Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2015) 678 final.

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 17 grudnia 2015 r. (OR. en) 15399/15 ASIM 174 PISMO PRZEWODNIE Od: Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej COM(2015) 678 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie z postępów osiągniętych w realizacji tzw. hotspotów w Grecji Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2015) 678 final. Zał.: COM(2015) 678 final 15399/15 bb DG D 1B PL

2 KOMISJA EUROPEJSKA Strasburg, dnia r. COM(2015) 678 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie z postępów osiągniętych w realizacji tzw. hotspotów w Grecji PL PL

3 ZARYS OGÓLNY Ogromna liczba imigrantów przybywających na wyspy greckie w 2015 r. (zgodnie z danymi Fronteksu na dzień 3 grudnia odnotowano osób) spowodowała kryzys migracyjny i humanitarny, który wymaga pilnych działań. W dniu 29 września 2015 r. Komisja przyjęła komunikat, w którym zarysowano środki operacyjne, budżetowe i prawne, jakie należy natychmiast podjąć w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji, oraz w którym wezwano do pełnego wdrożenia programu relokacji i powołania zespołów wsparcia zarządzania migracjami na obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów. Jednakże w komunikacie z dnia 29 września stwierdzono, że wdrażanie prawa Unii Europejskiej w związku z tworzeniem wspólnego europejskiego systemu azylowego w państwach członkowskich przebiega zbyt wolno. W związku z tym w dniu 14 października Komisja przedstawiła komunikat w sprawie stanu realizacji działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji, w którym określono kolejne kroki, jakie należy podjąć w nadchodzących sześciu miesiącach. W szczególności Komisja wezwała Grecję do wdrożenia planu działania na potrzeby uruchomienia pozostałych ośrodków typu hotspot do końca listopada 2015 r., zwiększenia potencjału w obrębie systemu identyfikacji odcisków palców EURODAC, zwiększenia możliwości tymczasowego zakwaterowania na obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów oraz stworzenia struktury dowodzenia w ramach zarządzania kryzysowego, aby zagwarantować codzienne monitorowanie hotspotów i procesu relokacji. Wprawdzie od czasu ostatniego sprawozdania opublikowanego w październiku liczba nowo przybyłych spadła ( migrantów w listopadzie w porównaniu z w październiku, według danych UNHCR), jednak nadal pozostaje bardzo wysoka. Aby możliwe było właściwe zarządzanie tymi wyjątkowo wysokimi przepływami migracyjnymi, zasadnicze znaczenie ma wdrożenie priorytetowych działań w pięciu kluczowych obszarach: ustanowienie skutecznie funkcjonujących hotspotów, wdrożenie programu relokacji, zapewnienie skutecznych powrotów imigrantów nieuprawnionych do ochrony międzynarodowej, poprawa zarządzania granicami i utworzenie dostatecznych i adekwatnych zdolności przyjmowania. Od czasu posiedzenia Rady Europejskiej w dniu 15 października poczyniono pewne postępy, aczkolwiek są one opóźnione w stosunku do pierwotnych planów. Obecnie istnieje tylko jeden hotspot w miejscowości Moria (Lesbos), który jednak nie jest w pełni operacyjny. Przewidywane na koniec listopada otwarcie kolejnych hotspotów nie odbyło się. Rozpoczęły się jednak prace mające na celu rozszerzenie i modernizację obozu w miejscowości Moria oraz stworzenie hotspotu na wyspie Leros. Harmonogram prac budowlanych przewiduje, że obydwa miejsca powinny być w pełni ukończone w dniu 8 stycznia 2016 r. Na wyspie Chios wyznaczono już teren pod budowę hotspotu, a w dniu 11 grudnia zostały dostarczone materiały budowlane. Zakładając, że prace rozpoczęły się zgodnie z planem w tygodniu między 14 a 18 grudnia, można oczekiwać ich ukończenia w pierwszej połowie stycznia 2016 r. Prace na wyspie Kos nie postępują, a na wyspie Samos, gdzie należy dopiero wyznaczyć miejsce budowy, jeszcze się nie rozpoczęły. Prace te powinny przebiegać szybciej. 2

4 Od czasu październikowej Rady Europejskiej miały miejsce cztery loty relokacyjne; dwa kolejne zaplanowano na dzień 17 grudnia oraz na początek stycznia. Należy zwiększyć wysiłki służące poprawie informowania zarówno usługodawców w terenie jak i migrantów, a także zwiększyć zdolności w zakresie identyfikowania i rejestrowania kandydatów do relokacji. W celu zmniejszenia niepewności oraz zwiększenia skuteczności realizacji programu relokacji należy odpowiednio informować kwalifikujące się osoby wnoszące o udzielenie im azylu o ich obowiązkach w przypadku uczestnictwa w programie. Jednocześnie państwa członkowskie muszą pamiętać, że system ten ma charakter obligatoryjny, i że powinny zwiększyć liczbę udostępnianych przez siebie miejsc. Obecnie główne przeszkody utrudniające relokację to czas, jaki jest potrzebny na uzyskanie zezwolenia od przyjmujących państw członkowskich, oraz niski wskaźnik zobowiązań do relokacji podejmowanych przez inne państwa członkowskie: do dnia 15 grudnia władze greckie przekazały innym państwom członkowskim 297 kandydatów do relokacji w celu uzyskania akceptacji tych kandydatur. Należy znacznie podnieść liczbę powracających migrantów (chodzi zarówno o powroty dobrowolne jak i przymusowe). W dziedzinie zarządzania granicami poczyniono krok naprzód, osiągając w dniu 3 grudnia 2015 r. porozumienie dotyczące rozmieszczenia sił Fronteksu na północnej granicy, przy czym szczegóły tego porozumienia muszą jeszcze zostać określone. Kolejny znaczący krok poczyniono za sprawą uruchomienia w dniu 12 grudnia zespołów szybkiej interwencji na granicy, dzięki którym zwiększony ma zostać potencjał zarządzania granicami na morzu. I wreszcie, pojawiły się ważne zmiany w kontekście możliwości przyjmowania. Dzięki zakończeniu wszystkich pięciu hotspotów pod koniec stycznia 2016 r. na pięciu wyspach zagwarantowanych zostanie miejsc pierwszego przyjęcia. Komisja oraz Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców uruchomili w dniu 14 grudnia program wynajmu, tworząc na kontynencie dodatkowych miejsc przyjęcia na potrzeby azylu i relokacji. W ramach (roz)budowy ośrodków typu hotspot na wyspach Lesbos, Leros oraz Chios na początku stycznia 2016 r. stworzonych zostanie dodatkowych miejsc. Na początku stycznia 2016 r. w Grecji dostępnych powinno być miejsc przyjęcia (na posiedzeniu przywódców państw Bałkanów Zachodnich Grecja zobowiązała się do udostępnienia miejsc do końca 2015 r., a w sumie co najmniej ). Podsumowując, pomimo postępów poczynionych dzięki pomocy Komisji w terenie, pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Tworzenie wszystkich pięciu hotspotów należy zakończyć bez dalszych opóźnień. Należy usprawniać proces rejestracji, między innymi zwiększając liczbę urządzeń Eurodac umożliwiających pobieranie odcisków. Należy usprawnić programy relokacji i powrotu, a także przyspieszyć rozmieszczanie ekspertów Fronteksu oraz zasobów. Komisja podjęła specjalne działania, aby wesprzeć Grecję w tworzeniu hotspotów, w szczególności poprzez bezpośrednie i realizowane codziennie zaangażowanie Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych. Jest to nowa służba Komisji, która rozpoczęła działanie w dniu 1 lipca 2015 r. pod bezpośrednim zwierzchnictwem przewodniczącego Jeana-Claude a Junckera i która świadczy państwom członkowskim wyspecjalizowaną pomoc techniczną we wdrażaniu ważnych reform administracyjnych i strukturalnych. W Grecji służbę tę wspiera specjalny zespół reprezentujący DG HOME, w ramach którego konkretne osoby świadczą pomoc w Grecji - bezpośrednio w terenie, odbywając w tym celu częste wizyty na pięciu wyspach objętych zasięgiem działania hotspotu (jedna z osób działa na wyspie Lesbos). 3

5 Komisja wspiera Grecję w terenie Zespół Komisji pod przewodnictwem dyrektora generalnego Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych zapewnia Grecji praktyczne wsparcie w jej zmaganiach z kryzysem uchodźczym. W ciągu ostatnich ośmiu tygodni dyrektor generalny Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych spędził połowę czasu w terenie, w Grecji, kierując działaniami służby i koordynując wysiłki wspólnie z władzami greckimi. Zespół 47 osób (z których 12 pracuje w Atenach) pomaga Grecji w uzyskaniu szybszego dostępu do finansowania w sytuacjach nadzwyczajnych, usprawnianiu koordynacji między różnymi zaangażowanymi podmiotami, pokonywaniu administracyjny wąskich gardeł oraz ułatwianiu wymiany informacji dotyczących zarządzania granicami i relokacji. Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych odegrała kluczową rolę w uruchamianiu wraz z UNHCR programu wynajmu, w ramach którego zapewnionych zostanie miejsc przyjęcia dla osób ubiegających się o azyl w Grecji, w myśl zobowiązania złożonego podczas spotkania przywódców państw Bałkanów Zachodnich w dniu 25 października 2015 r. Zespół działający w ramach wspomnianej służby ułatwił i przyspieszył uruchomienie przez UNHCR zaproszenia do wyrażenia zainteresowania przez potencjalnych partnerów do udostępnienia miejsc przyjęcia, w szczególności poprzez zapewnienie w koordynacji z innymi służbami Komisji kwoty 80 mln euro z budżetu UE na 2016 r., która niezbędna jest dla zapewnienia miejsc przyjęcia w drodze dotacji na wynajem i programów z udziałem rodzin goszczących. Poniżej znajdują się kolejne konkretne przykłady wsparcia: dzięki wsparciu Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych poczyniono postępy we wdrażaniu wiążącej prawnie umowy o readmisji, zawartej przez UE z Pakistanem. Umowa nie funkcjonowała skutecznie, dokumenty podróży osób powracających nie były uznawane, a niezbędne formalności często się opóźniały. Dzięki pomocy udzielonej przez zespół działający w ramach Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych władze Grecji i Pakistanu wspólnie zajęły się pokonywaniem trudności administracyjnych; obie strony zapewniły o swoim zaangażowaniu w przyspieszenie wdrożenia umowy o readmisji i przyspieszenie powrotów obywateli Pakistanu, którzy nie kwalifikują się do ochrony międzynarodowej. W efekcie w dniu 2 grudnia odbył się pierwszy lot z Grecji do Pakistanu, którym skutecznie powróciło 19 uchodźców; przeprowadzono szereg różnych działań, w tym specjalne delegacje z Brukseli poświęcone kwestii finansowania; celem tych działań było odblokowanie wsparcia finansowego na potrzeby relokacji, powrotów i przyjmowania; to właśnie dzięki wysiłkom Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych w grudniu udostępniono greckiej policji oraz Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) pomoc doraźną w wysokości ok. 2,5 mln EUR, aby skutecznie wznowić realizację programu przymusowych powrotów oraz wspomaganych dobrowolnych powrotów; wsparcie służące przezwyciężaniu przeszkód administracyjnych związanych z relokacją: Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych opracowała wspólnie z greckim biurem ds. azylu broszurę informacyjną i formularz (dostępne również w języku arabskim) służące ustalaniu potencjalnych beneficjentów programu relokacji; udzielanie porad w kwestii zamówień: dzięki pracy Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych w grudniu uruchomiono procedurę zamówień publicznych na sześć dodatkowych urządzeń Eurodac służących do pobierania odcisków palców; ustanowienie mechanizmu koordynacji między agencjami z wyraźną strukturą podległości: jednym z głównych wyzwań związanych z funkcjonowaniem hotspotów była kwestia 4

6 koordynacji. Utworzenie struktur koordynacji politycznej nie przysparzało trudności, jednak wyznaczenie kierowników operacyjnych w poszczególnych hotspotach oraz koordynatora punktów kontaktowych na szczeblu centralnym wymagało kilku spotkań Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych oraz sekretarza generalnego ds. koordynacji rządowej w Grecji. Ułatwiło to jednak wymianę informacji między hotspotami a szczeblem centralnym. Ponadto ustalono, że głównym organem odpowiedzialnym za prace budowlane związane z hotspotami będzie grecka policja; powołanie międzyinstytucjonalnych grup roboczych w celu optymalizacji funkcjonowania hotspotów i procesu relokacji, a także udzielanie specjalistycznych porad w tym zakresie, np. poprzez udzielanie wsparcia w składaniu wniosków o uruchomienie zespołów szybkiej interwencji na granicy; wsparcie w kontaktach z państwami trzecimi dotyczących readmisji. Komisja zapewnia znaczące doraźne wsparcie finansowe; środki stanowiące uzupełnienie kwoty 474 mln EUR przewidzianych na migrację i zarządzanie granicami w latach mają ułatwić przyjmowanie, powroty i relokację w Grecji. Pomoc doraźna na dzień 10 grudnia 2015 r. Fundusz Azylu, Fundusz Bezpieczeństwa OGÓŁEM Państwo członkowskie Migracji i Integracji Wewnętrznego granice i wizy Grecja EUR , , ,34 Grecja/UNHCR EUR ,16 Grecja/IOM EUR ,00 I. OBSZARY OBJĘTE ZASIĘGIEM DZIAŁANIA HOTSPOTÓW AKTUALNA SYTUACJA 1. Władze Grecji podają pięć obszarów objętych zasięgiem działania hotspotów: wyspy Lesbos, Leros, Kos, Chios i Samos. 2. Jedynym funkcjonującym hotspotem, w którym odbywa się procedura rejestracji, jest Moria (wyspa Lesbos); w hotspocie możliwe są: wstępna kontrola, sprawdzenie dokumentów, pobranie odcisków palców i rejestracja przy wsparciu Fronteksu, a także złożenie wniosku o udzielenie azylu i relokację z pomocą Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO). Odciski palców są rejestrowane bezpośrednio w systemie Eurodac; obecnie funkcjonują 22 urządzenia Eurodac; szacuje się, że potrzebnych jest 36 urządzeń; pozostałe zostaną uruchomione najpóźniej w połowie stycznia 2016 r. 3. Grecja doprecyzowała decyzją ministerialną z dnia 2 grudnia, że za zarządzanie codziennym funkcjonowaniem hotspotów odpowiedzialna będzie Służba ds. Pierwszego Przyjęcia. Planowaniem, koordynacją, nadzorem, projektami technicznymi, nadzorem nad pracami i realizacją zajmuje się zastępca ministra ds. migracji, w stosownych przypadkach we współpracy z innymi służbami. 4. Władze greckie opracowały plany inżynieryjne na potrzeby dalszego rozwoju i modernizacji hotspotów na wyspach Lesbos, Leros, Chios i Kos, przy pomocy planistów z UNHCR oraz greckiego wojska. Prace rozpoczęły się na wyspach Lesbos i Leros na początku grudnia; zgodnie z harmonogramem prac budowlanych mają się one zakończyć 5

7 dnia 8 stycznia 2016 r. W dniu 11 grudnia 2015 r. miały miejsce dostawy materiałów budowlanych na wyspę Chios. Prace powinny zostać zakończone do połowy stycznia, pod warunkiem, że rozpoczną się zgodnie z planem w tygodniu od 14 do18 grudnia. 5. Prace na wyspie Kos uległy opóźnieniu z powodu lokalnych protestów i nie jest jasne, kiedy zostaną wznowione. Ciągle jeszcze nie wyznaczono miejsca na stworzenie hotspotu na wyspie Samos. Projekty inżynieryjne zostaną opracowane, tak aby prace zakończyły się do końca stycznia. 6. Grecja powołała centralny komitet koordynacji, w którym reprezentowane są najbardziej zaangażowane służby i któremu przewodniczy sekretarz generalny ds. koordynacji. Ponadto Grecja wyznaczyła w greckiej policji tymczasowych koordynatorów dla każdej wyspy. Władze greckie poinformowały, że po zakończeniu prac w hotspotach koordynatorzy zostaną zastąpieni urzędnikami Służby ds. Pierwszego Przyjęcia. 7. Powołano grupę roboczą składającą się z przedstawicieli greckich władz, Komisji Europejskiej, agencji UE oraz UNHCR, której zadaniem jest optymalizacja organizacji hotspotów i planowanie niezbędnego wyposażenia pod względem zasobów i ekspertów. 8. Po wyznaczeniu dnia 7 grudnia 2015 r. 31 kierowników zespołów rekrutujących się z greckiej policji, Frontex będzie stopniowo zwiększać swoją obecność w styczniu 2016 r. W grudniu 2015 r. Frontex oddeleguje dodatkowych 165 pracowników. Obecnie na pięciu wyspach, określonych jako obszary objęte zasięgiem działania hotspotów, umieszczono 304 funkcjonariuszy Fronteksu, którzy pomagają przy realizowaniu wstępnej kontroli, pobieraniu odcisków palców oraz sprawdzaniu autentyczności dokumentów. 9. Ze względu na brak urządzeń Eurodac do pobierania odcisków palców rejestracja we wszystkich wyznaczonych hotspotach nadal częściowo realizowana jest zgodnie z procedurą Eurodac, a częściowo z pomocą dokumentów papierowych i tuszu. W sumie na obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów znajduje się łącznie 46 urządzeń Eurodac służących do pobierania odcisków palców; aby system mógł prawidłowo funkcjonować, potrzebnych jest kolejnych 30 urządzeń. Aby wypełnić tę lukę, Niemcy udostępniły 15 urządzeń Eurodac, 9 urządzeń zamówiło biuro UNHCR, a 6 urządzeń jest na etapie zamówienia za pośrednictwem doraźnej dotacji z Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W konsekwencji zapotrzebowanie na urządzenia Eurodac powinno zostać w pełni pokryte do połowy stycznia, a pobieranie odcisków palców nie powinno być już realizowane za pomocą tuszu, co powodowało opóźnienia we wprowadzaniu danych do systemu Eurodac. Jeżeli chodzi o dodatkowe potrzeby na lądzie, jak również potrzeby zastąpienia urządzeń, w dniu 10 grudnia greckie władze złożyły wniosek o udostępnienie nadzwyczajnych funduszy na pokrycie kosztów zakupu 90 dodatkowych urządzeń Eurodac. Ponadto w dniu 9 grudnia ogłoszono kolejne wezwanie o przekazanie sprzętu do pobierania odcisków palców w ramach platformy Zintegrowanego Systemu Reagowania na Szczeblu Politycznym w Sytuacjach Kryzysowych (IPCR). 10. Frontex, EASO i eu-lisa zakończyli projekt pilotażowy mający na celu zwiększenie potencjału przetwarzania hotspotów dzięki uproszczeniu procedur. Ustalenia dotyczące projektu przedstawiono władzom i innym partnerom. EUROPOL oddelegował specjalnego pracownika w ramach unijnej regionalnej grupy zadaniowej w Pireusie, który wspiera pracowników wyznaczonych już przez Frontex i EASO. 6

8 11. Komisja przyjęła do wiadomości kroki podjęte przez greckie władze w celu rozwiązania problemu pobierania odcisków palców imigrantów przybywających nielegalnie. W dniu 10 grudnia Komisja wystosowała wezwanie do usunięcia uchybienia, prosząc władze Grecji o dalsze informacje dotyczące bieżącej sytuacji. Komisja odnotowała rozbieżności między liczbą przypadków nielegalnego przekroczenia granicy wykrytych na granicach zewnętrznych Grecji oraz liczbą osób, od których pobrano odciski palców. Zgodnie z danymi Fronteksu w okresie od dnia 20 lipca 2015 r. do dnia 30 listopada 2015 r. odnotowano przypadków nielegalnego przybycia obywateli państw trzecich do Grecji. Statystyki EURODAC dotyczące Grecji wskazują, że odciski palców pobrano zaledwie od obywateli państw trzecich. Co pozostaje do zrobienia? 1. Grecja musi dokończyć tworzenie hotspotów na wyspach Lesbos, Leros i Chios, zgodnie z zaplanowanym harmonogramem. Należy bezzwłocznie rozpocząć prace budowlane na wyspie Kos, a na wyspie Samos wyznaczyć lokalizację, aby możliwe było uruchomienie hotspotu do końca stycznia. 2. Grecja powinna, we współpracy z Komisją Europejską, agencjami UE i UNHCR, zoptymalizować organizację hotspotów, opierając się na ocenie potrzeb dokonanej indywidualnie w odniesieniu do każdej wyspy i wyciągając wnioski z ustaleń projektu pilotażowego przygotowanego przez agencje. W tym kontekście należałoby ustanowić uporządkowany system schodzenia na ląd w oficjalnych punktach schodzenia na ląd, jak również transport do obszarów, na których funkcjonują hotspoty. 3. W oparciu o szczegółową ocenę potrzeb państwa członkowskie powinny udostępnić niezbędnych ekspertów i zapewnić tym samym pełne uruchomienie hotspotów bezpośrednio po zakończeniu prac budowlanych. Z kolei Grecja powinna zapewnić wystarczającą liczbę kierowników dowodzących zespołami i dopilnować, aby na obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów rozmieszczona została dostateczna liczba pracowników ochrony. 4. Grecja powinna zamówić bez dalszej zwłoki i z wykorzystaniem przyspieszonych/uproszczonych procedur przewidzianych w dyrektywach 2004/18/WE i 2014/24/UE w przypadku konieczności lub pilnej konieczności niezbędne dodatkowe urządzenia do pobierania odcisków palców. 5. Należy zaktualizować systemy informatyczne, aby uruchomić najpierw kompleksowy automatyczny system identyfikacji daktyloskopijnej, a następnie zapewnić ustanowienie powiązań między krajowymi i unijnymi/międzynarodowymi bazami danych, co pozwoli na pełną weryfikację przybywających migrantów w bazie danych systemu informacyjnego Schengen (SIS) II oraz bazie danych Interpolu zawierającej dane dotyczące skradzionych lub utraconych dokumentów podróży. 6. Grecja powinna, przy wsparciu Komisji Europejskiej i agencji UE, określić potrzeby odnośnie do mediatorów ds. kultury i tłumaczy ustnych oraz zwiększyć ich obecność w obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów. 7. Należy w dalszym ciągu usprawniać koordynację za pośrednictwem systematycznego i skutecznego stosowania mechanizmów koordynacji, które zostały wprowadzone. 7

9 Koordynatorzy wyznaczeni dla poszczególnych wysp powinni zostać upoważnieni w oparciu o szczegółowy zakres zadań do koordynowania działalności odpowiednich rządowych i pozarządowych podmiotów na obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów. 8. EUROPOL powinien wzmocnić swoją obecność w Grecji i zawrzeć z greckimi władzami porozumienia operacyjne, aby udzielić im wsparcia w walce z przemytem. Wsparcie powinno obejmować wszczynanie dochodzeń finansowych, podejmowanie działań przeciwko fałszowaniu dokumentów oraz lepsze wykorzystanie urzędników łącznikowych ds. imigracji w państwach trzecich jako źródła istotnych informacji. 9. Policjanci umieszczani w hotspotach powinni zostać przeszkoleni przez policję grecką pod kątem rozpoznawania sfałszowanych dokumentów tożsamości. II. RELOKACJA AKTUALNA SYTUACJA 1. Pierwszy lot służący relokacji miał miejsce w dniu 4 listopada 2015 r., a odbył się z Grecji do Luksemburga. Przetransportowano wówczas 30 osób ubiegających się o azyl. W grudniu tempo relokacji wzrosło: loty na potrzeby relokacji odbyły się dnia 10 grudnia 2015 r. (do Finlandii), 14 grudnia (do Niemiec) i 15 grudnia (na Litwę). Kolejny lot zaplanowano na dzień 17 grudnia (do Portugalii), a następnie na początek stycznia (na Łotwę). Do dnia 17 grudnia 2015 r. z Grecji miało być relokowanych łącznie 76 osób ubiegających się o azyl. 2. Obecnie zarejestrowanych jest łącznie 370 kandydatów do relokacji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Na dzień 11 grudnia greckie władze przekazały kandydatury 297 osób do zatwierdzenia przez inne państwa członkowskie. 3. W tej chwili jest więcej kandydatów do relokacji niż dostępnych miejsc. Miejsca na potrzeby relokacji udostępniło jedynie 9 państw członkowskich (łącznie 305 miejsc). Pozostałych 14 państw członkowskich wyznaczyło oficerów łącznikowych. Pierwsze spotkanie oficerów łącznikowych w Grecji odbyło się dnia 27 listopada, a drugie spotkanie dnia 9 grudnia 2015 r. 4. Przekazywanie uchodźcom informacji na temat programu relokacji jest obecnie ograniczone do hotspotu na wyspie Lesbos, gdzie obecne są EASO, UNHCR i greckie służby azylowe. W sumie EASO oddelegował w tym celu 6 ekspertów, a w najbliższych dniach planuje podnieść tę liczbę do 10 osób. 5. EASO zleciło organizację 10 dodatkowych ruchomych jednostek oraz sprzętu, aby wesprzeć proces relokacji na wyspach. Ruchome jednostki przybyły do Grecji i mogą zostać w każdej chwili umieszczone na którejkolwiek z wysp objętych zasięgiem działania hotspotów. 6. Obecnie nadal ograniczona jest liczba pracowników greckiej służby azylowej zajmujących się kwestiami relokacji. Jednak mimo to ich potencjał jest w dalszym ciągu znacznie większy (możliwość zarejestrowania osób dziennie) niż liczba wnioskodawców wyrażających chęć zarejestrowania się (około 10 osób dziennie). EASO 8

10 będzie wspierać greckie służby azylowe na etapie rejestracji, wysyłając ekspertów ds. oceny obywatelstwa oraz klauzul wyłączających. 7. Komisja zamierza udostępnić Grecji uzgodnioną pomoc finansową (500 EUR na jedną relokowaną osobę) na potrzeby wspierania transferów w ramach programu relokacji; pomoc ta udzielona będzie w ramach programu krajowego Funduszu Azylu, Migracji i Integracji. Grecka służba azylowa powierzy Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji realizację operacyjnych aspektów programu relokacji; ta ostatnia zgodziła się na wstępne sfinansowanie aktualnych transferów w oczekiwaniu na zawarcie z Komisją umowy o udzielenie dotacji uzupełniającej w wysokości 20 mln EUR, która miała zostać podpisana do końca grudnia 2015 r. 8. Powołano grupę roboczą składającą się z przedstawicieli władz Grecji, Komisji Europejskiej, agencji UE, IOM i UNHCR; celem grupy jest optymalizacja procesu relokacji. 9. Komisja Europejska wspiera proces relokacji poprzez udostępnianie Grecji niezbędnego finansowania i zapewnianie jej wsparcia technicznego z pomocą zespołu działającego na miejscu. Co pozostaje do zrobienia? 1. Należy usprawnić rozpowszechnianie informacji o programie relokacji wśród uchodźców, m.in. poprzez zwiększenie obecności pracowników greckiej służby azylowej oraz EASO w hotspotach, a także poprzez produkcję i dystrybucję materiałów informacyjnych kierowanych do potencjalnych kandydatów, dotyczących procesu relokacji oraz ich praw i obowiązków w tym kontekście. Oficerowie łącznikowi państw członkowskich powinni dostarczać kandydatom do relokacji informacje o przydzielonych im krajach przeznaczenia. 2. Należy stopniowo zwiększać zdolność do rejestrowania i rozpatrywania wniosków o azyl. W tym celu grecka służba azylowa zamierza najpóźniej w połowie lutego zatrudnić 40 dodatkowych pracowników; powinno to zwiększyć możliwości służby, tak aby mogła rejestrować wniosków na dobę. W razie potrzeby konieczne jest dalsze zwiększenie liczby pracowników w celu zwiększenia liczby rejestrowanych wniosków. 3. Państwa członkowskie powinny znacząco zmniejszyć czas odpowiedzi na wnioski o relokację składane przez władze Grecji (i odstąpić od przeprowadzania nadmiernych kontroli ad hoc, jakie mają miejsce w Grecji). 4. Państwa członkowskie powinny znacząco zwiększyć swoje zobowiązania w ramach programu relokacji. 5. Należy w dalszym ciągu optymalizować proces relokacji, opierając się na zaleceniach grupy roboczej. 9

11 III. POWROTY AKTUALNA SYTUACJA 1. Aby móc realizować powroty obywateli państw trzecich do ich krajów pochodzenia, Grecja wciąż potrzebuje uporządkowanej i kompleksowej strategii powrotów, w szczególności w stosownych przypadkach w odniesieniu do powrotów przymusowych i opcji zatrzymywania. 2. Zgodnie z danymi przekazanymi przez władze greckie od początku 2015 r. dokonano przymusowych powrotów, większość do Albanii. W dniu 2 grudnia odbył się lot czarterowy z Aten, wynajęty i koordynowany przez Frontex; na pokładzie znajdowało się 49 osób powracających narodowości pakistańskiej. Władze pakistańskie przyjęły jedynie 19 osób. Pozostałym 30 osobom nie zezwolono na opuszczenie pokładu, osoby te zostały zawrócone, mimo że posiadały ważne dokumenty podróży wystawione przez ambasadę Pakistanu w Atenach. 3. Na potrzeby realizacji powrotów dostępnych jest miejsc umożliwiających zatrzymanie; liczba ta jest uważana za wystarczającą w perspektywie krótkoterminowej, biorąc pod uwagę obecną ograniczoną zdolność do przeprowadzania przymusowych powrotów. Stwierdzono poważne niedociągnięcia dotyczące warunków zatrzymywania zwłaszcza, jeżeli chodzi o zapewnienie dostaw żywności. Sytuacja ta musi ulec natychmiastowej poprawie. 4. Według danych Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji w tym roku odbyło się wspomaganych dobrowolnych powrotów. Od lipca liczba wspomaganych dobrowolnych powrotów zdecydowanie spadła ze względu na poważne ograniczenia finansowe. 5. Komisja Europejska udostępniła greckiej policji oraz Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji pomoc doraźną (ok. 2,5 mln EUR), aby umożliwić szybkie wznowienie programu przymusowych powrotów oraz wspomaganych dobrowolnych powrotów. Dzięki temu wznowiona została realizacja programu wspomaganych dobrowolnych powrotów. 6. Komisja Europejska podjęła specjalne misje, na przykład do Pakistanu, aby ułatwić readmisję. 7. Komisja Europejska przeprowadzi specjalną misję obserwacyjną w Grecji poświęconą programowi powrotów, aby ocenić sytuację i zaproponować rozwiązania operacyjne zgodne z europejskim dorobkiem prawnym. Co pozostaje do zrobienia? 1. Władze greckie muszą opracować jasną strategię przymusowych powrotów i określić, które państwa są priorytetowe, jeżeli chodzi o zaangażowanie, a także usunąć niedociągnięcia w systemie zatrzymywania. Grecja musi usprawnić swoje procedury administracyjne na potrzeby szybkich powrotów. 2. Grecja musi zwiększyć liczbę przymusowych i dobrowolnych powrotów, a ponadto podjąć niezbędne kroki w celu natychmiastowego wykorzystania funduszy dostępnych w ramach krajowego programu Funduszu Azylu, Migracji i Integracji. 10

12 3. Działania podejmowane przez greckie władze w związku z powrotami powinny skupiać się w większym stopniu na narodowościach istotnych w kontekście hotspotów (Pakistańczycy, ale także Afgańczycy, Irańczycy i Banglijczycy), nie zaś tak jak dotychczas na obywatelach Albanii i byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii. 4. Informacje dotyczące wspomaganych dobrowolnych powrotów powinny być rozpowszechniane wśród migrantów już podczas ich pobytu w obszarach objętych zasięgiem działania hotspotów. Należy rozważyć również kampanię informacyjną na obszarach w pobliżu granicy z byłą jugosłowiańską republiką Macedonii. 5. Komisja Europejska, wspierana przez państwa członkowskie, powinna w dalszym ciągu pogłębiać współpracę z krajami trzecimi w celu zapewnienia łatwiejszej readmisji migrantów nieuprawnionych do ochrony międzynarodowej. Obejmuje to w szczególności dalsze starania na rzecz zagwarantowania readmisji obywateli państw trzecich przez Turcję. 6. Frontex powinien dopilnować, aby miały miejsce regularne międzylądowania wspólnych lotów powrotnych w Grecji w celu wykonywania operacji powrotu. 7. Należy pilnie poprawić warunki w ośrodkach zatrzymywania. IV. POPRAWA ZARZĄDZANIA GRANICAMI STAN PRAC 1. Na wniosek Grecji Frontex będzie wspomagać Grecję w rejestracji migrantów w północnym regionie przygranicznym. W celu określenia potrzeb technicznych odbyła się wspólna misja Fronteksu i policji greckiej. Agencja Frontex rozmieściła już ograniczoną liczbę personelu w regionie Idomeni. Oczekuje się, że liczba ta wzrośnie w styczniu. 2. UE uzgodniła z Turcją wspólny plan działania, który powinien prowadzić do wymiernego ograniczenia liczby uchodźców przybywających do Grecji z Turcji. 3. Grecja powołała wraz z Turcją wspólne grupy robocze, dążąc do pogłębienia współpracy w zakresie zarządzania granicami. 4. W dniu 3 grudnia 2015 r. Grecja złożyła wniosek o uruchomienie zespołów szybkiej interwencji na granicy w regionie Morza Egejskiego. W dniu 10 grudnia dyrektor wykonawczy Fronteksu podjął pozytywną decyzję odnośnie do uruchomienia tych zespołów. Działania zespołów dopełnią działania w ramach wspólnej operacji Posejdon, która obejmuje ten sam obszar operacyjny. 5. Do dnia dzisiejszego państwa członkowskie zobowiązały się do przeznaczenia osobodni w odpowiedzi na wezwanie Fronteksu do zapewnienia osobodni (co stanowi 31 % zapotrzebowania). Co pozostaje do zrobienia? 1. Władze Grecji i Frontex powinny jak najszybciej określić szczegóły operacyjne w związku z oddelegowaniem urzędników Fronteksu na północną granicę Grecji. 11

13 2. W związku z uruchamianiem zespołów szybkiej interwencji na granicy państwa członkowskie powinny niezwłocznie udostępnić personel i sprzęt, zapewniając całkowite pokrycie potrzeb określonych przez Grecję i Frontex. V. MOŻLIWOŚCI PRZYJMOWANIA 1. W dniu 14 grudnia Komisja Europejska i UNHCR podpisali wspólną deklarację dotyczącą programu wynajmu, który skutecznie zwiększy możliwości przyjmowania w Grecji o miejsc na kontynencie i kolejnych miejsc na obszarach objętym zasięgiem działania hotspotów. Na tej podstawie UNHCR miał w dniu 18 grudnia wybrać partnerów wykonawczych. Bezpośrednio po dokonaniu wyboru UNHCR może zapewnić zakwaterowanie osobom ubiegającym się o azyl i kandydatom do relokacji. W tym celu Komisja zgodziła się na przeznaczenie kwoty 80 mln EUR z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. 2. W ramach trwających prac budowlanych na wyspach Lesbos, Leros i Chios na początku stycznia 2016 r. powstanie tymczasowych miejsc zakwaterowania. Po zakończeniu prac w hotspotach na wyspach Kos i Samos liczba ta wzrośnie do miejsc (pierwsze przyjęcie). 3. Władze greckie dysponują obecnie potencjałem przyjmowania na drugiej linii umożliwiającym przyjęcie do osób w Atenach (Eleonas, Elliniko i Palio Faliro). Grecja podpisała umowę z Bankiem Rozwoju Rady Europy o udzielenie dotacji na rozbudowę obozu w Eleonas o miejsc. 4. Na terytorium Eidomeni istnieje możliwość przyjęcia do osób w tymczasowych hangarach i namiotach. 5. Możliwości zakwaterowania osób wydalanych wynoszą obecnie miejsc. 6. W dniu 3 grudnia 2015 r. Grecja zwróciła się o uruchomienie unijnego mechanizmu ochrony ludności. W ramach tego mechanizmu państwa członkowskie są proszone o zapewnienie wsparcia rzeczowego w celu poprawy warunków przyjmowania. Co pozostaje do zrobienia? 1. Grecja musi szybko zakończyć budowę wszystkich miejsc na wszystkich pięciu wyspach objętych zasięgiem działania hotspotów. 2. Grecja musi poprawić warunki przyjmowania grup znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, a zwłaszcza małoletnich bez opieki. 3. Należy znaleźć bardziej usystematyzowane rozwiązania w związku z zapewnieniem żywności i pokrycia innych podstawowych potrzeb w ośrodkach przyjęcia. 4. Grecja powinna nadal zwiększać swoje możliwości przyjmowania, zgodnie ze zobowiązaniem podjętym podczas posiedzenia przywódców Bałkanów Zachodnich. 12

14 5. Państwa członkowskie powinny natychmiast zareagować na prośbę o pomoc w ramach unijnego mechanizmu ochrony ludności. 13