Jak wskazują na to dane

Transkrypt

1 36 AKADEMIA Sytuacja mieszkaniowa w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw 1 Housing situation in commonwealth of independent countries W/spólnota N/iepodległych P/aństw (WNP) to twór polityczno-gospodarczy złożony z większości dawnych republik b. Związku Radzieckiego, stanowiący sui generis próbę podtrzymania związkowych więzi, którego hegemonem jest Rosja. Jej członkami są następujące państwa (kolejność według rosyjskiego alfabetu): Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdowa, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan i Ukraina. 2 Jak wskazują na to dane z tab. 1, państwo WNP było mocno zróżnicowane pod względem: wielkości powierzchni, gęstości jej zaludnienia oraz liczby ludności, a także poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego. Zróżnicowanie było szczególnie widoczne jeśli idzie o poziom rozwoju ekonomicznego artykułowany wysokością D/ochodu N/arodowego B/rutto (Gross National Income) per capita. Jego najwyższy poziom według siły nabywczej rosyjskiego rubla (purchasing power parity) był np. 9 razy wyższy niż w najuboższym Tadżykistanie i 6 razy niż w Mołdowie i Uzbekistanie. Na ogół z wyjątkiem Mołdowy był on wyższy w europejskich krajach WNP. Przystępując do omawiania sytuacji mieszkaniowej w niepodległych krajach WNP, powstałych z byłych republik b. Związku Radzieckiego, nie sposób nie FOTO: FOTOLIA FN marzec 2015 nr 42

2 AKADEMIA 37 nawiązać do mieszkaniowej przeszłości w jego ramach. Omawiając standard mieszkaniowy radzieckich mieszkań pamiętać należy, że gros mieszkań przydzielano w nim darmowo (Finulin, 1983) oraz o symbolicznej wysokości opłat za usługi mieszkaniowe i komplementarne, w wysokości cá 3 proc. wydatków gospodarstw domowych (Narodnoje Chazjajstvo SSSR ). Inwestycje mieszkaniowe w b. Związku Radzieckim stanowiły około 16 proc. ich ogółu (Narodnoje Chazjajstvo SSSR ; Annual Bulletin ), tzn. cá 4 proc. P/roduktu K/rajowego B/rutto (Narodnoje Chazjajstvo SSSR ; Annual Bulletin ; Gorczyca, 1991; Gorczyca, 1996). W latach 50., 60., 70. i 80. corocznie budowano prawie 10 mieszkań na 1 tys. ludności, jednak bardzo skromnych powierzchniowo (około 40 m 2 p/owierzchni u/ żytkowej) i o niepełnym standardzie instalacyjnym (Narodnoje Chazjajstvo SSSR ; Annual Bulletin ; Gorczyca, 1991; Gorczyca, 1996). Uspołeczniona substancja mieszkaniowa (w m 2 p.u.) stanowiła w 1988 r. 61 proc. (Narodnoje Chazjajstvo SSSR ; Gorczyca, 1991). W ramach transformacji ustrojowej, która przebiegała w krajach WNP z różnym nasileniem jeśli idzie o ekonomizację gospodarki mieszkaniowej, nastąpiło w nich prawie powszechne uwłaszczenie mieszkaniowe. Stąd blisko 100 proc. substancji mieszkaniowej w nich stanowi własność prywatną ich użytkowników. Ze środków publicznych buduje się coraz mniej mieszkań, co zaowocowało spadkiem intensywności budowania mieszkań. Ponieważ budują je ludzie bardzo dobrze sytuowani (np. z uwłaszczonej nomenklatury), są to mieszkania porażające metrażem, w sytuacji ogólnie niskiego standardu mieszkaniowego. Wzrosły wydatki na mieszkanie, jako że państwo w różnym stopniu w poszczególnych krajach WNP ograniczyło dopłaty do gospodarki mieszkaniowej Intensywność budownictwa mieszkaniowego Ze względu na różną wielkość (liczba ludności) krajów WNP, omawiając intensywność budownictwa mieszkaniowego, ograniczono się głównie do jej efektów w m 2 p.u. na 1 tys. ludności, które adekwatnie odzwierciedlają je w badaniach komparatywnych, przedstawiając również efekty ogółem. Jak wskazują na to dane z tabeli 2, intensywność budownictwa mieszkaniowego była w poszczególnych krajach WNP mocno zróżnicowana i charakteryzowała ją różna dynamika w latach Najintensywniej budowano mieszkania na Białorusi i w Rosji, gdzie jej wskaźniki przewyższały efekty z najsłabszej w tej mierze Armenii ponad czterokrotnie. W ogóle to w krajach azjatyckich WNP budowano znacząco mniej niż w europejskich krajach WNP. Około połowa efektów budownictwa mieszkaniowego uzyskiwanego w WNP finansowana była ze środków Kraj Mirosław Gorczyca Dr hab. n. ek., profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie TABELA 1. Ważniejsze informacje o krajach Wspólnoty Niepodległych Państw. Obszar (tys. km 2 ) ogółem (tys.) Ludność na 1 km 2 Dochód narodowy brutto per capita (USD, 2011, wg siły nabywczej) Azerbejdżan 86, Armenia 29, Białoruś 207, Kazachstan 2 724, Kirgistan 200, Mołdowa 33, Rosja , Tadżykistan 143, Turkmenistan 4 91, Ukraina 603, Uzbekistan 447, WNP razem , Źródło: Żiliščnyj fond, FOTO: ARCH. PRYWATNE

3 38 AKADEMIA TABELA 2. Efekty budownictwa mieszkaniowego (w m 2 p.u.). Powierzchnia użytkowa mieszkań Kraj ogółem (tys. m 2 ) na 1 tys. ludności w % ogólnej p.u.m Azerbejdżan Armenia Białoruś Kazachstan Kirgistan Mołdowa Rosja Tadżykistan Uzbekistan Ukraina Razem WNP Źródło: Żiliščnyj fond, TABELA 3. Substancja mieszkaniowa (mln m 2 p.u.). Kraje Azerbejdżan Armenia Białoruś Kazachstan Kirgistan Mołdowa Rosja Tadżykistan Uzbekistan Ukraina Ogółem WNP bez Turkmenistanu i Uzbekistanu. Źródło: Żiliščnyj fond, ludności (por. tab. 2). Udział ten był mocno zróżnicowany w poszczególnych krajach. Wszędzie tam, gdzie udział środków ze strony państwa był niski, niższa była też intensywność budownictwa mieszkaniowego. Zasoby mieszkaniowe Substancja mieszkaniowa krajów WNP, bez Turkmenistanu i Uzbekistanu, to w końcu 2012 r. prawie 3,5 mln m 2 p.u. (por. tab. 3). W latach nastąpił jej wzrost (2000 = 100,0 proc.) o: 41 w Azerbejdżanie, 39 w Armenii, 13 w Białorusi, 27 w Kazachstanie, 38 w Kirgistanie, 5 w Mołdowie, 20 w Rosji, 52 w Tadżykistanie i o 8 w Ukrainie, co pokazuje, że obszar zmienności tej dynamiki jest bardzo znaczny, bo od 5 proc. w Mołdowie do aż 52 proc. w Tadżykistanie. Mocno zróżnicowana była struktura wielkości mieszkań według liczby pokoi w nich oraz ich wielkości (por. tab. 4). Niepełne dane o śred- FN marzec 2015 nr 42

4 AKADEMIA 39 nim metrażu mieszkań wskazują na znaczące różnice, jako że mieszkania w Azerbejdżanie (87,5 m 2 ) były prawie o 58 proc. większe niż na Ukrainie i o niewiele mniej przewyższały powierzchnie mieszkań białoruskich i rosyjskich. Swego rodzaju zaskoczeniem jest mały metraż mieszkań w Armenii przy (por. uwagi w dalszej części artykułu) wysokim jego poziomie per capita. O tym zadecydowała liczba osób w mieszkaniach. Znaczące dysparytety występują we WNP w zakresie powszechności instalacji w mieszkaniach, przy ogólnym mocno niepełnym standardzie instalacyjnym w poszczególnych krajach wchodzących w jej skład (por. tab. 5). Np. w Armenii, reprezentującej prawie pełną powszechność wyposażenia mieszkań w instalacje (bez grzewczej), jest ona znacząco wyższa niż w najgorszym w tym rankingu Kirgistanie, w którym prawie w połowie mieszkań brakowało w 2012 r. instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej, a ciepła bieżąca woda miała, podobnie jak w Azerbejdżanie, śladowy udział. Warunki mieszkaniowe ludności Najwłaściwszym miernikiem standardu mieszkaniowego jest najbardziej stosowna do porównań przestronność zaludnienia mieszkań (p/owierzchnia u/żytkowa m/ieszkań per capita). Wskaźnik ten wynosił w 2012 r. około 22 m 2 (por. tab. 6). Jego poziom przebiegał od niespełna 11 m 2 p.u. w Tadżykistanie do 30,9 m 2 w Armenii. Zatem rozstęp wielkości krańcowych to aż 20,2 m 2 p.u.m. Stanowił on aż 92 proc. średniego poziomu w krajach WNP, a poziom z Armenii przewyższał ten z Tadżykistanu aż o 189 proc. Jego poziom zależy nie tylko od intensywności budowania mieszkań czy stopnia rozwoju ekonomicznego danego kraju, ale także od liczebności gospodarstw domowych i innych czynników demograficznych (np. przyrost naturalny czy saldo migracji). Jak widać, na kraj, Struktura zasobów mieszkaniowych Wyszczególnienie Azerbejdżan TABELA 4. według liczby pokoi oraz średnia wielkość mieszkań. Ogółem mieszkania (w tys.) z tego według liczby pokoi (w %) ,7 10,4 34,5 55, ,0 10,4 34,7 54,9 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,5 39,1 68,1 109,1 Armenia ,7 19,4 33,5 47, ,6 20,7 34,5 44,8 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,8 38,4 53,9 80,9 Białoruś ,3 20,2 38,8 41, ,7 19,1 38,0 42,0 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,3 37,2 49,5 73,1 Kazachstan ,0 14,6 31,3 54, ,1 14,3 29,6 56,1 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,9 32,9 48,5 81,2 Kirgistan ,2 10,4 29,9 59, ,7 10,5 32,3 57,2 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) 2012 Mołdowa ,1 9,9 32,3 57, ,7 10,5 32,3 57,2 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,5 59,7 61,0 81,0 Rosja ,9 23,1 40,5 36, ,8 23,8 39,5 36,7 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,9 31,1 46,8 73,1 Tadżykistan ,7 14,0 21,0 65, ,9 12,2 24,1 63,7 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) 2012 Ukraina ,5 19,3 37,3 43, ,8 19,3 37,1 43,6 Średnia wielkość mieszkań (m 2 p.u.) ,4 33,9 48,6 70,9 FOTO: FOTOLIA Źródło: Żiliščnyj fond, 2013.

5 40 AKADEMIA TABELA 5. Powszechność instalacji w mieszkaniach w 2012 r. (w % mieszkań). Kraje centralnego ogrzewania wodociągowa Instalacje kanalizacyjna bieżąca ciepła woda Azerbejdżan 34,7 87,5 82,1 3,3 Armenia 11,2 98,9 95,9 95,9 Białoruś 89,6 88,2 87,5 82,0 Kazachstan 63,3 86,2 74,3 56,7 Kirgistan 21,3 55,0 45,8 6,4 Mołdowa 1 78,4 84,7 84,7 68,7 Rosja 92,2 89,6 87,5 80,4 Tadżykistan 2 46,4 78,9 70,3 35,0 Turkmenistan 60,6 82,1 63,5 który podobno realizował strategię egalitaryzmu ( urawniłowki ), rozpiętość porażająca. Sięgając do wyników ostatniego spisu mieszkaniowego w b. Związku Radzieckim z 1989 r. przy średnim dla niego wskaźniku cá 16 m 2 p.u.m. per capita, wynosił on w: Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republice 16,4 m 2, Ukraińskiej S/ocjalistycznej R/epublice R/adzieckiej 17,8 m 2, Uzbeckiej SRR 12,1 m 2, Białoruskiej SRR 17,9 m 2, Kazachskiej SRR 14,2 m 2, Azerbejdżańskiej SRR 12,5 m 2, Mołdawskiej SRR Uzbekistan 3 58,6 81,2 50,1 42,3 Ukraina 77,4 78,5 77,4 61,6 1. dotyczy powierzchni użytkowej Źródło: Żiliščnyj fond, r r. TABELA 6. Przestronność zaludnienia mieszkań (m 2 p.u. per capita). Kraje Azerbejdżan 14,6 16,5 17,8 17,8 Armenia 20,8 23,1 27,8 30,9 Białoruś 21,2 22,6 25,0 25,4 Kazachstan 16,2 17,5 18,7 19,6 Kirgistan 12,5 12,3 14,5 14,8 Mołdowa 20,8 21,4 22,4 22,5 Rosja 19,2 20,9 23,0 23,4 Tadżykistan 9,1 8,6 8,8 10,7 Turkmenistan 17,8 19,7 19,9 1 Uzbekistan 13,8 14,5 15,2 2 Ukraina 20,7 22,0 23,5 23,7 WNP ogółem r. Źródło: Żiliščnyj fond, r. 17,9 m 2, Kirgiskiej SRR 12,1 m 2, Tadżyckiej SRR 9,3 m 2, Armeńskiej SRR 15,0 m 2 i Turkmeńskiej SRR 11,1 m 2. Najwyższy poziom wystąpił wówczas w b. Związku Radzieckim w Estońskiej SRR (20,2 m 2 ) (Gorczyca, 1996). Zatem wskaźnik ten w okresie wzrósł średnio dla całej WNP o około 6 m 2 p.u.m. per capita, tzn. o 37,5 proc., w średniorocznym tempie 1,0 proc. Poprawa jego osiągnęła najwyższy poziom w Armenii, która z poziomem <31 m 2 lideruje samotnie w mieszkaniowym rankingu WNP. W dalszym ciągu najgorsza w tym zakresie jest sytuacja w republikach środkowoazjatyckich, w tym przede wszystkim w Tadżykistanie (poprawa o 1,8 m 2 p.u.m., tj. o 20,0 i 0,6 proc. rocznie). FN marzec 2015 nr 42

6 AKADEMIA 41 FOTO: FOTOLIA Interesującym zjawiskiem, świadczącym o zakresie ekonomizacji gospodarki mieszkaniowej, jest rozbieżność w kształtowaniu się wysokości wydatków na mieszkanie, które w niektórych krajach rosły, a w innych malały udziałem w wydatkach gospodarstw domowych (por. tab. 7). Jak widać, w krajach bogatszych, z lepszym standardem mieszkaniowym ludności (Armenia, Ukraina i Rosja), na ogół udział ten miał tendencję wzrostową, a w biedniejszych (Tadżykistan, Kirgistan) też, ale na mniejszą skalę (por. tab. 7). O zakresie różnej pomocy dla mieszkalnictwa świadczy udział w krajach WNP odsetek wydatków mieszkaniowych w płatnych usługach (por. tab. 7). Porównanie sytuacji mieszkaniowej w Polsce z krajami WNP Przystępując do komparatystycznej konfrontacji sytuacji mieszkaniowej w Polsce i krajach WNP, trzeba rozpocząć ją od zestawienia swego rodzaju papierka lakmusowego osiągniętego w 2011 r. poziomu dochodu narodowego brutto, który wynosił dla naszego kraju USD według parytetu siły nabywczej złotego (World Development Indicators, 2013). Przyjmując za 100,0 jego poziom w Polsce, to w krajach WNP DNB stanowił następujący jego odsetek (w proc.): Rosja 100,7, Białoruś 71,3, Kazachstan 55,5, Azerbejdżan 44,2, Turkmenistan 42,9, Ukraina 34,7, Armenia 30,1, Uzbekistan 16,9, Mołdowa 16,8 i Tadżykistan 11,4. 3 Wydatki na mieszkanie Wydatki na mieszkanie, które w czasach b. Związku Radzieckiego miały incydentalny udział w wydatkach mieszkańców (cá 3 proc. wraz z usłu(- gami komunalnymi), sukcesywnie w latach transformacji ustrojowej zwiększały swój udział, w zależności od dotacji dla gospodarki mieszkaniowej i urealniania taryf opłat. Wszak państwa pozbyły się kłopotu, odstępując za darmo lub za symboliczną opłatą prawie 100 proc. swojej substancji mieszkaniowej. Tylko w Rosji i Białorusi jeszcze proc. powierzchni użytkowej mieszkań stanowiło własność państwową i komunalną, a w Armenii jedynie 0,4 proc. i w republikach środkowoazjatyckich około 1 proc. (Żiliščnyj fond, 2013). TABELA 7. Udział wydatków na mieszkanie w wydatkach gospodarstw domowych (w %). Kraje ogółem w tym % płatnych usług Azerbejdżan 4,6 6,1 7,2 7,4 21,1 20,4 Armenia 5,8 6,5 10,9 12,3 39,4 26,9 39,6 42,0 Białoruś 3,0 9,1 5,5 4,1 30,7 42,7 29,7 24,8 Kazachstan 11,9 11,1 8,3 6,5 49,5 42,6 36,0 35,7 Kirgistan 4,9 4,9 4,9 5,8 31,8 28,4 28,8 32,4 Rosja 4,7 8,3 9,5 8,8 34,3 35,5 35,9 34,1 Tadżykistan 1,8 3,4 4,3 4,8 32,0 28,9 45,3 35,7 Ukraina 6,6 7,4 9,1 9,3 40,4 43,4 42,9 43,8 Źródło: Żiliščnyj fond, 2013.

7 42 AKADEMIA Nasz wskaźnik przestronności zaludnienia mieszkań według stanu z r. wynosił 23,8 m 2 p.u. per capita. Był on większy od jego odpowiednika w WNP (21 m 2 ) o 11,3 proc., w tym niższy (w proc.) o: 14,4 od armeńskiego, 6,2 od mołdawskiego, 4,8 od białoruskiego, natomiast wyższy (w proc.) o: 1,3 od ukraińskiego, 3,5 od rosyjskiego, 11,9 od turkmeńskiego, 27,3 od kazachskiego, 33,7 od azerbejdżańskiego, 53,5 od uzbekistańskiego, 64,1 od kirgistańskiego i aż o 170,5 od tadżykistańskiego. 4 Zestawiając nasz standard zaludnienia mieszkań, musimy pamiętać, że polski standard instalacyjny w nich był w stosunku do większości krajów WNP z wyjątkiem Armenii znacząco wyższy. We wszystkich poradzieckich i innych krajach postkomunistycznych, po wybiciu się na niepodległość, podobnie jak w Polsce, państwo do minimum ograniczyło pomoc dla mieszkalnictwa. Transformacja ustrojowa doprowadziła w nich do znaczącego regresu w budownictwie mieszkaniowym, który w Polsce miał zdecydowanie niższy zasięg niż np. w większości krajów WNP. I tak w Polsce budowano w przeliczeniu na 1 tys. ludności około 400 m 2 p.u.m., gdy w WNP około 350 m 2. Wielkość tych mieszkań w naszym kraju to ponad 100 m 2 p.u. średnio w ostatnich latach, przy czym w niektórych krajach WNP, w któ - rych budowano nawet niespełna jedno mieszkanie na 1 tys. lud.- ności, częstokroć były to mieszkania (domy) o kilkuset m 2 p.u. Podobnie, jak u nas, budowano głównie mieszkania ze środków ludności, bo państwo budowało bardzo mało mieszkań. We wszystkich krajach WNP i w Polsce nastąpiło uwłaszczenie mieszkaniowe, bo państwo, oddając niejako za bezcen mieszkania, ma alibi, by nie dopłacać FN marzec 2015 nr 42 do gospodarki mieszkaniowej i uwalniać ceny regulowane usług mieszkaniowych. Stąd wzrost wydatków na mieszkanie większy u nas, bo do około 20 proc. budżetu gospodarstw domowych, a znacząco niższy w krajach WNP. Reasumując, to grosso modo przeprowadzone porównanie sytuacji mieszkaniowej w Polsce i krajach WNP, można stwierdzić, że nasze miejsce w rankingu ekonomicznym jest znacznie lepsze niż w rankingu mieszkaniowym. Nie może to dziwić, gdyż nasz standard mieszkaniowy w latach ulegał poprawie w tempie trzy razy wolniejszym niż dynamika PKB (1,5 proc., wobec 4,5). 5 Stąd tak niekorzystnie przedstawiamy się nie tylko na tle średniej z Unii Europejskiej p.u.m. per capita (cá 40 m 2 ), ale także w stosunku do znacznie uboższych krajów WNP, w kontekście wielokrotnie wyższego rozwoju gospodarczego. Relacje te nie uległy w latach minionych poprawie, a raczej odwrotnie, gdyż pomoc dla budownictwa mieszkaniowego zmniejsza się. Bez radykalnego (z 2 proc. PKB) zwiększenia inwestycji mieszkaniowych (3 4 razy) będziemy stałym outsiderem mieszkaniowego rankingu. Dotychczasowe formy pomocy mieszkaniowej (Rodzina na Swoim, Mieszkanie dla Młodych) to pudrowanie bolesnej rany, oczywiście, dla lepszych notowań PR. Żadne państwo realizujące strategię społecznej gospodarki rynkowej nie rozwiązało swoich problemów mieszkaniowych bez prowadzonego na szeroką skalę budownictwa dla najuboższych, które u nas ma szczątkową formę. Wszak bogaci już mają mieszkania, a tylko <1/10 społeczeństwa ma zdolność kredytową, aby z pomocą... państwa rozwiązać samodzielnie swoje problemy mieszkaniowe. STRESZCZENIE Artykuł przedstawia dane o budownictwie mieszkaniowym oraz zasobach i warunkach mieszkaniowych w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw: Armenii, Azerbejdżanie, Białorusi, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistan, Turkmenistanu, Ukrainie, Uzbekistanie oraz wydatki na mieszkanie w gospodarstwach domowych. SŁOWA KLUCZOWE mieszkalnictwo, budownictwo mieszkaniowe, zasoby i warunki mieszkaniowe, wydatki na mieszkanie ABSTRACT This article presents data about housing construction and housing conditions in Commonwealth of Independent States (Azerbaijan, Armenia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Moldova, Tajistan, Turkmenistan, Ukraine, Uzbekistan). KEY WORDS housing, housing construction, dwelling stock, housing conditions, housing expenditures BIBLIOGRAFIA 1. Annual Bulletin of Housing and Building Statistics for Europe (edycje dla odpowiednich lat), United Nations, New York. 2. Finulin V., Realizuja pravo na żilišče, Żiliščnoje Stroitelstvo 1983 nr Gorczyca M., Problemy gospodarki mieszkaniowej Polski na tle wybranych krajów (studium porównawcze), ZBS-E GUS i PAN, Warszawa Gorczyca M., Polski dysparytet mieszkaniowy na tle wybranych krajów, ZBS-E GUS i PAN, Warszawa Gorczyca M., Polski dysparytet mieszkaniowy i warunki jego zmniejszenia, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2014 (materiały powielane). 6. Narodnoje Chozjajstvo SSSR v godu (edycje dla odpowiednich lat), Finansy i Statistika, Moskva. 7. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2013, GUS, Warszawa World Development Indicators 2013, The World Bank, New York Żiliščnyj fond i żiliščnoje usłovija naselenija v stranach Sodrużestva, Statistika SNG 2013 nr 9. PRZYPISY 1. W artykule wykorzystano wyniki badań autora z innego opracowania (Gorczyca, 2014). Stąd ograniczono przypisy dotyczące krajów WNP z ich roczników, których pełny zestaw jest w nim oraz artykułach autora dotyczących tych krajów. 2. Ukraina wystąpiła w 2014 r. z WNP w związku z ingerencją Rosji w jej wewnętrzne sprawy i zabór Krymu. W artykule została ona uwzględniona w jej faktografii według stanu z 2012 r. podobnie jak inne kraje członkowskie WNP. 3. Obliczenia na podstawie: World Development Indicators, Obliczenia na podstawie: Żiliščnyj fond, Obliczenia na podstawie dynamiki p.u.m. per capita i PKB.

8 INDEKS ISSN X cena 5,00 zł (w tym 8% VAT) NR 1(39) marzec 2015 wicepremier, minister gospodarki Eksport jest jednym z najważniejszych wskaźników umiędzynarodowienia gospodarki i kluczowym warunkiem wzrostu. SUKCESJA W ORGANIZACJACH PALĄCA POTRZEBA Czy planowanie i przygotowanie WŁASNYCH OSZCZĘDNOŚCI następstwa w firmach jest możliwe Według danych Eurostatu PKB na jednego i celowe? Czy ciągłość lub zmiana strategii mieszkańca, który w 2007 r. stanowił u nas działania w przedsiębiorstwie stanowi 53 proc. średniego poziomu Unii Europejskiej, skutek, czy też raczej przyczynę sukcesji? podniósł się do 67 proc. w 2013 r. KURIERFINANSOWY CSR ELEMENT STRATEGII WZROSTU WARTOŚCI Firma odpowiedzialna społecznie jest otwarta na potrzeby otoczenia oraz wyciąga wnioski i podejmuje odpowiednie działania we wszystkich obszarach swej aktywności. Dba nie tylko o dobre relacje z klientami i akcjonariuszami, ale również z pracownikami, dostawcami i społecznościami lokalnymi. Nr indeksu ISSN Cena 19 zł (w tym 8% VAT) Nie będzie już wiele czasu na to, żeby istniały dwa światy: dużych aglomeracji z presją niezwykle silnej konkurencji oraz małych miast i wiosek, gdzie poprzez zdobycie pozycji monopolu można utrzymywać ponadprzeciętne marże. s > prenumerata 2015 oferta specjalna Finansowanie Nieruchomości Jest to jedyne w Polsce specjalistyczne czasopismo (kwartalnik) poświęcone finansowaniu nieruchomości i rozwojowi tego rynku. Adresowane jest do osób zawodowo związanych z tym rynkiem do pracowników banków, firm ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych oraz emerytalnych, a także firm deweloperskich. (wersja papierowa) 190 zł 49 zł (wersja papierowa (wersja elektroniczna) i elektroniczna) 200 zł PROMOWANIE POLSKIEGO EKSPORTU Janusz Piechociński, Magazyn Nowoczesne Zarządzanie Biznesem Kurier Finansowy Poświęcony finansom osobistym, informuje o aktualnej sytuacji na rynkach finansowych. Ma działy poświęcone giełdzie, obligacjom, towarzystwom funduszy inwestycyjnych, otwartym funduszom emerytalnym, nieruchomościom itp. Podpowiada, w co warto inwestować, jakie kredyty i w jakich bankach zaciągać, jaki rodzaj ubezpieczenia wybrać. (wersja papierowa) 16 zł 12 zł (wersja papierowa (wersja elektroniczna) i elektroniczna) 17 zł oferta specjalna: BANK + NBS + FN (wersja papierowa) Ważne informacje dodatkowe: przy zamówieniu prenumeraty papierowej otrzymują Państwo: wersję papierową pisma wersję elektroniczną pisma dostęp do całego archiwum pisma (wersja elektroniczna) (wersja papierowa i elektroniczna) 399 zł 90 zł 420 zł Zamawiam roczną na 2015 r. Tytuł (wersja papierowa) Liczba zamówionych prenumerat (wersja elektroniczna) ZAPRENUMERUJ NAS. ZYSKASZ DORADCĘ S. 62 Liczba zamówionych prenumerat (wersja papierowa i elektroniczna) Liczba zamówionych prenumerat Miesięcznik Nowoczesny Bank Spółdzielczy 185,00 zł 49,00 zł 220,00 zł Miesięcznik Finansowy BANK 273,00 zł 49,00 zł 320,00 zł Kwartalnik Finansowanie Nieruchomości 190,00 zł 49,00 zł 200,00 zł Rocznik Europejski Doradca Samorządowy 45,00 zł 40,00 zł 60,00 zł NZB Kurier Finansowy 16,00 zł 12,00 zł 17,00 zł OFERTA SPECJALNA! (NBS, BANK, FN) 399,00 zł 90,00 zł 420,00 zł Suma zamówienia: zł Rabat za zamówione prenumeraty: 2 10%, 3 20%, 4 30%, 5 i więcej 40% Suma zamówienia po rabacie: zł Zobowiązuję się do uregulowania należności w ciągu 7 dni od daty otrzymania faktury proforma. DANE PRENUMERATORA Nazwa firmy (nazwisko i imię) adres tel. NIP Upoważniam Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez mojego podpisu; wyrażam zgodę na zamieszczenie danych w bazie adresowej w celach marketingowych. Aby mieć dostęp do archiwum, prosimy założyć konto na stronie styczeń /2015 Portfele zrzeszeń, płynność pod nadzorem s. 13 Gwarancje dla depozytów szyte na miarę s. 18 NBS RAPORT s. 28 BANK I SAMORZĄD ŚWIAT GLOBALNY BIZNES LOKALNY Kapitały wszystkich krajów łączcie się! s. 53 ISSN Oświadczam, że powyższy dostęp elektroniczny będzie wykorzystywany wyłącznie przez Panią/Pana: Podpis prenumeratora (pieczątka firmy) Aby złożyć zamówienie, wystarczy wypełnić poniższy druk i przesłać go faksem na numer: lub pocztą na adres: Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o., ul. Solec 101 lok. 5, Warszawa (z dopiskiem wydawnictwo )