykład liczbę przedsiębiorstw z sekcji G w 2009 roku wobec tej, jaką odnotowano w roku wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (2004) dostrzec można spadek liczby podmiotów gospodarczych o 19%. Natomiast w sektorze budownictwa odnotowano wzrost liczby przedsiębiorstw o 67%. O 21% wzrosła liczba przedsiębiorstw w sekcji O. Jeśli jednak skupimy się na zmianie liczby przedsiębiorstw w zestawieniu lat 2008 i 2009 wówczas możemy stwierdzid, iż odnotowano zmniejszenie liczby przedsiębiorstw w sekcji G o 9%, w sekcji K o 6%, a nawet w sekcji A o 7%. Wyraźnie negatywne skutki kryzysu gospodarczego przejawiają się w gwałtownym wzroście liczby wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych z rejestru REGON w 2009 roku 9. Sytuację tę obrazuje poniższy wykres. Wykres 10. Podmioty nowo zarejestrowane i wykreślone z rejestru REGON w powiecie braniewskim w latach Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności Zakłady pracy funkcjonujące na terenie powiatu mają ograniczone możliwości w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy, są to bowiem w większości kilku lub kilkunastoosobowe firmy o stabilnym zatrudnieniu. Stwierdzenie takie chod nie jest bezzasadne, bez wątpienia nie jest wyczerpujące. Małe firmy cechuje większa elastycznośd i szybciej dostosowują się do zmieniających się warunków rynkowych. Jeśli 10% z tych firm 9 Do interpretacji tych wyników należy jednak podejśd z pewną ostrożnością, bowiem jednym z czynników wpływających na wzrost liczby wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych były działania GUS, który w tym okresie czasu prowadził szeroko zakrojoną operację aktualizacji danych. W praktyce wiele podmiotów gospodarczych, które znajdowały się w rejestrze GUS od wielu lat nie funkcjonowało, a brak przepisów dot. obowiązku wykreślania z rejestru podmiotu, który zakooczył działalnośd powodował znaczne ograniczenia w prowadzeniu sprawozdawczości.

26 Strona26 zatrudniłoby osobę bezrobotną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy, wówczas liczba bezrobotnych zmniejszyłaby się o 5%. Co nie jest wartością niewielką zważywszy na stopę bezrobocia w powiecie (wykres 9.). A mając na uwadze specyfikę braniewskiego rynku pracy, którą determinuje niski stopieo uprzemysłowienia i rolniczy charakter powiatu można założyd, że łatwiej o pojedyncze miejsce pracy w 200 firmach niż o 200 nowych miejsc pracy w jednym przedsiębiorstwie. Wykres 11. Stopa bezrobocia w Polsce, woj. warmiosko-mazurskim i powiecie braniewskim w latach % 40% 35% 30% 29% 41% 27% 39% 37% 34% 30% 32% 25% 20% 15% 10% 19% 18% 15% 24% 11% 19% 10% 17% 12% 20% 5% 0% Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG. Polska woj.warmiosko-mazurskie powiat braniewski Wykres ten obrazuje, jak wielka przepaśd dzieli nie tylko powiat braniewski, ale całe województwo warmiosko-mazurskie od reszty Polski pod względem stopy bezrobocia i sytuacji na rynku pracy. Pogarszającą się sytuację na lokalnym rynku pracy odzwierciedla w pewnej mierze również zmniejszająca się liczba ofert pracy. Jest to tym bardziej niepokojące, że wiele zgłaszanych ofert pracy jest skutkiem aktywizacji osób bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych czy podejmowanych staży. Oferty na prace proste w dużej mierze dotyczą zorganizowanych przez gminy prac społecznie użytecznych. Zatem statystyki, tak ofert pracy, jaki i zawodów deficytowych i nadwyżkowych prowadzone przez powiatowe urzędy pracy w oparciu o te rejestry, nie oddają w pełni sytuacji na rynku pracy. Z Półrocznego raportu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiatowym urzędzie pracy w Braniewie wynika, że udział w tworzeniu nowych miejsc pracy nadal będą miały zawody, które nie wymagają zbyt wysokich kwalifikacji i są bardzo nisko wynagradzane 10. Analizując popyt i podaż na rynku pracy w oparciu o dane PUP należy jednak pamiętad o braku obowiązku zgłaszania ofert pracy publicznym służbom zatrudnienia. 10 Półroczny Raport Zawodów Deficytowych i Nadwyżkowych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Braniewie, s. 13.

27 Strona27 Wykres 12. Liczba ofert pracy zgłoszona przez PUP w Braniewie w miesiącach lat 2008 i Dane: PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG ofert: ofert: 1988 Bardzo ważnym problemem polskiego rynku pracy jest występowanie bezrobocia ukrytego, które w największym stopniu dotyka mieszkaoców obszarów wiejskich, w tym zwłaszcza miejscowości popegeerowskich. Uwzględnid należy również fakt, że powiat braniewski to w większości ziemie, na których funkcjonowały Paostwowe Gospodarstwa Rolne. Biorąc pod uwagę fakt, że duża częśd pracujących mieszkaoców powiatu pracuje w sektorze rolnictwa problem ukrytego bezrobocia dotyczy również powiatu braniewskiego. Z tym zjawiskiem powiązana może byd natomiast obecnośd szarej strefy przejawiająca się w korzystaniu ze społecznych świadczeo i wykonywaniu prac na niesformalizowanych zasadach. Uwzględnid przy tym należy dwie kategorie osób: pracownicy dorywczy, są to osoby, które w ciągu 12 miesięcy pracowały tylko w wybranym okresie i nie mają stałej umowy o pracę 11. Ich obecnośd na lokalnym rynku pracy potwierdza fakt, okresowego zwiększenia się liczby bezrobotnych spowodowanego między innymi rejestracją osób, które straciły pracę w związku z zakooczeniem prac sezonowych. 12 Wraz z koocem roku wygasają pracownikom okresowe umowy o pracę, jak również następuje powrót do rejestrów bezrobotnych po pracach interwencyjnych i robotach publicznych. Drugą kategorią jest tzw. rodzinna siła robocza, przez którą należy rozumied członków gospodarstwa domowego z użytkownikiem gospodarstwa rolnego (w wieku 15 lat i więcej), którzy pracowali bez wynagrodzenia w rodzinnym gospodarstwie rolnym. 13 Taka sytuacja sprawia, że zjawisko ukrytego bezrobocia na wsi w powiecie braniewskim jawi się jako problem bardzo ważny. 11 Definicja GUS. 12 Zob. Wniosek o dofinansowanie projektu PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI Nowe szanse na zatrudnienie 2009 Suma kontrolna: C32D-08DC-4FF2-BE8A, s Definicja GUS.

28 Strona28 Tabela 1. Bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy w powiecie braniewskim w latach wzrost/ spadek 2009 wzrost/ spadek Liczba bezrobotnych ogółem w tym: % % Kobiety ,78% Udział % do ogółu 58% 58% 54% 1,23% Zamieszkali na wsi ,35% Udział % do ogółu 57% 57% 57% 7,53% Bezrobotni do 25 roku życia ,58% Udział % do ogółu 19% 18% 20% 26,31% Bezrobotni pow. 45 roku życia ,92% Udział % do ogółu 30% 32% 31% 5,40% Długotrwale bezrobotni ,49% Udział % do ogółu 53% 46% 34% -18,30% Bez stażu pracy ,94% Udział % do ogółu 24% 23% 23% 13,05% Dane: GUS. Opracowanie własne DSiG Spośród grup będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy na szczególną uwagę zasługiwały kobiety, osoby mieszkające na wsi, a także długotrwale bezrobotni. Odsetek udziału przedstawicieli tych grup w populacji zarejestrowanych bezrobotnych przekraczał 50%. Warto podkreślid, że dane z roku 2008 były znacznie lepsze, ponieważ nie tylko zmniejszyła się liczba bezrobotnych o 16%, ale odnotowano również mniejsze ich liczebności w każdej z defaworyzowanych grup. Największy spadek dotyczył długotrwale bezrobotnych i wyniósł 27,5%. Niestety rok 2009 znów pogorszył statystyki, chod nigdzie nie przekroczyły one wartości z 2007 roku. Jedyną grupą należącą do zdefiniowanych jako znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w odniesieniu do których zanotowano spadek liczebności byli długotrwale bezrobotni. Może to świadczyd o skutecznych działaniach aktywizacyjnych skierowanych do tej grupy. W oparciu o powyższą analizę można wskazad działania, które powinny zostad podjęte przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie w celu niwelowania tak poziomu bezrobocia, jak i jego negatywnych skutków. Wysoki poziom zatrudnienia w sektorze rolniczym 14, a także związanych z nim części usług spowalnia gospodarczy rozwój powiatu oraz ogranicza rozwój kwalifikacji zawodowych dużej części mieszkaoców powiatu. Obecny stan rzeczy może przyczyniad się do wzmacniania zjawiska ukrytego bezrobocia. Modernizująca się gospodarka powoduje koniecznośd zmiany struktury zatrudnienia na obszarach wiejskich. Jest wysoce prawdopodobne, że jeśli w powiecie braniewskim wydajnośd pracy i efektywnośd zbiorów będzie wzrastad w skutek unowocześniania produkcji i hodowli, będzie szedł za tym w parze spadek zatrudnienia w tym sektorze. Dynamika zmian społecznych i gospodarczych oznacza koniecznośd podjęcia efektywnych działao na rzecz aktywizacji zawodowej osób pozostających bez zatrudnienia, w tym osób biernych zawodowo. Sytuacja na braniewskim rynku pracy wymagała zdecydowanych działao i szczególnej pomocy dla osób bezrobotnych. Konieczne było podjęcie zróżnicowanych i szeroko zakrojonych działao służących pobudzeniu aktywności zawodowej oraz zwiększeniu liczby 14 Standardem w rozwiniętych gospodarkach jest kilkuprocentowy odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie.

29 Strona29 miejsc pracy. Skuteczne działania aktywizujące osoby bezrobotne, aktualizacja i rozszerzanie kwalifikacji, wsparcie przy zakładaniu działalności gospodarczej są więc najskuteczniejszymi instrumentami, które pozwolą nie tylko zmniejszyd poziom bezrobocia, ale również wzmocnid siłę gospodarczą regionu. Wzmocnienie to zaś umożliwi szerszy i szybszy dalszy wzrost gospodarczy przy poprawie koniunktury, która po okresie spowolnienia (w Polsce) i recesji gospodarczej w wielu częściach świata musi nastąpid.

30 Strona30 Wpływ działao podejmowanych w ramach projektu Nowe szanse na zatrudnienie na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia ich uczestników. Ocena stopnia w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy (kryterium trafności) Celem projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie jest podniesienie poziomu: 1. aktywności zawodowej, które umożliwid ma: a. rozwinięcie umiejętności efektywnego poszukiwania pracy; b. rozwijad postawy przedsiębiorcze; c. przygotowad do podjęcia zatrudnienia. 2. zdolności do zatrudnienia, w tym tworzenie warunków sprzyjających podnoszeniu zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych poprzez: a. doskonalenie, bądź zmianę kwalifikacji zawodowych w postaci różnego rodzaju szkoleo, b. umożliwienie zdobycia doświadczenia zawodowego w miejscu pracy poprzez skierowanie na staże bądź prace interwencyjne. Cele szczegółowe projektu to: zintegrowanie uczestników z rynkiem pracy powiatu braniewskiego, podniesienie kwalifikacji zawodowych zdobycie doświadczenia u pracodawcy. Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie przedsięwziął działania mające na celu ograniczenie, a ostatecznie zmniejszenie problemu bezrobocia. Wobec sytuacji na lokalnym rynku pracy wysokiej stopy bezrobocia, 58%-owego odsetka kobiet wśród zarejestrowanych bezrobotnych, 57%-owego odsetka osób mieszkających na wsi i związanych z tym problemów ukrytego bezrobocia, niskiej efektywności pracy, a także braku chęci do zdobywania, poszerzania i aktualizacji kwalifikacji zdecydowano się wdrożyd działania mające na celu podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia uczestników projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie (realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VI, Działanie 6.1, Poddziałanie współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego). W ramach projektu zaplanowano wykorzystanie następujących instrumentów: prace interwencyjne dla 135 osób w 2008 roku i 44 w 2009 umożliwid miały uczestnikom projektu zdobycie nowego doświadczenia zawodowego, i podnieśd ich atrakcyjnośd u potencjalnych pracodawców; staże zawodowe tą formą wsparcia planowano objąd 205 osób w 2008 i 189 w 2009 roku przyczynid się miały do nabycia i podniesienia kwalifikacji zawodowych, jak i również do przystosowania osób do rzeczywistych warunków pracy; szkolenia - zaplanowana liczba osób skierowania na szkolenia w projekcie w 2008 roku to 205 osób, w 2009 ze szkoleo korzystad miało 291 osób bezrobotnych z powiatu braniewskiego Wnioskodawca poprzez szkolenia chciał dad szansę podniesienia, uzupełnienia bądź zmiany kwalifikacji zawodowych, na które jest zapotrzebowanie na rynku pracy. Osoby skierowane na szkolenia oprócz zajęd teoretycznych mogły uczestniczyd w zajęciach praktycznych, podczas których zdobywały wiedzę i doświadczenie w profesjonalnym wykonywaniu zawodu;

31 Strona31 przyznanie jednorazowych środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej na 2008 rok zaplanowano przyznanie dotacji dla 50 osób, a w ; przygotowanie zawodowe w miejscu pracy to forma wsparcia, którą planowano objąd 18 osób w 2008 roku, w 2009 nie przewidziano tej formy wsparcia 15 ; wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy 9 dotacji na ten cel zaplanowano w 2008 roku, 11 w Realizowane formy wsparcia w ramach projektu przyczynid się miały do nabycia lub zmiany dotychczasowych kwalifikacji na inne w związku z brakiem propozycji odpowiedniej pracy oraz do nabycia nowych umiejętności zawodowych. Tabela 2. Działania skierowane do bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Braniewie w ramach projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie w latach 2008 i Rozpoczęło udział w projekcie staże zawodowe szkolenia przygotowanie zawodowe w miejscu pracy 18 - prace interwencyjne wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy 9 11 przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej Dane: PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG Wymienione wyżej działania są tożsame z formami wsparcia przewidzianymi w Poddziałaniu wymienionymi w dokumencie: Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Spełnione zostało zatem kryterium trafności. Formy wsparcia zaproponowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie są zgodne z celem głównym i celami szczegółowymi Poddziałania 6.1.3, a także zgodne z artykułem 9, ustępem 1., punktem 1. ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 17. Odpowiadają istniejącym w powiecie problemom społeczno-gospodarczym. Należy także podkreślid, że na terenie powiatu prowadzone były badania rynku pracy, dzięki którym możliwe było jeszcze trafniejsze określenie działao, jakie powinny zostad przeprowadzone w ramach projektu systemowego: [Badanie przyp. aut.] było robione pod koniec zeszłego roku i drugie badanie chcemy zrobid w 2012 roku 18. Należy mied jednak na uwadze, że pomimo trafnych i adekwatnych instrumentów zastosowanych w projekcie oraz przeprowadzonych badao rynku pracy źródła informacji na temat sytuacji na lokalnym rynku mogą okazad się niewystarczające w dłuższej perspektywie czasu, co może skutkowad w przyszłości niedopasowaniem tych instrumentów do potrzeb pracodawców i bezrobotnych. Rekomendowane byłoby zatem kontynuowanie pogłębionych badao lokalnego rynku pracy z wykorzystaniem środków finansowych w ramach POKL (np. poddziałania i 8.1.2). 15 Jest to związane ze zmianą treści Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 16 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Warszawa, czerwiec 2010 r., s Opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy stanowiącego częśd powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, o której mowa w odrębnych przepisach. 18 Wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL.

32 Strona32 Należy jednak podkreślid, że w miarę posiadanych możliwości finansowych pracownicy PUP stale monitorują sytuację na lokalnym rynku pracy, dzięki czemu skutecznie i trafnie do potrzeb dobierane są instrumenty rynku pracy, a także okres czasu, w jakim udzielane jest wsparcie: Na początku realizacji projektu największym zainteresowaniem cieszyły się staże i prace interwencyjne, w nieco mniejszym stopniu szkolenia. Jednak kiedy pracodawcy zorientowali się, że można uzyskad pomoc w postaci stażysty, czyli darmowego pracownika, gdyż zgodnie z ustawą stypendium stażowe wypłaca urząd pracy, zaczęto częściej sięgad do tej formy rezygnując np. z prac interwencyjnych. Pracodawcy muszą byd świadomi, że zatrudniają na stażu bardzo często osoby niedoświadczone, które będą dopiero przyuczad się do zawodu lub w przypadku osób starszych przekwalifikowywad się do innego zawodu. Obecnie największe zainteresowanie jest stażami, ale również dotacjami na podjęcie własnej działalności gospodarczej oraz na tworzenie nowych miejsc pracy przez pracodawców. 19. Należy podkreślid, że instrumenty rynku pracy wymienione w ustawie i wytycznych do realizacji projektów systemowych, które mogą byd wykorzystywane przez Powiatowe Urzędy Pracy w Poddziałaniu pomimo zamkniętego katalogu cechuje pewna elastycznośd polegająca na wyborze tych, które w największym stopniu odpowiadają lokalnym potrzebom: Można dostosowad, zaplanowad formy aktywne do warunków i zapotrzebowania na lokalnym rynku pracy 20. Wprawdzie liczba osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy wzrosła w porównaniu grudzieo 2009 wobec grudnia 2008, a także grudzieo 2009 do stycznia 2010, jednak zjawisk tych nie należy tłumaczyd brakiem aktywności ze strony PUP. Należy wziąd pod uwagę fakt, iż w roku 2009 skutki ogólnoświatowego kryzysu zaczęły byd bardziej odczuwalne w Polsce, natomiast w styczniu 2010 roku liczba osób bezrobotnych wzrosła wyraźnie (4969), co można tłumaczyd m.in. wzrostem wysokości kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Takie wyjaśnienie potwierdza fakt, iż w lipcu 2010 liczba osób zarejestrowanych jako bezrobotne spadła do 3722, czyli o 25%. Jest to jednocześnie liczba o nieco ponad 21% mniejsza od liczby bezrobotnych odnotowanej na koniec 2009 roku. Adekwatny do potrzeb lokalnego rynku pracy był również dobór grup Beneficjentów. Skupiono się na grupach defaworyzowanych na rynku pracy w szczególności ze wsparcia skorzystały następujące grupy bezrobotnych wymienione w art.49 ustawy z dnia roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: bezrobotni do 25 roku życia, bezrobotni długotrwale albo po zakooczeniu realizacji kontraktu socjalnego albo kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bezrobotni powyżej 50 roku życia, bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, bezrobotni bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, bezrobotni samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, bezrobotni po odbyciu kary pozbawienia wolności, którzy nie podjęli zatrudnienia, bezrobotni niepełnosprawni Osoby bezrobotne mogą należed jednocześnie do kilku z wymienionych grup. Istotne jednak są ich problemy związane z wejściem i funkcjonowaniem na rynku pracy - nie posiadają doświadczenia zawodowego oraz kwalifikacji koniecznych do znalezienia zatrudnienia, co powoduje, iż są mało atrakcyjni zawodowo. Innym aspektem jest 19 tamże 20 tamże

33 Strona33 dezaktualizacja kwalifikacji zawodowych, mała mobilnośd zawodowa, niska samoocena, mała aktywnośd w poszukiwaniu pracy i niski poziom wiedzy na temat mechanizmów rynku pracy. Które instrumenty rynku pracy zastosowane w projekcie są najbardziej skuteczne (kryterium skuteczności) Z raportu Efektywnośd programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej zrealizowanych ze środków Funduszu Pracy w ramach rezerwy Ministra w 2009 roku wynika, że najwyższą efektywnośd zatrudnieniową (100%) odnotowano dla działania polegającego na przyznaniu jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej. 21 Jest to jednocześnie działanie wymagające największych nakładów finansowych (patrz tabela 3). Należy również podkreślid, że efektywnośd zatrudnieniowa w tej kategorii jest jedynie kategorią statystyczną, niewiele wnoszącą do wniosków z ewaluacji. Osoby rozpoczynające bowiem działalnośd gospodarczą w ogromnej większości przypadków podejmują samozatrudnienie, tym samym każdy, kto z dofinansowania skorzystał musiał niejako z definicji znaleźd zatrudnienie. Należy jednak jednoznacznie stwierdzid, że osoby zdecydowane na założenie działalności gospodarczej są najbardziej aktywne i przedsiębiorcze, a zatem i efektywnośd w tym przypadku jest największa. Bardzo wysoką efektywnośd zatrudnieniową, również ze względu na specyfikę, ma instrument rynku pracy polegający na refundacji pracodawcy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy. Pracodawca zdecydowany skorzystad z dofinansowania do utworzenia stanowiska pracy jest zobligowany do zatrudnienia osoby bezrobotnej, a zatem i tu wskaźnik efektywności zatrudnienia sięgnął niemal 100% (99,80%). Relatywnie wysoki wskaźnik efektywności zatrudnieniowej (66,90%) według badao MPiPS mają prace interwencyjne. Są one wykorzystywane także w projekcie systemowym realizowanym przez PUP w Braniewie, chod jak wskazywano w trakcie indywidualnego wywiadu pogłębionego wykorzystywanie tej aktywnej formy ma na lokalnym rynku pracy istotne ograniczenia: Tam gdzie pracodawca musi utrzymad to stanowisko zgodnie z umową to efektywnośd jest większa, ale jeżeli już po dwóch latach można zlikwidowad to stanowisko wówczas ten wskaźnik maleje 22. Najniższe poziomy wskaźnika efektywności zatrudnieniowej odnotowano dla następujących działao: szkolenia (35,90%) jest to druga pod względem liczby uczestników forma aktywizacji zawodowej skierowana do bezrobotnych, w projektach realizowanych w Polsce; podobnie, jak w przypadku prac interwencyjnych o ograniczonej efektywności tej formy wsparcia na braniewskim rynku pracy decyduje specyfika tego rynku i ograniczone możliwości zatrudnieniowe pracodawców 23, 21 Efektywnośd programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej zrealizowanych ze środków Funduszu Pracy w ramach rezerwy Ministra w 2009 roku, Warszawa, sierpieo 2010, s Wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL. 23 Po szkoleniach grupowych, gdzie nie ma obowiązku zatrudnienia również niewiele osób znajduje pracę.. Źródło: wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL.

34 Strona34 staże (37,60%) ten rodzaj działao aktywizujących bezrobotnych jest najpopularniejszy w grupie Beneficjentów projektów systemowych mających na celu promocję zatrudnienia, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizację zawodową. Tabela 3. Wydatkowanie środków z rezerwy Ministra według form aktywizacji zawodowej w 2009 roku Lp. Forma aktywizacji Efektywnośd zatrudnieniowa (w %) 1 jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej 100,00% 2 refundacja pracodawcy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy 99,80% 3 Staże 37,60% 4 szkolenia 35,90% 5 roboty publiczne 40,20% 6 prace interwencyjne 66,90% 7 pozostałe (np. dojazdy do pracy, badania...) 48,10% 8 przygotowanie zawodowe 46,20% 9 studia podyplomowe 45,10% 10 prace społecznie użyteczne 4,70% Ogółem 55,80% Dane: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 24 W 2008 roku udział w projekcie systemowym PUP w Braniewie rozpoczęło 618 osób (369 kobiet, 249 mężczyzn), planowano jednak, że w tym samym roku udział w nim zakooczy 581 osób. Ostatecznie jednak w 2008 roku wartośd docelową udało się osiągnąd tylko w nieco ponad 54% (315 osób). Podkreślid należy, że niemal 40% liczby uczestników projektu (245), którzy rozpoczęli w nim udział kontynuowały go w roku następnym, a niecałe 10% przerwało udział w projekcie. Kobiety stanowiły 60% uczestników (369), którzy rozpoczęli udział w projekcie, a 54% tych (170), którzy uczestnictwo w nim zakooczyli w 2008 roku. Liczebnośd Beneficjentów projektu, którzy zakooczyli w nim udział (315 osób, 170 kobiet, 145 mężczyzn) według form wsparcia prezentuje się następująco: 65 osób skierowanych na staże zawodowe (61,5% kobiet); prace interwencyjne zakooczyło 14 osób (42,8% kobiet) (skierowano 135 osób (57% kobiet); przygotowanie zawodowe w miejscu pracy 20 osób (70% kobiet); wyposażono lub doposażono stanowiska pracy dla 10 osób, ale tylko dla 2 kobiet; 6 osób (2 kobiety), które otrzymało dofinansowanie do rozpoczęcia działalności gospodarczej bez udziału w szkoleniu "ABC Przedsiębiorczości, w sumie jednak środki te otrzymało 51 osób, ponieważ 22 kobiety i 23 mężczyzn skorzystało z w/w szkolenia i otrzymało środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej. 200 osób (53% kobiet) ukooczyło szkolenia. Dotyczyły następujących umiejętności: - ABC przedsiębiorczości 45 osób, 22 kobiety; - bukieciarstwo z elementami florystyki 15 osób, 15 kobiet; - opiekun do dzieci i osób starszych z j. angielskim 15 osób, 15 kobiet; - technolog robót wykooczeniowych 15 osób, 0 kobiet; - pracownik ogólnobudowlany 15 osób, 1 kobieta; 24 Efektywnośd programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej zrealizowanych ze środków Funduszu Pracy w ramach rezerwy Ministra w 2009 roku, Warszawa, sierpieo 2010, s. 7.

35 Strona35 - księgowośd w małej firmie z komputerową obsługą programu Płatnik 15 osób, 15 kobiet; - operator koparko-ładowarki 15 osób, 0 kobiet; - kucharz-kelner 15 osób, 14 kobiet; - recepcjonista z j. niemieckim 15 osób, 14 kobiet; - nowoczesny sprzedawca z j. angielskim 15 osób, 15 kobiet; - palacz kotłów centralnego ogrzewania 15 osób, 0 kobiet; - spawacz metodą TIG, MAG 10 osób, 0 kobiet. W 2009 roku o 8% zmniejszyła się liczba Beneficjentów, którzy rozpoczęli udział w projekcie systemowym (56, w tym 53% kobiet). Łącznie z osobami kontynuującymi udział w nim zakooczyło w 2009 roku 630 osób (59% kobiet). W 2009 roku uczestnicy projektu systemowego skorzystali z następujących form wsparcia: staże zawodowe 189 osób, 52,4% kobiet; prace interwencyjne 44 osoby, 61,4% kobiet; wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy 11 osób, 45,5% kobiet; 2 mężczyzn otrzymało dofinansowanie do rozpoczęcia działalności gospodarczej bez udziału w szkoleniu "ABC Przedsiębiorczości, w sumie jednak środki te otrzymało 45 osób, ponieważ 20 kobiet i 25 mężczyzn skorzystało z w/w szkolenia i otrzymało środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej, ponieważ 43 osoby otrzymały dotację po szkoleniu; 291 osób skorzystało ze szkoleo (niemal 53% kobiet). Szkolenia obejmowały zdobycie umiejętności w zakresie: - ABC Przedsiębiorczości 45 osób, 20 kobiet; - pokojowa z podstawami j. niemieckiego 12 osób, 12 kobiet; - monter stolarki budowlanej 15 osób, 0 kobiet; - kurs ogólnobudowlany z elementami hydrauliki i wykooczenia wnętrz 14 osób, 0 kobiet; - brukarz 15 osób, 0 kobiet; - opiekun do osób starszych i przewlekle chorych z j. niemieckim 14 osób, 12 kobiet; - operator koparko ładowarki 15 osób, 0 kobiet; - kurs kosmetyczny z elementami wizażu i stylizacja paznokcia 14 osób, 14 kobiet; - kierowca operator wózków podnośnikowych z elementami gospodarki magazynowej 14 osób, 0 kobiet; - magazynier 8 osób, 6 kobiet; - profesjonalny pracownik biurowy z j. angielskimi rozszerzonym pakietem MS Office 12 osób, 12 kobiet; - eksploatacja kotłów parowych oraz wodnych na paliwa stałe, płynne i gazowe o mocy powyżej 50 kw w zakresie obsługi 10 osób, 0 kobiet; - kadry-płace 12 osób, 12 kobiet; - księgowośd małych i średnich firm z obsługą programu Płatnik i Symfonia 11 osób, 11 kobiet; - kucharz małej gastronomii 10 osób, 10 kobiet; - bukieciarstwo z elementami rękodzieła artystycznego 15 osób, 15 kobiet; - kurs spawania blach i rur spoinami pachwinowymi metodą MIG (131) oraz metodą TIG (141) 15 osób, 0 kobiet; - pracownik ochrony fizycznej i stopnia 14 osób, 3 kobiety; - nowoczesny sprzedawca z obsługą kas fiskalnych 13 osób, 13 kobiet;

36 Strona36 - stylizacja paznokcia z modułem ABC przedsiębiorczości 13 osób, 13 kobiet. Na poziomie poszczególnych kategorii Beneficjentów projektu systemowego należy wskazad, że 50,2% rozpoczynających udział w projekcie w 2008 to osoby mieszkające na wsi (w tym 61% kobiet). W 2009 roku było to 43,7% (w tym 50,8% kobiet). Osoby długotrwale bezrobotne stanowiły 48,9% rozpoczynających projekt w 2008 roku (w tym 58% kobiet), a 51,2% w 2009; w tym niemal 2/3 to kobiety (65,6%). Niemal 2% rozpoczynających udział w projekcie w 2008 roku to niepełnosprawni, a w 2009 odsetek ten wyniósł nieco ponad 2%. Tabela 4.Określenie statusu na rynku pracy osób, które rozpoczęły udział w projekcie systemowym Nowe szanse na zatrudnienie, w latach Status osoby na rynku L.p. pracy Ogółem % do ogółu % kobiet Ogółem % do ogółu % kobiet 1. Bezrobotni % % 2. w tym osoby długotrwale bezrobotne % 58% % 66% 3. w tym osoby niepełnosprawne 11 2% 64% 13 2% 38% 4. w tym osoby z terenów wiejskich % 61% % 51% Dane PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG W podziale na kategorie wiekowe zwraca uwagę fakt, że osoby w wieku lata stanowiły 2,4% rozpoczynających udział w projekcie, natomiast osoby w wieku stanowiły 48%. O niemal 10 punktów procentowych spadł odsetek osób młodych wśród rozpoczynających uczestnictwo w projekcie systemowym w 2009 roku (39%). Niewiele zmniejszył się też odsetek osób starszych - wyniósł 2,3%. Tabela 5. Osoby, które rozpoczęły udział w projekcie systemowym Nowe szanse na zatrudnienie wg grup wiekowych i lata, w latach L.p. Przedział wiekowy Ogółem % do ogółu % kobiet Ogółem % do ogółu % kobiet lata % 63% % 44% lata 15 2% 13% 13 2% 31% Dane PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG Ze względu na wykształcenie najliczniejszą zbiorowośd stanowili bezrobotni z wykształceniem ponadgimnazjalnym - 66% w 2008 i 62% w 2009 roku. Kolejną pod względem liczebności była zbiorowośd bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niższym 22% w 2008 i 26% w 2009 roku. Tylko w tej grupie mężczyźni stanowili większośd. Najmniej liczną grupą byli Beneficjenci z wykształceniem pomaturalnym: 5% w 2008 i 3% w 2009 roku. Proporcjonalnie najwięcej kobiet było wśród Beneficjentów z wykształceniem wyższym.

37 Strona37 Tabela 6. Osoby, które rozpoczęły udział w projekcie systemowym Nowe szanse na zatrudnienie ze względu na wykształcenie w latach L.p. Wykształcenie ogółem % do ogółu % kobiet ogółem % do ogółu % kobiet 1 podstawowe, gimnazjalne % 43% % 38% i niższe 2 ponadgimnazjalne % 63% % 55% 3 pomaturalne 29 5% 69% 16 3% 75% 4 wyższe 49 8% 71% 54 10% 69% Dane PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG Chod dla przeprowadzenia ewaluacji projektu i określenia jego efektywności istotne są liczebności i odsetek osób, które zostały objęte wsparciem, zakooczyły, przerwały lub kontynuują udział w projekcie, rodzaje udzielonego wsparcia, to przede wszystkim znaczenie ma efektywnośd zatrudnieniowa proponowanych działao. Z dostarczonych danych można jedynie stwierdzid, że 10 osób biorących udział w projekcie systemowym Nowe szanse na zatrudnienie realizowanym przez Powiatowy Urząd Pracy w Braniewie przerwało uczestnictwo w projekcie z powodu podjęcia zatrudnienia. Trudno jednoznacznie stwierdzid, na ile wpływ na to miało skorzystanie z zaoferowanego wsparcia. Dodatkową wymierną korzyścią jest utworzenie 97 miejsce pracy, w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej. Ponadto należy również pamiętad o uzyskanych przez uczestników projektu, którzy zakooczyli szkolenia, zaświadczeniach i certyfikatach. Zaświadczenia otrzymali również skierowani na staż Beneficjenci. Osiągnięcie rezultatów miękkich, takich jak: podniesie poziomu aktywności zawodowej, podniesienie zdolnośd do zatrudnienia, wzrost efektywności poszukiwania pracy, wypracowanie umiejętności utrzymania na rynku pracy, zdobycie nowych doświadczeo zawodowych, wzrost atrakcyjności Beneficjentów u potencjalnych pracodawców, ocenid będzie można w oparciu o wyniki badania CATI, które zostały przedstawione w dalszej części raportu. Dla zwiększenia mierzalności rezultatów miękkich wskazanym jest, aby na kolejnych etapach realizacji Beneficjenci tuż przed przystąpieniem do udziału w projekcie wypełniali np. wraz z deklaracją uczestnictwa, ankietę umożliwiającą stworzenie punktu odniesienia. W ankiecie można by zmierzyd zarówno subiektywne, jak i obiektywne wskaźniki cech. Pytania dotyczące subiektywnych wskaźników w zasadzie mogą pokrywad się z tymi zamieszczonymi w ankiecie do badania CATI. Bez wątpienia podniosłoby to wartośd tego właśnie badania, a tym samym umożliwiło lepszą ocenę projektu. Obiektywne wskaźniki, np. wskaźnik mobilności można mierzyd np. poprzez spisanie zaznaczonej we wniosku rejestracyjnym akceptowanej odległości miejsca pracy od miejsca zamieszkania. Podsumowując kwestię efektywności udzielanego w ramach projektu systemowego wsparcia osobom bezrobotnym, a w szczególności osobom znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy z uwagi na brak odpowiednich lub jakichkolwiek kwalifikacji zawodowych, należy odnieśd się do przykładu tzw. dobrych praktyk, które były realizowane przez PUP w Braniewie w ostatnich latach. W ramach prowadzonych szkoleo zawodowych,

38 Strona38 egzamin kooczący się potwierdzeniem uzyskanych kwalifikacji w formie dyplomu odbywał się na terenie PUP: Przy pomocy organizowanych przez Urząd pracy szkoleń zawodowych udało się nam istotnie ten stan rzeczy poprawić.( ) Zajęcia praktyczne dla osób uczestniczących w szkoleniach odbywały się w pomieszczeniach urzędu wykonując przy okazji pożyteczną pracę a także środki wyłożone na część materiałów potrzebnych do zajęć praktycznych zostały zainwestowane w budynek będący własnością administracji samorządowej. Niektórzy z kursantów po otrzymaniu dokumentu uczestnictwa w szkoleniu założyli własną działalność lub podjęli pracę już jako pracownicy wykwalifikowani. 25. Praktyka stosowana przez PUP w Braniewie wynikała nie tylko z celów projektu i trudnej sytuacji na lokalnym rynku pracy (wysoka stopa bezrobocia, niedopasowane do potrzeb pracodawców kwalifikacje, niska podaż miejsc pracy), ale także ograniczonych środków budżetowych, jakimi dysponuje administracja lokalna na remonty i inwestycje (a dokładnie starostwo powiatowe, któremu podlega urząd pracy). W tym kontekście działania kierownictwa Powiatowego Urzędu Pracy w Braniewie należy uznad za dobrą praktykę, którą można rekomendowad innym jednostkom, które charakteryzują się równie trudną sytuacją na lokalnym rynku pracy. 25 Wywiad pogłębiony z osobą do kontaktów roboczych, określoną we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego realizowanego w ramach Poddziałania PO KL.

39 Tabela 7. Stopieo realizacji celów projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie w 2008 roku L.p. Cel szczegółowy Wartośd docelowa wskaźnika ogółem % kobiet Stopieo realizacji wskaźnika 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Liczba osób, które zakooczyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu % 54,2% Liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania nie określono 0 - nie dotyczy Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej % 100,0% 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych Liczba osób w wieku lat, które zakooczyły udział w projekcie nie określono % nie dotyczy Liczba osób w wieku lat z terenów wiejskich nie określono 53 53% nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 7 57% nie dotyczy 3. Zmniejszanie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy Liczba osób niepełnosprawnych % 60,0% Liczba osób długotrwale bezrobotnych % 68,3% Liczba osób z terenów wiejskich nie określono % nie dotyczy 4. Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej Liczba osób niepełnosprawnych nie określono 0 - nie dotyczy Liczba osób długotrwale bezrobotnych nie określono 27 44% nie dotyczy Liczba osób z terenów wiejskich nie określono 15 47% nie dotyczy 5. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych Liczba osób w wieku lat, które ukooczyły udział w projekcie nie określono 14 29% nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 0 - nie dotyczy Dane: PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG.

40 Tabela 8. Stopieo realizacji celów projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie w 2009 roku L.p. Cel szczegółowy Wartośd docelowa wskaźnika ogółem % kobiet Stopieo realizacji wskaźnika 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Liczba osób, które zakooczyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu % 75,5% Liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania nie określono % nie dotyczy Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej % 100,0% 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych Liczba osób w wieku lat, które zakooczyły udział w projekcie nie określono % nie dotyczy Liczba osób w wieku lat z terenów wiejskich nie określono % nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 7 71% nie dotyczy 3. Zmniejszanie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy Liczba osób niepełnosprawnych % 64,0% Liczba osób długotrwale bezrobotnych % 73,3% Liczba osób z terenów wiejskich nie określono % nie dotyczy 4. Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej Liczba osób niepełnosprawnych nie określono 0 - nie dotyczy Liczba osób długotrwale bezrobotnych nie określono 21 48% nie dotyczy Liczba osób z terenów wiejskich nie określono 18 50% nie dotyczy 5. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych Liczba osób w wieku lat, które ukooczyły udział w projekcie nie określono 41 37% nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 3 33% nie dotyczy Dane: PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG.

41 Tabela 9. Stopieo realizacji celów projektu systemowego Nowe szanse na zatrudnienie od 2009 roku L.p. Cel szczegółowy Wartośd wskaźnika docelowa ogółem % kobiet Stopieo realizacji wskaźnika 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Liczba osób, które zakooczyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu % 80,8% Liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania nie określono 364 0% nie dotyczy Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej % 100,0% 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych Liczba osób w wieku lat, które zakooczyły udział w projekcie nie określono % nie dotyczy Liczba osób w wieku lat z terenów wiejskich nie określono % nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 14 64% nie dotyczy 3. Zmniejszanie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy Liczba osób niepełnosprawnych % 62,9% Liczba osób długotrwale bezrobotnych % 71,6% Liczba osób z terenów wiejskich nie określono % nie dotyczy 4. Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej Liczba osób niepełnosprawnych nie określono 0 - nie dotyczy Liczba osób długotrwale bezrobotnych nie określono 48 46% nie dotyczy Liczba osób z terenów wiejskich nie określono 33 48% nie dotyczy 5. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych Liczba osób w wieku lat, które ukooczyły udział w projekcie nie określono 55 35% nie dotyczy Liczba osób w wieku lat, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej nie określono 4 25% nie dotyczy Dane: PUP Braniewo. Opracowanie własne DSiG.

42 Strona42 Udział w projekcie z perspektywy Beneficjentów i ich aktualna sytuacja na rynku pracy (kryterium użyteczności i trwałości) 26. Wyniki badao techniką CATI. W próbie badawczej 66% stanowiły kobiety, mężczyźni 34%. Jeśli chodzi o wiek badanych, to generalnie przeważały liczebnie osoby stosunkowo młode, których wiek wskazuje na fakt bycia w dużej mierze absolwentami. Najmłodsza kategoria wiekowa stanowiła ok. 1/3 ogółu respondentów (18-24 lata). Pierwsza natomiast pod względem liczebności grupa wiekowa (35%) to osoby w wieku lata. Zarejestrowani w PUP w wieku przedemerytalnym (55-65 lat) stanowili odsetek w badaniu równy 3%. Respondenci biorący udział w badaniu zamieszkiwali w momencie sondażu przede wszystkim Braniewo oraz okoliczne mniejsze miejscowości 87% wskazao na miejsce zamieszkania do 19 tys. mieszkaoców. W miejscowości powyżej 20 tys. mieszk. zamieszkiwało zaledwie 13% badanych. W próbie badawczej generalnie przeważały osoby z wykształceniem średnim ze średnim ogólnokształcącym 31% i średnim zawodowym 19%. Płed respondentów Wiek respondentów % mężczyzna 34% % % kobieta 66% % % Źródło: DSiG 2010, n=400 Źródło: DSiG 2010, n= Użytecznośd - rozumiana jako wpływ zaoferowanego wsparcia na poprawę sytuacji uczestników na rynku pracy, a także ocena czy zmiany wywołane realizacją projektu są korzystne z punktu widzenia jego uczestników i do jakiego stopnia oddziaływanie projektów odpowiada potrzebom grupy docelowej; Trwałośd - rozumiana jako użytecznośd w dłuższym okresie czasu, a więc ocena czy i w jakim stopniu zmiany sytuacji zawodowej uczestników projektów, wywołane oddziaływaniem projektu są zauważalne w okresie co najmniej 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie.

43 Strona43 Wykształcenie respondentów Miejsce zamieszkania respondentów wyższe 19% gimnazjaln e/podstaw owe lub poniżej 11% % i powyżej 3% średnie zawodowe 19% zasadnicze zawodowe 20% do % średnie ogólnokszt ałcące 31% Źródło: DSiG 2010, n=400 Źródło: DSiG 2010, n=400 Respondenci biorący udział w sondażu telefonicznym najczęściej uczestniczyli w projekcie dłużej niż 3 miesiące (46,2%). W drugiej kolejności najczęściej czas uczestnictwa wynosił 2-3 miesiące (17,2%). Respondenci, którzy rozpoczęli projekt w r i ukooczyli go dopiero w kolejnym stanowili 29% próby badawczej, dla porównania beneficjenci z r stanowili 71%. 1. Długośd udziału w projekcie PUP 2. Okres udziału w projekcie PUP nie wiem / nie pamiętam 10,1% więcej niż 3 miesiące oraz % 2-3 miesiące 3-4 tygodnie 17,2% 15,2% % 1-2 tygodnie 11,4% Źródło: DSiG 2010, n=400 Źródło: DSiG 2010, n=400

44 Strona44 W próbie badawczej spośród osób aktualnie bezrobotnych pozostający w rejestrach PUP ponad dwa lata stanowili 40,1%. Drugą najliczniejszą kategorię (32,8%) stanowiły osoby krótkotrwale bezrobotne, a więc do 6 m-cy pozostawania w rejestrze. Badani deklarowali zasadniczo, że decyzję o przystąpieniu do projektu PUP podjęli osobiście (83%). Wpływ innych osób w procesie decyzyjnym zasygnalizowało 17% badanych. Spośród beneficjentów, na których decyzję o przystąpieniu miały wpływ inne osoby, najwięcej deklarowało, że byli to pracownicy Urzędu Pracy (31%). Mniejszy wpływ na tę decyzję mieli członkowie rodziny (22% badanych wskazało na tę kategorię osób). 4. Czas pozostawania w rejestrze PUP jako bezrobotny ponad 2 lata 40,1% od roku do 2 lat 17,5% od 7-12 miesięcy 9,5% do 6 miesięcy 32,8% Źródło: DSiG 2010, n= Sposób podjęcia decyzji o udziale w projekcie 6. Osoba doradzająca udział w projekcie PUP wspólnie z inną osobą 17% inna osoba 12% pracownik urzędu pracy 31% osobiście 83% znajomy / znajoma 17% członek rodziny 22% pracownik pomocy społecznej 8% Źródło: DSiG 2010, n=400 Źródło: DSiG 2010, n=33

45 Strona45 7. Wsparcie otrzymane w ramach projektu PUP Analiza struktury beneficjentów biorących udział w badaniu potwierdza spory udział osób kooczących staże, na co wskazywał stosunkowo młody wiek respondentów. Większośd ogółu badanych (45,5%) ukooczyła właśnie staż, podobnie jak szkolenie/ kurs/ przygotowanie zawodowe (45%). 3 miejsce w rankingu wśród respondentów zajęło dofinansowanie na własną działalnośd gospodarczą. inna uzyskałem środki na podjecie działalności gospodarczej ukooczyłem/am udział w pracach interwencyjnych ukooczyłem/am szkolenie / kurs / warsztat ukooczyłem/am przygotowanie zawodowe 2,8% 8,5% 6% 4,3% 45% ukooczyłem/am staż 45,5% Źródło: DSiG 2010, n=400 Wyniki procentowe nie sumują się do 100, ponieważ częśd badanych w próbie uczestniczyła w więcej, niż jednej formie wsparcia. Jednym z głównych kryteriów ewaluacyjnych rozpatrywanych w toku analizy wyników badania CATI była użytecznośd. Rozumiano ją zasadniczo jako wpływ zaoferowanego wsparcia na poprawę sytuacji uczestników na rynku pracy. Pytania badawcze zawarte w kwestionariuszu wywiadu telefonicznego i odnoszące się do powyższego kryterium miały zarówno wymiar subiektywny (percepcja zmian w położeniu uczestników projektu, czy nabytych umiejętności/ kwalifikacji), jak i wymiar obiektywny (związany ze zmianą formalnego statusu osoby bezrobotnej). Ostatecznym celem była także weryfikacja rzeczywistego oddziaływania projektu oraz ocena rezultatów w stosunku do potrzeb beneficjentów. Czy wsparcie udzielone uczestnikom w ramach projektów systemowych przyczyniło się do zmiany ich statusu na rynku pracy? (pytanie ewaluacyjne 8.1) Kwestię zmian statusu na rynku pracy rozpoczęto od analizy odpowiedzi respondentów na ogólne pytanie o ich percepcję zmian w swoim życiu zawodowym. Były one definiowane jako uzyskanie trudno zatrudnienia (bądź otwarcie działalności gospodarczej), powiedzie d podniesienie kwalifikacji, podjęcie nauki, itp. Dla 40% 26% osób ogółem pomoc oferowana w ramach projektu przyczyniła się do zmian w wymienionym obszarze, w przeciwieostwie do 34% badanych, którzy deklarowali nie brak zmian. 26% badanych miało trudności z 34% dokonaniem jednoznacznej oceny. Innymi słowy, w subiektywnym przekonaniu co 3 osoba uważała, że projekt nie przyniósł realnych efektów związanych z życiem zawodowym, w przeciwieostwie do 40%, które było odmiennego zdania. Źródło: DSiG 2010, n= Wpływ pomocy w ramach projektu na zmiany w życiu zawodowym tak 40%

46 Strona46 W jakim zakresie udzielone wsparcie przyczyniło się do zmiany statusu beneficjentów na rynku pracy? (pytanie ewaluacyjne 8.2) Sama identyfikacja zmian w życiu zawodowym respondenta nie pozwala jeszcze określid kierunku tych zmian, czy sposobu ich wartościowania przez badanych. Ogółem dla 61,1% badanych sytuacja zawodowa po zakooczeniu udziału w projekcie poprawiła się w porównaniu z sytuacją przed przystąpieniem do niego (zagregowane odpowiedzi poprawiła się i zdecydowanie poprawiła się ). Wynik ten wskazuje na pewną niespójnośd z odsetkiem wskazao na pytanie o zmiany w sytuacji zawodowej (zdaniem jedynie 40% zmiany w życiu zawodowym ewidentnie zaszły). Kluczem do wyjaśnienia tej dysproporcji wskazao, na wydawad by się mogło podobne pytanie, jest stwierdzenie, że badani interpretują efekty (rezultaty) projektu w ten sposób, że chod dla większości (bo 61,1%) obecna sytuacja zawodowa się poprawiła, to jedynie dla 40% ogółem pomoc przyczyniła się do wymiernych zmian w życiu zawodowym. Sytuację zawodową, która pozostaje bez zmian zadeklarowało stosunkowo dużo, bo 36,6% badanych. Można zatem powiedzied, że zasadniczo udział w projekcie przyczyniał się do pozytywnych zmian w życiu zawodowym klientów PUP objętych projektem, a oznaczało to dla badanych nie zawsze osiągnięcie zatrudnienia, ale za to pewne korzyści, jak chociażby nawiązanie nowych kontaktów, nabycie nowych umiejętności/ kwalifikacji, wyjście z izolacji itd. 10. Ocena swojej sytuacji zawodowej po zakooczeniu udziału w projekcie PUP 2% zdecydowanie pogorszyła i raczej pogorszyła zdecydowanie pogorszyła się raczej pogorszyła się pozostała bez zmian raczej poprawiła się zdecydowanie poprawiła się 36,6% 31,3% 29,8% Źródło: DSiG 2010, n=262 Analiza statystyczna wykazała, że takie cechy społeczno-demograficzne i czynniki, jak płed, wiek, wielkośd miejsca zamieszkania, długośd pozostawania aktualnie w rejestrze PUP, czy rok rozpoczęcia projektu nie odgrywały istotnej roli w różnicowaniu poszczególnych kategorii badanych, jeśli chodzi o ocenę zmiany ich sytuacji zawodowej w związku z projektem. Dzięki zastosowaniu jakich instrumentów rynku pracy wsparcie udzielone w ramach projektu przyczyniło się do zmiany sytuacji społeczno-zawodowej uczestników projektu? (pytanie ewaluacyjne 10) Analizując skutecznośd zastosowanych w projekcie instrumentów rynku pracy można powiedzied, że praktycznie wszystkie były oceniane pod tym kątem dośd wysoko. Interpretując wyniki należy zachowad pewną ostrożnośd, ponieważ liczebności poszczególnych kategorii beneficjentów były dośd zróżnicowane: od 16 osób w przypadku

47 Strona47 przygotowania zawodowego w miejscu pracy do 193, którzy odbyli staże. Pomimo to wyróżnia się na tym tle ocena skuteczności w przeświadczeniu respondentów nt. środków przydzielanych na otwarcie własnej działalności gospodarczej ogółem 88,3% beneficjentów PUP, którzy skorzystali z tych środków oceniła tę formę wsparcia jako skuteczną, bądź bardzo skuteczną. Pozostałe formy najliczniej reprezentowane przez respondentów osiągały porównywalne oceny oscylujące w okolicach 60% ocen pozytywnych. 8. Ocena skuteczności wybranych form wsparcia w ramach projektu bardzo nieskuteczna nieskuteczna neutralna / bez zmian skuteczna bardzo skuteczna 8. ukooczenie przygotowania zawodowego 25,0% 31,3% 12,5% 31,3% 8. uzyskanie środków na podjęcie działalności gospodarczej 5,9% 5,9% 41,2% 47,1% 8. udział w pracach interwencyjnych 4% 8% 32,0% 48% 8% 8. ukooczenie stażu 3,6% 34,2% 40,9% 19,7% 8. ukooczenie szkolenia / kursu / warsztatu 2,8% 9% 30,5% 35% 22,6% Źródło: DSiG 2010, n= Obecny status na rynku pracy Dla 31,1% klientów PUP biorących udział w projekcie systemowym poprawa sytuacji/ statusu na rynku pracy wiązała się z uzyskaniem zatrudnienia. Nieco więcej, bo 34,7% beneficjentów PUP nadal figuruje jednak w rejestrze jako bezrobotni. Prowadzący aktualnie własną działalnośd gospodarczą stanowili natomiast 10,1%. jestem zarejestrowany w PUP jako bezrobotny m zarejestrowany w PUP jako poszukujący pracy m ani zatrudniony, ani jestrowany w PUP jestem zatrudniony prowadzę własną firmę uczę się, studiuję inna sytuacja odbywam staż, przygotowanie zawodowe pracuję w gospodarstwie rolnym 10,1% 7,6% 4,3% 4,1% 3,8% 3,5%,8% 31,1% 34,7% Źródło: DSiG 2010, n=400

48 Strona48 W jakim obszarze uczestnicy projektu odczuwają największe zmiany własnej sytuacji społeczno-zawodowej? (pytanie ewaluacyjne 9.1) Uczestnicy projektu systemowego odczuwają największe zmiany w swojej sytuacji zawodowej w obszarze wzrostu własnych kwalifikacji i umiejętności (35,8%). Pozostałe wskazania oscylowały maksymalnie w okolicach 10%, z czego za najcenniejsze uznano możliwośd nawiązania kontaktów z pracodawcami oraz zdobycie środków na prowadzenie własnej firmy. 16. Punkty o największym znaczeniu w projekcie inne możliwośd ukooczenia kursu/szkolenia możliwośd uzyskania dyplomu lub certyfikatu możliwośd nawiązania znajomości zwiększenie wiary we własne możliwości możliwośd nawiązania kontaktów z pracodawcami wzrost własnych kwalifikacji i umiejętności uzyskanie wiedzy na temat sposobu poszukiwania pracy zdobycie środków finansowych na założenie firmy Źródło: DSiG 2010, n=400 2,6% 8,7% 7,7% 7,2% 6,9% 9,2% 11,5% 10,5% 35,8% Co dokładnie osiągnęli dzięki udziałowi w projekcie systemowym? (pytanie ewaluacyjne 9.2) Badanych poproszono także o ustosunkowanie się do podanych stwierdzeo, które odnosiły się do nieco innego wymiaru użyteczności projektu. Był on związany już z bardziej konkretnymi osiągnięciami. Z największą aprobatą ogółem spotkała się ponownie opinia na temat podwyższenia swoich kwalifikacji dzięki udziałowi w projekcie (71,4%) oraz opinia związana z nabyciem umiejętności poszukiwania pracy (56%). Natomiast 34,8% badanych przychyliło się do stwierdzenia, że dzięki udziałowi w projekcie znalazło pracę. 29,7% beneficjentów wyraziło jednak przekonanie, że bardziej skuteczna w znalezieniu pracy jest nie pomoc urzędu, a skorzystanie z obiegu informacji i rekomendacji w sieciach społecznych beneficjentów (np. w środowisku rodzinnym i wśród znajomych). 17. Aprobata beneficjentów wobec stwierdzeo odnośnie projektu nie zgadzam się z żadnym ze stwierdzeo bardziej skuteczna jest pomoc rodziny i znajomych lepiej jest pracowad dorywczo lepiej byd osobą bezrobotną i pobierad zasiłek z PUP projekt nic nie zmienił w moim życiu nabyłem/ am umiejętności samodzielnego poszukiwania pracy otworzyłem/am firmę podwyższyłem/am kwalifikacje znaleznalazłem/am pracę 1,5%,3% 7,2% Źródło: DSiG 2010, n=400 12,0% 20,2% 29,7% 34,8% 56% 71,4%

49 Strona49 Jak uczestnicy oceniają uzyskane wsparcie? (pytanie ewaluacyjne 9.3) Jakie są potrzeby i oczekiwania uczestników projektów systemowych? (pytanie ewaluacyjne 5) Analizując użytecznośd projektu pod kątem udzielonego wsparcia można powiedzied, że większośd z beneficjentów (65%) przychyliła się do poglądu, iż pomoc zaoferowana w ramach projektu była wystarczająca. Rozkłady odpowiedzi na wcześniej analizowane pytania pokazują, że wystarczająca w świadomości klientów PUP korzystających z projektów systemowych oznacza niekoniecznie zmianę statusu osoby bezrobotnej, lub poszukującej pracy, ale raczej pewnego rodzaju progres wyrażony nawiązaniem użytecznych znajomości, podniesieniem kwalifikacji, czy nabyciem wszelkich umiejętności zwiększających szanse na rynku pracy. Rzecz jasna dotyczy to wyłącznie osób, których faktyczną motywacją jest rzeczywiste podjęcie zatrudnienia. 12. Ocena oferowanej pomocy w projekcie PUP jako wystarczającej Nie należy mied bowiem wątpliwości, że w tego typu projektach uczestniczy częśd osób, której przyświeca jedynie cel w postaci nie zostania skreślonym z rejestru PUP, co wiązałoby się z utratą określonych przywilejów. trudno powiedzied 22% nie 13% tak 65% Źródło: DSiG 2010, n=400 Uzasadnienia osób deklarujących odpowiedź negatywną (pytanie 13.), bądź mających problemy z jednoznacznym wyborem na tak postawione pytanie były stwierdzenia mówiące o tym, że zabrakło propozycji pracy po ukooczeniu projektu. Nieco mniejsza grupa osób przyznała, że ilośd środków finansowych przeznaczona na działalnośd gospodarczą była niewystarczająca. Wśród innych głosów można odnaleźd takie, które odnoszą się do krótkiego okresu przygotowanych kursów. Niezadowolenie wynikało również z braku dodatkowych szkoleo czy niedoinformowania uczestników, co wiązało się w przekonaniu badanych z długim oczekiwaniem na odpowiedź, która dosyd często była negatywna. Częśd osób oceniła projekt jako po prostu niewzbudzający zainteresowania wśród uczestników.

50 Strona50 W dalszej kolejności badanych poproszono o dokonanie wyboru spośród wymienionych opcji najmocniejszych punktów, najbardziej pozytywnych stron projektu. Za taką cechę w opiniach 44,9% badanych uznano dobrą współpracę z pracownikami urzędu pracy. Kolejne lokaty w rankingu zajęły: ciekawy sposób realizacji projektu (32,5%) oraz dobre miejsce realizacji projektu (29,9%). Także niespełna ¼ beneficjentów oceniła termin realizacji projektu jako właściwy. dobra współpraca z pracownikami urzędu pracy ciekawy sposób realizacji projektu dobre miejsce realizacji projektu właściwy termin realizacji projektu odpowiednia ilośd zadao związanych z udziałem w projekcie projekt nie miał mocnych punktów 14. Najmocniejsze punkty / strony w projekcie Źródło: DSiG 2010, n=400 11,9% 15,7% 24,4% 32,5% 29,9% 44,9% Przy określaniu mocnych stron, czy przewag projektu badani byli proszeni o uzasadnienie swoich wyborów. Zakres tematyczny obejmował po pierwsze: współpracę z pracownikami urzędu; po drugie ciekawy sposób realizacji projektu; po trzecie odpowiednią ilośd zadao związanych z udziałem w projekcie; po czwarte dobre miejsce realizacji projektu; po piąte odpowiedni termin realizacji projektu; i po szóste właściwy termin realizacji projektu. W nawiasach podawane są odsetki odpowiedzi wskazujących konkretny wybór respondentów, które odzwierciedlają pozycję w powyższym rankingu. Wśród uzasadnieo respondentów nt. dobrej atmosfery we współpracy z urzędnikami PUP pojawiały się głównie te mówiące o tym, że pracownicy Urzędu Pracy to osoby miłe, a zarazem kompetentne i profesjonalnie przygotowane do swojej pracy. Badani wskazywali, że kadra urzędników służyła pomocą w wielu sprawach i wykazywała się otwartością w stosunku do uczestników projektu w zakresie wyjaśniania problemów. Na uwagę zasługuje także to, że atmosfera panująca w trakcie projektu była najczęściej określana jako dobra. Druga pozycja w rankingu mocnych stron dotyczyła ciekawego sposobu realizowania projektu. Badani stwierdzili, że kadra prowadzących była kompetentna i dobrze przygotowana, a prowadzone przez nich wykłady ciekawe. Zajęcia oprócz charakteru teoretycznego, miały wymiar praktyczny, dzięki temu uczestniczy mogli nabyd wiele nowych doświadczeo i umiejętności. Pozytywną stroną projektu była możliwośd poznania nowych ludzi i nowego otoczenia. Dobre miejsce realizacji projektu - zdecydowana większośd badanych oceniła, że miejsce realizacji projektu było właściwe ze względu na bliskośd miejsca zamieszkania i dogodny dojazd. Termin realizacji projektu, który został określony jako mocny punkt przez ¼ badanych nie wzbudzał większych kontrowersji zasadniczo z dwóch powodów. Dla jednej części uczestników właściwy termin oznacza czas letni, zaraz po ukooczeniu szkoły lub studiów wyższych, a dla drugiej części każdy termin okazałby się dobrym, co wiąże się z dysponowaniem dużą ilością czasu wolnego.

51 Strona51 Znaczące informacje przynosi także analiza odpowiedzi na kolejne pytanie zadane wszystkim uczestnikom, które odnosiło się do oceny najsłabszych punktów w projektach, w których beneficjenci brali udział. 2/3 ogółu badanych (66,2%) wychodziło w swoich uzasadnieniach poza kategorie określone w konceptualizacji badania. Problemem było tu przede wszystkim za niskie wynagrodzenie, niemożnośd kontynuowania pracy po odbyciu stażu oraz brak dodatkowych kursów. Dla 17% beneficjentów projekt, w którym brali udział nie miał słabych punktów. 15. Najsłabsze punkty / strony w projekcie inne przyczyny nie było słabych punktów niewłaściwy termin realizacji projektu niewłaściwe miejsce realizacji projektu zbyt wiele zadao związnych z udziałem w projekcie mało ciekawy sposób realizacji projektu trudna współpraca z pracownikami PUP 1,5% 5,9% 2,0% 4,8% 6,6% 17% Źródło: DSiG 2010, n=393 66,2% Kolejnym kryterium, do którego odnoszono się w badaniu ewaluacyjnym metodą CATI była trwałośd, rozumiana jako użytecznośd w dłuższym okresie czasu. Innymi słowy ocena, czy i w jakim stopniu zmiany sytuacji zawodowej uczestników projektów, wywołane oddziaływaniem projektu są zauważalne w okresie co najmniej 6 miesięcy po zakooczeniu udziału w projekcie. Czy wsparcie uzyskane w ramach projektu minimum 6 miesięcy wcześniej jest nadal odczuwalne? (pytanie ewaluacyjne 11.1) 11. Przeświadczenie lepszego radzenia sobie w życiu zawodowym po udziale a projeckie PUP trudno powiedzie d 30% Większośd beneficjentów odczuwa uzyskane wsparcie, o czym świadczy odsetek równy 60% badanych, którzy deklarują, że tak lepiej radzą sobie w życiu zawodowym, niż 60% nie przed przystąpieniem do projektu. Należy 10% zwrócid jednak uwagę na fakt, że pomimo niskiego odsetka deklaracji negatywnych (10%), prawie co trzeci badany (30%) miał trudności z jednoznaczną odpowiedzią. Źródło: DSiG 2010, n=262 Czy według uczestników efekty wsparcia są trwałe? (Czy utrzymali zdobyte dzięki projektowi miejsca zatrudnienia?) (pytanie ewaluacyjne 11.2) Z całą pewnością można powiedzied, że efekty wsparcia są relatywnie trwałe w przypadku efektywności zatrudnieniowej. W próbie badawczej odsetek respondentów, którzy deklarowali, że zawdzięczają pracę dzięki udziałowi w projekcie wyniósł 34,8% natomiast odsetek osób, które do momentu badania ją utrzymały wyniósł 31,1%. Bardzo wysoki był także odsetek osób prowadzących własną działalnośd gospodarczą.