SZWAJCARIA dobrobyt mieszkaniowy

Transkrypt

1 34 SZWAJCARIA dobrobyt mieszkaniowy Switzerland prosperous housing Szwajcaria to kraj o najwyższej w świecie stopie życiowej, której znaczącym wyróżnikiem jest między innymi najwyższy w Europie standard mieszkaniowy. Stanowi on kapitalizację utrzymującego się przez wiele lat, stabilnego wysiłku inwestycyjnego w budownictwie mieszkaniowym, możliwego w warunkach wysokich preferencji mieszkaniowych Szwajcarów i dobrej kondycji ekonomicznej ich państwa. Uwarunkowania rozwoju mieszkalnictwa Ludność Szwajcarii zwiększyła się w latach o 3238 tys. (por. tab. 1), co oznaczało jej przyrost o 68,6 proc., w średniorocznym tempie na poziomie niespełna 1,0 proc. Przyrost liczby ludności był przede wszystkim efektem wysokiego dodatniego salda imigracji, jako że Szwajcaria, kraj bardzo wysokiej stopy życiowej, miała wyjątkową siłę przyciągania przybyszów. Efektem tego był znaczący wzrost udziału cudzoziemców w liczbie mieszkańców, mimo restrykcji osiedleńczych. I tak, wzrósł on z 6,0 proc. w 1950 r. do 17,8 proc. w 1970 r. i 22,8 proc. w 2011 r., przy okresowym spadku w latach 70. (14,4 proc. w 1980 r.). Mocno zróżnicowany poziom miał przyrost naturalny (por. tab. 1), od minus 2,9 w 1970 r. do 12,7 promila w 2000 r. Ostatnimi laty zmalał on do 6,5 osoby na 1 tys. ludności w 2011 r. Jako swego rodzaju ciekawostkę przytoczyć można rosnącą liczbę mieszkańców Szwajcarii pochodzących z Polski, z w 1990 r. do w 2011 r. W Szwajcarii odnotować FOTO: FOTOLIA

2 AKADEMIA 35 również należy najwyższy w krajach Europy poziom średniej długości życia. Wyniósł on w 2011 r. 80,3 roku dla mężczyzn i 84,7 dla kobiet, wobec, odpowiednio: 66,4 i 70,9 w 1950 r. w ujęciu rok do roku tylko w 2009 r. nastąpiło tąpnięcie PKB o 1,9 proc. Z kolei, w 2011 r. PKB zwiększył się o 1,9 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim [5]. Mirosław Gorczyca Dr hab. n. ek., profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Ludność Szwajcarii grupuje się w gospodarstwach domowych o malejącej średniej wielkości (por. tab. 2), której aktualny poziom szacować należy na cá 2,2 osoby. Wysoki poziom rozwoju ekonomicznego Szwajcarii spektakularnie egzemplifikuje poziom i dynamika P/roduktu K/rajowego B/rutto, według różnych źródeł. Sprzyjało temu preferowanie gospodarki opartej na wiedzy, co możliwe było dzięki wysokiemu udziałowi w PKB na badania i rozwój. Np. w 2008 roku wyniósł on 2,87 proc., co stawia Szwajcarię w wąskiej czołówce światowego rankingu w tej dziedzinie. PKB per capita wzrósł w latach (w USD) z do w cenach bieżących oraz z do według siły nabywczej (purchasing power parity) franka szwajcarskiego [3]. Nawet kryzys ostatnich lat dotknął Szwajcarię stosunkowo nieznacznie, jako że PKB w cenach bieżących wynosił w latach (w mln franków): , , i Zatem PKB per capita według siły nabywczej szwajcarskiej waluty wyniósł w 2011 r USD wobec w 2000 r. i w 2005 r. [5], natomiast dynamika PKB w latach : 102,7 103,8 103,8 102,2 98,1 i 103,0, a PKB per capita wzrósł w okresie o 4,2 [6]. Wzrost ekonomiczny zdeterminowany był wysokim udziałem inwestycji w środki trwałe (gross fixed capital formation). Wynosił on (w % PKB): 22,8 w 2000 r., 21,7 w 2005 r. i 20,6 w 2009 r. [4] oraz 20,0 w 2010 r. [6]. Inwestycje budowlane w latach rosły rok do roku kolejno o 2,0, 3,9 i 4,7 proc. Decydujące o rozmiarach budownictwa mieszkaniowego inwestycje mieszkaniowe, a w konsekwencji dzięki ich wieloletniej kapitalizacji o standardzie mieszkaniowym, stanowiły w latach 50., 60.,70. i 80. około 6 proc. PKB [8, 9, 10]. W ostatnich latach intensywność wysiłku inwestycyjnego w omawianym zakresie znacząco spadła, co nie dziwi (por. uwagi dalej) w kontekście wysokiego poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych znaczącej liczby mieszkań wakujących do wynajęcia. Budownictwo mieszkaniowe W 2011 r. oddano do użytku 47,2 tys. mieszkań z nowego budownictwa mieszkaniowego (por. tab. 3). Znajdowały się one w 15,0 tys. budynków mieszkalnych, 62,2 proc. FOTO: ARCH. PRYWATNE TABELA 1. Zmiany stanu ludności (na 31 grudnia). Wyszczególnienie Ludność (tys.), cudzoziemcy Saldo migracji zagranicznej 8,0 7,9 6,6 2,3 3,0 2,2 2,3 2,4 promile Przyrost naturalny 2,5 4,2 2,9 2,7 8,4 12,7 8,3 6,5 TABELA 2. Dane o gospodarstwach domowych. Gospodarstwa domowe Ogółem (tys.), 1584,0 2051,6 2449,8 2841,9 3115,4 jednoosobowe (%) 14,2 19,6 29,0 32,4 36,0 wieloosobowe (%) 85,8 80,4 71,0 67,6 64,0 obliczenia na postawie [2].

3 36 w jednorodzinnych. Zatem średnio na 1 budynek było to 3,1 mieszkania, 6,7 w obiektach wielomieszkaniowych. Jak wskazują na to dane z tabeli 3, efekty budownictwa mieszkaniowego miały w ostatnich kilkunastu latach dość stabilny poziom. Były one mniejsze niż w rekordowych latach 70., w których w roku apogeum intensywności budowania było to 70 tys. [8, 9, 10]. TABELA 3. Struktura nowego budownictwa mieszkaniowego według budynków i liczby pokoi. Budynki z mieszkaniami Rok : jednorodzinne z tego według liczby pokoi TABELA 4. Struktura nowego budownictwa mieszkaniowego według inwestorów. Z tego: publiczne prywatne Lata Ogółem federalni z tego inwestorzy kantonalni gminni instytucjonalni z tego inwestorzy stowarzyszenia nieruchomości i budownictwa budownictwa pozostali osoby prywatne

4 AKADEMIA 37 TABELA 5. Nowe budownictwo mieszkaniowe w 2011 r. według wielkości gmin i nowo zbudowanych mieszkań. Gminy według liczby mieszkańców Budynki z mieszkaniami jednorodzinne z tego według liczby pokoi > < największych aglomeracji TABELA 6. Nowe budownictwo mieszkaniowe w 2011 r. według inwestorów i grup wielkości gmin. Inwestorzy publiczni Inwestorzy prywatni Gminy według liczby mieszkańców Ogółem federalni kantonalni gminni instytucjonalni stowarzyszenia nieruchomości budowlanych budowlane stowarzyszenia pozostali inwestorzy osoby prywatne > < największych aglomeracji Intensywność budowania mieszkań wynosiła w 2011 r. >5,9 w przeliczeniu na 1 tys. ludności. Było to więcej niż w kilkunastu poprzednich latach, ale mniej niż w rekordowych latach 70., kiedy w najlepszym z nich wskaźnik ten przekraczał 10 mieszkań na 1 tys. mieszkańców. Gros budowanych mieszkań to efekty w prywatnym budownictwie mieszkaniowym (por. tab. 4). Inwestorzy z sektora publicznego zrealizowali w 2011 r. nieco powyżej 10 proc. oddanych do użytku mieszkań, podobnie jak w kilku poprzednich latach. Udział ten był dwukrotnie niższy niż w 1995 r. Wśród inwestorów z sektora publicznego dominowało budownictwo mieszkaniowe gmin (por. tab. 4), a w sektorze prywatnym budownictwo osób prywatnych oraz stowarzyszeń budowlanych. Średnia wielkość oddanych do użytku w 2011 r. mieszkań to cá 4 pokoje i około 100 m 2 p/owierzchni m/mieszkalnej (tylko pokoje). Średnia liczba pokoi w mieszkaniach 1 zmalała w ostatnich latach z 4,3 w i I połowie 70. do niespełna 4 w okresie późniejszym, co wynikało z malejącej średniej liczby osób w gospodarstwach domowych i mieszkaniach oraz rosnącego nasycenia mieszkaniami. Dane o rozmieszczeniu efektów budownictwa mieszkaniowego w 2011 r. według grup wielkości gmin (por. tab. 5) wskazują na to, że ponad 30 proc. ich przypadało na gminy średniej wielkości, od 10,0 do 100,0 tys. ludności, a jedynie <8 proc. na największe, z >100,0 tys. ludności. Z kolei 5 największych aglomeracji (Zurich, Bazylea, Lucerna, Genewa i Berno) ważyło w >31 proc. liczby zbudowanych w 2011 r. mieszkań.

5 38 TABELA 7. Stan i struktura zasobów mieszkaniowych w 2011 r. Budynki z mieszkaniami Wyszczególnienie mieszkalnie użytkowane tylko do celów mieszkaniowych jednorodzinne wielorodzinni używane także do innych celów częściowo wykorzystywane do celów mieszkaniowych Ogółem, z tego według: liczby kondygnacji roku budowy przed Gebäude und Wohnstatistik TABELA 8. Struktura wielkości mieszkań w 2011 r. Ogółem Z tego według liczby pokoi: Ogółem, z tego o m 2 : > Gebäude und Wohnstatistik

6 AKADEMIA 39 Dane te potwierdzają zjawisko kontraurbanizacji, polegające na przemieszczaniu się ludności do małych miejscowości. Nowe budownictwo mieszkaniowe w grupach wielkości gmin według wielkości oddanych do użytku mieszkań wskazuje na to, że na ogół w miarę rosnącej liczby ludności w nich malał w nich udział efektów z budownictwa jednorodzinnego (por. tab. 5). Wynosił on jedynie 6 proc. w mających >100,0 tys. ludności, wobec 75 proc. w najmniejszych (<2,0 tys.) przez 43 proc. i 65 proc. w gminach o rosnącej kolejno wielkości, 47 proc. w pięciu aglomeracjach. Stąd (por. tab. 5) większe mieszkania budowano w miarę zmniejszającej się wielkości gmin. Inwestorzy z sektora publicznego ważyli w liczbie mieszkań zbudowanych w ramach nowego budownictwa mieszkaniowego w miarę rosnącej wielkości gmin następująco (w %): <2, 10, <1, 14 i <0,5 (por. tab. 6). Udział ten w pięciu największych aglomeracjach to 1 proc. Budynki z mieszkaniami są relatywnie stare (brak zniszczeń wojennych). Blisko 1/3 mieszkań (32,4 proc.) pochodziło sprzed 1945 r. ( 20,1 proc. sprzed 1919 r.), 11,5 proc. z okresu , 10,5, 11,8, 12,2, 10,7 proc. kolejno z lat 60., 70., 80. i 90. oraz 10,9 proc. z okresu Udziały te w sposób pośredni egzemplifikują nasilenie budownictwa mieszkaniowego w tych okresach. Zasoby mieszkaniowe W końcu 2011 r. w Szwajcarii było 1657 tys. budynków z mieszkaniami (por. tab. 7), 95,1 proc. użytkowanych mieszkalnie oraz 83,3 proc. w obiektach przeznaczonych tylko do celów mieszkalnych. Wśród tych ostatnich ponad 69,1 proc. znajdowało się w budynkach jednorodzinnych, a <30,9 proc. w wielorodzinnych. W obiektach używanych także do celów pozamieszkaniowych było niespełna 12 proc. wszystkich mieszkań, a w częściowo wykorzystywanych do celów mieszkaniowych <5 proc. (por. tab. 7). Jeśli idzie o liczbę kondygnacji to, jak należało oczekiwać, dominowały obiekty niskie. I tak, kolejno (od 1 6 kondygnacji) ważyły budynki w ogólnej liczbie mieszkań (w %): 7,2 46,6 30,6 9,2 3,5 i 2,9. Taki rozkład wysokości budynków z mieszkaniami zdeterminował wysoki udział obiektów jednorodzinnych. W 2011 r. substancja mieszkaniowa liczyła ponad 4 131,3 tys. mieszkań (por. tab. 8). Kolejno według liczby pokoi (od 1 do 6) ważyły one następująco (w % ogólnej ich liczby): 6,4 13,8 26,5 27,7 15,4 i 10,2 (por. tab. 8). Jeśli idzie o udział mieszkań według p/owierzchni m/ieszkalnej, to był on następujący (w %): 18,0 mających <60 m 2 pum, 20,7 z 60 79, 19,9 z 80 99, 13,8 z , 16,4 z i 11,2 z 160 (por. tab. 8). Na podstawie struktury wielkości mieszkań można szacować 2, że średnia wielkość mieszkania w 2011 r. to ponad 100 m 2 pm i zapewne cá 125 m 2 p/owierzchni u/żytkowej m/mieszkania (uwzględniając kuchnie i pozostałe pomieszczenia użytkowe). Szwajcarów od wielu lat mają komplet instalacji sanitarno technicznych. Interesująco przedstawia się ich struktura według ogrzewania, którego pozbawione jest niespełna 0,1 proc. Przeważa ogrzewanie olejem opałowym (56,4 proc.) i gazowe (19,2 proc.), a śladowe jest węglem i z kolektorów słonecznych (po 0,1 proc.). Po cá 6 proc. waży ogrzewanie drewnem, energią TABELA 9. Zaludnienie mieszkań według typów gospodarstw domowych w 2000 r. Gospodarstwa domowe jednorodzinnych z tego % w domach wielorodzinnych według liczby osób na pokój według liczby osób w nich Ogółem, ,5 76,5 0,59 2,3 jednoosobowe ,9 89,1 0,34 1,0 Razem rodzinne, ,9 69,1 0,68 3,0 para bez dzieci ,5 71,5 0,50 2,0 para z dziećmi ,1 64,9 0,84 3,9 jeden rodzic z dziećmi ,4 80,6 0,64 2,6 jedna osoba z rodzicami ,2 63,8 0,49 2,2 Nierodzinne, ,4 84,6 0,59 2,2 spokrewnione ,6 77,4 0,56 2,2 niespokrewnione ,9 87,1 0,59 2,2 Volkszahlung 2000

7 40 kach bardzo sprawnej i mocno nieelektryczną i przez pompę cieplną oraz 4 proc. z ciepłowni zdalaczynnych i >1 proc. z pozostałych źródeł. Stopień nasycenia mieszkaniami w 2011 r. to prawie 520 na 1 tys. ludności. Jest to absolutny rekord świata. Wzrósł on z 277 w 1950 r., 291 w 1960 r. i 351 w 1970 r., co oznacza imponującą dynamikę. Specyficznym rysem mieszkalnictwa szwajcarskiego jest wysoki udział mieszkań własnych, który stale rośnie, do ponad 75 proc. aktualnie, wobec 68,8 proc. w 2000 r. i 73,3 proc. w 2008 r. [10]. Warunki mieszkaniowe ludności Z danych przedostatniego spisu ludności i mieszkań z 2000 r. 3 wynika, że było (stale zamieszkanych) mieszkań. Oznaczało to, że w latach ich liczba wzrosła o ponad 562 tys. ( ). W czasie spisu z 2000 r. średnio na 1 mieszkanie przypadało 2,3 osoby i cá 50 m 2 pum na osobę. Zatem można szacować, że w 2011 r. było to 2,2 osoby i około 55 m 2 pum, co plasuje Szwajcarię jako lidera europejskiego rankingu mieszkaniowego. Potwierdzają to także dane ze spisu 2000 r., kiedy to na pokój w mieszkaniu przypadało średnio 0,59 osoby (por. tab. 9), z tego w różnych grupach gospodarstw domowych w zależności od ich wielkości od 0,34 do 0,84 osoby. Wydatki na mieszkanie Wydatki na utrzymanie mieszkań i media energetyczne stanowiły w 2011 r. cá 16 proc. dochodów brutto [1] oraz najważniejszą część wydatków gospodarstw domowych, przy malejącym zgodnie z prawem Engla udziałem wydatków na żywność. W ostatnich latach udział ten to niespełna 10 proc., przy około 2 razy wyższym udziale wydatków na mieszkanie. Wydatki na mieszkanie stanowiły 17,3 proc. w 1990 r. i 20,6 w 1992 r. [9]. * * * Szwajcaria słusznie uważana jest za jeden z najbogatszych krajów Europy, czego spektakularnym wyróżnikiem jest najwyższy standard mieszkaniowy. Osiągnięty on został w warun- STRESZCZENIE Niniejszy artykuł przedstawia demograficzne oraz ekonomiczne determinanty rozwoju mieszkalnictwa w Szwajcarii. Opisuje dane o budownictwie mieszkaniowym, zasobach mieszkaniowych i warunkach mieszkaniowych. SŁOWA KLUCZOWE mieszkalnictwo, warunki mieszkaniowe, wydatki na mieszkanie BIBLIOGRAFIA 1. Statistisches Jahrbuch der Schweiz Zürich Statistisches Jahrbuch der Schweiz (edycje dla odpowiednich lat). Zürich. 3. Statistische Übersichten 2013 nr World Statistics Pocketbook United Nations, New York World Development Indicators The World Bank, New York Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej GUS, Warszawa für Statistik. Volkswirtschaftliche Gesamtrechnung 8. Annual Bulletin of Housing and Building Statistics for Europe (edycje dla odpowiednich lat). United Nations, New York. 9. Gorczyca M., Polski dysparytet mieszkaniowy na tle wybranych krajów, ZBS-E GUS i PAN, Warszawa Gorczyca M., Stan i perspektywy rozwoju mieszkalnictwa w Polsce na tle wybranych krajów, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2008 (materiał powielany). 11. Statistisches Jahrbuch der Schweiz Zürich podatnej na wahania koniunktury gospodarce, co przy wysokich preferencjach mieszkaniowych Szwajcarów dało tak znakomite wyniki w budownictwie i warunkach mieszkaniowych.... ABSTRACT This article presents demographical and economical determinants of housing development data in Switzerland. It decrypts information about dwelling constructions, dwelling stock and housing condition of population. KEY WORDS housing, housing conditions, housing expenditures PRZYPISY 1. Kuchnie nie są uważane za izby. 2. Brak danych o powierzchni mieszkań w dostępnych źródłach. 3. W dostępnych źródłach brak danych z ostatniego spisu. FOTO: FOTOLIA