Wprowadzenie Krzywa możliwości produkcyjnych

Transkrypt

1 Wprowadzenie Krzywa możliwości produkcyjnych Dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska Katedra Badań Operacyjnych, Finansów i Zastosowań Informatyki Wydział Informatyki i Zarządzania Prezentacja oparta na materiałach z:

2 Harmonogram wykładów: studenci.html Godziny konsultacji: poniedziałki: 11-13, wtorki: 10-12; B4,

3 Lp. Data Temat wykładu: Wprowadzenie do ekonomii. Krzywa możliwości produkcyjnych Analiza popytu i podaży i ich determinanty Elastyczność popytu i podaży i jej zastosowanie Rola państwa w gospodarce: ceny minimalne i maksymalne. Podatki Ekonomia dobrobytu: nadwyżka konsumenta i producenta Teoria wyboru konsumenta (1) Teoria wyboru konsumenta (2) Decyzje przedsiębiorstwa na rynku w krótkim i długim okresie Teoria kosztów: optimum ekonomiczne i techniczne Rynek czynników produkcji Struktura rynku: konkurencja doskonała Struktura rynku: monopol Struktura rynku: konkurencja monopolistyczna i oligopol KOLOKWIUM ZALICZENIOWE POPRAWA KOLOKWIUM

4 Mankiw G., Taylor M.P., Mikroekonomia, PWE 2009 Begg D., Dornbush S., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2007 Milewski R. (red.), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004 Czarny B., Rapacki R., Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa

5 Zaliczenie kolokwium (min. 50% punktów) oraz Obecność na wykładach (obowiązkowa, zgodnie z nowym regulaminem studiów)

6

7 Rzadkość zasobów Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości) Zmiany krańcowe (marginalne) Niewidzialna ręka rynku Krzywa możliwości produkcyjnych Mikro i makroekonomia

8 Słowo ekonomia pochodzi z greckiego słowa oikonomia, co oznacza tego, który zarządza domem. Oikos znaczy po grecku dom, a nomos - prawo.

9 Gospodarstwo domowe, jak i cała ekonomia musi podejmować wiele decyzji: Kto będzie pracował? Jakie dobra i jak wiele powinno być wyprodukowanych? Jakie zasoby należy wykorzystać w procesie produkcyjnym? Po jakiej cenie należy sprzedać te dobra?

10 Społeczeństwo i rzadkość zasobów: Odpowiednie zarządzanie zasobami jest ważne, ponieważ zasoby są rzadkie. Rzadkość: oznacza, że ich ilość jest ograniczona i dlatego nie da się wyprodukować wszystkich dóbr i usług, ile by ludzie sobie życzyli.

11 Ekonomia jest analizą tego, w jaki sposób społeczeństwo zarządza swoimi rzadkimi zasobami. Zasoby są dzielone poprzez łączne decyzje milinów firm i gospodarstw domowych. Ekonomiści: Badają jak ludzie podejmują decyzje (co kupują, ile oszczędzają, etc.) Jak ludzie współdziałają ze sobą Analizują zjawiska i tendencje, które dotyczą całej gospodarki

12 Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych, tzn. procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokojenia potrzeb ludzkich. Prawidłowości rządzące tymi procesami są określane mianem praw ekonomicznych. Ekonomia tworzy pojęcia - kategorie ekonomiczne: praca, produkcja, kapitał, cena, rynek, zysk, etc. Łączenie tych praw w zwarte, powiązane ze sobą logiczne systemy pozwala konstruować teorię ekonomiczne.

13 Poczynając od XVII wieku upowszechnił się termin ekonomia polityczna, przy czym przymiotnik polityczna oznaczał mniej więcej to samo co społeczna. Współcześnie, zwłaszcza w literaturze anglo-amerykańskiej, przymiotnik ten jest zazwyczaj pomijany i stosowany jest termin ekonomia (economics).

14 Ekonomia klasyczna (przełom XVIII i XIX w.): A. Smith, D.Ricardo, J. B. Say Ekonomia neoklasyczna (przełom XIX i XX w.): A. Marshall, W.S. Jevons, J.B. Clark, A.C. Pigou, E. Chamberlin Keynesizm i jego ewolucja (XX w.): J.M. Keynes Monetaryzm: (XX w.) M.Friedman Nowa ekonomia klasyczna (końcówka XX w.): R.E. Lucas, R.Barro, N. Wallace Ekonomia podaży: A. Laffer, J. Wannisky, I. Kristol Inne kierunki: Instytucjonalizm, Marksizm, etc. Współcześni ekonomiści: Edmund S. Phelps, Paul Krugman, Witold Orłowski, Francis Fukuyama i inni

15 Makroekonomia: patrzy na zjawiska, które dotyczą całej gospodarki Społeczeństwo: makro zachowania i efekty powiązania Mikroekonomia: bada sposób, w jaki gospodarstwa domowe i firmy podejmują decyzje i działają na rynkach. Jednostka: mikro zachowania i efekty

16 Nie ma czegoś takiego jak darmowy obiad! Aby dostać jedną rzecz, zwykle musimy zrezygnować z innej rzeczy. Armaty czy masło Jedzenie czy ubrania Praca czy odpoczynek Efektywność czy sprawiedliwość Efektywność: dzięki swoim zasobom społeczeństwo uzyskuje tak wiele, jak to tylko jest możliwe. Sprawiedliwość: dobrobyt ekonomiczny zostaje uczciwie podzielony między członków społeczeńśtwa Podejmowanie decyzji wiąże się z dokonywaniem wyborów pomiędzy różnymi celami

17 Decyzje wymagają porównywania kosztów i korzyści dla różnych alternatyw. Czy iść na studia czy do pracy? Pouczyć się czy pójść na imprezę? Pójść na zajęcia czy się zdrzemnąć? Koszt alternatywny: oznacza wszystko to, z czego trzeba zrezygnować, aby zdobyć coś innego.

18 Planowałeś spędzić sobotę pracując w knajpie, ale twój przyjaciel namawia się na całodniowy wyjazd na narty. Jaki jest koszt alternatywny wyjazdu na narty? Załóżmy, że planowałeś spędzić sobotę na nauce w bibliotece. Jaki jest teraz koszt alternatywny wyjazdu na narty? Wygrałeś 1000 zł w totolotka. Możesz wydać te pieniądze od razu, albo złożyć je na lokatę bankową, oprocentowaną na poziomie 5% rocznie. Jaki jest koszt alternatywny wydania 1000 zł od razu?

19 Zmienne krańcowe: niewielkie zmiany dotychczasowego planu działania Ludzie podejmują decyzje porównując koszty i korzyści krańcowe.

20 Linia lotnicza musi podjąć decyzję dotyczącą ceny biletów Samolot z 200 miejscami na pokładzie kosztuje linię lotniczą $ Stąd przeciętny koszt jednego miejsca na pokładzie to: /200 = $500 (cena biletu?) Załóżmy, że samolot ma wystartować z 10 pustymi miejscami na pokładzie. Nagle pojawia się pasażer, który chce polecieć, ale jest gotów zapłacić tylko 300 $. Czy linia lotnicza powinna sprzedać mu bilet? Jakie są koszty i korzyści marginalne związane z obsługą tego dodatkowego pasażera?

21 Krańcowe zmiany kosztów i korzyści skłaniają ludzi do działania. Decyzja, aby wybrać daną alternatywę jest podejmowana, kiedy korzyści krańcowe dla danej alternatywy przeważają nad kosztami krańcowymi

22 Trzech menadżerów z firmy Magiczny Proszek dyskutuje o możliwym zwiększeniu produkcji. Każdy z nich podaje inne argumenty: Harry: Powinniśmy sprawdzić czy produktywność firmy ilość magicznego proszku na pracownika wzrosłaby czy spadła Ron: Powinniśmy sprawdzić, czy przeciętny koszt koszt na pracownika wzrósłby czy spadł Hermione: Powinniśmy sprawdzić, czy dodatkowe przychody ze sprzedaży dodatkowej ilości magicznego proszku byłby większe czy mniejsze od dodatkowych kosztów związanych ze zwiększeniem produkcji. Jak myślisz, który z nich ma rację i dlaczego? Copyright:

23 Handel może być korzystny dla wszystkich. Handel pozwala ludziom specjalizować się w tym, w czym są najlepsi.

24 Gospodarka rynkowa: to taka gospodarka, w której zasoby zostają rozdzielone między różne zastosowania dzięki zdecentralizowanym decyzjom wielu przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, współdziałających ze sobą na rynkach dóbr i usług. Gospodarstwa domowe decydują co kupować dla kogo pracować. Firmy decydują kogo zatrudnić i co produkować.

25 Każdy człowiek ( ) ani nie zamierza wspierać interesu publicznego, ani nie wie, w jakiej mierze go wspiera (..) Kieruje się tylko własnym zyskiem i ( ) kieruje nim niewidzialna ręka, sprawiając, że zmierza on do realizacji swoich własnych interesów, często przyczyniając się do osiągniecia celów całego społeczeństwa ( )

26 Teoria niewidzialnej ręki mówi, że każdy konsument ma prawo wyboru co kupować, a każdy producent ma prawo wyboru co i jak produkować. Rynek ustali system dystrybucji dobra i jego cenę, która będzie do zaakceptowania przez pojedyncze jednostki i przez to korzystana dla całego społeczeństwa.

27 Zawodność rynku: sytuacja, w której rynek nie jest w stanie sam doprowadzić do efektywnej alokacji zasobów. Kiedy rynek zawodzi rząd może interweniować by promować efektywność i sprawiedliwość. Zawodność rynku jest powodowana: Siła rynkowa: zdolność pojedynczego podmiotu ekonomicznego do wywierania istotnego wpływu na ceny rynkowe. Efekt zewnętrzny: nieskompensowany wpływ działań jednej osoby na dobrobyt osób postronnych

28 Kiedy jednostki podejmują decyzje, to muszą wybierać miedzy alternatywnymi celami. Koszt podjęcia decyzji jest mierzony utraconymi możliwościami. Racjonalni ludzie podejmują decyzję porównując koszty marginalne i marginalne korzyści. Ludzie zmieniają swoje zachowanie w reakcji na bodźce.

29 Handel może być dwustronnie korzystny. Rynek jest zwykle dobrą formą organizowania aktywności gospodarczej między ludźmi. Rząd może potencjalnie poprawić działania rynku, jeśli rynek zawodzi.

30

31 Każda dziedzina nauki ma swoją terminologię Ekonomia podaż koszt utraconych możliwości elastyczność nadwyżka konsumenta popyt przewaga komparatywna strata społeczna

32 Na proces gospodarowania składają się zależności, które ekonomia bada za pomocą: obserwacji, analizy faktów, danych statystycznych czy eksperymentu.

33 Wykorzystanie abstrakcyjnych modeli, które pomagają zrozumieć działanie skomplikowanego, złożonego świata. Rozwinięcie teorii, zbieranie i analiza danych potrzebna do oceny teorii. Wykorzystanie i budowanie modeli ekonometrycznych.

34 Ekonomiści budują modele, aby pokazać działanie gospodarki Przykładowy model ekonomiczny: Granica możliwości produkcyjnych

35 Gospodarka produkuje takie kombinacje wielkości produkcji dwóch dóbr, które leżą na lub pod krzywą. W punktach leżących poza krzywą nie jest w stanie produkować, z powodu rzadkości zasobów. Krzywa możliwości produkcyjnych: model pokazujący kombinacje wytwarzanej ilości różnych dóbr, które gospodarka jest w stanie wyprodukować za pomocą dostępnych zasobów czynników produkcji i dostępnej technologii.

36 Ilość wyprodukowanych komputerów 3000 Rozwiązania efektywne i nieefektywne Tylko zmniejszając produkcję jednego dobra, możemy zwiększyć produkcję dobrego dobra! KMP pokazuje koszt alternatywny danego dobra mierzony drugim dobrem. D B C A krzywa możliwości produkcyjnych Ilość wyprodukowanych samochodów Copyright 2003 Southwestern/Thomson Learning

37 Gdy nachylenie KMP jest coraz większe, to więcej sztuk dobra X jest produkowane, kosztem coraz większej ilości sztuk dobra Y. Prawo malejących przychodów: przesuwając się w dół po KMP, więcej zasobów jest używanych do produkcji dobra X, kosztem rezygnacji z coraz większej liczby dobra Y.

38 ilość wyprodukowanych komputerów 4000 Wzrost ekonomiczny przesuwa KMP w górę zwiększając możliwość wyprodukowania aut i komputerów przez tą gospodarkę A E Ilość wyprodukowanych samochodów Copyright 2004 South-Western

39 Ilustruje: Efektywność Dokonywanie wyboru Koszt alternatywny Konsekwencje wzrostu gospodarczego.

40 W plemieniu zamieszkującym tropikalną wyspę jest 5 osób, które zajmują się zrywaniem orzechów kokosowych lub zbieraniem strusich jaj. Bez względu na liczbę zatrudnionych przy danym zajęciu jedna osoba może zerwać 20 orzechów lub zebrać 10 jaj dziennie. Wykreśl krzywą możliwości produkcyjnych plemienia. Określ koszt alternatywny dla zbiorów orzechów. Załóżmy, że dzięki wynalezieniu nowej technologii wspinania się na palmę kokosową zbiór orzechów stał się łatwiejszy i jeden zatrudniony może zerwać 30 orzechów; wykreśl nową KMP.

41 Dlaczego współzależność jest normą? Co decyduje o strukturze produkcji i handlu? Source:

42 Porównując nachylenie i punkty przecięcia dwóch KMP (np. dwóch gospodarek) z osią X i Y możemy zaobserwować, która z gospodarek ma przewagę absolutną w produkcji danego dobra. Przewaga absolutna: porównanie producentów danego dobra pod kątem ich produktywności

43 Tom ma przewagę absolutną w zbiorze orzechów (nuts) i winogron (grapes) na wykresie po prawej stronie, a Mary w zbiorze winogron na wykresie po lewej stronie patrz punkt przecięcia z daną osią.

44 Porównując koszty alternatywne dla dwóch KMP (np. dwóch gospodarek) możemy zaobserwować, która z gospodarek ma przewagę komparatywną w produkcji danego dobra. Przewaga komparatywna różnice w kosztach alternatywnych są podstawą do specjalizacji i wymiany handlowej.

45 Tom ma przewagę komparatywną w zbiorze orzechów (nuts), ponieważ jego KMP ma mniejszy kąt nachylenia przy osi x (orzechy) Source:

46 Porównajmy dwie gospodarki: USA i Chin pod kątem produkcji autobusów i samolotów. Załóżmy, że USA jest w stanie wyprodukować samolotów i autobusów w ciągu roku, a Chiny odpowiednio 4000 i Który z krajów ma przewagę absolutną i komparatywną w produkcji którego dobra? Który kraj powinien się specjalizować w produkcji którego dobra?

47 Sytuacja przed specjalizacją: Niemcy i Francja mają podobne zasoby do produkcji tylko dwóch dóbr: wina i sera. Wyobraźmy sobie KMP za dany rok, zakładając, że oba kraje dzielą swoje zasoby równo na produkcję wina i sera. wino (mln butelek) ser (mln kg) Niemcy Francja razem: Source:

48 Który z krajów ma przewagę absolutną w produkcji którego dobra? Czy istnieją wystarczające przesłanki do wymiany handlowej między tymi krajami?

49 Francja początkowo jest w punkcie A Jeśli Francja miałaby produkować 1 kg sera więcej (C), musiałaby zrezygnować z produkcji jednej butelki winda (W). Koszt alternatywny (OC) produkcji sera to: 1C = 1W Nachylenie KMP= -1, co określa OC Francji.

50 Niemcy są początkowo w punkcie B. Aby wyprodukować 1 kg sera więcej (C), Niemcy muszą zrezygnować z większej ilości butelek wina (W). Koszt alternatywny 1 kg sera: 1C=3/2W (nachylenie KMP!) I odwrotnie: aby wyprodukować dodatkową butelkę wina, Niemcy muszą zrezygnować z mniej niż 1 kg sera (1W=2/3C)

51 wino Patrząc na produkcję wina: Niemcy mogą produkować wino względnie taniej. Niemcy mają przewagę komparatywną w produkcji wina. Patrząc na ser: Francja ma przewagę komparatywną w produkcji sera. ser Niemcy 1 W kosztuje 2/3 C 1 C kosztuje 3/2 W Francja 1W kosztuje 1C 1C kosztuje 1 W

52 Sytuacja po specjalizacji: Niemcy będą się specjalizować w produkcji wina, a Francja w produkcji sera Przed specjalizacją Po specjalizacji wino ser wino ser (mln butelek) (mln kg) (mln butelek) (mln kg) Niemcy Francja Razem: Czy istnieje jakiś sensowny podział produkcji, który pozwoliłby podnieść poziom produkcji obu dóbr?

53 Przykład bardziej sensownej specjalizacji: przed specjalizacji po specjalizacji wino ser wino ser (mln butelek) (mln kg) (mln butelek) (mln kg) Niemcy Francja razem: A teraz jakie powinny być warunki wymiany handlowej? Jaka cena produktów?

54 Cena powinna być z przedziału: 1C za 1W & 1C za 3/2W Francja będzie chciała co najmniej 1 butelkę wina za 1 kg sera. Niemcy będą chcieli co najmniej 2/3 kg sera za 1 wino lub 1 kg sera za 3/2 butelki wina (1W za 2/3C = 1C za 3/2 W). Francja będzie wolała, żeby cena była jak najbliższa wymianie 1C za 3/2W a Niemcy żeby cena była zbliżona do wymiany 1C za 1W. wino ser Niemcy 1 W = 2/3 C 1 C = 3/2 W Francja 1W = 1C 1C = 1 W

55 Przykładowa sytuacja wymiany handlowej Załóżmy, że oba kraje zgodziły się na cenę: 1C za 5/4W i postanowiły wymieniać 112 mln kg sera za 140 mln butelek wina: Przed specjalizacją Po specjalizacji wino ser wino ser (mln butelek) (mln kg) (mln butelek) (mln kg) Niemcy Francja razem: Francja & Niemcy mają obecnie więcej sera i wina niż przed specjalizacją. Ich KMP przesunęły się do góry jako rezultat wymiany handlowej.

56 Istnieją dwa sposoby, by porównać możliwości produkcyjne dwóch osób/ gospodarek. Ten, kto potrzebuje mniej zasobów do wyprodukowanie danej ilości produktów ma przewagę absolutną. Ten, kto ma niższe koszty alternatywne, ma przewagę komparatywną. Zyski z wymiany handlowej są oparte na przewadze komparatywnej. 6ac&spfreload=5