wychowaniefizyczne.pl 2 by Honorata Paterek & Barbara Nowak - wykorzystanie naturalnych warunków naszej okolicy do uprawiania masowej, niewymagającej

Transkrypt

1 by Honorata Paterek & Barbara Nowak PROGRAM ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH SPORTOWO REKREACYJNYCH Z BIEGU NA ORIENTACJĘ (Program był zgłoszony do konkursu na alternatywne programy realizacji wychowania fizycznego i sportu szkolnego) Opracowanie: mgr Honorata Paterek mgr Barbara Nowak Program przeznaczony jest do realizacji w ramach zajęć pozalekcyjnych obejmujących uczniów klas IV-VI Szkoły Podstawowej. Zajęciami objęte są 2 grupy uczniów po 25 osób w każdej o różnym poziomie sprawności fizycznej. Cykl trzyletni; 2 godziny tygodniowo. Program opracowany został zgodnie z art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 18 stycznia 1996r. o kulturze fizycznej (Dz.U. z 2001r. Nr 81, poz.889, z późn. zm.) oraz Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 grudnia 2003r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji czwartej godziny obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego. Bieg na Orientację - charakterystyka dyscypliny Biegać na orientację może każdy, bez względu na wiek, płeć i sprawność fizyczną. Jest to jedna z nielicznych dyscyplin, w których oprócz przygotowania sprawnościowego na wynik sportowy ogromny wpływ ma umiejętność korzystania z pracy umysłowej, logicznego myślenia, dokonywania trafnych wyborów. Bieg na orientację ( w skrócie BnO ) polega na pokonaniu w jak najkrótszym czasie trasy biegu, wyznaczonej w terenie przez punkty kontrolne ( PK ), korzystając przy tym z mapy, na której te punkty są zaznaczone, kompasu i opisów punktów kontrolnych. Trasa biegu między punktami kontrolnymi jest dowolna i właściwie jej wybór oraz realizacja stanowi istotę tej dyscypliny. Ze względu na sposób poruszania się, można uprawiać narciarski, rowerowy i pieszy bieg na orientację. Różnorodność form sprawia, że każdy może znaleźć coś interesującego dla siebie. Dużą popularnością cieszą się turystyczne marsze na orientację, w których uczestnicy pokonują trasę w określonym czasie oraz rozwiązują różne zadania jak np.: ocena odległości na oko wyznaczanie azymutu w terenie pokonywanie przeszkód terenowych rozwiązanie testu z wiedzy turystyczno-krajoznawczej. Bieg na orientację można uprawiać na dwa sposoby: rekreacyjnie i profesjonalnie. Dyscyplina ta, traktowana rekreacyjnie, jest przede wszystkim wspaniałym sposobem spędzania czasu wolnego, kontaktu z przyrodą, atrakcyjną formą turystyki i umożliwia spotkanie wielu ciekawych ludzi. Jest sprawdzianem własnych sił i możliwości w kontakcie z naturą. Trenując profesjonalnie musimy pamiętać, że dojście do wysokiego poziomu sportowego wymaga dużo wysiłku, systematyczności i wytrwałości w treningu. W niżej przedstawionym opracowaniu będziemy zajmować się biegiem na orientację w ujęciu rekreacyjnym, jako alternatywna forma realizacji zajęć pozalekcyjnych z wychowania fizycznego w szkole. Założenia programu: - rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia, zaradności, działania; - rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji, poszukiwania alternatywnych rozwiązań, posługiwania się mapą; wychowaniefizyczne.pl

2 wychowaniefizyczne.pl 2 by Honorata Paterek & Barbara Nowak - wykorzystanie naturalnych warunków naszej okolicy do uprawiania masowej, niewymagającej kosztów, dyscypliny sportu; - poznanie wybranych miejsc najbliższej okolicy, rozbudzanie zamiłowania do regionu; - kształcenie sposobów higienicznego spędzania czasu poprzez bardzo bliski kontakt z przyrodą, rozbudzanie zamiłowania do natury; - uwrażliwienie na problemy związane z ochroną przyrody i kształtowanie odpowiedzialności za jej stan; Cele ogólne: Umacnianie wiary dziecka we własne siły i w zdolność osiągania wartościowych i trudnych celów. Rozwijanie samodzielności i pewności siebie w podejmowaniu decyzji. Przygotowanie organizmu do funkcjonowania w środowisku i klimacie, w którym przyszło dziecku rozwijać się. Wytworzenie umiejętności i nawyków korzystania z otaczającego środowiska naturalnego (teren, powietrze, woda, słońce). Kształtowanie potrzeby i umiejętności dbania o własne ciało, zdrowie i sprawność fizyczną. Wyrabianie czujności wobec zagrożeń dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą. Uwrażliwienie na problemy związane z ochroną środowiska naturalnego Rozwijanie wytrzymałości, siły i koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz orientacji w terenie. Kształtowanie umiejętności czytania i orientowania mapy. Nabycie umiejętności współdziałania w grupie, akceptacji siebie i innych, poszukiwania barier swoich możliwości. Umożliwienie sprawdzania się w pełnieniu określonych ról związanych z aktywnością fizyczną (zawodnik, sędzia, organizator). Program nasz łączy treści realizowane na różnych przedmiotach lekcyjnych, szczególnie: - przyrody (m.in. orientacja w terenie, szkic, plan, mapa; opis form terenu, skały, wody, roślinność; krajobraz najbliższej okolicy; krajobrazy nizinne, wyżynne, górskie; wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze), - matematyki (m.in. obliczanie długości trasy; zaznaczanie punktów o określonych danych; obliczenia z wykorzystaniem skali), - historii i sztuki (m.in. elementy polskiego dziedzictwa kulturowego; moja ojczyzna Polska-położenie, obszar, granice; kontakt z dziełami sztuki plastycznej; krajobraz kulturowy; znak plastyczny-piktogramy), - języka polskiego (np. omawianie wybranego wariantu trasy; czytanie regulaminów zawodów), jak również w ramach ścieżek edukacyjnych, szczególnie: - edukacji prozdrowotnej (m.in. higiena ciała, odzieży, obuwia, wypoczynku; bezpieczeństwo podczas gier i zabaw ruchowych; pierwsza pomoc w niektórych urazach; prawidłowa postawa ciała; kształtowanie właściwego stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji; radzenie sobie w sytuacjach trudnych), - edukacji ekologicznej (m.in. wpływ zachowań w miejscu zabawy na stan środowiska naturalnego; celowość ochrony środowiska i konieczność dbania o nie; zasady zachowania się na obszarach chronionych),

3 by Honorata Paterek & Barbara Nowak - edukacji regionalnej (m.in. najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły, charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu), - wychowania do życia w społeczeństwie (istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia; czynne formy spędzania wolnego czasu). Zamierzone osiągnięcia uczniów: - obserwuje swoje otoczenie i wyróżnia cechy krajobrazu; - uczy się sposobu poruszania w zależności od ukształtowania terenu; - rozumie celowość ochrony środowiska i konieczność dbania o nie; - rozróżnia kierunki na mapie i w terenie w oparciu o obserwację przyrody (mrowisko, pień drzewa, mech); - wie, że mapa jest pomniejszonym obrazem terenu; - potrafi czytać symbole na mapie i zna ich odpowiedniki w rzeczywistości; - umie oszacować odległość w terenie w oparciu o mapę; - potrafi zaznaczyć (pokazać) na mapie drogę, którą szedł; - wykorzystuje różnorodne materiały w pracach manualnych; - współpracuje z grupą; - odpowiednio organizuje stanowisko pracy, planuje czas; - wykorzystując umiejętność czytania mapy potrafi wykonać mapę, makietę terenu (boisko, otoczenie szkoły); - potrafi umiejętnie i aktywnie wykorzystywać wolny czas; - przestrzega reguły w grach i zabawach; - potrafi cieszyć się sukcesami i godzić się z porażką; - dba o swoje zdrowie usprawniając ciało i dbając o prawidłowe nawyki ruchowe; - ma świadomość grożących mu niebezpieczeństw- unika ich; - potrafi radzić sobie w trudnych sytuacjach; - umie znaleźć radość w zabawie. Warunki realizacji programu: Podstawowym warunkiem realizacji programu jest inwencja nauczyciela i zaangażowanie uczniów. Nauczyciel powinien różnymi metodami zachęcać i mobilizować uczniów do pracy, aktywnego uczestniczenia w zajęciach. Powinien wykazywać się kreatywną postawą i zaangażowaniem. W planowaniu pracy nauczyciel powinien wykorzystywać przede wszystkim najbliższe środowisko: salę gimnastyczną, boisko, okoliczne lasy. Uczeń powinien być zaopatrzony w kompas, a nauczyciel powinien mieć do dyspozycji: kompas, mapy, stojaki z perforatorem, lampiony. Nauczanie techniki, jak i taktyki biegu, znacznie ułatwia dostęp do zmapowanych terenów. W uzyskaniu w/w "pomocy", jak i w realizacji programu w zakresie uczestniczenia i organizacji zawodów szkolnych, międzyszkolnych i rejonowych w biegu na orientację, wymaga od nauczyciela nawiązania współpracy z władzami lokalnymi, organizacjami i stowarzyszeniami. Szczególnie pomocne będą tu: Ludowe Zespoły Sportowe, Szkolne Związki Sportowe, Okręgowe lub Wojewódzkie Stowarzyszenia Sportowe, Polski Związek Biegu na Orientację oraz Uczniowskie Kluby Sportowe specjalizujące się w biegu na orientację. W celu rozpropagowania tej mało znanej dyscypliny sportu, zachęcamy do tworzenia Uczniowskich Klubów Sportowych. Nowo powstałe UKS-y otrzymują od PZBnO sprzęt sportowy (kompasy, stojaki aluminiowe z perforatorem, lampiony, mapniki do rowerowej jazdy na orientację). wychowaniefizyczne.pl 3

4 by Honorata Paterek & Barbara Nowak Szczegółowe cele edukacyjne 1.Poznanie środowiska naturalnego poprzez gry i zabawy terenowe. rozwijanie szybkości, zwinności, skoczności i wytrzymałości; pokonywanie terenowego toru przeszkód; kształtowanie spostrzegawczości, wyobraźni przestrzennej i orientacji w terenie. 2. Zapoznanie z biegiem na orientację jako dyscypliną sportową. na czym polega bieg na orientację? historia rozwoju dyscypliny na świecie i w Polsce kategorie wiekowe; uczestnictwo w zawodach sportowych. 3. Poznawanie kolorów i symboli używanych na mapach do BnO. nauka i utrwalanie wiadomości o kolorach i symbolach używanych na mapach do BnO. wykorzystanie symboli do tworzenia fantazyjnej mapy porównywanie symboli na mapie z elementami w terenie umiejętność odczytywania warstwic i tworzenie wyobrażenia o formach ukształtowania terenu 4. Mierzenie odległości na mapie i w terenie. odczytywanie skali mapy; ocena odległości w terenie poprzez krokowanie; ocena wzrokiem odległości pomiędzy elementami orientacyjnymi. 5. Orientowanie mapy. nauka orientowania mapy do północy, wyznaczanie azymutu orientowanie mapy bez kompasu; orientowanie mapy po zmianie kierunku przemieszczania się. 6. Przemieszczanie się według mapy. dokładne czytanie mapy i porównywanie jej z terenem; utrzymanie kierunku na podstawie wskazań kompasu i elementów liniowych; przemieszczanie się według mapy z wykorzystaniem ukształtowania terenu; doskonalenie umiejętności trzymania wysokości i czytania rzeźby. 7. Doskonalenie orientowania się w terenie. dokładne czytanie mapy i porównywanie jej z terenem, kciukowanie, utrzymanie koncentracji, orientacja szczegółowa ; ocena poziomu techniki utrzymania kierunku; zapamiętywanie terenu; odnajdywanie się przed PK i na całym przebiegu. 8. Nauczanie piktogramowych (obrazkowych) symboli międzynarodowego języka opisu PK. 9. Przygotowanie do udziału w zawodach sportowych i marszach turystycznych opanowanie umiejętności potwierdzania PK; umiejętne trzymanie mapy, kompasu i karty startowej; wychowaniefizyczne.pl 4

5 wychowaniefizyczne.pl 5 by Honorata Paterek & Barbara Nowak doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji. 10. Przygotowanie i przeprowadzenie zawodów w biegu na orientację. pełnienie roli zawodnika, trenera, sędziego, sekretarza, organizatora, kibica Treści kształcenia 1. Ćwiczenia związane z poruszaniem się w terenie i pokonywaniem naturalnych przeszkód terenowych: marszobiegi w terenie; przejście po pniu zwalonego drzewa; pokonywanie strumienia skokiem; tropienie zastępu; ocena za pomocą słuchu niewielkich odległości; ocena na oko odległości w terenie; zastosowanie kompasu w terenie. 2. Przedstawienie istoty biegu na orientację w formie poglądowej; obejrzenie filmu o historii BnO; zapoznanie z przepisami BnO w Polsce; omówienie zasad organizacji zawodów sportowych. 3. Sztafeta mapowe symbole Mapowe puzzle 4. Rysowanie mapek przy wykorzystaniu właściwych symboli do podanego opisu sytuacji terenowej marsz w terenie z instruktorem trasa liniowa Dyktando z elementów terenu bieg według ukształtowania terenu po warstwicy przeliczanie, ile metrów w terenie odpowiada 1 cm mapy; potwierdzanie w terenie PK (punktów kontrolnych) odmierzając odległość krokami; wzrokowa ocena długości przebiegów na mapie; mierzenie na oko rozmiarów elementów terenowych oraz odległości między nimi podczas marszu i biegu. 5. Ćwiczenia orientowania mapy do północy przy użyciu kompasu; orientowanie mapy poruszając się wzdłuż liniowych form terenu; poruszanie się wg planu klasy lub boiska często zmieniając kierunek przemieszczania się; trasa liniowa w mieście, wykorzystując plan miasta; Puzzle - orientowanie mapy i kształtowanie wyobraźni. 6. Orientowanie mapy przy użyciu kompasu trasa liniowa po drogach (orientacja pobieżna); Odcinki liniowe (orientacja szczegółowa); śledzenie pozycji na mapie za pomocą kciukowania wskazywanie palcem miejsca na mapie, gdzie znajduje się w danej chwili w terenie;

6 wychowaniefizyczne.pl 6 by Honorata Paterek & Barbara Nowak Skracanie rogów - trasa liniowa przebiega głównie wzdłuż dróg; 7. Trasa liniowa na warstwicy; Mapa warstwicowa. formy treningu liniowego wzdłuż liniowych form terenu i warstwic; utrzymywanie kierunku jedynie przy użyciu kompasu, doskonalenie utrzymywania kierunku w zmiennych warunkach terenowych oraz terenach o utrudnionej przebieżności: "Gwiazda azymutowa" Tylko Kierunek Korytarz ; 8. Zapamiętywanie wyraźnych elementów terenowych w celu ustalenia pozycji na mapie: Trasa pamięciowa z PK na PK Cross liniowy z agrafką Bieg za liderem Foto orientering. 9. Opanowanie i utrwalenie opisów piktogramowych poprzez zabawy: Piktogram Zapamiętaj piktogram 10. Zabawy doskonalące potwierdzanie PK: Koperta Karta przy mapie składanie mapy, kciukowanie; udział w zabawach ze współzawodnictwem: Motorola Bieg zespołowy" Scorelauf" 11. Udział w zawodach sportowych i zespołowych marszach turystycznych. 12. Organizacja zawodów w biegu na orientację. Osiągnięcia uczniów 1. Uczeń obserwuje swoje otoczenie i wyróżnia cechy krajobrazu. Potrafi zachować się w terenie, określić strony świata za pomocą naturalnych zjawisk przyrody i kompasu. Umie poruszać się w terenie w zależności od ukształtowania terenu. 2. Uczeń zdobywa wiedzę o historii BnO w Polsce i na świecie. Potrafi zaklasyfikować się w odpowiedniej kategorii wiekowej. Rozumie na czym polega bieg na orientację. Zna podstawowe przepisy BnO. 3. Potrafi czytać symbole na mapie i porównywać je z elementami w terenie. Zna podstawowe formy ukształtowania terenu i potrafi odczytać je na mapie za pomocą warstwic. 4. Uczeń potrafi przeliczyć cm mapy na odległość w terenie. Ocenia wzrokiem odległość w terenie, a także poprzez krokowanie. Wykorzystując umiejętność czytania mapy potrafi wykonać mapę, makietę terenu (boisko). 5. Uczeń posługuje się kompasem. Przy jego użyciu orientuje mapę i porusza się w terenie często zmieniając kierunek marszu. Samodzielnie korzysta z planu miasta.

7 by Honorata Paterek & Barbara Nowak 6. Uczeń rozwija umiejętności czytania mapy w biegu posługując się techniką zwaną kciukowaniem. Pokonuje niedługą trasę w terenie utrzymując kierunek według liniowych elementów terenu i ukształtowania terenu (bieg po warstwicy). 7. Uczeń doskonali kompleksowe umiejętności posługiwania się mapą i kompasem w terenie. Angażuje się w ćwiczenie, zabawę lub grę. Konsekwentnie realizuje powierzone mu zadanie. 8. Uczeń potrafi symbolem opisać PK znajdujący się w terenie. Uczeń zna zasady potwierdzania PK. 9. Zna zasady kulturalnego uczestnictwa w różnych formach aktywności ruchowej. Przestrzega zasady fair-play. Potrafi cieszyć się sukcesem i godzić porażką. 10. Współdziała w grupie w celu szybkiego rozwiązania zadania. 11. Uczeń potrafi zorganizować i przeprowadzić zawody sportowe. Pełni rolę organizatora pomocnika. 12. Przeżywa radość i satysfakcję ze stopnia opanowania umiejętności orientacyjnych. 13. Wie jak przygotować się do ćwiczeń w celu hartowania organizmu w różnych warunkach terenowych. 14. Rozumie celowość ochrony środowiska i konieczność dbania o nie. wychowaniefizyczne.pl 7

8 wychowaniefizyczne.pl 8 by Honorata Paterek & Barbara Nowak