KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY. Pierwsze sprawozdanie w sprawie relokacji i przesiedlenia

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 165 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY Pierwsze sprawozdanie w sprawie relokacji i przesiedlenia PL PL

2 1 Wprowadzenie W 2015 r. blisko osób dotarło do Unii Europejskiej przez terytorium Grecji i Włoch. W maju 2015 r. po raz pierwszy w historii europejskiej polityki migracyjnej Komisja wnioskowała o relokację osób ewidentnie wymagających ochrony międzynarodowej wewnątrz Unii Europejskiej z państw członkowskich znajdujących się pod ogromną presją do pozostałych państw członkowskich UE. We wrześniu 2015 r. Rada przyjęła dwie prawnie wiążące decyzje 1 ustanawiające tymczasowy i wyjątkowy mechanizm relokacji z Grecji i Włoch dla wnioskodawców, którzy ewidentnie wymagali ochrony międzynarodowej. 2 Równocześnie Komisja zaleciła wdrożenie unijnego programu przesiedleń obejmującego osób wymagających międzynarodowej ochrony, by w sposób kompleksowy rozwiązać światowy kryzys migracyjny i okazać solidarność z państwami trzecimi w równym stopniu dotkniętymi tym kryzysem. W lipcu 2015 r. państwa członkowskie wraz z państwami stosującymi rozporządzenie dublińskie zgodziły się przesiedlić w okresie dwóch lat osoby wymagające ochrony międzynarodowej z Bliskiego Wschodu, Rogu Afryki i Afryki Północnej. Choć przepływy migracyjne trwają nadal w 2016 r., do tej pory relokacja objęła zaledwie 937 osób z Włoch i Grecji, natomiast tylko osób zostało przesiedlonych. Niezadowalające postępy we wdrażaniu programu przesiedleń i mechanizmu relokacji wynikają z różnych czynników, m.in. z braku woli politycznej państw członkowskich, by wypełnić w całości i terminowo swoje zobowiązania prawne w zakresie relokacji. Do niedawna dodatkową przeszkodą w relokacji była strategia przepuszczania migrantów wzdłuż szlaku zachodniobałkańskiego, gdyż większość kwalifikujących się wnioskodawców przemieszczała się dalej i nie była relokowana w zorganizowany sposób. Jednocześnie państwa członkowskie były niechętnie nastawione do przesiedlania, gdyż migranci nadal przybywali w sposób nielegalny. W następstwie sprawozdania Komisji 3 na temat sposobu przywrócenia porządku na szlaku wschodniośródziemnomorskim i zachodniobałkańskim, a także konkluzji Rady Europejskiej z dnia 18 i 19 lutego i wniosków ze spotkania szefów państw lub rządów z dnia 7 marca 4 państwa członkowskie zgodziły się, by zastosować europejskie podejście i zrezygnować ze strategii przepuszczania migrantów przez terytorium własnego kraju. Państwa członkowskie podkreśliły także konieczność wspierania Grecji w tym trudnym okresie, mając na uwadze bardzo złożoną sytuację humanitarną, która szybko ewoluuje w terenie. W tym kontekście, z uwagi na stale przybywającą ludność, zdaniem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) w ciągu miesiąca w Grecji może utknąć ponad migrantów. Dlatego szefowie państw lub rządów postulowali o wyraźne przyspieszenie procesu relokacji, by zmniejszyć ogromną presję, pod jaką obecnie znajduje się Grecja. 1 Decyzja Rady (UE) 2015/1523 z dnia 14 września 2015 r. ustanawiająca środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji oraz decyzja Rady (UE) 2015/1601 z dnia 22 września 2015 r. ustanawiająca środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji. 2 We wniosku Komisja planowała relokację ze wspomnianych wnioskodawców z Węgier, lecz zostaną oni relokowani z Włoch i Grecji, jeśli do września 2016 r. nie zostanie podjęta żadna decyzja zmieniająca drugą decyzję Rady w sprawie relokacji. 3 COM(2016)85 final. 4 EUCO 1/16; SN 28/16. 2

3 Niniejszy komunikat stanowi odpowiedź na wynikające z art. 12 wymienionych wyżej dwóch decyzji Rady zobowiązanie do przedstawiania Radzie co sześć miesięcy sprawozdania z wykonania tych decyzji i planów działania dla Włoch i Grecji. Jest on także odpowiedzią na zobowiązanie Komisji, wynikające z planu działania Przywrócenie strefy Schengen 5, do składania miesięcznych sprawozdań z wdrażania mechanizmu relokacji i programu przesiedleń. W niniejszym komunikacie podsumowano zidentyfikowane wyzwania i wnioski wyciągnięte w ciągu pierwszych miesięcy wdrażania mechanizmu relokacji i programu przesiedleń, a także sformułowano zalecenia i zaproponowano działania, jakie mają zostać podjęte w krótkim terminie, by uzyskać lepsze postępy we wdrażaniu. 2 Relokacja 2.1 Kontekst prawny i państwa uczestniczące w unijnych mechanizmach relokacji W następstwie dwóch decyzji we wrześniu 2015 r osób ubiegających się o azyl ma zostać relokowanych z Włoch 6 i Grecji 7 do września 2017 r. Pozostałe osób ma również zostać relokowanych z Włoch i Grecji, chyba że do dnia 26 września 2016 r. Komisja przedstawi Radzie wniosek w sprawie dostosowania mechanizmu relokacji 8. Ponadto zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 20 lipca 2015 r. państwa członkowskie wciąż muszą zobowiązać się do przydziału pozostałych miejsc z uzgodnionych łącznie miejsc w myśl pierwszej decyzji Rady. Państwa członkowskie zobowiązane są do relokacji z Włoch i Grecji określonej liczby osób przydzielonych im na mocy załączników I i II do decyzji Rady (UE) 2015/1601 9, a także na mocy decyzji Rady (UE) 2015/ zgodnie z danymi liczbowymi podanymi w konkluzjach Rady z dnia 20 lipca 2015 r. Z tego zobowiązania należy wywiązać się w okresie dwóch lat. Zgodnie ze specjalnymi stanowiskami wyrażonymi w protokołach 21 i 22 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Zjednoczone Królestwo i Irlandia nie są związane tą decyzją, lecz mogą do niej przystąpić. Dnia 6 października 2015 r. Irlandia zdecydowała o przystąpieniu do obydwu decyzji Rady i zaangażowana jest obecnie w relokację wnioskodawców z Włoch i Grecji. Ponadto państwa stosujące rozporządzenie dublińskie (Szwajcaria, Norwegia i Liechtenstein) wyraziły swoje zainteresowanie udziałem w mechanizmie relokacji i obecnie finalizują konieczne porozumienia dwustronne z Włochami i Grecją, by przystąpić możliwie szybko do relokacji. Węgry i Austria nie zobowiązały się udostępnić żadnych miejsc na potrzeby relokacji na mocy decyzji 2015/1523. Węgry i Słowacja wniosły sprawy 11 do Trybunału Sprawiedliwości UE o dokonanie kontroli legalności drugiej decyzji Rady w sprawie relokacji. Sprawy te nie mają skutku 5 COM(2016) 120 final. 6 Zgodnie z przytoczonymi dwoma decyzjami Rady relokacja z Włoch ma objąć osób ubiegających się o azyl. 7 Zgodnie z przytoczonymi dwiema decyzjami Rady relokacja z Grecji ma objąć osób ubiegających się o azyl. 8 Art. 4 ust. 3 decyzji Rady (UE) 2015/ Decyzja Rady (UE) 2015/1601 z dnia 22 września 2015 r. 10 Decyzja Rady (UE) 2015/1523 z dnia 14 września 2015 r. 11 C-643/15 i C-647/15. 3

4 zawieszającego i dlatego państwa członkowskie pozostają zobowiązane do relokacji na mocy tej decyzji. Z powodu presji migracyjnej ciążącej na Szwecji i Austrii państwa te wniosły o tymczasowe zawieszenie zobowiązań wynikających z decyzji Rady w sprawie relokacji. W odpowiedzi na te wnioski w grudniu 2015 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie decyzji Rady dotyczącej tymczasowego zawieszenia zobowiązań Szwecji wynikających z obydwu decyzji Rady w sprawie relokacji 12, a następnie w lutym 2016 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie decyzji wykonawczej Rady dotyczącej tymczasowego zawieszenia w odniesieniu do 30 % wnioskodawców, którzy mają być relokowani przez Austrię na mocy decyzji Rady (UE) 2015/1601. Dnia 10 marca 2016 r. Rada przyjęła decyzję dotyczącą Austrii. W efekcie państwo to korzysta z zawieszenia na jeden rok obowiązku relokacji wnioskodawców. Wniosek dotyczący Szwecji jest nadal przedmiotem obrad w Radzie i Parlamencie Europejskim. 2.2 Plany działania przedstawione przez Włochy i Grecję Zgodnie z art. 8 decyzji w sprawie relokacji Grecja i Włochy przedstawiły Komisji i Radzie plany działania obejmujące środki w dziedzinie azylu, pierwszego przyjęcia i powrotu mające na celu zwiększenie zdolności, jakości i skuteczności ich systemów w tych dziedzinach, a także środki służące zapewnieniu odpowiedniego wykonania decyzji o relokacji. Wszystkie państwa członkowskie i państwa stosujące rozporządzenie dublińskie zostały poinformowane o planach działania, które następnie zostały omówione podczas warsztatów poświęconych kwestii relokacji zorganizowanych przez Komisję dnia 21 września 2015 r., a także były przedmiotem debaty na forum ds. relokacji i przesiedleń dnia 1 października 2015 r. Komisja regularnie zdawała sprawozdanie 13 z dotychczasowych postępów osiągniętych przez Grecję i Włochy w zakresie realizacji priorytetowych działań w kluczowych obszarach, o których mowa w planach działania: ustanowienie skutecznie funkcjonujących hotspotów, wdrożenie mechanizmu relokacji, zapewnienie skutecznych powrotów migrantów nieuprawnionych do ochrony międzynarodowej, poprawa zarządzania granicami i utworzenie dostatecznych i adekwatnych zdolności w zakresie przyjmowania. Włochy zobowiązały się w swoim planie działania do utworzenia sześciu hotspotów: pięciu na Sycylii i jednego w Apulii. Obecnie działają cztery hotspoty, natomiast jeden został przerobiony na centrum relokacji. Na posiedzeniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych dnia 10 marca 2016 r. Włochy zapowiedziały otwarcie piątego hotspotu, a jego ostateczna lokalizacja powinna zostać podana do wiadomości Komisji 12 COM(2015) 677 final. 13 Komunikat Komisji Zarządzanie kryzysem związanym z uchodźcami: natychmiastowe środki operacyjne, budżetowe i prawne w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji (COM(2015) 490 z dnia 23 września 2015 r.). Komunikat Komisji Zarządzenie kryzysem związanym z uchodźcami: stan realizacji działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji (COM(2015) 510 z dnia 14 października 2015 r.). Komunikat Komisji na temat sprawozdania z postępu prac w sprawie wdrażania hotspotów w Grecji (COM(2015) 678 z dnia 15 grudnia 2015 r.). Komunikat Komisji Stan realizacji działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji (COM(2016) 85 z dnia 10 lutego 2016 r.). Komunikat Komisji na temat sprawozdania z postępu prac w sprawie wdrażania hotspotów w Grecji (COM(2016) 141 z dnia 4 marca 2016 r.). 4

5 możliwie bezzwłocznie. Jak wskazano w planie działania, włoskie hotspoty są ściśle powiązane z procesem relokacji, na potrzeby którego opracowano standardową i wydajną procedurę przy dużym zaangażowaniu Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO). Procedura przekazywania małoletnich bez opieki zgodnie z decyzjami w sprawie relokacji wciąż nie została wprowadzona w życie. Jeśli chodzi o miejsca zakwaterowania na dłuższy okres czasu dla osób ubiegających się o azyl, liczba miejsc obecnie dostępnych zgadza się z liczbą zgłoszoną w planie działania. Pożądane byłoby jednak zwiększenie wydajności, przede wszystkim przez zapewnienie lepiej zorganizowanego systemu rozmieszczania osób ubiegających się o azyl na terytorium Włoch. Miejsca w ośrodkach recepcyjnych dla małoletnich bez opieki udostępniono zgodnie z założeniami planów działania, choć należałoby udostępnić dodatkowe miejsca, by zapewnić bezproblemowe przenoszenie z początkowego ośrodka recepcyjnego do ośrodka recepcyjnego zapewniającego zakwaterowanie na dłuższy okres czasu. Z drugiej strony zdolność przyjmowania osób, które należy odesłać do kraju, jest w dalszym ciągu bardzo ograniczona i wynosi poniżej progu zadeklarowanego w planie działania, co prowadzi do poważnych problemów z szybką realizacją operacji powrotowych. Bieżące prace nad reformą systemu azylowego we Włoszech należy ukończyć do lata w celu wyeliminowania ostatnich braków i zapewnienia prostszej procedury azylowej, m.in. poprzez ograniczenie zróżnicowania jakości procesu podejmowania decyzji w kraju. Grecja zobowiązała się w swoim planie działania do utworzenia pięciu hotspotów. Obecnie czynne są cztery hotspoty, natomiast jeden na wyspie Kos wciąż nie został uruchomiony. Wydaje się, że procesy w hotspotach są wydajne i skuteczne w kontekście rejestracji na bieżąco dużej liczby obywateli państw trzecich. Ponadto trwają prace nad dalszym usprawnieniem centralnego systemu informatycznego, by móc przetwarzać coraz większą liczbę rejestrowanych odcisków palców. Konieczne jest ustanowienie systematycznych kontroli baz danych. Niezbędne są także działania w zakresie wykrywania przypadków fałszowania dokumentów i podejmowania czynności następczych. Choć podejście stosowane przez Grecję w hotspotach zakłada rozpowszechnianie informacji i rejestrację kandydatów do relokacji, grecka służba azylowa oraz Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) są obecne tylko na trzech wyspach. W związku z nagłym wzrostem liczby obywateli państw trzecich na terenie Grecji kraj ten usprawnia system zakwaterowania, angażując wojsko i korzystając ze wsparcia Unii Europejskiej w postaci finansowania i Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. EASO zaczął poszerzać zakres swoich działań, by zwiększyć zdolność Grecji w zakresie rejestracji. Jeśli chodzi o powroty, Grecja zwiększyła niedawno liczbę osób podlegających readmisji do Turcji. Liczba miejsc w ośrodkach detencyjnych pozostaje jednak raczej ograniczona, a niektóre z nich wymagają remontu. Należy zaznaczyć, że Grecja nadal musi usprawniać swój ogólny system azylowy. W zaleceniu z dnia 10 lutego 2016 r. 14 Komisja ustaliła, jakie środki są niezbędne w tym zakresie. Dnia 4 marca Grecja przedstawiła informacje na ten temat. Komisja dokonała wstępnej oceny tych informacji i będzie w kontakcie z władzami Grecji w sprawie dodatkowych wyjaśnień. Komisja będzie w dalszym ciągu uważnie monitorowała postępy Grecji i oceni, czy warunki sprzyjają temu, by państwa członkowskie mogły sukcesywne wznawiać przekazywanie osób do Grecji w ramach rozporządzenia Dublin II, jeszcze przed czerwcowym posiedzeniem Rady Europejskiej. 14 Zalecenie Komisji z dnia 10 lutego 2016 r. skierowane do Republiki Greckiej w sprawie pilnych środków, jakie Grecja powinna podjąć w związku ze wznowieniem przekazywania na mocy rozporządzenia (UE) nr 604/2013, C(2016)

6 W załącznikach 3 i 4 omówiono postępy poczynione przez Włochy i Grecję w zakresie realizacji planów działania i kroki, jakie należy jeszcze podjąć. 2.3 Główne tendencje widoczne po pięciu miesiącach od wdrożenia mechanizmów relokacji Wolne postępy we wdrażaniu, ale pojawiły się pierwsze oznaki zmian na lepsze. Do dnia 15 marca 2016 r. relokacja objęła zaledwie 937 osób (368 z Włoch i 569 z Grecji). Doświadczenie z pierwszych tygodni marca, kiedy szybko relokowano 287 osób (w tym 241 osób z samej Grecji), pokazuje, że relokacja może przebiegać sprawnie, pod warunkiem że państwa członkowskie zaangażują się w ten proces. Jak pokazano na wykresie nr 1 poniżej, w pierwszych tygodniach marca wyraźnie wzrosło tempo relokacji, lecz nadal jest ono niedostateczne, by móc spełnić cele określone w dwóch decyzjach Rady w sprawie relokacji, tj. wprowadzić środki stosowane w sytuacji kryzysowej w celu złagodzenia poważnej presji w dziedzinie azylu, jaka ciąży na Grecji i Włoszech. Presja ta jest wyjątkowo duża, szczególnie w Grecji, dlatego tym bardziej paląca jest konieczność podjęcia intensywnych działań. Wykres nr 1 Relokacja w okresie od października 2015 r. do 15 marca 2016 r Włochy Grecja Razem 0 Na różnych forach państwa członkowskie wydały oświadczenia o udostępnieniu miejsc na potrzeby relokacji. Jednak według stanu na dzień 15 marca łączna liczba deklaracji gotowości do podjęcia szybkiej relokacji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową złożonych przez państwa członkowskie relokacji wynosi ( formalne zobowiązania ). Pozytywnym aspektem jest to, że państwa członkowskie wyznaczyły oficerów łącznikowych, którzy odgrywają kluczową rolę w tej procedurze. Szybki wzrost liczby wnioskodawców. W okresie pierwszych pięciu miesięcy od wdrożenia mechanizmu relokacji liczba osób ubiegających się o relokację była niewielka (np. około 20 osób dziennie w Grecji). Wynikało to częściowo z ograniczonego zaufania migrantów do mechanizmu relokacji. 6

7 W pierwszych tygodniach marca liczba migrantów jednak znacznie wzrosła (np. 300 osób dziennie w Grecji). Po części jest to efekt restrykcji obowiązujących na granicy między Grecją a byłą jugosłowiańską republiką Macedonii, lecz także dodatkowych wysiłków na rzecz rozpowszechniania informacji, m.in. poprzez rozmieszczenie mobilnych zespołów EASO poza teren hotspotów, tak by maksymalnie zwiększyć zasięg działań informacyjnych. Wciąż jednak istnieje ryzyko ucieczki, gdy tylko dana osoba dowiaduje się o państwie członkowskim relokacji. Przybywa narodowości kwalifikujących się do relokacji, lecz także wzrasta nieprzewidywalność co do nowych narodowości, które mogą wchodzić w zakres decyzji Rady. Relokacja obejmuje narodowości, w przypadku których średni wskaźnik w skali UE uznawania prawa do ochrony międzynarodowej wynosi co najmniej 75 %. Informacje te opierają się na danych Eurostatu i są aktualizowane co kwartał na podstawie sprawozdań Eurostatu. Następnie Komisja informuje EASO o narodowościach kwalifikujących się do relokacji, a ten powiadamia krajowe punkty kontaktowe. Co cztery miesiące można zatem do wykazu takich narodowości kwalifikujących się do relokacji dodawać nowe lub je z niego usuwać, tym samym powodując poczucie niepewności wśród migrantów i zainteresowanych stron. Z ostatnich danych kwartalnych Eurostatu (kw. IV 2015 r.) wynika, że obywatele następujących państw kwalifikują się obecnie do relokacji 15 : Burundi, Republika Środkowoafrykańska, Erytrea, Kostaryka, Saint Vincent i Grenadyny, Bahrajn, Irak, Malediwy, Syria oraz brytyjskie kraje i terytoria zamorskie 16. W porównaniu z poprzednim sprawozdaniem kwartalnym obywatelstwo Jemenu i Suazi nie kwalifikuje się już do relokacji. Relokacja wnioskodawców wymagających szczególnej troski, ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym małoletnich bez opieki okazuje się problematyczna. Jedynie bardzo niewiele małoletnich bez opieki zostało relokowanych (jedna lub dwie osoby z Grecji do Finlandii) pomimo decyzji Rady w sprawie relokacji nakładających wymóg, by wnioskodawcy wymagający szczególnej troski byli traktowani priorytetowo. Przyczyny takiego stanu rzeczy są różne, m.in. wynika on z faktu, że państwa członkowskie relokacji są niechętnie nastawione do relokacji małoletnich bez opieki i z braku konkretnych procedur we Włoszech i Grecji, by umożliwić relokację takich osób. Taka relokacja to złożony proces i niektórzy migranci, zwłaszcza obywatele Erytrei we Włoszech, podawali się za osoby dorosłe, by nie oddzielono ich od grupy, z którą przybyli. Włochy i Grecja opracowują obecnie nowe procedury, by móc szybko relokować małoletnich bez opieki, mając na uwadze najlepszy interes takich osób i respektując prawo kraju, z którego pochodzą. Władze Włoch i Frontex służą wsparciem ekspertów od ustalania wieku danej osoby. Ponadto niektóre organizacje zwiększają wysiłki, by zapewnić odpowiednie zaplecze do 15 Po przyjęciu decyzji Rady do relokacji kwalifikowali się obywatele Syrii, Iraku i Erytrei. Przy pierwszej aktualizacji (kw. III 2015 r.) obywatele następujących państw kwalifikowali się do relokacji: Bahrajn, Republika Środkowoafrykańska, Erytrea, Irak, Syria, Suazi i Jemen. 16 Niektóre z podanych wyżej narodowości reprezentuje mniej niż 200 osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej w UE w podanym okresie. Decyzje Rady w sprawie relokacji nie zawierają żadnych przepisów regulujących minimalną liczbę decyzji w odniesieniu do obliczania średniej unijnej, dlatego narodowości, co do których wydano bardzo niewiele decyzji i wszystkie one były pozytywne, bez przeszkód wchodzą w zakres decyzji Rady w sprawie relokacji. 7

8 przyjmowania migrantów w Grecji (np. centra wsparcia rodzin i dzieci prowadzone przez UNICEF). Ogólniej rzecz biorąc, brakuje konkretnych danych na temat liczby relokacji wnioskodawców wymagających szczególnej troski, ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Doświadczenie w terenie pokazuje jednak, że wielu wnioskodawców należy do tej kategorii (np. kobiety ciężarne, osoby niepełnosprawne, osoby starsze). Pomimo apelu do państw członkowskich o wskazanie, jaką dysponują zdolnością w zakresie przyjmowania osób wymagających szczególnej troski, prawie żadne państwo członkowskie nie podało wiarygodnych danych na ten temat. 2.4 Działania Komisji i agencji UE Dnia 10 lutego Komisja rozesłała do państw członkowskich relokacji pisma administracyjne, w których wezwała je do szybszego wdrożenia decyzji Rady i odniosła się do wielu stwierdzonych przeszkód. Podobne pisma Komisja skierowała do Włoch i Grecji z zaleceniem, by usprawnić i przyspieszyć procedurę relokacji. Ponadto Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Włochom i Grecji w odniesieniu do wdrożenia rozporządzenia Eurodac i przeciwko Grecji w odniesieniu do dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania. Jak przewidziano w mechanizmie relokacji, Włochy i Grecja otrzymują finansowanie ze swoich programów krajowych w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) (dodatkowa kwota ryczałtowa w wysokości 500 EUR na każdą osobę objętą relokacją), by wspierać ich wysiłki na rzecz relokacji. Pomoc finansowa udzielana jest także państwom członkowskim relokacji, które otrzymają kwotę ryczałtową w wysokości EUR na każdą relokowaną osobę w ramach swoich programów krajowych AMIF. Na relokację osób przeznaczono łącznie mln EUR; zweryfikowano programy krajowe AMIF i ujęto w nich kwoty równoważne relokacji osób (łączna kwota równa się 644,5 mln EUR). Ponadto udzielono znacznego wsparcia finansowego w ramach pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych ze środków AMIF na rzecz Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) w celu wsparcia procesu wdrażania mechanizmu relokacji w sytuacjach nadzwyczajnych w Grecji i we Włoszech. Dnia 10 marca Komisja przyjęła poprawki do programów prac na 2016 r. i zwiększyła finansowanie pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych w ramach AMIF i Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ISF) o dodatkowe 275,5 mln EUR. By pokryć dodatkowe finansowanie w sytuacjach nadzwyczajnych, wykorzystane zostaną środki w ramach AMIF i ISF przewidziane w budżecie UE na 2016 r., których jeszcze nie przydzielono. Zwiększenie finansowania w sytuacjach nadzwyczajnych jest następstwem konkluzji Rady Europejskiej z dnia 18 i 19 lutego 2016 r., w których wezwała ona do podjęcia natychmiastowych działań, by zaradzić kryzysowi humanitarnemu w Grecji i wzdłuż szlaku zachodniobałkańskiego, wykorzystując w tym celu wszystkie dostępne środki unijne i krajowe. Pierwotny budżet w wysokości 188,98 mln EUR przeznaczony na pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych w ramach AMIF i ISF na 2016 r. zasilono dodatkową kwotą równą 193,5 mln EUR na rzecz AMIF i 82 mln EUR na rzecz ISF i wynosi on łącznie 464 mln EUR na 2016 r. Środki te zostaną przeznaczone na pokrycie najbardziej pilnych potrzeb finansowych państw członkowskich w kontekście kryzysu uchodźczego. 8

9 W reakcji na wniosek Rady ds. WSiSW, by zapewnić osobom ubiegającym się o azyl i migrantom właściwe informacje, Komisja powołała grupę zadaniową ds. strategii informowania migrantów, która skupia wszystkie istotne podmioty instytucjonalne. Grupa zadaniowa koordynuje działania informacyjne, w tym opracowywanie treści i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych na poziomie międzyinstytucjonalnym, a także gwarantuje spójność takich działań ze strategią informowania migrantów. Komisja powołała specjalny zespół ds. hotspotów, który jest obecny w terenie razem z Fronteksem, EASO i Europolem. Oprócz oddelegowania znacznej liczby ekspertów, w tym zespołów mobilnych, EASO opracowuje szereg narzędzi pomocnych na różnych etapach relokacji (broszury informacyjne, informacje udzielane przed wyjazdem, narzędzia kojarzenia, narzędzia do identyfikacji osób wymagających szczególnej troski). Ponadto opracowano konkretną koncepcję szkoleń, w tym moduły stworzone z myślą o potrzebach małoletnich bez opieki i moduły przeznaczone dla hotspotów. 2.5 Działania, które mają podjąć państwa członkowskie relokacji Główne przeszkody i wyzwania, którym należy stawić czoła Niewystarczająca i ograniczona liczba formalnych zobowiązań Niewłaściwe korzystanie z preferencji przez państwa członkowskie Długi czas odpowiedzi na wnioski o relokację Przeszkody związane z kontrolami bezpieczeństwa Nieuzasadnione odrzucenia wniosków Brak informacji przed wyjazdem ze strony państwa członkowskiego relokacji Niewystarczająca odpowiedź na zaproszenie EASO do zgłaszania kandydatur ekspertów Niewystarczająca i ograniczona liczba zobowiązań. Liczba zobowiązań jest wyraźnie niewystarczająca, by spełnić wymogi określone w decyzjach Rady w sprawie relokacji. Na dzień 15 marca 2016 r. łączna liczba formalnych zobowiązań wynosi 3 723, co stanowi 2,33 % przeniesień w ramach planowanych relokacji. Trzy państwa członkowskie (Chorwacja, Węgry i Słowacja) nie udostępniły jeszcze żadnych miejsc na potrzeby relokacji. Jedynie 18 państw członkowskich zobowiązało się do relokacji z Grecji, a 19 państw członkowskich do relokacji z Włoch. Wiele państw członkowskich złożyło tylko na ograniczony okres czasu zobowiązania, które są bardzo ograniczone w świetle całkowitej alokacji do tych państw. Niska liczba zobowiązań dotyka zwłaszcza Grecję. W następstwie restrykcji stosowanych na granicy pomiędzy Grecją a byłą jugosłowiańską republiką Macedonii konieczne jest pilne przyspieszenie tempa składania zobowiązań. Umożliwi to poprawę bardzo trudnej sytuacji humanitarnej, która szybko rozwija się w terenie. Niewłaściwe korzystanie z preferencji przez państwa członkowskie. Głównym celem stosowania preferencji jest ułatwienie integracji osoby relokowanej w państwie 9

10 członkowskim relokacji 17. Niektóre państwa członkowskie przedstawiły jednak długie lub ograniczające listy preferencji dotyczących profilu wnioskodawców, którzy mają zostać relokowani. Niektóre państwa członkowskie relokacji nie chcą otrzymywać wniosków o relokację dotyczących konkretnych narodowości, osób samotnych lub małoletnich bez opieki, uzasadniając to brakiem tłumaczenia ustnego, programów integracyjnych lub zdolności w zakresie przyjmowania; inne państwa członkowskie wyraźnie oświadczają, że przyjmują tylko rodziny. Większość państw członkowskich korzysta z preferencji w celu wykluczenia potencjalnych kandydatów, a nie w celu lepszego dopasowania, które z kolei umożliwi lepszą integrację. Władze włoskie i greckie starają się w miarę możliwości spełniać wyrażone preferencje (z poszanowaniem zasady niedyskryminacji), nawet jeśli nie są one dla Grecji i Włoch wiążące. Niektóre państwa członkowskie relokacji wykorzystywały nieprzestrzeganie preferencji jako podstawę do odrzucenia wniosku o relokację, co nie jest dozwolone w świetle decyzji Rady 18. Długi czas odpowiedzi na wnioski o relokację. Szybka odpowiedź państwa członkowskiego relokacji ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia wiarygodności mechanizmu relokacji. Czas trwania procedury relokacji zasadniczo przekracza jednak dwumiesięczny okres wyznaczony w dwóch decyzjach Rady w sprawie relokacji, częściowo z uwagi na brak szybkiej odpowiedzi państw członkowskich relokacji 19. Uniemożliwia to funkcjonowanie mechanizmu relokacji w sposób konsekwentny i ciągły, tak by mógł osiągnąć pełną operacyjność oraz sprostać pilnym potrzebom w terenie. Ponadto sytuacja ta powoduje, że przeniesienia w ramach relokacji stają się jeszcze bardziej skomplikowane do przeprowadzenia, gdyż przyjmowanie i przenoszenie dużych grup stwarza trudności logistyczne dla Włoch, Grecji i IOM. Wydłużony czas rozpatrywania wniosków osłabia również skuteczność mechanizmu relokacji, ponieważ podważa zaufanie migrantów, którzy często decydują się na udział w tym mechanizmie po to, by na koniec dowiedzieć się, że szybkie przeniesienie, które im obiecano, nie nastąpi, co przyczynia się do zwiększenia ryzyka ucieczki. Przeszkody związane z kontrolami bezpieczeństwa, w tym z wymianą danych daktyloskopijnych. Głównym powodem opóźnień w udzielaniu odpowiedzi na wnioski o relokację są dodatkowe kontrole bezpieczeństwa. Od czasu ataków w Paryżu w listopadzie 2015 r. niektóre państwa członkowskie chcą poddać osoby ubiegające się o relokację kontrolom bezpieczeństwa zanim udzielą odpowiedzi na wniosek o relokację. Jest to zgodne z decyzjami w sprawie relokacji, ale te dodatkowe kontrole bezpieczeństwa powinny jednak być przeprowadzane jak najszybciej. Najważniejsze kwestie dotyczące kontroli bezpieczeństwa przedstawiono poniżej: 17 Por. motyw 28 decyzji Rady (UE) 2015/1523 i motyw 34 decyzji Rady (UE) 2015/ Zgodnie z art. 5 ust. 7 decyzji Rady w sprawie relokacji odmowa relokacji może nastąpić wyłącznie w przypadku wystąpienia uzasadnionych powodów, wskazujących, że dana osoba może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego, lub w przypadku wystąpienia poważnych podstaw zastosowania przepisów dotyczących wykluczenia, określonych w art. 12 i 17 dyrektywy 2011/95/UE. 19 Na przykład Polska przedłożyła swoje zobowiązanie w dniu 16 grudnia. Do dnia 15 marca nie przyjęto żadnego wniosku o relokację. Z drugiej strony Portugalia przedłożyła swoje drugie zobowiązanie w dniu 26 lutego 2016 r., a relokacja odbyła się w dniu 7 marca. W przypadku Portugalii przeniesienie miało w rzeczywistości miejsce w ciągu tygodnia po otrzymaniu wniosku o relokację z Grecji. 10

11 o systematyczne wywiady w ramach kontroli bezpieczeństwa 20. Niektóre państwa członkowskie wymagają systematycznie odbywanych wywiadów w celu dokonania oceny, czy relokacja wnioskodawcy mogłaby podlegać odmowie ze względów określonych w decyzjach Rady. Jest to często związane z powszechnym stosowaniem klauzuli wykluczającej 21 przewidzianej w decyzji Rady 22, która powinna być interpretowana zawężająco. Istnienie podstaw do odrzucenia wniosku powinno wynikać głównie z wniosków o relokację przedłożonych przez Włochy i Grecję, w tym specjalnych kart dotyczących elementów określonych w procesie, które potencjalnie wskazują na takie podstawy; o Wiele państw członkowskich wielokrotnie domagało się odcisków palców wnioskodawców, uzyskanych do celów rozporządzenia Eurodac 23 za pośrednictwem sieci DubliNet, jako niezbędnych do przeprowadzania kontroli bezpieczeństwa. Komisja poinformowała już państwa członkowskie, że nie jest to dozwolone w świetle obowiązujących ram prawnych i przedstawiła państwom członkowskim alternatywne rozwiązania w celu wymiany odcisków palców za pośrednictwem kanałów współpracy policyjnej. Grecja i Włochy wzmożyły wysiłki na rzecz przeprowadzania kontroli bezpieczeństwa zarówno w hotspotach, jak i w głównej części terytorium, w odpowiedzi na istotne zastrzeżenia ze strony państwa członkowskiego relokacji. Kontrole te obejmują przeszukanie ich krajowych baz danych oraz europejskich i międzynarodowych baz danych (SIS i SLTD Interpolu, VIS) przed przesłaniem jakiegokolwiek wniosku o relokację. Wzmocniono także zdolności hotspotów dzięki dodatkowym urządzeniom Eurodac, urządzeniom rentgenowskim, stabilnemu połączeniu internetowemu i zwiększeniu przepustowości serwera. Ponadto dla celów bezpieczeństwa Włochy planują wyznaczenie korespondenta ds. bezpieczeństwa, który będzie w ścisłym kontakcie z urzędnikami łącznikowymi. Kontrole te powinny stanowić wystarczające zapewnienie dla państwa członkowskiego relokacji oraz zmniejszyć liczbę dodatkowych kontroli bezpieczeństwa i wywiadów ramach kontroli bezpieczeństwa. Nieuzasadnione odrzucenia wniosków o relokację. Przy odrzucaniu wniosków bez podawania szczegółowych uzasadnień niektóre państwa członkowskie odnosiły się ogólnie do bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego lub stosowania przepisów dotyczących wykluczenia zawartych w dyrektywie w sprawie kwalifikowania 24. Praktyka ta, polegająca na nieuzasadnionej odmowie, jest niezgodna z decyzjami Rady w sprawie relokacji i sprzeczna z duchem lojalnej współpracy. Brak informacji przed wyjazdem ze strony państwa członkowskiego relokacji. Dostarczanie informacji przed wyjazdem ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia współpracy wnioskodawców, a także dla zapobiegania ucieczkom lub wtórnemu przemieszczaniu się. Wielu migrantów pragnie udać się do konkretnego państwa członkowskiego i ma z góry przyjęte opinie na jego temat, mając wiedzę jedynie o kilku 20 Wywiady w celu określenia statusu uchodźcy wnioskodawcy, który ma być relokowany, przed zaakceptowaniem wniosku o relokację byłyby wyraźnie sprzeczne z literą i duchem mechanizmu relokacji i nie powinny być wymagane. 21 Art. 12 i 17 dyrektywy 2011/95/UE. 22 Art. 5 ust. 7 obu decyzji Rady w sprawie relokacji. 23 Rozporządzenie (UE) nr 603/ Dyrektywa 2011/95/UE. 11

12 państwach członkowskich (np. tych, w których mieszkają ich krewni lub znajomi). Ponadto błędne informacje są stale rozpowszechniane za pośrednictwem mediów społecznościowych. Dostarczanie informacji przed wyjazdem, tj. w chwili powiadomienia wnioskodawcy o decyzji w sprawie relokacji, jest zatem niezwykle istotne. Władze włoskie i greckie muszą być w stanie przedstawić rzetelne i interesujące informacje, aby przekonać wnioskodawców do państwa członkowskiego, do którego zostaną przeniesieni. Oficerowie łącznikowi odgrywają kluczową rolę, odpowiadając na pytania i wątpliwości wnioskodawców. Większość państw członkowskich relokacji do tej pory nie opracowała jednak stosownych pakietów informacji udzielanych przed wyjazdem. To sprawia, że trudniej jest zdobyć zaufanie wnioskodawców, którzy mają zostać relokowani do mniej znanych państw członkowskich, oraz zapewnić, że pozostaną oni zaangażowani w ten proces i nie będą dążyć do ucieczki. Niewystarczająca odpowiedź na zaproszenie EASO do zgłaszania kandydatur ekspertów. Mimo że państwa członkowskie zgłosiły 201 ekspertów w odpowiedzi na zaproszenie EASO do składania kandydatur (374 wakatów), reakcja ta jest nieadekwatna do konkretnych zaproszeń i rzeczywistych oddelegowań. Jest to zdecydowanie niewystarczająca liczba w skrajnie trudnej sytuacji, w szczególności w Grecji. Ponadto eksperci są zazwyczaj dostępni przez ograniczony okres czasu, co zmniejsza skuteczność oddelegowywania ekspertów, którzy wyjeżdżają, gdy stają się operacyjni, i konieczne wówczas jest przeszkolenie nowych pracowników. W dniu 1 marca EASO opublikował nowe zaproszenie do zgłaszania kandydatur dla 39 ekspertów potrzebnych w Grecji; zgłoszono jedynie 12 ekspertów. W dniu 9 marca w związku z pogarszającą się sytuacją w Grecji ogłoszono kolejne zaproszenie dotyczące 57 dodatkowych ekspertów. 2.6 Działania, które mają podjąć Włochy i Grecja Główne przeszkody i wyzwania, którym należy sprostać Konieczność pełnej operacyjności wszystkich hotspotów i dalszego realizowania planów działania Niewystarczające zdolności Grecji w zakresie przyjmowania i rejestracji Niewystarczające zdolności w zakresie koordynacji Niewystarczające monitorowanie sytuacji wnioskodawców W odniesieniu do Włoch i Grecji Konieczność pełnej operacyjności wszystkich hotspotów i dalszego realizowania planów działania. Chociaż poczyniono znaczne postępy w działaniu 4 z 5 planowanych hotspotów w Grecji (załącznik 3) oraz 4 spośród 6 hotspotów otwartych we Włoszech (załącznik 4), pomimo zgłoszonej do tej pory stosunkowo niskiej liczby osób przybywających, należy zadbać o to, by wszystkie hotspoty były w pełni operacyjne tak szybko, jak to możliwe. Zakończenie uruchamiania hotspotów nie może jednak być powodem ograniczania liczby zobowiązań. Ponadto istnieje możliwość przenoszenia osób spoza hotspotów, jeśli spełnione są warunki określone w art. 3 ust. 2 i art. 5 ust. 9 decyzji Rady (kwalifikujące się obywatelstwo, identyfikacja, rejestracja i pobieranie odcisków palców). 12

13 Niewystarczające zdolności w zakresie koordynacji. Rosnąca liczba podmiotów zaangażowanych w procedury relokacji i potrzeba przyspieszenia rejestracji wnioskodawców i przeniesień wymagają dodatkowych wysiłków koordynacyjnych, m.in. w celu nadzorowania działalności wielu organizacji pozarządowych udzielających informacji w hotspotach. Obowiązujące procedury działania, które już opracowano, i protokoły, które są nadal przygotowywane, powinny poprawić sytuację. Niewystarczające monitorowanie sytuacji wnioskodawców. Przekazywanie wnioskodawcom regularnych i wyczerpujących informacji na temat stanu realizacji ich wniosku jest niezbędne, by uniknąć ucieczek i przekonać wnioskodawców, że nadal są objęci mechanizmem relokacji, szczególnie gdy państwo członkowskie relokacji nie udziela odpowiedzi przez długi czas. Ścisłe monitorowanie sytuacji nie jest jednak obecnie zapewnione. W odniesieniu do Grecji Niewystarczające zdolności Grecji w zakresie przyjmowania. Posiadanie odpowiednich obiektów umożliwiających przyjmowanie ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia ryzyka ucieczki oraz zapewnienia stosownej przestrzeni niezbędnej do właściwego informowania migrantów o procedurze relokacji. W następstwie spotkania przywódców dotyczącego przepływów migracyjnych wzdłuż szlaku w regionie Bałkanów Zachodnich, który odbyło się dnia 25 października, i zgodnie ze swoim planem działania Grecja zobowiązała się stworzyć miejsc zakwaterowania, by zaspokoić potrzeby w zakresie przyjmowania zarówno osób ubiegających się o azyl, jak i nielegalnych migrantów. Wydaje się, iż dotychczas dostępnych jest miejsc. Ponadto UNHCR nie zawarło wszystkich umów niezbędnych do osiągnięcia docelowej liczby miejsc w ramach programu wynajmu. Co więcej, ze względu na charakter oferowanego zakwaterowania i jego rozproszone lokalizacje program wynajmu jest bardziej odpowiedni dla średnio- i długoterminowego przyjmowania osób ubiegających się o azyl niż dla wnioskodawców o relokację. Z uwagi na rosnącą liczbę wnioskodawców, którzy utknęli w Grecji, istnieje pilna potrzeba zapewnienia specjalnych ośrodków przyjmowania dla wnioskodawców o relokację. Komisja jest w związku z tym w trakcie dokonywania oceny ewentualnych zmian w programie wynajmu UNHCR. Ponadto Komisja szybko rozpocznie wdrażanie awaryjnego planu działania 25, w ramach którego Grecji udzielone zostanie dodatkowe wsparcie finansowe. Zdolności w zakresie rejestracji w Grecji. Rosnąca liczba migrantów obejmowanych mechanizmem relokacji znacznie przekracza zdolności greckiej służby azylowej w zakresie codziennej rejestracji. Obecnie czas oczekiwania od momentu, kiedy migrant postanowi przystąpić do mechanizmu relokacji, do chwili, kiedy może zarejestrować wniosek o udzielenie azylu, wynosi około trzech tygodni. Grecja wzmocni swoje zdolności w tym zakresie dzięki przyjęciu 100 dodatkowych pracowników, którzy mają zostać zatrudnieni do czerwca 26. Ponadto EASO nadzoruje wprowadzanie nowego 25 W dniu 10 marca Komisja zatwierdziła dodatkowe 275,5 mln EUR w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego na rzecz wsparcia Grecji. 26 W kwietniu służba azylowa zostanie zasilona 29 nowymi pracownikami. Do czerwca tego roku zatrudnionych zostanie ogółem 100 pracowników. Obecne zdolności służby w zakresie rejestracji obejmują 80 przypadków na dzień w całym kraju. 13

14 systemu, który ma wesprzeć działania greckiego urzędu ds. azylu przy rejestrowaniu wniosków o relokację bezpośrednio w języku angielskim. Jeśli system ten sprawdzi się, zostanie on rozszerzony na wszystkie greckie regionalne urzędy ds. azylu, w których może zaistnieć konieczność rejestrowania wniosków o relokację. 2.7 Zalecenia w celu sprostania zidentyfikowanym wyzwaniom Najważniejsze zalecenia dla państw członkowskich relokacji Znaczne zwiększenie liczby zobowiązań i częstotliwości ich składania. Udzielanie odpowiedzi na wnioski o relokację z Włoch i Grecji w ciągu jednego tygodnia po ich otrzymaniu. Przyspieszenie przeprowadzania dodatkowych kontroli bezpieczeństwa, tak by docelowo wykonywać je w ciągu jednego tygodnia i ze szczególnym uwzględnieniem odpowiednio uzasadnionych przypadków. Dostarczanie wnioskodawcom pakietów informacji przed wyjazdem, w tym rzetelnych i interesujących informacji, zgodnie z wytycznymi EASO. Reagowanie w trybie pilnym na zaproszenia EASO do zgłaszania kandydatur ekspertów w celu wsparcia Włoch, a w szczególności Grecji, co zapewni większą ciągłość w oddelegowywaniu ekspertów. Najważniejsze zalecenia dla Grecji i Włoch Zwiększenie zdolności greckiej służby azylowej, przy wsparciu ze strony EASO, do rejestrowania wnioskodawców, którzy mają zostać relokowani, w odpowiedzi na znaczny wzrost liczby kwalifikujących się migrantów zainteresowanych przystąpieniem do mechanizmu. Zapewnienie pełnej operacyjności wszystkich hotspotów. Wzmożenie wysiłków zmierzających do przeprowadzania regularnych kontroli bezpieczeństwa oraz poprawienia jakość informacji dostarczanych we wnioskach o relokację przesyłanych państwom członkowskim oraz wyznaczenie korespondenta ds. bezpieczeństwa. Poprawa zdolności w zakresie koordynacji poprzez sfinalizowanie i jak najszybsze wdrożenie obowiązujących procedur działania i protokołów dotyczących relokacji. Zwiększenie zdolności Grecji w zakresie przyjmowania poprzez jak najszybsze udostępnienie miejsc zadeklarowanych w planie działania. Jak najszybsze sfinalizowanie procedur ułatwiających relokację małoletnich bez opieki. W załączniku 5 przedstawiono idealny przebieg procedury relokacji w oparciu o doświadczenia zdobyte w pierwszym tygodniu marca w Grecji Działania po stronie państw członkowskich relokacji Działania zmierzające do rozwiązania kwestii ograniczonej liczby zobowiązań: wszystkie państwa członkowskie relokacji powinny zwiększyć liczbę formalnych zobowiązań składanych za pośrednictwem sieci DubliNet, przestrzegając maksymalnego trzymiesięcznego terminu ustalonego w decyzjach Rady. Zobowiązania te powinny być 14

15 spójne z przydzielonym państwu członkowskiemu relokacji kontyngentem i w pełni uwzględniać sytuację nadzwyczajną w terenie. Działania zmierzające do ograniczenia niewłaściwego korzystania z preferencji: państwa członkowskie relokacji powinny w miarę możliwości ograniczyć wyrażane preferencje, stosując je wyłącznie w celu lepszej integracji, i powinny być gotowe na przyjęcie wszystkich migrantów (rodzin, małoletnich bez opieki, mężczyzn stanu wolnego). Działania zmierzające do skrócenia czasu udzielania odpowiedzi na wnioski o relokację: państwa członkowskie relokacji powinny odpowiadać na wnioski o relokację w terminie jednego tygodnia. W tym względzie, w odniesieniu do kontroli bezpieczeństwa, agencja Frontex powinna przeprowadzać systematyczne kontrole bezpieczeństwa pierwszej linii, włączając w to dostęp do SIS, natomiast podczas kontroli drugiej linii należy przewidzieć większą rolę Europolu. Włochy i Grecja kontynuują starania w celu przeprowadzania regularnych kontroli bezpieczeństwa oraz poprawienia jakości informacji przekazywanych we wnioskach o relokację kierowanych do państw członkowskich. Państwa członkowskie relokacji powinny koncentrować się w ramach dodatkowych kontroli, a zwłaszcza wywiadów w ramach kontroli bezpieczeństwa, na należycie uzasadnionych przypadkach, tzn. zasadnych podejrzeniach, że wniosek o relokację danej osoby mógłby zostać odrzucony na podstawie jednego z ustalonych kryteriów. O przyczynach takich podejrzeń należy jak najszybciej poinformować władze włoskie i greckie. W każdym wypadku owe dodatkowe kontrole, w tym wywiady, należy przeprowadzać docelowo w ciągu jednego tygodnia przeznaczonego na odpowiedź, by nie opóźniać tego procesu. Jeżeli państwa członkowskie relokacji mają uzasadnione podstawy do odmowy relokacji ze względu na bezpieczeństwo narodowe, porządek publiczny lub ryzyko wykluczenia, podstawy te należy przedstawić Włochom i Grecji. Działania zmierzające do sprostania wyzwaniom związanym z relokacją wnioskodawców wymagających szczególnej troski oraz małoletnich bez opieki: państwa członkowskie relokacji powinny jak najszybciej udostępnić miejsca dla osób wymagających szczególnej troski i małoletnich bez opieki oraz zwiększyć swoje zdolności w zakresie przyjmowania w przypadku tego rodzaju wnioskodawców, a także zapewnić odpowiednią opiekę. Działania zmierzające do zwiększenia akceptacji i zaufania do mechanizmu wśród migrantów oraz unikania przypadków wycofywania się z procesu relokacji: państwa członkowskie relokacji powinny znacznie zintensyfikować udzielanie informacji przed wyjazdem, zwłaszcza w przypadku państw członkowskich, o których migranci mniej wiedzą. Państwa członkowskie relokacji powinny jak najszybciej przekazać materiały informacyjne organom zajmującym się udzielaniem azylu w Grecji i we Włoszech, jak również EASO i IOM, na podstawie wytycznych opracowanych przez EASO. Oficerowie łącznikowi powinni otrzymać odpowiednie materiały informacyjne i być obecni na etapie powiadamiania, aby móc odpowiedzieć na pytania migrantów i odnieść się do zgłaszanych przez nich wątpliwości. Szkolenia, które planuje EASO, powinny również umożliwiać wymianę najlepszych praktyk między państwami członkowskimi, w tym wymianę informacji, i budowanie wzajemnego zaufania. Działania zmierzające do uniknięcia wtórnego przemieszczania się osób po relokacji: państwa członkowskie relokacji powinny w pełni wykorzystywać narzędzia dostępne w 15

16 ramach dorobku w zakresie prawa azylowego (obowiązki sprawozdawcze, zapewnienie osobom obiegającym się o ochronę międzynarodową materialnych warunków przyjmowania tylko w naturze, zatrzymanie w pewnych okolicznościach). Przekazywanie osób w ramach systemu dublińskiego do Grecji powinno zostać wznowione, gdy spełnione zostaną warunki 27. Działania zmierzające do wzmocnienia zdolności EASO do wspierania Włoch i Grecji: wszystkie państwa członkowskie powinny odpowiedzieć na zaproszenia EASO do zgłaszania kandydatur ekspertów i zwiększyć elastyczność w zakresie oddelegowywania ekspertów w okresie dwóch lat objętych decyzjami Rady Działania po stronie Włoch i Grecji Działania zmierzające do przyspieszenia rejestracji wnioskodawców: Grecja powinna zakończyć proces zatrudniania 100 dodatkowych pracowników w jak najkrótszym terminie oraz przyjąć zwiększone wsparcie ze strony EASO w procedurze rejestracji i je usprawnić. Celem powinno być zapewnienie migrantom możliwości zarejestrowania ich wniosku o udzielenie azylu maksymalnie w ciągu trzech dni od momentu przystąpienia do mechanizmu. Działania zmierzające do poprawy koordynacji: Włochy powinny przyjąć i w pełni wdrożyć standardowe procedury operacyjne mające zastosowanie do hotspotów. Włochy i Grecja powinny sfinalizować i w pełni wdrożyć protokoły dotyczące relokacji we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami (UNHCR, IOM, EASO, organizacje pozarządowe i Komisja). Działania zmierzające do poprawy zdolności w zakresie przyjmowania w Grecji: Grecja powinna jak najszybciej udostępnić miejsc, do czego zobowiązała się w planie działania, w tym miejsc dla nowo przybyłych migrantów. UNHCR powinno zawrzeć umowy wykonawcze w celu jak najszybszego osiągnięcia liczby miejsc w ramach programu wynajmu oraz zapewnienia scentralizowanego systemu zakwaterowania dla imigrantów objętych mechanizmem relokacji. Ma to kluczowe znaczenie dla zagwarantowania skutecznego przekazywania na różnych etapach procesu, uwzględnienia uwarunkowań kulturowych i zmniejszenia ryzyka ucieczki. Działania zmierzające do skrócenia czasu udzielania odpowiedzi na wnioski o relokację: Włochy i Grecja powinny dokonywać systematycznych kontroli, w tym w swoich krajowych bazach danych oraz europejskich i międzynarodowych bazach danych (SIS, bazy danych Interpolu oraz VIS), oraz przeprowadzać wywiady w ramach kontroli bezpieczeństwa przed przesłaniem jakiegokolwiek wniosku o relokację; Włochy i Grecja powinny przedstawiać kompletne informacje we wnioskach o relokację przesyłanych do państw członkowskich relokacji. Wniosek o relokację powinien obejmować 1) arkusz rejestracji; 2) informacje o przeprowadzonych kontrolach bezpieczeństwa; 3) wyniki kontroli bezpieczeństwa; oraz 4) nazwy hotspotów, do których trafili migranci; Włochy i Grecja powinny wyznaczyć korespondentów ds. bezpieczeństwa, także po to, by ułatwić wymianę informacji, w tym odcisków palców, za pośrednictwem kanałów współpracy policyjnej. Komisja i eksperci z 27 Zalecenie Komisji z dnia 10 lutego 2016 r. skierowane do Republiki Greckiej w sprawie pilnych środków, jakie Grecja powinna podjąć w związku ze wznowieniem przekazywania na mocy rozporządzenia (UE) nr 604/2013, C(2016) 871. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady Przywrócenie strefy Schengen Plan działania, COM(2016) 120 final z dnia 4 marca 2016 r. 16

17 państw członkowskich powinni pomóc Włochom i Grecji w dalszym rozwiązywaniu kwestii związanych z bezpieczeństwem, a także dostarczać odpowiednich wskazówek w zakresie formułowania odpowiedzi odmownych. Działania zmierzające do sprostania wyzwaniom związanym z relokacją wnioskodawców wymagających szczególnej troski oraz małoletnich bez opieki: Włochy i Grecja powinny jak najszybciej sfinalizować procedury ułatwiające relokację małoletnich bez opieki, mając na względzie ich najlepszy interes, oraz stosować dostępne narzędzia opracowywane przez EASO Po stronie EASO Działania zmierzające do ograniczenia niewłaściwego korzystania z preferencji: EASO powinien możliwie jak najszybciej nie później jednak niż do końca czerwca zakończyć opracowywanie narzędzi kojarzenia, aby ułatwić rozpatrywanie wniosków o relokację, w szczególności w związku z prawdopodobnym wzrostem liczby takich wniosków latem. Zastosowanie mechanizmu kojarzenia będzie jednak wykonalne i skuteczne, jedynie jeśli preferencje wskazane przez pastwa członkowskie będą wystarczająco szerokie. Działania zmierzające do skrócenia czasu reagowania na wnioski o relokację: EASO powinien nadal wspierać Włochy i zacząć wspierać Grecję w przeprowadzaniu szczegółowych wywiadów mających ułatwić wykrywanie potencjalnych podstaw wykluczenia już na etapie rejestracji osób składających wnioski o relokację. Działania zmierzające do sprostania wyzwaniom związanym z relokacją wnioskodawców wymagających szczególnej troski oraz małoletnich bez opieki: EASO powinien nadal popularyzować swoje narzędzie ułatwiające identyfikację wnioskodawców wymagających szczególnej troski oraz usprawnić gromadzenie danych dotyczących relokacji takich osób. EASO pracuje ponadto nad narzędziem służącym do oceny, w jaki sposób najlepiej zabezpieczyć interesy dziecka bez opieki, które kwalifikuje się do relokacji. Narzędzie to może być przydatne w hotspotach oraz poza nimi. Działania zmierzające do zwiększenia akceptacji i zaufania do mechanizmu wśród migrantów oraz unikanie przypadków wycofywania się z procesu relokacji: EASO powinien poprawić dostępność i widoczność informacji w punktach informacyjnych (w odniesieniu do hotspotów i głównej części terytorium). Konieczna jest wyraźna identyfikacja ekspertów EASO. Należy im również zapewnić odpowiedni sprzęt. Ważne jest również zapewnienie spójności informacji. EASO mógłby np. oferować nowym ekspertom jedno- lub dwudniowe szkolenie na temat kolejności i sposobu podawania informacji. Przekazując informacje, szczególnie w odniesieniu do procedury, pracownicy urzędu powinni uwzględniać oczekiwania migrantów. Należy podkreślać, że nie ma możliwości wyboru państwa członkowskiego relokacji. EASO i IOM powinny silniej zaangażować się w działania informacyjne poprzedzające wyjazd relokowanych oraz dostarczać więcej informacji na temat uwarunkowań kulturowych w okresie od powiadomienia o decyzji do momentu wyjazdu do wskazanego państwa członkowskiego relokacji. Jeden członek personelu EASO lub IOM mógłby być obecny w momencie powiadomienia o decyzji. EASO 17