SIŁOWNIKI STEROWNICZE XS Ex I X-MATIK Ex

Transkrypt

1 ZAKŁAD PRODUKCJI URZDZE AUTOMATYKI Sp. z o.o., Wrocław ZAKŁAD AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ INTEC Sp. z o.o., Wrocław SIŁOWNIKI STEROWNICZE XS Ex I X-MATIK Ex INSTRUKCJA OBSŁUGI Wydanie 11 Instrukcja oryginalna wrzesie 2014 r.

2

3 SPIS TRECI Strona 1. Informacje ogólne dotyczce siowników i ich bezpiecznego stosowania... 4 Zastosowanie... 4 Opis techniczny... 5 Oznaczenie siowników... 6 Instalowanie siownika... 6 Konserwacja... 6 Uwagi i ostrzeenia dotyczce bezpieczestwa Dane techniczne Dane przeciwwybuchowe... 7 Dane techniczne siownika standardowego XS... 8 Dane sterownika dla siownika X-MATIK Ex... 9 Schematy pocze elektrycznych Monta siownika na armaturze Podczenie elektryczne Uruchomienie Przeczanie na tryb pracy rcznej Stacyjka sterowania lokalnego Uruchomienie siownika gdy nie ma zagroenia wybuchem Sprawdzenie dziaania wyczników momentowych gdy nie ma zagroenia wybuchem Ustawienie wyczników drogi gdy nie ma zagroenia wybuchem Ustawienie wskanika pooenia Inne ustawienia Ustawienie przetwornika pooenia Uruchomienie siownika w strefie zagroonej wybuchem Sprawdzenie dziaania wyczników momentowych w strefie zagroonej wybuchem Ustawienie wyczników drogi w strefie zagroonej wybuchem Ustawienie wskanika pooenia Inne ustawienia Ustawienie przetwornika pooenia w strefie zagroonej wybuchem Rozruch siownika w strefie zagroonej wybuchem

4 6. Sterownik siownika (wersja X-MATIK Ex) Zastosowanie Dziaanie siownika Sterowanie lokalne (opis stacyjki sterowania lokalnego) Sterowanie zdalne Sterowanie awaryjne (RUCH AWARYJNY) Konfigurowanie logiki sterowania Konfigurowanie sterowania poprzez MODBUS Podczenie i aplikacja Zabezpieczenia zewntrzne siownika Eksploatacja Konserwacja Podsumowanie zidentyfikowanych zagroe Transport i przechowywanie Kodowanie siownika Serwis - naprawy Czci zamienne Utylizacja Kontakt

5 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Schemat aplikacyjny siownika XS Ex (wyczenie od pooenia) Rysunek 2. Schemat aplikacyjny siownika XS (wyczanie zamknicia od momentu) Rysunek 3. Schemat aplikacyjny sterowania siownika X-MATIK Ex Rysunek 4. Listwa zaciskowa siownika sterowniczego XS Ex Rysunek 5. Listwa zaciskowa siownika sterowniczego X-MATIK Ex Rysunek 6. Przycze B1 ISO 5210 Rysunek 7. Przycze B3 ISO 5210 Rysunek 8. Przycze A ISO 5210 Rysunek 9. Wykaz zcz ognioszczelnych siownika XS Ex Rysunek 10. Wykaz zcz ognioszczelnych siownika XSM Ex Rysunek 11. Obwód ochrony siownika XS Ex Rysunek 12. Obwód ochrony siownika XSM Ex Rysunek 13. Obwód ochrony siownika zewntrzny Rysunek 14. Wykaz czci zamiennych siownika X Ex Rysunek 15. Wykaz czci zamiennych bloku sterowania XS Ex Rysunek 16. Wykaz czci zamiennych bloku sterowania XSM Ex ZACZNIKI 1. Zacznik 1: Ustawianie moduu wahliwego siownika X (dostarczany przy zamówieniu siownika wahliwego) 2. Zacznik 5: Magistrala MODBUS w siowniku XSM Ex (dostarczany przy zamówieniu siownika z opcj MODBUS) 3. Zacznik 10: Przetwornik pooenia ktowego TRANSOLVER. Dokumentacja techniczno-ruchowa (dostarczany przy zamówieniu siownika z przetwornikiem pooenia) 3

6 1. Informacje ogólne dotyczce siowników i ich bezpiecznego stosowania 1.1. Zastosowanie Siowniki sterownicze typu XS Ex i X-MATIK Ex s przeznaczone do napdu elementów wykonawczych takich jak zawory, zasuwy, klapy, przepustnice itp. w ukadach sterowania automatyki przemysowej, w energetyce, przemyle chemicznym, petrochemicznym, gazowniczym, spoywczym, gazownictwie, oczyszczalniach cieków, instalacjach przesyowych gazu, ropy, benzyny itp. Siowniki XS Ex mog pracowa w pomieszczeniach przemysowych i w terenie otwartym. Siowniki X Ex nale do urzdze grupy II kategorii 2 do pracy w atmosferach wybuchowych spowodowanych obecnoci gazów, par lub mgie (G) lub pyów (D). Siowniki s oznaczane symbolem: Dla temp. pracy º II 2G Exde IIC T4 Gb II 2D Ex t IIIC T135ºC Db II 2GD c 135ºC Dla temp. pracy º II 2G Exde IIC 155ºC Gb II 2D Ex t IIIC T155ºC Db II 2GD c 155ºC co oznacza: II - Grupa II stanowi j urzdzenia i systemy ochronne przeznaczone do uytku w innych miejscach, ni zakady górnicze gdzie wystpuje zagroenie wystpienia atmosfer wybuchowych, 2 kategoria ochrony 2 obejmuje urzdzenia zaprojektowane tak, aby mogy funkcjonowa zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniajc wysoki poziom zabezpieczenia, G praca w atmosferach wybuchowych spowodowanych obecnoci gazów, par lub mgie, D praca w atmosferach wybuchowych spowodowanych obecnoci pyów, d - osona ognioszczelna, e - budowa wzmocniona, IIC najwysza grupa wybuchowoci gazów, T4 dopuszczalna temperatura powierzchni zewntrznych 135 C wynikajca z temperatury zaponu mieszanki wybuchowej, Gb urzdzenie przeznaczone do zabudowy w strefach zagroonych wybuchem gazu, zapewniajce wysoki poziom bezpieczestwa, t ochrona za pomoc obudowy t, IIIC - pyy przewodzce, c bezpieczestwo konstrukcyjne, T135ºC maksymalna temperatura obudowy, Temperatura otoczenia podczas pracy wynosi -20 do +40 C lub -20 do +60 C Db - urzdzenie przeznaczone do zabudowy w strefach zagroonych wybuchem pyu, zapewniajce "wysoki poziom bezpieczestwa". 4

7 Producent nie ponosi odpowiedzialnoci za szkody wynikajce z zastosowania siownika niezgodnie z jego przeznaczeniem. Szczegóowe zapoznanie si z niniejsz Instrukcj Obsugi uatwi prawidowe wykorzystanie siownika. Rysunki powoywane w treci Instrukcji Obsugi, numerowane liczbowo (np. Rysunek 2.) s zamieszczone na kocu instrukcji Opis techniczny Staoprdkociowe siowniki sterownicze typu XS Ex i X-MATIK Ex posiadaj budow moduow. Podstawowym moduem (zespoem napdowym) siownika jest modu obrotowy zawierajcy silnik trójfazowy 3x400 V, przekadni gówn, napd rczny, ukad przeniesienia napdu, blok sterujcy i listw zaciskow. Modu obrotowy stanowi samodzielny siownik obrotowy, a w zestawieniu z moduem liniowym lub wahliwym siownik liniowy lub wahliwy. róni si midzy sob blokiem sterujcym. Blok sterujcy jest oferowany w dwóch wykonaniach: standardowym i X-MATIK Ex. Blok sterujcy w wykonaniu standardowym zawiera wyczniki drogi, wyczniki momentowe ukadu przecieniowego i mechaniczny wskanik pooenia. Blok sterujcy w tym wykonaniu moe by opcjonalnie wyposaony w przetwornik pooenia lub generator migu do sygnalizacji ruchu elementu wykonawczego. Sterowanie siownikiem XS odbywa si przez podanie napicia zasilajcego 3x400V. Blok sterujcy w wykonaniu X-MATIK Ex zawiera dodatkowo sterownik z ukadem zaczania silnika i stacyjk sterowania lokalnego. Sterowanie siownikiem X-MATIK odbywa si sygnaem sterujcym trójstawnym 24VDC lub poprzez magistral MODBUS (opcja). Wyczniki ukadu przecieniowego (momentowe) dla siowników sterowniczych XS Ex i X-MATIK Ex s ustawiane fabrycznie. Na obiekcie w razie potrzeby istnieje moliwo zmiany ustawienia momentu w zakresie % momentu znamionowego. Zalety may ciar i dowolna pozycja pracy pozwalaj na monta siownika bezporednio na elemencie wykonawczym, moduowa budowa siownika zapewniajca szybki serwis, podwyszony stopie ochrony IP 67, trwao i niezawodno pracy, dugie okresy midzyremontowe, wymiary przyczeniowe konierzy typu F07, F10, F14 zgodne z ISO-5210, DIN-3210 i PN-M

8 1.3. Oznaczenie siowników Siowniki sterownicze typu XS Ex produkowane s jako obrotowe, liniowe i wahliwe. Przy siowniku obrotowym naley zamawia tylko modu obrotowy XS Ex. W przypadku siowników liniowych i wahliwych naley zamawia modu obrotowy i odpowiedni modu liniowy lub wahliwy. Sposób zamawiania i oznaczania poszczególnych typów siowników przedstawiono w punkcie Instalowanie siownika Przy pracach instalacyjnych w przestrzeniach zagroonych wybuchem naley stosowa si do zalece i wymaga normy PN- EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 14: Projektowanie, dobór i monta instalacji elektrycznych. Prace uruchomieniowe przy siowniku bdcym pod napiciem mog by wykonywane tylko w czasie gdy nie wystpuje zagroenie wybuchem. Siowniki sterownicze mog pracowa w przestrzeniach zagroonych wybuchem, w pomieszczeniach przemysowych i w terenie otwartym. Siowniki nie mog pracowa w atmosferze silnie korodujcej. Dopuszczalne warunki otoczenia okrelone s w danych technicznych. Przed zainstalowaniem siownika naley sprawdzi czy jest prawidowo dobrany do elementu wykonawczego Konserwacja Prace konserwacyjne i przegldy w przestrzeniach zagroonych wybuchem naley wykonywa zgodnie z zaleceniami i wymaganiami normy PN-EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 17: Kontrola i konserwacja instalacji elektrycznych. Przestrzeganie zalece konserwacyjnych podanych w punkcie 9. zapewni dugotrwa i bezusterkow eksploatacj siowników Uwagi i ostrzeenia dotyczce bezpieczestwa Uwane zapoznanie si z treci niniejszej Instrukcji Obsugi zapewni prawidowe i bezpieczne zainstalowanie siownika, jego uruchomienie i eksploatacj. Przy wszelkich pracach takich jak transport, skadowanie, instalacja, podczanie do instalacji elektrycznej, rozruch, konserwacja naley wykluczy ryzyko wybuchu. Wszelkie tego rodzaju prace w przestrzeniach zagroonych wybuchem powinny by przeprowadzane przez pracowników posiadajcych stosowne uprawnienia. Prace w przestrzeniach zagroonych wybuchem podlegaj specjalnym przepisom, okrelonym w normie PN-EN , które musz by dotrzymane. Prace instalacyjne i uruchomieniowe mog by wykonywane wycznie przez wykwalifikowany personel zgodnie z obowizujcymi przepisami bezpieczestwa, poniewa siownik jest zasilany napiciem niebezpiecznym. 6

9 Ze wzgldów bezpieczestwa w Instrukcji Obsugi zaznaczono, w formie ostrzee lub uwag, czynnoci majce wpyw na bezpieczestwo pracowników obsugi oraz wyeliminowanie uszkodze siowników czy ukadów technologicznych, na których s zamontowane. Ostrzeenia pojawiaj si w miejscach, w których czynnoci maj wpyw na bezpieczestwo pracowników w trakcie montau, uruchomienia i eksploatacji. Uwagi s umieszczone przy czynnociach decydujcych o prawidowym dziaaniu siownika mogcych mie wpyw na powstanie uszkodze. 2. Dane techniczne 2.1. Dane przeciwwybuchowe Lp Parametr 1 Ochrona przeciwwybuchowa siownika obrotowego 2 Ochrona przeciwwybuchowa moduu liniowego i wahliwego Warto Dla temp. pracy º - II 2G Exde IIC T4 Gb, II 2D Ex t IIIC T135ºC Db, II 2GD c 135ºC, Dla temp. pracy º - II 2G Exde IIC 155ºC Gb, II 2D Ex t IIIC T155ºC Db, II 2GD c 155ºC, znaczenie poszczególnych symboli opisano w p. 1.1 Dla temp. pracy º - II 2GD c 135ºC Dla temp. pracy º - II 2GD c 155ºC 3 Sposób ochrony Komora silnika - osona d Komora bloku sterujcego - osona d Komora listwy zaciskowej - budowa e Komora przekadni gównej bezpieczestwo konstrukcyjne c Modu liniowy Modu wahliwy - bezpieczestwo konstrukcyjne c - bezpieczestwo konstrukcyjne c 4 Certyfikat badania KDB 08ATEX290X Szczególne warunki stosowania: Jako elementy zastpcze mog zosta zastosowane wycznie te, które zostay wymienione w zatwierdzonej dokumentacji. Dopuszczalne przewity zcz ognioszczelnych cylindrycznokonierzowych s mniejsze ni okrelono to w normie PN-EN i nie mog przekracza wartoci podanych na Rysunkach 9 i 10. Do pocze mechanicznych osony ognioszczelnej naley uywarub o wytrzymaoci mechanicznej nie mniejszej ni

10 2.2. Dane techniczne siownika standardowego XS Lp. Parametr Siownik obrotowy XS 1 Znamionowa warto momentu Mn lub siy wyjciowej Fn siownika przy XSa0-30 Nm napiciu zasilania 3x400V AC XSa1-60 Nm ±10%, f=50hz XSb0-60 Nm (1) Wysze wartoci momentu lub siy uzgadnia z dostawc. 2 Zakres ustawianego ukadu przeci- eniowego (nastawa fabryczna) 3 Napicie znamionowe zasilania silnika siownika Obcienie zestyków mikrowyczników XSb1-120 Nm XSc0-120 Nm XSc1-240 Nm 4 Znamionowa warto skoku 16; 22; 30; 45; 56; 80; 110; 160;220;310; 500; 800; 1250 obr. 5 Znamionowa prdko elementu wyjciowego Warto Siownik liniowy XS / mod L XSa0/La - 10 kn XSa1/La - 20 kn XSb0/Lb - 20 kn XSb1/Lb - 40 kn XSc0/L - 30 kn XSc1/L - 60 kn Siownik wahliwy XS / mod W XSa0/Wa Nm XSa1/Wa Nm XSb0/Wb Nm XSb1/Wb Nm % Mn % Fn % Mn 3x400V AC, ±10%, 50 Hz 2,5A / 250V AC 0,3A / 220V DC 16; 20; 32; 41; 63obr/min 40; 50; 80; 100; 125;150; 200 mm 80; 100; 160; 200; 315 mm/min (1) 90 ; 120 ; 160 1; 1,2; 1,9; 2,4; 3,7 obr/min 6 Rodzaj pracy Praca dorywcza S2 15min, dla siownika liniowego S2 5min 7 Temperatura pracy C lub C (uwaga: zmiana oznaczenia przeciwwybuchowego) 8 Stopie ochrony siownika IP66/67 9 Wilgotno Do 80% 10 Pozycja pracy Dowolna 11 Smarowanie Smar pópynny 12 Przycze F07, F10, F14 F7, F10, F14 F10, F14, F25 13 Silnik Silnik asynchroniczny trójfazowy 14 Klasa izolacji silnika F 15 Zabezpieczenie silnika 3 termistory PTC, opcjonalnie wyczniki bimetalowe 16 Grzaka antykondensacyjna PTC, 8W z termostatem 17 Podczenie elektryczne Listwa zaciskowa, zaciski spryste Ex e 18 Wpusty kablowe Ex e, z dwóch stron komory listwy zaciskowej po 3 gwintowane otwory: 2 x M32 i 1 x M25. Standardowo wszystkie 6 otworów z zalepkami 8

11 19 Wymiary: [mm] BxLxh1(h) - typ a XS (XSM) - typ b XS (XSM) - typ c XS (XSM) (2) Wymiary zale od dobranego moduu liniowego lub wahliwego 360x595x230(340) 390x630x230(340) 460x810x300(380) 360x595x505(575) 390x630x545(615) (2) 610x595x595(710) 705x630x655(770) (2) 20 Masa - typ a XS (XSM) max 38,5 (44,5) kg 44,5 (50,5) kg 62 (68) kg - typ b XS (XSM) max 44 (50) kg 54 (60) kg 93,5 (99,5) kg - typ c XS (XSM) max 80 (85) kg (3) (3) (3) Masa zaley od dobranego moduu liniowego lub wahliwego 2.3. Dane sterownika dla siownika X-MATIK Ex Napicie zasilania Zaczenie mocy Wejcia sterujce Komunikacja poprzez sie informatyczn (opcja) Napicie na styki drogowe i momentowe Styki drogowe i momentowe Wyjcia przeka nikowe (styki) Wyjcie analogowe (opcja) 3x400VAC, 50Hz Tyrystorowe, max 2,2kW (S2 3min), stycznikowe max 5,5 kw 24V DC, z separacj galwaniczn (ZDALNE, OTWÓRZ, ZAMKNIJ, STOP, RUCH AWARYJNY) napicie zasilajce moe pochodzi z zasilacza z X MATIKA Protokó MODBUS RTU 48V, galwanicznie odizolowane - OTWARTE; ZAMKNITE - moment na OTWÓRZ, moment na ZAMKNIJ 230VAC / 0,5A - GOTOWO ELEKTRYCZNA; - ZDALNE; - LOKALNE Pooenie siownika 4-20mA - dostpne w wykonaniu z przetwornikiem pooenia Ruch awaryjny - ruch w kierunku na OTWÓRZ, lub - ruch w kierunku na ZAMKNIJ lub STOP w zalenoci od ustawienia mikroprzeczników Przycze elektryczne Listwa zaciskowa, zaciski spryste Ex e 2.4. Schematy pocze elektrycznych Poczenia elektryczne siownika standardowego naley wykona zgodnie z projektem technicznym w oparciu o schematy aplikacyjne. Schemat aplikacyjny dla sterowania z wyczaniem w pozycji ZAMKNITE wycznikiem drogi przedstawiono na Rysunku 1. 9

12 Schemat aplikacyjny dla sterowania z wyczaniem w pozycji ZAMKNITE wycznikiem momentowym (sterowanie z dociskiem) pokazano na Rysunku 2. Schemat aplikacyjny siownika X-MATIK Ex (XSM Ex) zosta zamieszczony na Rysunku Monta siownika na armaturze Uwaga Przed zamontowaniem siownika sprawdzi czy jest on prawidowo dobrany do elementu wykonawczego (np. zaworu). Sposób sprawdzenia zaley od rodzaju elementu wykonawczego i wynikajcego z tego, typu dostarczonego siownika. W kadym przypadku sprawdzi czy podczas transportu siownik nie zosta uszkodzony. W przypadku stwierdzenia uszkodze skontaktowa si z dostawc i uzgodni sposób naprawy z producentem. Siowniki mog pracowa w dowolnej pozycji pracy. Stosownie do pozycji pracy dla siowników w wersji X-MATIK Ex mona obróci stacyjk sterowania lokalnego. Siowniki naley montowa tak, aby zapewni swobodny dostp do stacyjki sterowania lokalnego i kóka napdu rcznego. Do celów serwisowych naley zapewni woln przestrze okoo 50 cm wokó siownika. Monta siownika obrotowego lub wahliwego W przypadku siownika obrotowego lub wahliwego montowanego bezporednio na elemencie wykonawczym, sposób sprzgnicia siownika z trzpieniem elementu wykonawczego zaley od tego, czy element sprzgajcy przenosi tylko moment obrotowy, czy dodatkowo ma przenosi si wzdun. Przycze typu B1/B3 Dla przypadku przenoszenia tylko momentu obrotowego, zgodnie z norm ISO 5210, dla przycza typu B1 waek wyjciowy siownika jest bezporednio nakadany na trzpie zaworu z wpustem. Ten sposób poczenia pokazano na Rysunku 6. Dla przycza typu B3 w wale wyjciowym siownika znajduje si tuleja przyczeniowa z wybraniem pod wpust i z t tulej siownik jest montowany na trzpie z wpustem. Ten sposób poczenia pokazano na Rysunku 7. W obydwu tych przypadkach przy montau siownika na elemencie wykonawczym naley: Sprawdzi czy konierz przyczeniowy jest dopasowany do elementu wykonawczego. Sprawdzi czy otwór oraz kanaek pod wpust odpowiadaj wymiarom trzpienia i wpustu w urzdzeniu nastawczym. Pokry lekko smarem trzpie armatury i wpust. 10

13 Naoy siownik na element wykonawczy i starannie wycentrowa otwory mocujce w konierzach przyczeniowych. Mocowa rubami o klasie wytrzymaoci nie gorszej ni 8.8 zwracajc uwag na dokrcanie metod na krzy. Uwaga Przycze typu A Dla przypadku przenoszenia przez siownik momentu obrotowego i siy wzdunej siownik jest dostarczany z przyczem typu A pokazanym na Rysunku 8. Przycze typu A moe by dostarczone z gwintem odpowiadajcym gwintowi trzpienia elementu wykonawczego lub z tulej do wykonania gwintu przez zamawiajcego. W tym przypadku przed montaem siownika naley wymontowa tulej z przycza typu A i wykona waciwy gwint. Wykonanie otworu i gwintu w tulei wymaga szczególnego zwrócenia uwagi na centryczno otworu oraz zapewnienie jego prostopadoci do powierzchni wspópracujcych z oyskami wzdunymi. Przy montau siownika z przyczem typu A na element wykonawczy naley: Sprawdzi czy konierz przyczeniowy jest dopasowany do elementu wykonawczego. Sprawdzi czy gwint w przyczu typu A odpowiada gwintowi trzpienia armatury, zwróci szczególn uwag na skok i kierunek uzwoje. Pokry lekko smarem trzpie armatury. Wkrci siownik na armatur i starannie wycentrowa otwory mocujce w konierzach przyczeniowych. Mocowa rubami o klasie wytrzymaoci nie gorszej ni 8.8 zwracajc uwag na dokrcanie metod na krzy. Jeeli do siownika dostarczona jest równie rura ochronna, odkrci blaszan pokrywk znajdujc si po przeciwnej stronie waka wyjciowego i przykrci do siownika rur ochronn. Uzupeni smar w przyczu przez smarowniczk znajdujc si na obudowie przycza. Stosowa smar stay do oysk. Przy zabudowie siownika wahliwego naley zwróci uwag na poluzowanie w module wahliwym elementów zderzaka. Sposób wykonania tej czynnoci opisano w Zaczniku 1 (dostarczanym przy zamówieniu siownika wahliwego). Monta siownika liniowego Przy montau siownika liniowego na elemencie wykonawczym (zaworze) naley: Sprawdzi czy konierz przyczeniowy jest dopasowany do konierza zaworu. Sprawdzi czy gwint(y) w czniku odpowiadaj gwintom w module liniowym siownika i na trzpieniu zaworu. 11

14 Uwaga Sprawdzi czy na gwincie moduu liniowego znajduje si przeciwnakrtka. Pokry lekko smarem gwinty moduu liniowego i trzpienia zaworu. Naoy siownik na element wykonawczy (zawór) i starannie wycentrowa otwory mocujce w konierzach przyczeniowych. mocowa rubami o klasie wytrzymaoci nie gorszej ni 8.8 zwracajc uwag na dokrcanie metod na krzy. Przy czeniu przycza moduu liniowego z trzpieniem zaworu przy pomocy cznika zwróci uwag, aby ograniczenie ruchu zwizane ze skokiem moduu liniowego siownika nie ograniczao skoku trzpienia zaworu oraz na dokrcenie przeciwnakrtki. Unika montau poziomego moduu liniowego. W razie koniecznoci takiego montau stosowa podpor siownika. 4. Podczenie elektryczne Prace elektryczne mog by wykonywane wycznie przez Ostrzeenie wykwalifikowanych elektryków, zgodnie z obowizujcymi przepisami bhp, posiadajcych stosowne dopuszczenia do wykonywania prac w przestrzeniach zagroonych wybuchem. Przy pracach instalacyjnych w przestrzeniach zagroonych wybuchem naley stosowa si do zalece i wymaga normy PN-EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 14: Projektowanie, dobór i monta instalacji elektrycznych. Prace instalacyjne przy siowniku naley wykonywa bez podanego napicia i mog by prowadzone tylko w czasie gdy nie wystpuje zagroenie wybuchem. Poczenie siownika naley przeprowadzi zgodnie z dokumentacj techniczn w oparciu o schemat elektryczny siownika pokazany na Rysunkach 1, 2 lub 3, czc odpowiednio obwody zasilania i sterowania siownika. Siownik jest zasilany napiciem trójfazowym 3x400 V AC, a obwody sterownicze zgodnie z danymi technicznymi siownika. Poczenia elektryczne siownika do obwodów zewntrznych s realizowane poprzez zczki przeznaczone do stref zagroonych wybuchem budowy wzmocnionej e. Tworz one listw zaciskow znajdujc si w osonie wzmocnionej. Obudowa listwy zaciskowej posiada sze zalepionych otworów, po trzy z kadej strony o rozmiarach M25x1,5 1 szt. i M32x1,5 2 szt. Mona stosowa korki zalepiajce budowy wzmocnionej e typu V-Ex firmy HUMMEL lub SE8290/3- firmy STAHL. Do wprowadzenia kabli czcych siownik z obwodami zewntrznymi naley zastosowa dawice kablowe o budowie wzmocnionej e M32x1,5 (rednica kabla 13 21mm) lub M25x1,5 (rednica kabla 7 17 mm) typu SL8161/5- firmy STAHL lub typu HSK-K-Ex firmy HUMMEL. Po 12

15 Ostrzeenie Uwaga wykrceniu korka zalepiajcego w jego miejsce mona zamocowa dawice kablowe wedug potrzeb. W strefach bez agresywnych oparów do zacisków mona podcza nastpujce przewody miedziane: jednodrutowe, wielodrutowe, linkowe. W strefach agresywnych korozyjnie linkowe z zacinit gazoszczeln tulejk. Przewody podczane do zacisków naley odizolowa na dugoci 8-9mm i montowa narzdziami przeznaczonymi do ich montau w zaciskach. Do zacisku mona czy tylko 1 przewód. W przypadku koniecznoci podczenia 2 przewodów naley je wczeniej zacisn w jednej kocówce tulejkowej. Przewody ochronne wprowadzanych kabli do siownika naley podczy do zacisków PE listwy zaciskowej. Ochrona przeciwporaeniowa siownika, wymaga waciwego jego uziemienia, przez podczenie zewntrznego zacisku uziemiajcego znajdujcego si na korpusie siownika do instalacji uziomowej wykonanej wedug projektu instalacji elektrycznej siownika. Przewody ochronne kabli naley czy do zacisków PE na listwie zaciskowej. Sposób podczenia obwodu ochronnego wewntrz siownika pokazano na Rysunkach 11 i 12, a obwodu ochronnego zewntrznego na Rysunku 13. Po zakoczeniu montau elektrycznego sprawdzi prawidowo pocze na zgodno wyprowadze ze schematem aplikacyjnym. Sprawdzi skuteczno ochrony przeciwporaeniowej zgodnie z norm PN-HD Instalacje elektryczne niskiego napicia -- Cz 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczestwa -- Ochrona przed poraeniem elektrycznym. Zwróci szczególn uwag na prawidowe dokrcenie dawic kablowych dla zapewnienia stopnia ochrony IP67. Jeeli dawica kablowa nie jest wykorzystana, sprawdzi czy s dokrcone zalepki otworów Ex e do wprowadzania kabli. 5. Uruchomienie Ostrzeenie Prace elektryczne mog by wykonywane wycznie przez wykwalifikowanych elektryków zgodnie z obowizujcymi przepisami bhp. Prace uruchomieniowe przy siowniku bdcym pod napiciem mog by wykonywane tylko w czasie gdy nie wystpuje zagroenie wybuchem. Naley stosowa si do zalece i wymaga normy PN-EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 14: Projektowanie, dobór i monta instalacji elektrycznych. Po zamontowaniu siownika na elemencie wykonawczym, wykonaniu i sprawdzeniu pocze elektrycznych mona 13

16 Uwaga Ostrzeenie Uwaga przystpi do uruchomienia siownika. Uruchomienie siownika ma na celu sprawdzenie prawidowego i bezpiecznego otwierania i zamykania elementu wykonawczego zgodnie z projektem. Jeeli jest uruchamiany siownik z moduem wahliwym naley sprawdzi czy zosta poluzowany zderzak moduu wahliwego w sposób opisany w Zaczniku 1. (dostarczanym w przypadku zamówienia siownika wahliwego). Zaleca si przed przystpieniem do uruchomienia siownika ustawi zderzaki moduu wahliwego zgodnie z opisem w Zaczniku 1. Dla siownika liniowego zwróci uwag, aby po zamontowaniu siownika na zaworze, skok zaworu by zawarty w obszarze skoku moduu liniowego. Generalnie proces uruchomienia polega na sprawdzeniu dziaania wyczników momentowych oraz prawidowym ustawieniu wyczników drogi w siowniku, aby sterowanie elektryczne do pooe OTWARTE i ZAMKNITE odpowiadao otwarciu i zamkniciu elementu wykonawczego. W procesie uruchomienia naley równie ustawi mechaniczny wskanik pooenia i ewentualnie zderzaki stanowice dodatkowe ograniczenie ruchu siownika. Uruchomienie ma na celu równie ostateczn weryfikacj pocze elektrycznych zarówno w obwodach sterowania jak i sygnalizacji na zgodno z projektem. Poniej opisano uruchomienie siownika sterowniczego w wersji standard. Uruchomienie siownika w wersji X-MATIK Ex (XSM Ex) jest analogiczne. Sterowanie w tej wersji mona wykonywa przy pomocy stacyjki sterowania lokalnego. Naley równie skonfigurowa sterownik X-MATIK Ex zgodnie z opisem zawartym w p. 6. Ze wzgldu na monta siownika w przestrzeni zagroonej wybuchem, prace uruchomieniowe mona przeprowadza tylko przy odczonym napiciu, korzystajc z trybu pracy rcznej. Prace nad otwartym i bdcym pod napiciem siowniku wolno przeprowadza tylko wtedy, gdy jest zapewnione, e na czas trwania prac nie panuje adne zagroenie wybuchowe. Przedstawiona procedura ustawiania siownika dotyczy siownika, w którym zamykanie elementu wykonawczego odbywa si przy krceniu kókiem napdu rcznego w prawo. W przypadku gdy zamykanie odbywa si przy krceniu kókiem napdu rcznego w lewo funkcja opisanych wyczników ulega zamianie. Przy uruchamianiu siownika sterowniczego XS Ex lub X-MATIK Ex, aby uzyska dostp do nastawianych elementów naley zdj pokryw bloku sterujcego. Pokryw zdejmuje si poprzez odkrcenie 8 rub imbusowych kluczem 5. Widok zespou sterujcego pokazano na Rys. B. 14

17 5.1. Przeczanie na tryb pracy rcznej W procesie uruchamiania wykorzystuje si zarówno tryb pracy rcznej (moliwo otwierania i zamykania elementu wykonawczego przez krcenie kókiem napdu rcznego) jak i tryb pracy elektrycznej (otwieranie i zamykanie elementu wykonawczego przez sterowanie silnikiem elektrycznym siownika). Uwaga Przeczanie na tryb pracy rcznej moe by dokonywany wycznie przy wyczonym silniku siownika. Przeczanie przy silniku bdcym w ruchu moe grozi uszkodzeniem siownika. Rys. A Sposób przeczania w tryb pracy rcznej pokazano na Rys. A. Naley odcign dwigni znajdujc si w osi kóka napdu rcznego. W przypadku wyczuwania oporu naley lekko obraca kókiem napdu rcznego w lewo i prawo do momentu prawidowego zazbienia si sprzga napdu rcznego. Zwolni dwigni, która powinna wróci do pooenia spoczynkowego (jak na Rys. A). Krcc kókiem napdu rcznego czujemy opór zaleny od obcienia trzpienia elementu wykonawczego i obserwujemy ruch trzpienia. Przy duych obcieniach zaleca si po przesterowaniu obróci kókiem napdu rcznego lekko w stron przeciwn. Przeczanie w tryb pracy elektrycznej odbywa si automatycznie w momencie zaczenia silnika elektrycznego siownika. Przy otwieraniu lub zamykaniu armatury kókiem napdu rcznego, nie przykada nadmiernej siy przy krceniu kókiem, poniewa moe to spowodowa kilkakrotne przekroczenie momentu lub siy znamionowej co moe skutkowa zarówno uszkodzeniem podzespoów siownika jak i armatury. Dla siowników a przyoona sia do kóka rcznego nie powinna przekroczy 35N (3,5kG), dla b 70N (7kG), a dla c 90N (9kG). 15

18 5.2. Stacyjka sterowania lokalnego Dla siownika sterowniczego w wersji XSM Ex (X-MATIK Ex) siownik jest wyposaony w stacyjk sterowania lokalnego, która znajduje si na siowniku w obudowie zespou sterujcego. Wygld stacyjki, opis jej elementów i obsug opisano w punkcie 6. Sterownik siownika (wersja X-MATIK Ex). Siownik sterowniczy XS Ex nie posiada stacyjki sterowania lokalnego Uruchomienie siownika gdy nie ma zagroenia wybuchem Ostrzeenie Prace nad otwartym i bdcym pod napiciem siowniku wolno przeprowadza tylko wtedy, gdy jest zapewnione, e na czas trwania prac nie panuje adne zagroenie wybuchowe Sprawdzenie dziaania wyczników momentowych gdy nie ma zagroenia wybuchem Ukad przecieniowy (wyczniki momentowe) jest ustawiany fabrycznie na moment znamionowy lub okrelony w zamówieniu. Jeeli moment ustawiony fabrycznie jest niezgodny z momentem wymaganym mona zmieni ustawienie momentu korzystajc ze skali znajdujcej si na krzywkach ukadu momentowego (11) Rys. B (11A - krzywka czerwona i 11B - zielona). W tym celu naley okreli, która krzywka ukadu momentowego, czerwona czy zielona, zabezpiecza kierunek zamykanie. Standardowo, gdy krcenie kókiem napdu rcznego w prawo zamyka armatur, jest to krzywka czerwona (dla siownika X-MATIK Ex zawsze jest to krzywka czerwona). Nastpnie naley na krzywce w wybranym kierunku (zamykanie, otwieranie) poluzowa dwa wkrty (16) lub (17) na Rys. B i obróci skal w lewo lub prawo tak, aby strzaka (18) wskazaa wymagany moment, opisany na skali w % momentu znamionowego. Dokrci poluzowane wkrty. Procedura sprawdzania wyczników polega na funkcjonalnym sprawdzeniu ich prawidowego dziaania, aby zapewni wyczenie siownika przy mechanicznym zablokowaniu moliwoci ruchu siownika w kierunku otwierania lub zamykania. Przystpujc do sprawdzenia dziaania wyczników momentowych naley: Przeczy na tryb pracy rcznej. Sprawdzi pokrcajc kókiem napdu rcznego, czy siownik prawidowo wspópracuje z elementem wykonawczym. Okreli kierunek zamykania elementu wykonawczego i sprawdzi czy tabliczka na kóku napdu rcznego prawidowo pokazuje ten kierunek. W ustawieniu fabrycznym przyjmuje si, e krcenie kókiem napdu rcznego w prawo jest kierunkiem zamykania. Jeeli jest odwrotnie odkrci 16

19 tabliczk Z-O i obróci aby wskazywaa prawidowo kierunki otwierania i zamykania. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Poluzowa wkrty dociskowe w polu zielonym (1B) Rys. B i czerwonym (1A) na bbnie krzywek w celu odblokowania krzywek. Sprawdzi czy krzywki drogi (3) i (4) Rys. B nie najechay na wyczniki drogi (5) lub (6). W razie potrzeby odsun krzywki drogi (3), (4) od wyczników drogi. Wczy na chwil sterowanie elektryczne siownika w kierunku zamykanie (przeczenie ze sterownia rcznego na elektryczne odbywa si automatycznie) i zatrzyma. Jeeli siownik przestawia element wykonawczy w kierunku przeciwnym wyczy zasilanie i zamieni kolejno faz zasilajcych siownik. W siowniku XSM Ex (X-MATIK Ex) zmiana faz nie zmienia kierunku obrotów siownika. Okreli czy wyczniki W5/W7 (12) Rys. B zabezpieczaj kierunek zamykania czy otwierania. Uwaga W przypadku gdy krcenie kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo) powoduje zamykanie elementu wykonawczego, krzywka czerwona ukadu momentowego (11A) Rys. B, pokonujc opór elementu wykonawczego, najeda na wyczniki W5/W7 (12) Rys. B. Oznacza to, e w tym siowniku wyczniki W5/W7 zabezpieczaj kierunek zamykania a wyczniki W6/W8 (13) Rys. B zabezpieczaj kierunek otwierania. W przypadku gdy krcenie kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo) powoduje otwieranie elementu wykonawczego, krzywka czerwona ukadu momentowego równie najeda na wyczniki W5/W7 (12) Rys. B. Oznacza to, e w tym siowniku wyczniki W5/W7 zabezpieczaj kierunek otwierania a wyczniki W6/W8 (13) Rys. B zabezpieczaj kierunek zamykania. Ustalenie tej zalenoci i sprawdzenie dziaania tych wyczników jest istotne ze wzgldu na prawidowe i bezpieczne dziaanie siownika i elementu wykonawczego. Jeeli mamy sytuacj, e krcenie kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo) powoduje zamykanie elementu wykonawczego naley: Uruchomi siownik z pooenia poredniego (okoo 50% otwarcia) w kierunku zamykania i przy pomocy dwigni kontroli ukadu przecieniowego (14) Rys. B spowodowa zadziaanie wyczników W5/W7. 17

20 Czynno ta powinna spowodowa zatrzymanie siownika. Jeeli siownik si nie zatrzyma sprawdzi poczenia elektryczne w ukadzie sterowania na zamknij. Powtórzy t czynno dla kierunku otwierania i przy pomocy dwigni kontroli ukadu przecieniowego (15) Rys. B spowodowa zadziaanie wyczników W6/W8. Powinno nastpi zatrzymanie siownika. Jeeli siownik si nie zatrzyma sprawdzi poczenia elektryczne w ukadzie sterowania na otwórz Ustawienie wyczników drogi gdy nie ma zagroenia wybuchem Zaleca si nastpujc procedur ustawiania wyczników drogi: Przeczy na tryb pracy rcznej. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Przy poluzowanych wkrtach dociskowych (1A i 1B) Rys. B na bbnie krzywek, wczy sterowanie elektryczne siownika w kierunku zamykanie (przeczenie ze sterowania rcznego na elektryczne odbywa si automatycznie) i zatrzyma w pobliu pooenia ZAMKNITE. Przeczy siownik na sterowanie rczne. Krcc kókiem napdu rcznego ustawi element wykonawczy w pooeniu ZAMKNITE. Standardowo ruch w kierunku zamykanie nastpuje przy krceniu kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo). W tym przypadku ruch bbna krzywek drogi (2) Rys. B jest równie zgodny z ruchem wskazówek zegara. Krzywka czerwona - dolna (3) Rys. B ustala w tym przypadku pooenie ZAMKNITE, a zielona - górna (4) Rys. B pooenie OTWARTE. Uwaga Jeeli kierunek zamykania odbywa si przy krceniu kókiem napdu rcznego przeciwnie do wskazówek zegara (w lewo) ustawienia krzywek naley dokona odwrotnie: zielona kierunek zamykanie i czerwona - otwieranie. 18

21 Rys. B Po ustawieniu elementu wykonawczego w pooeniu ZAMKNITE, przy poluzowanym wkrcie dociskowym w polu czerwonym przestawi krzywk czerwon, wspópracujc z dolnymi wycznikami kracowymi W1B/W1A (5) Rys. B (umieszczonymi pod wskazówk (10)), aby spowodowa przeczenie wyczników kracowych i zablokowa krzywk poprzez dokrcenie wkrtu dociskowego. Zwróci uwag na poprawno dziaania wyczników poprzez pokrcenie kókiem napdu rcznego w kierunku otwierania i ponowny powrót do pooenia ZAMKNITE. W razie braku wyczenia skorygowa ustawienie krzywki. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Przesterowa elektrycznie siownik w poblie pooenia OTWARTE elementu wykonawczego. Przeczy siownik na sterowanie rczne. 19

22 Krcc kókiem napdu rcznego ustawi element wykonawczy w pooeniu OTWARTE. Przy poluzowanym wkrcie dociskowym w polu zielonym przestawi krzywk zielon, wspópracujc z górnymi wycznikami kracowymi W2B/W2A (6) Rys. B (umieszczonymi pod wskazówk (10)), aby spowodowa przeczenie wyczników kracowych i zablokowa krzywk poprzez dokrcenie wkrtu dociskowego. Zwróci uwag na poprawno dziaania wyczników poprzez krcenie kókiem napdu rcznego w kierunku zamykanie i ponowny powrót do pooenia OTWARTE. W razie braku wyczenia skorygowa ustawienie krzywki. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Przesterowa elektrycznie siownik w pooenie okoo 50% otwarcia. Wczy siownik w kierunku zamykania i poprzez nacinicie dwigni wycznika ZAMKNITE, np. wkrtakiem sprawdzi czy nastpuje wyczenie siownika. T sam czynno powtórzy dla kierunku otwierania naciskajc dwigni wycznika OTWARTE. Jeeli nie nastpio zatrzymanie siownika wyczy zasilanie siownika i sprawdzi czy w aplikacji nie zastosowano sterowania z dociskiem, w którym sterowanie jest wyczane przez wyczniki momentowe. W tym przypadku przed prób sterowania siownika do pooe kracowych sprawdzi dziaanie wyczników momentowych wg procedury opisanej w punkcie Jeeli podczas opisanej wyej próby wyczniki drogowe wyczaj siownik i jest to zgodne z aplikacj mona sterowa elektrycznie w kierunku zamykania i otwierania do momentu zatrzymania si siownika w pooeniach ZAMKNITE i OTWARTE Ustawienie wska nika pooenia W celu ustawienia wskanika pooenia naley: Sprowadzi element wykonawczy do pooenia OTWARTE (do samoczynnego wyczenia). Poluzowa nakrtk (7) Rys. B blokujc wskaniki (8) i (9) na bbnie krzywek drogi. Obróci wskanik pooenia OTWARTE (8) tak, aby znalaz si nad nieruchom wskazówk (10) Rys. B. Zablokowa ustawienie wskanika nakrtk (7). Przesterowa element wykonawczy do pooenia ZAMKNITE. Zwracajc szczególn uwag, aby przy dalszych czynnociach nie przestawi wskanika otwarcia (8) Rys. B, ponownie poluzowa nakrtk (7) i ustawi 20

23 wskanik pooenia zamknite (9) Rys. B nad wskazówk nieruchom (10). Zablokowa wskaniki przez dokrcenie nakrtki i sterujc ponownie do pooe OTWARTE i ZAMKNITE sprawdzi ich poprawne ustawienie. W razie potrzeby skorygowa. Przestawi element wykonawczy w pooenie porednie Inne ustawienia W przypadku gdy na elemencie wykonawczym jest montowany siownik z moduem wahliwym naley korzystajc z Zacznika 1 wykona ustawienie zderzaków moduu wahliwego i wskanika pooenia na module wahliwym. Zacznik 1 jest dostarczany do siowników wahliwych Ustawienie przetwornika pooenia W szczególnych przypadkach siownik XS Ex lub X-MATIK Ex moe by wyposaony w przetwornik pooenia TRANSOLVER. Sposób ustawiania przetwornika pooenia jest opisany w Zaczniku 10 dostarczanym przy zamówieniu siownika z przetwornikiem pooenia. Po zakoczeniu ustawienia siownika naley zaoy pokryw bloku sterujcego i zamocowa omioma rubami. Jeeli w siowniku X-MATIK Ex byy zmieniane ustawienia sterownika, sprawdzi, czy ruby mocujce stacyjk sterowania lokalnego s dokrcone Uruchomienie siownika w strefie zagroonej wybuchem Ostrzeenie Ze wzgldu na przestrze zagroon wybuchem, prace uruchomieniowe mona przeprowadza tylko przy odczonym napiciu, korzystajc z trybu pracy rcznej Sprawdzenie dziaania wyczników momentowych w strefie zagroonej wybuchem Ukad przecieniowy (wyczniki momentowe) jest ustawiany fabrycznie na moment znamionowy lub okrelony w zamówieniu. Jeeli moment ustawiony fabrycznie jest niezgodny z momentem wymaganym mona zmieni ustawienie momentu korzystajc ze skali znajdujcej si na krzywkach ukadu momentowego (11) Rys. B (11A - krzywka czerwona i 11B - zielona). W tym celu naley okreli, która krzywka ukadu momentowego, czerwona czy zielona, zabezpiecza kierunek zamykanie. Standardowo, gdy krcenie kókiem napdu rcznego w prawo zamyka armatur, jest to krzywka czerwona (dla siownika X-MATIK Ex zawsze jest to krzywka czerwona). 21

24 Nastpnie naley na krzywce w wybranym kierunku (zamykanie, otwieranie) poluzowa dwa wkrty (16) lub (17) na Rys. B i obróci skal w lewo lub prawo tak, aby strzaka (18) wskazaa wymagany moment, opisany na skali w % momentu znamionowego. Dokrci poluzowane wkrty. Procedura sprawdzania wyczników polega na funkcjonalnym sprawdzeniu ich prawidowego dziaania, aby zapewni wyczenie siownika przy mechanicznym zablokowaniu moliwoci ruchu siownika w kierunku otwierania lub zamykania. Przystpujc do sprawdzenia dziaania wyczników momentowych naley: Przeczy na tryb pracy rcznej. Sprawdzi pokrcajc kókiem napdu rcznego, czy siownik prawidowo wspópracuje z elementem wykonawczym. Okreli kierunek zamykania elementu wykonawczego i sprawdzi czy tabliczka na kóku napdu rcznego prawidowo pokazuje ten kierunek. W ustawieniu fabrycznym przyjmuje si, e krcenie kókiem napdu rcznego w prawo jest kierunkiem zamykania. Jeeli jest odwrotnie odkrci tabliczk Z-O i obróci aby wskazywaa prawidowo kierunki otwierania i zamykania. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Okreli czy wyczniki W5/W7 (12) Rys. B zabezpieczaj kierunek zamykania czy otwierania. Uwaga W przypadku gdy krcenie kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo) powoduje zamykanie elementu wykonawczego, krzywka czerwona ukadu momentowego (11A) Rys. B, pokonujc opór elementu wykonawczego, najeda na wyczniki W5/W7 (12) Rys. B. Oznacza to, e w tym siowniku wyczniki W5/W7 zabezpieczaj kierunek zamykania a wyczniki W6/W8 (13) Rys. B zabezpieczaj kierunek otwierania. W przypadku gdy krcenie kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo) powoduje otwieranie elementu wykonawczego, krzywka czerwona ukadu momentowego równie najeda na wyczniki W5/W7 (12) Rys. B. Oznacza to, e w tym siowniku wyczniki W5/W7 zabezpieczaj kierunek otwierania a wyczniki W6/W8 (13) Rys. B zabezpieczaj kierunek zamykania. Ustalenie tej zalenoci i sprawdzenie dziaania tych wyczników jest istotne ze wzgldu na prawidowe i bezpieczne dziaanie siownika i elementu wykonawczego. Sprawdzi schemat pocze elektrycznych w projekcie, czy waciwe wyczniki momentowe s wczone we waciwe 22

25 obwody kierunku zamykania i otwierania oraz porówna te poczenia ze schematami aplikacyjnymi siownika przedstawionymi na Rysunkach 1 i 2. Podanie napicia zasilania L1, L2 i L3 zgodnie ze schematem aplikacyjnym powoduje ruch siownika obrotowego w kierunku standardowo przyjtym jako zamykanie (obraca trzpieniem elementu wykonawczego w prawo) Ustawienie wyczników drogi w strefie zagroonej wybuchem Zaleca si nastpujc procedur ustawiania wyczników drogi: Przeczy na tryb pracy rcznej. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie. Przy poluzowanych wkrtach dociskowych (1A i 1B) Rys. B na bbnie krzywek, krci kókiem napdu rcznego i ustawi element wykonawczy w pooenie ZAMKNITE. Standardowo ruch w kierunku zamykanie nastpuje przy krceniu kókiem napdu rcznego zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo). W tym przypadku ruch bbna krzywek drogi (2) Rys. B jest równie zgodny z ruchem wskazówek zegara. Krzywka czerwona - dolna (3) Rys. B ustala w tym przypadku pooenie ZAMKNITE, a zielona - górna (4) Rys. B pooenie OTWARTE. Uwaga Jeeli kierunek zamykania odbywa si przy krceniu kókiem napdu rcznego przeciwnie do wskazówek zegara (w lewo) ustawienia krzywek naley dokona odwrotnie: zielona kierunek zamykanie i czerwona - otwieranie. Po ustawieniu elementu wykonawczego w pooeniu ZAMKNITE, przy poluzowanym wkrcie dociskowym w polu czerwonym przestawi krzywk czerwon, wspópracujc z dolnymi wycznikami kracowymi W1B/W1A (5) Rys. B (umieszczonymi pod wskazówk (10)), aby spowodowa przeczenie wyczników kracowych i zablokowa krzywk poprzez dokrcenie wkrtu dociskowego. Zwróci uwag na poprawno dziaania wyczników poprzez pokrcenie kókiem napdu rcznego w kierunku otwierania i ponowny powrót do pooenia ZAMKNITE. W razie braku wyczenia (kliknicia mikrowycznika) skorygowa ustawienie krzywki. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie OTWARTE. Przy poluzowanym wkrcie dociskowym w polu zielonym przestawi krzywk zielon, wspópracujc z górnymi wycznikami kracowymi W2B/W2A (6) Rys. B (umieszczonymi pod wskazówk (10)), aby spowodowa przeczenie wyczników kracowych i zablokowa krzywk poprzez dokrcenie wkrtu dociskowego. Zwróci uwag na 23

26 poprawno dziaania wyczników poprzez krcenie kókiem napdu rcznego w kierunku zamykanie i ponowny powrót do pooenia OTWARTE. W razie braku wyczenia (kliknicia mikrowycznika) skorygowa ustawienie krzywki. Przej do ustawienia wskanika pooenia. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie Ustawienie wska nika pooenia W celu ustawienia wskanika pooenia naley: Sprowadzi element wykonawczy do pooenia OTWARTE. Poluzowa nakrtk (7) Rys. B blokujc wskaniki (8) i (9) na bbnie krzywek drogi. Obróci wskanik pooenia OTWARTE (8) tak, aby znalaz si nad nieruchoma wskazówk (10) Rys. B. Zablokowa ustawienie wskanika nakrtk (7). Przesterowa element wykonawczy do pooenia ZAMKNITE. Zwracajc szczególn uwag, aby przy dalszych czynnociach nie przestawi wskanika otwarcia (8) Rys. B, ponownie poluzowa nakrtk (7) i ustawi wskanik pooenia ZAMKNITE (9) Rys. B nad wskazówk nieruchom (10). Zablokowa wskaniki przez dokrcenie nakrtki. Krcc kókiem napdu rcznego przestawi element wykonawczy w pooenie porednie Inne ustawienia W przypadku gdy na elemencie wykonawczym jest montowany siownik z moduem wahliwym naley korzystajc z Zacznika 1 wykona ustawienie zderzaków moduu wahliwego i wskanika pooenia na module wahliwym. Zacznik 1 jest dostarczany do siowników wahliwych Ustawienie przetwornika pooenia w strefie zagroonej wybuchem W szczególnych przypadkach siownik XS Ex lub X-MATIK Ex moe by wyposaony w przetwornik pooenia TRANSOLVER. Ze wzgldu na to, e przy ustawianiu siownika jest potrzebne podanie napicia na przetwornik pooenia oraz dostp do jego przycisków, przetwornik moe by ustawiany tylko poza stref zagroon wybuchem. Sposób ustawiania przetwornika pooenia jest opisany w Zaczniku 10 dostarczanym przy zamówieniu siownika z przetwornikiem pooenia. 24

27 Rozruch siownika w strefie zagroonej wybuchem Po zakoczeniu ustawienia siownika naley: Zaoy pokryw bloku sterujcego i zamocowa omioma rubami. Jeeli w siowniku X-MATIK Ex byy zmieniane ustawienia sterownika, sprawdzi, czy ruby mocujce stacyjk sterowania lokalnego s dokrcone. Przed podaniem napicia zasilania zaleca si sprawdzenie pocze elektrycznych (obwodów sterowania i zasilania) z pomieszczenia nastawni, przestawiajc siownik rcznie w pooenie ZAMKNITE oraz OTWARTE i obserwujc przerwanie waciwego obwodu sterowania. Po sprawdzeniu przestawi napd rcznie w pooenie porednie (okoo 50%). Po podaniu napicia zasilania sterowa zdalnie w kierunku zamykanie i sprawdzi, czy kierunek obrotu mechanicznego wskanika pooenia jest zgodny z zaoonym przy ustawianiu pooe kracowych w siowniku. W przypadku niezgodnoci odczy cakowicie napicie, przeanalizowa przyczyn niezgodnoci i w razie potrzeby powtórzy procedur ustawiania siownika w strefie zagroonej wybuchem. 6. Sterownik siownika (wersja X-MATIK Ex) 6.1. Zastosowanie Sterownik MTC jest elektronicznym sterownikiem napdów sterowniczych X-MATIK Ex. Charakteryzuje si bezstykowym zaczaniem i wyczaniem silnika. Automatycznie wykrywa i koryguje kolejno faz zasilajcych. Sterownik MTC umoliwia bezporedni wspóprac siownika z nowoczesnymi systemami automatyki, regulatorami i sterownikami PLC. Umoliwia lokalne i zdalne sterowanie napdem oraz sterowanie awaryjne. Sterowanie w trybie zdalnym odbywa si za pomoc sygnau trójstawnego lub poprzez sie informatyczn MODBUS (opcja). Dostpne s styki drogowe, momentowe, sygna gotowoci oraz potwierdzenia trybu pracy LOKALNE i ZDALNE. W wykonaniu z zabudowanym dwuprzewodowym przetwornikiem pooenia, siownik udostpnia prd zwrotny w zakresie 4-20mA Dziaanie siownika Niniejszy opis dotyczy ogólnego algorytmu sterowania siownika X-MATIK Ex w konfiguracji standardowej. Sterowanie moe by realizowane w trybie zdalnym lub miejscowym. Miejsce sterowania zaley od pozycji przecznika trzypozycyjnego i sygnau ZDALNE z systemu. Dokadny opis ustawie znajduje si w rozdziale 6.3 Konfigurowanie logiki sterowania. Ograniczenie ruchu siownika 25

28 zalenie od specyfikacji armatury nastpuje w momencie otrzymania sygnau z wycznika drogowego lub momentowego. Sterownik ma wyprowadzone oddzielne napicie 24VDC, które moe posuy do zasilania obwodów sterowania zdalnego, Nie naley uywa go do zasilania innych obwodów. Przekanik GOTOWO, a waciwie jego styk NO jest dokadnym odwzorowaniem logiki lampki GE na stacyjce sterowania miejscowego. Styk jest zwierany gdy lampka wieci. Oprócz tego wyprowadzony jest styk NC przekanika GOTOWO Sterowanie lokalne (opis stacyjki sterowania lokalnego) Na Rys. C przedstawiono widok stacyjki sterowania lokalnego, która zabudowana jest na siowniku w wersji X-MATIK Ex (XSM Ex), wyposaonym w sterownik. Rys. C. Widok stacyjki sterowania lokalnego Sterowanie. Do wyboru miejsca sterowania suy trzypozycyjny przecznik trybu pracy. Przecznik ten mona zablokowa w kadym pooeniu za pomoc np. kódki. W pozycji LOKALNE mona sterowa siownikiem ze stacyjki sterowania lokalnego za pomoc przycisków OTW, STOP, ZAM. W tej pozycji nie ma moliwoci wpywania na prac siownika sygnaami zdalnymi, za wyjtkiem sterowania awaryjnego (opis w punkcie 6.2.3). W pozycji ZDALNE, kontrol nad siownikiem ma system nadrzdny zazwyczaj sterownik PLC, nastawnia itp.. Pen kontrol nad siownikiem z systemu mona uzyska przez zablokowanie przecznika w tym pooeniu np. kódk. W tej pozycji mona zdalnie (z systemu) przeczy siownik w sterowanie lokalne przez rozczenie sygnau ZDALNE (zdjcie 26

29 napicia 24VDC z zacisku 30 na listwie zaciskowej). Przy braku sygnau ZDALNE siownik bdzie reagowa na sterowanie przyciskami OTW, STOP, ZAM ze stacyjki sterowania lokalnego. Sposób wyboru miejsca sterowania jest nastpujcy: Jeli tryb sterowania lokalnego jest wymuszony przecznikiem trybu pracy "lub" sygnaem z systemu wówczas siownik jest w sterowaniu lokalnym. Siownik jest natomiast w sterowaniu zdalnym wtedy i tylko wtedy, gdy przecznik trybu pracy jest w pooeniu ZDALNE "i" sygna zdalnego wyboru miejsca sterowania ZDALNE jest aktywny (24VDC na zacisk 30 listwy zaciskowej). Ostrzeenie W pozycji 0 sterowanie lokalne, sterowanie zdalne oraz standardowe sterowania awaryjne (SW4-ON) nie powoduje ruchu siownika. Jeli jednak uytkownik uzna, e istnieje potrzeba sterowania awaryjnego siownikiem nawet przy ustawieniu przecznika trybu pracy w pozycji 0 to moe tak funkcj wczy poprzez ustawienie SW4 w pozycji OFF. Naley mie wiadomo, e o takiej konfiguracji powinna by poinformowana obsuga i serwis armatury i siownika przed przystpieniem do jakichkolwiek prac przy napdzie. Sterowanie siownikiem nie jest moliwe przy braku gotowoci elektrycznej GE (zganicie niebieskiej lampki). Wyjtek stanowi sytuacja, w której Gotowo Elektryczna jest tracona po zadziaaniu wycznika w ukadzie przecieniowym. W takim przypadku jest moliwe przesterowanie siownika w kierunku przeciwnym do tego, w którym nastpio przekroczenie momentu. Wówczas GE jest ponownie sygnalizowana. Pojawienie si braku Gotowoci Elektrycznej podczas ruchu siownika zawsze powoduje zatrzymanie siownika. Sygnalizacja. Zapalona lampka niebieska wiadczy o gotowoci elektrycznej siownika do pracy. Ruch siownika w kierunku otwieranie sygnalizowany jest miganiem lampki zielonej. Po osigniciu pooenia OTWARTE lampka zielona wieci wiatem cigym. Ruch siownika w kierunku zamykanie sygnalizowany jest miganiem lampki czerwonej. Po osigniciu pooenia ZAMKNITE lampka czerwona wieci wiatem cigym. Gotowo Elektryczna GE jest tracona w nastpujcych przypadkach: brak co najmniej jednej z faz zasilajcych, zadziaanie wycznika termicznego w silniku, przekroczenie momentu gdy nie zostao osignite pooenie kracowe (konfigurowalne przecznikiem SW1), awaria zasilacza sterownika, 27

30 brak wewntrznego zasilania pomocniczego 24 VDC, gotowo ganie równie przy ustawieniu przecznika wyboru w pozycj Sterowanie zdalne Sterowanie trójstawne. Standardowym trybem sterowania zdalnego w przypadku siownika X-MATIK Ex jest sterowanie sygnaem trójstawnym. Sterowanie zdalne jest moliwe gdy sygna zdalnego wyboru miejsca sterowania ZDALNE jest aktywny (24V na zacisk 30 listwy zaciskowej) a przecznik trzypozycyjny na stacyjce sterowania lokalnego znajduje si w pooeniu ZDALNE. Taki tryb sterowania potwierdzony jest zwarciem styku przekanika ZDALNE (zacisk 23 i 24 na Rysunku 3). Przy braku sygnau ZDALNE lub przestawieniu przecznika trzypozycyjnego na stacyjce w pooenie LOKALNE zostaje zwarty styk przekanika LOKALNE (zacisk 21 i 22 na Rys. 3). Sterowanie poprzez magistral MODBUS jest sterowaniem opcjonalnym Sterowanie awaryjne (RUCH AWARYJNY) W siowniku przewidziano moliwo awaryjnego ruchu siownika do pooe kracowych. Moliwy jest ruch w kierunku otwieranie, zamykanie lub zatrzymywanie siownika, w zalenoci od konfiguracji. Ruch awaryjny odbywa si zarówno w trybie pracy lokalnej jak i zdalnej, nie jest natomiast standardowo aktywny przy ustawieniu przecznika trybu pracy w pooenie Konfigurowanie logiki sterowania Konfiguracja odbywa si za pomoc mikroprzeczników znajdujcych si na module elektroniki wewntrz siownika. Dostp do nich uzyskuje si przez wyjcie osony stacyjki po odkrceniu 4 rub imbusowych kluczem 5. Widok moduu wraz z rozmieszczeniem przeczników pokazuje Rys. D. Ostrzeenie Przed wysuniciem osony stacyjki naley bezwzgldnie odczy zasilanie siownika. Podtrzymanie sterowania (SW5, SW8). Opcja dotyczy dla SW5 sterowania zdalnego z systemu (trójstawnego) a dla SW8 sterowania lokalnego ze stacyjki. Domylnie (ustawienie fabryczne) czyli przy ustawieniu SW5 w pooeniu OFF ruch siownika nastpuje ju po chwilowym (min. 0,2s) trwaniu sygnau zdalnego z systemu, zatrzymanie po podaniu sygnau zdalnego STOP lub po osigniciu warunków ograniczenia ruchu. Dla SW8 w pooeniu OFF 28

31 ruch siownika nastpuje ju po chwilowym naciniciu przycisku OTW lub ZAM na stacyjce. Przerwanie ruchu nastpi po osigniciu warunków ograniczenia ruchu lub po naciniciu przycisku STOP, ewentualnie po przeczeniu przecznika wyboru w pozycj inn ni sterowanie LOKALNE. Przy ustawieniu SW5 w pooeniu ON sterowanie zdalne z systemu trwa tak dugo jak dugo trwa sygna zdalny z systemu. Dla SW8 w pooeniu ON sterowanie wyglda tak, e aby sterowa silnikiem naley trzyma nacinity przycisk OTW lub ZAM na stacyjce sterowania lokalnego. Nie dziaa wtedy przycisk STOP. Ograniczenie ruchu (SW1, SW6, SW7). Kade zadziaanie wycznika momentowego w kierunku zgodnym z kierunkiem wysterowania siownika powoduje zatrzymanie silnika. W przypadku ograniczenia ruchu na pooenie, w sytuacji normalnej pracy ukadu, zatrzymanie siownika nastpuje w wyniku zadziaania wycznika drogowego w kierunku zgodnym z kierunkiem wysterowania siownika. Natomiast przy ograniczeniu ruchu na moment zadziaanie wycznika drogowego nie zatrzyma ruchu siownika. W tym przypadku peni on rol sygnalizatora osignicia pooenia kracowego, a siownik zostanie zatrzymany po zadziaaniu wycznika momentowego. Sposób ograniczenia ruchu na pooenie lub na moment musi by okrelony przez producenta armatury. Wyboru sposobu ograniczenia ruchu w siowniku dokonuje si mikroprzecznikami. Przecznik SW7 dotyczy kierunku otwieranie a SW6 kierunku zamykanie. Pooenie mikroprzecznika w pozycji OFF oznacza ograniczenie ruchu na pooenie, a w pozycji ON oznacza ograniczenie ruchu na moment. Pooenie przecznika SW1 decyduje czy zadziaanie wycznika momentowego bdzie powodowao utrat Gotowoci Elektrycznej czy nie. Jeli uytkownik nie yczy sobie utraty Gotowoci Elektrycznej przy zadziaaniu wycznika momentowego to powinien przestawi mikroprzecznik SW1 w pooenie ON. Przy ustawieniu przecznika SW1 na OFF zadziaanie wycznika momentowego spowoduje utrat Gotowoci Elektrycznej. Wyjtek stanowi sytuacja, w której ograniczenie ruchu zostao ustawione na moment (SW6 lub SW7 w poz. ON), a zadziaanie wycznika momentowego nastpio przy pobudzonym wyczniku drogowym w zadanym kierunku. Siownik zatrzymuje si, jednak Gotowo Elektryczna nie jest tracona, gdy zadziaanie wycznika momentowego przy osignitym pooeniu kracowym byo oczekiwane (np. przy zamykaniu armatury z dociskiem). 29

32 Ruch awaryjny (SW2, SW3, SW4). Sygna podany na wejcie RUCH AWARYJNY powoduje ruch siownika w kierunku otwieranie gdy mikroprzecznik SW3 jest w pozycji ON a mikroprzecznik SW2 w pozycji OFF lub ruch w kierunku na zamykanie przy odwrotnym ustawieniu w/w przeczników. Ustawienie obydwu przeczników w pozycj OFF powoduje zatrzymywanie siownika w chwili podania sygnau RUCH AWARYJNY. Ten sam skutek odniesie ustawienie obydwu przeczników w pooenie ON. Ustawienie SW4 w pooenie OFF spowoduje, e sterowanie awaryjne bdzie si odbywao nawet przy ustawieniu przecznika trybu pracy w pooeniu wyczenia 0. Ponisza tabela przedstawia wszystkie moliwe ustawienia przeczników. Wytuszczonym drukiem zaznaczono fabryczne ustawienia. 1 ZL4 SW1 1 ZL5 SW8 - STER. LOK. BEZ PODTRZYMANIA SW7 - MOMENT-O SW6 - MOMENT-Z SW5 - STER. ZDAL. BEZ PODTRZYMANIA SW4 - RUCH AWARYJNY L/Z SW3 - RUCH AWARYJNY - O SW2 - RUCH AWARYJNY - Z SW1 - MOMENT NIE GASI GE 1 ZL6 Rys. D. Rozmieszczenie zczy i mikroprzeczników na pytce elektroniki 30

33 Prze. Pozycja Opis dziaania Uwagi Zadziaanie wy. momentowego nie MOMENT NIE GASI ON gasi Gotowoci Elektrycznej. GE SW1 SW2 SW3 SW4 SW5 SW6 SW7 OFF ON OFF ON OFF ON OFF ON OFF ON OFF ON Zadziaanie wy. momentowego gasi Gotowo Elektryczn. W przypadku ograniczenia ruchu na moment (SW6 lub SW7 ON), zadziaanie wy. momentowego gdy jest pobudzony wy. drogowy nie powoduje utraty Gotowoci Elektrycznej Jeli jednoczenie SW3-OFF to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje ruch siownika na zamykanie. Jeli SW3-ON to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje zatrzymanie siownika. Jeli SW2 i SW3 w pozycji OFF to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje zatrzymanie siownika. Jeli jednoczenie SW2-OFF to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje ruch siownika na otwieranie. Jeli SW2-ON to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje zatrzymanie siownika. Jeli SW2 i SW3 w pozycji OFF to podanie sygnau RUCH AWARYJNY powoduje zatrzymanie siownika. Sterowanie sygnaem RUCH AWARYJNY odnosi skutek tylko przy ustawieniu przecznika trybu pracy w pozycjach LOKALNE lub ZDALNE Sterowanie sygnaem RUCH AWARYJNY odnosi skutek nawet przy ustawieniu przecznika trybu pracy w pozycj 0 Siownik napdzany jest tak dugo jak dugo dostaje sygna sterujcy z systemu. Po zaniku sygnau sterujcego siownik zatrzymuje si. Dotyczy sterowania zdalnego. Wystarczy krótkotrway (min. 0,2s) sygna sterujcy z systemu aby spowodowa ruch siownika w wybranym kierunku. W celu zatrzymania siownika naley poda sygna STOP. Dotyczy sterowania zdalnego. Ograniczenie ruchu w kierunku zamykanie na moment. Ograniczenie ruchu w kierunku zamykanie na pooenie Ograniczenie ruchu w kierunku otwieranie na moment. RUCH AWARYJNY Z (ZAMKNIJ) RUCH AWARYJNY -O (OTWÓRZ) RUCH AWARYJNY L/Z STEROWANIE Z SYSTEMU BEZ PODTRZYMANIA MOMENT Z (ZAMKNIJ) MOMENT O (OTWÓRZ) 31

34 Prze. Pozycja Opis dziaania Uwagi Ograniczenie ruchu w kierunku OFF otwieranie na pooenie Siownik napdzany jest tak dugo jak dugo dostaje sygna sterujcy ze ON stacyjki. Po zaniku sygnau sterujcego siownik zatrzymuje si. Dotyczy sterowania lokalnego. SW8 OFF Wystarczy krótkotrway (min. 0,2s) sygna sterujcy ze stacyjki aby spowodowa ruch siownika w wybranym kierunku. W celu zatrzymania siownika naley wcisn przycisk STOP. Dotyczy sterowania lokalnego. STEROWANIE ZE STACYJKI BEZ PODTRZYMANIA Konfigurowanie sterowania poprzez MODBUS W przypadku gdy sterownik jest wykonany z opcj ze sterowaniem poprzez magistral MODBUS, konfigurowanie pytki MODBUS sterownika naley wykona zgodnie z opisem zawartym w Zaczniku 5. Sterowanie siownikiem poprzez magistral MODBUS wyklucza moliwo sterowania zdalnego sygnaem trójstawnym 24VDC Podczenie i aplikacja Schemat aplikacyjny siownika X-MATIK Ex zosta zamieszczony na Rysunku 3 strona 1. Schemat aplikacyjny sterowania siownikiem poprzez magistral MODBUS zosta zamieszczony na Rysunku 3 strona 2. Opis funkcji sygnaów znajduje si na Rysunku 3 strona 3. Listw zaciskow do podczenia przewodów zasilajcych, sterowniczych i sygnaowych pokazano na Rysunku 5 (dla siowników XS Ex bez sterownika listwa zaciskowa zostaa przedstawiona na Rysunku 4). Naley pamita, e przewód ochronny czy si do zacisku ochronnego PE listwy. 7. Zabezpieczenia zewntrzne siownika Siownik wymaga zastosowania zewntrznego zabezpieczenia silnikowego. Nastawa zabezpieczenia termicznego powinna by zgodna z wartociami okrelonymi w tabeli na Rys. E. 32

35 Obroty XS(M)a0 XS(M)a1 XS(M)b0 XS(M)b1 XS(M)c0 XS(M)c1 [obr/ min] In [A] IT [A] In [A] IT [A] In [A] IT [A] 16 1,2 1,3 1,2 1,3 2,5 2,8 2,5 2,8 3,1 3,5 3,1 3,5 20 1,4 1,6 1,4 1,6 2,4 2,6 2,4 2,6 3,2 3,6 3,2 3,6 32 1,6 1,8 1,6 1,8 2,9 3,2 2,9 3,2 4,5 4,9 4,5 4,9 41 2,4 2,6 2,4 2,6 3,2 3,6 3,2 3,6 5,4 5,9 5,4 5,9 63 2,9 3,2 2,9 3,2 4,5 4,9 4,5 4,9 9,2 10,1 9,2 10,1 Rys. E In [A] IT [A] In [A] IT [A] In [A] IT [A] Zalecane jest stosowanie zbiorczych zabezpiecze przeciwprzepiciowych klasy C lub BC, a w szczególnych przypadkach take klasy D, zgodnie z aktualnymi normami dotyczcymi ochrony przeciwprzepiciowej. W przypadku wykorzystania wyczników drogi i momentu znajdujcych si wewntrz siownika do wspópracy z klasycznymi ukadami przekanikowymi, naley zwróci uwag na zabezpieczenie zwarciowe tych obwodów (zalecany wycznik instalacyjny do 2A). Cewki przekaników musz by wyposaone w ukady gasikowe. 8. Eksploatacja Jest konieczne aby pracownicy odpowiedzialni za eksploatacj siowników zapoznali si szczegóowo z Instrukcj Obsugi i stosowali si do wszystkich ostrzee i uwag zawartych w jej treci. Szczególn uwag naley zwraca na zmiany warunków otoczenia w jakich s eksploatowane siowniki oraz na okresowe kontrole opisane w punkcie Konserwacja w Instrukcji Obsugi, jak równie w wewntrznych przepisach obowizujcych na danym obiekcie. W przypadku zastosowania siowników w przestrzeniach zagroonych wybuchem pyu naley regularnie, w zalenoci od zapylenia, usuwa py z urzdzenia aby nie dopuci do nagromadzenia si warstwy powyej 5 mm. Przy przeczaniu siownika na napd rczny przy wyczuwalnym oporze podczas odcigania dwigni, naley pamita o lekkim poruszaniu kóka w lewo lub prawo aby uatwi zazbienie sprzga napdu rcznego. Przy otwieraniu lub zamykaniu armatury kókiem napdu rcznego, nie przykada nadmiernej siy przy krceniu kókiem, poniewa moe to spowodowa kilkukrotne przekroczenie 33

36 momentu lub siy znamionowej co moe skutkowa zarówno uszkodzeniem podzespoów siownika jak i armatury. Dla siownika a przyoona sia do kóka rcznego nie powinna przekroczy 50N (5kG), dla siownika b nie powinna przekroczy 80N (8kG) a dla siownika c 100N (10kG). W przypadku gdy przekadnia napdu rcznego ma przeoenie 1:4, co wystpuje w siownikach X -7_- gdy nastpna liczba w kodzie (w miejscu podkrelnika) jest wiksza od 8 lub w siownikach X -8(9)_- gdy nastpna liczba w kodzie jest wiksza od 10, przyoona sia do kóka rcznego nie powinna przekroczy dla siownika a 0,2kN (20kG), a dla siowników b i c 0,3kN (30kG). 9. Konserwacja Ostrzeenie Prace konserwacyjne mog by wykonywane wycznie przez dowiadczonych i przeszkolonych pracowników posiadajcych dopuszczenie do prac przy urzdzeniach elektrycznych w przestrzeniach zagroonych wybuchem, zgodnie z obowizujcymi przepisami bhp. Przy pracach konserwacyjnych w przestrzeniach zagroonych wybuchem naley stosowa si do zalece i wymaga normy PN-EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 17: Kontrola i konserwacja instalacji elektrycznych. W przypadku koniecznoci wykonania prac w siownikach z otwart obudow i z wczonym zasilaniem, naley mie pewno, e na czas trwania prac nie ma zagroenia wybuchem. Zgodnie z norm PN-EN Atmosfery wybuchowe -- Cz 17: Kontrola i konserwacja instalacji elektrycznych jest wymagane regularne wykonywanie okresowych kontroli i konserwacji. Zaleca si raz w miesicu dokona kontroli wzrokowej siownika, która powinna obejmowa: Sprawdzenie, czy nie ma zewntrznych uszkodze, odprysków powoki lakierniczej, wycieków, Ogldziny poczerubowych zczy ognioszczelnych, Sprawdzenie szczelnoci i mocowania wpustów kablowych i zalepek, Ogldziny kabli przyczeniowych i mocowania przewodu ochronnego. W przypadku stwierdzenia uszkodze powoki lakierniczej naley oczyci i zabezpieczy odkryte powierzchnie farb aby unikn korozji, która przy uderzeniu obcego metalowego ciaa sprzyja powstaniu iskier mechanicznych. Okresowo, zgodnie z zaleceniami wewntrznymi, naley dokonywa kontroli szczegóowej, która oprócz kontroli wzrokowej powinna obejmowa: 34

37 Zdjcie pokrywy listwy zaciskowej i obejrzenie pocze przewodów na zaciskach, czy nie ma przebarwie oznaczajcych zbyt wysoki poziom temperatury, sprawdzenie momentów dokrcania pocze rubowych szczególnie w miejscach gdzie wystpuj drgania, kontrol zcz ognioszczelnych pokazanych na Rysunkach 9 i 10 pod wzgldem zanieczyszcze i korozji. Ostrzeenie W przypadku demontau podzespoów ze zczami ognioszczelnymi naley mie pewno, e na czas trwania prac zostao cakowicie odczone napicie lub nie ma zagroenia wybuchem. Zcza ognioszczelne mog by czyszczone wycznie chemicznie. Nie wolno naraa je na adne uszkodzenia mechaniczne. W przypadku wtpliwoci mona skontrolowa szczeliny zcz ognioszczelnych i porówna z wymaganiami podanymi na Rysunkach 9 i 10. Przed ponownym montaem podzespoów ze zczami ognioszczelnymi naley zcza pokry cienk warstw wazeliny technicznej oraz sprawdzi elementy uszczelniajce. W razie potrzeby wymieni na identyczne. W przypadku zauwaenia usterek naley je bezzwocznie naprawi. Stosowa wycznie oryginalne czci zamienne. W przypadku wtpliwoci skontaktowa si z dostawc. 10. Podsumowanie zidentyfikowanych zagroe W siownikach typoszeregu X Ex tam gdzie zastosowano ochron za pomoc bezpieczestwa konstrukcyjnego c zidentyfikowano trzy moliwe róda zaponu: gorce powierzchnie, elektryczno statyczna i iskry mechaniczne od uderzenia obcego metalowego ciaa o obudow siownika. Siowniki obrotowe W siownikach obrotowych ochron za pomoc bezpieczestwa konstrukcyjnego c zapewniono dla komory przekadni limakowej i zespou napdu rcznego. Gorce powierzchnie zostay okrelone dla maksymalnej dopuszczalnej czstoci pracy S2 15 min, a dla siowników liniowych S2 5min. W przekadni zastosowano smar pópynny z grupy EP, który oprócz dobrych wasnoci smarnych spenia funkcj czynnika chodzcego, temperatura zaponu tego smaru jest powyej 204 ºC, co przypadku wycieku nie stanowi zagroenia zaponem. Stopie ochrony IP67 zabezpiecza przed dostaniem si pyu i wody. Dobrano waciwe materiay ukadu limak limacznica. Elektryczno statyczna dotyczy uchwytu kóka napdu rcznego. Dobrano materia, którego rezystancja powierzchniowa jest mniejsza od 1 G 35

38 Iskra mechaniczna od uderzenia obcego ciaa nie powstanie, bo obudowa siownika jest wykonana ze stopu aluminium. Siowniki wahliwe Siownik wahliwy powstaje w wyniku poczenia siownika obrotowego z moduem wahliwym, który ma zastosowan ochron za pomoc bezpieczestwa konstrukcyjnego c. Zagroenia i zastosowane rodki zapobiegawcze s takie same jak dla siownika obrotowego. Dla moduu wahliwego z podstaw, która jest wykonana z eliwa zagroenie stanowi dodatkowo iskra mechaniczna powstaa od uderzenia obcego metalowego ciaa o obudow. Uycie narzdzi o masie 0,5kg nie stanowi zagroenia poniewa przy upadku z wysokoci nawet 2m nie powstanie efektywne ródo zaponu. Zabezpieczenie stanowi powoka lakiernicza. Siownik liniowy Siownik liniowy powstaje w wyniku poczenia siownika obrotowego z moduem liniowym, który ma zastosowan ochron za pomoc bezpieczestwa konstrukcyjnego c. Dla siowników liniowych ze wzgldu na gorce powierzchnie dopuszcza si prac S2 tylko do 5 min. Zagroenia i zastosowane rodki zapobiegawcze s takie same jak dla siownika obrotowego. Dla moduu liniowego, którego elementy zewntrzne s stalowe, zagroenie moe stanowi iskra mechaniczna powstaa od uderzenia obcego metalowego ciaa o obudow. Uycie narzdzi o masie 0,5kg nie stanowi zagroenia poniewa przy upadku z wysokoci nawet 2m nie powstanie efektywne ródo zaponu. W moduach wahliwym i liniowym dodatkowym utrudnieniem powstania iskry mechanicznej s powoki lakiernicze i cynkowanie elementów zewntrznych. 11. Transport i przechowywanie Zaleca si transport siowników osonitych foli na paletach zabezpieczajc je przed przesuwaniem. Siowniki naley przechowywa w pomieszczeniach magazynowych. Siowników nie naley przechowywa w atmosferze silnie korodujcej. 12. Kodowanie siownika Sposób zamawiania siowników sterowniczych XS Ex opisano poniej 36

39 SIOWNIK STEROWNICZY XS Ex OBROTOWY Ex Un = 3x0,4 kv, praca S2 15 min. WYPOSAENIE STANDARDOWE: Wykonanie - stopie ochrony IP67 STANDARD - - podwójne wyczniki drogi X-MATIK ze sterownikiem w siowniku M - podwójne wyczniki momentu - automatyczne zasprzglanie Moment znamionowy napdu 30Nm a0 60Nm a1 60Nm b0 WYPOSAENIE STANDARDOWE 120Nm b1 X- MATIK: 120Nm c0 240Nm c1 - sterowanie sygn. zdalnym 24V DC - praca z podtrzymaniem sygnau Prdko [obr/min] lub bez tryb pracy zdalnej, lokalnej przeczanie trybu pracy na 32 7 stacyjce siownika lub zdalnie moliwo blokowania 63 9 przeczania Z / L Droga [obroty] - separacja galwaniczna sygnaów sygnalizacja ruchu i pooe 5,6 2 kracowych sygnalizacja gotowoci 11 4 elektrycznej cznik bezstykowy elektryczne odzyskowe Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna 30 7 hamowanie silnika Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna zabezpieczenie termiczne silnika Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna zabezpieczenie zanikowo-fazowe Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna automatyczna korekta faz Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna UWAGA: Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna Dla siownika X-MATIK dodatkowa Uwaga przy przyczu A wymagana rura ochronna litera na kocu kodu oznacza: Sygna zwrotny M - X-MATIK z moduem Bez sygnau zwrotnego 0 komunikacyjnym MODBUS Impulsator - sygna beznap. (styk) pulsujcy podczas ruchu 1 Sygna 4 20 ma 2 Wprowadzenia kabli Bez wpustów kablowych (zalepki 6 szt.) 0 Wpusty kablowe "e" M25x1,5; M32x1,5 i 4 zalepki 1 Wpusty kablowe "e" M32x1,5; M32x1,5 i 4 zalepki 2 Wpusty kablowe "e" M25x1,5; M32x1,5; M32x1,5 i 3 zalepki 3 Wpusty kablowe inne (poda w zamówieniu jakie) 4 Dodatkowe wyposaenie elektryczne bez grzaki 0 z grzak i termostatem 1 Typ przycza tuleja przyczeniowa B1 (wg normy ISO 5210) 0 tuleja przyczeniowa B3 (wg normyiso 5210) 1 tuleja przyczeniowa adaptowana do armatury 2 przycze typu A z gwintem TR (poda gwint) 3 Dodatkowe wyposaenie mechaniczne bez rury ochronnej 0 z rur ochronn 250 mm 1 z rur ochronn 500 mm 2 z rur ochronn 750 mm 3 inna dugo (poda w zamówieniu jaka) 4 Mechaniczny wska nik pooenia Bez mechanicznego wskanika pooenia 0 Z mechanicznym wskanikiem pooenia 1 Zabezpieczenie termiczne silnika Czujnik PTC 0 Wycznik bimetalowy 1 Wydanie4 padziernik

40 Regulacyjny Sterowniczy Regulacyjny Sterowniczy KODOWANIE MODUU WAHLIWEGO SIOWNIKA X Moment znamionowy 250Nm 500Nm 500Nm 1000Nm Rodzaj wykonania Lewe (mocowanie siownika obrotowego) L 0 Prawe (mocowanie siownika obrotowego) R 1 Lewe (mocowanie siownika obrotowego) R 2 Prawe (mocowanie siownika obrotowego) L 3 W - - Ex Sposób montau Bez podstawy 0 Z podstaw 1 Typ przycza do urzdzenia nastawczego tuleja przyczeniowa B1 (wg normy ISO 5210) 0 tuleja przyczeniowa B3 (wg normyiso 5210) 1 tuleja przyczeniowa adaptowana do armatury 2 waek do przyczenia korby 3 Wyposaenie dodatkowe Bez wyposaenia 0 Korba staa 1 Korba regulowana 2 Korba staa + cigno 3 Korba regulowana + cigno 4 Mocowanie cigna do urzdzenia wykonawczego Bez 0 Nakadka ze stokiem Morse'a 1 Tulejka ze stokiem Morse'a 2 UWAGI: sierpie Ilo obrotów na 90 stopni wynosi 4, Od strony napdu modu Wa posiada przycze F07, Wb - F Od strony urzdzenia nastawczego modu Wa posiada przycze F10, Wb - F Modu wahliwy jest dostarczany z tulej przyczniow do siownika obrotowego. 5. Wykonanie prawe i lewe opisuje rysunek. a b Wykonanie lewe-l Obracanie kókiem napdu rcznego w prawo, powoduje obrót wau wejciowego moduu wahliwego w prawo i obrót korby w lewo. Wykonanie lewe-r Obracanie kókiem napdu rcznego w prawo, powoduje obrót wau wejciowego moduu wahliwego w prawo i obrót korby w prawo. Wykonanie prawe-r Obracanie kókiem napdu rcznego w prawo, powoduje obrót wau wejciowego moduu wahliwego w prawo i obrót korby w prawo. Wykonanie prawe-l Obracanie kókiem napdu rcznego w prawo, powoduje obrót wau wejciowego moduu wahliwego w prawo i obrót korby w lewo. 38

41 KODOWANIE MODUU LINIOWEGO SIOWNIKA X L Ex Regulacyjny Sterowniczy Regulacyjny Sterowniczy Sia znamionowa 10 kn 20 kn 20 kn 40 kn Skok do 50mm 1 do 100 mm 2 do 125 mm 3 do 150 mm 4 do 200 mm 5 a b Rodzaj wykonania Lewe (obrót w lewo - cofanie tulei) 0 Prawe (obrót w prawo - cofanie tulei) 1 Konierz przyczeniowy Konierz F07 dla moduu La 1 Konierz F10 dla moduu La, Lb 2 Gwint trzpienia Gwint trzpienia w module La M12x1,25 1 Gwint trzpienia w module La M16x1,5 2 Gwint trzpienia w module Lb M20x1,5 3 Wyposaenie dodatkowe Bez przycza 0 "cznik (poda dane zaworu) 1 Przycze (jarzmo +cznik poda dane zaworu) 2 UWAGI: 1. Modu liniowy jest dostarczany z tulej przyczniow do siownika obrotowego. 2. Wysuw tulei na 1 obrót w module La i Lb wynosi 5 mm. Przykady zamawiania: 1. Siownik sterowniczy obrotowy (XS Ex): XSa Ex co oznacza: Siownik sterowniczy obrotowy w wersji standard do pracy w przestrzeniach zagroonych wybuchem, moment znamionowy 60 Nm, prdko 20 obr/min, droga 11 obrotów, bez wpustów kablowych, z tulej przyczeniow B3, z mechanicznym wskanikiem pooenia, przeznaczony do pracy w przestrzeniach zagroonych wybuchem (Ex). 39

42 2. Siownik sterowniczy obrotowy (X-MATIK Ex): XSMb Ex co oznacza: Siownik sterowniczy obrotowy X-MATIK Ex (posiada wbudowany elektroniczny sterownik i stacyjk sterowania lokalnego), moment znamionowy 120 Nm, prdko 20 obr/min, droga 11 obrotów, z trzema wpustami kablowymi e, jeden M25x1,5 i dwa M32x1,5; z tulej przyczeniow B3, z mechanicznym wskanikiem pooenia, przeznaczony do pracy w przestrzeniach zagroonych wybuchem (Ex). 3. Siownik sterowniczy wahliwy: XSMb Ex/Wb Ex co oznacza: Siownik sterowniczy obrotowy X-MATIK (posiada wbudowany elektroniczny sterownik i stacyjk sterowania lokalnego) z moduem wahliwym, wykonanie prawe, moment znamionowy 1000 Nm, prdko 4 obr/min (4s/90 stopni), droga 90 stopni z dwoma wpustami kablowymi e, M25x1,5 i M32x1,5 w napdzie obrotowym, z tulej przyczeniow B3, bez mechanicznego wskanika pooenia w napdzie obrotowym, przeznaczony do pracy w przestrzeniach zagroonych wybuchem (Ex). 4. Siownik sterowniczy liniowy: XSMb Ex/Lb Ex co oznacza: Siownik sterowniczy obrotowy X-MATIK (posiada wbudowany elektroniczny sterownik i stacyjk sterowania lokalnego) z moduem liniowym, sia znamionowa 40 kn, prdko 80 mm/min (16obr/min x skok ruby mod. liniowego /5mm/), max. droga 40 mm (8obr x skok ruby mod. liniowego /5mm/), konierz przyczeniowy mod. liniowego F10, gwint trzpienia w module M20x1,5, z dwoma wpustami kablowymi e, M25x1,5 i M32x1,5 w napdzie obrotowym, bez mechanicznego wskanika pooenia w napdzie obrotowym, przeznaczony do pracy w przestrzeniach zagroonych wybuchem (Ex). Gdyby zawór mia skok 50 mm zamiast 40mm, naley zamówi siownik sterowniczy XSMb / Lb Ex. 13. Serwis - naprawy Producent ZAK!AD PRODUKCJI URZDZE AUTOMATYKI Sp. z o.o. z siedzib we Wrocawiu zastrzega sobie naprawy siowników typoszeregu X Ex. 14. Czci zamienne Czci zamienne zostay przedstawione na Rysunkach 14, 15 i 16. Rysunek 14 pokazuje czci zamienne przekadni gównej 40

43 siownika obrotowego, natomiast Rysunki 15 i 16 przedstawiaj czci zamienne bloku sterowania XS Ex i XSM Ex. Przy zamawianiu czci zamiennych naley poda numer fabryczny i peny kod siownika np. XSMa Ex. 15. Utylizacja Utylizacja materiaów z opakowania Materiay z opakowania nadaj si do cakowitej utylizacji. Naley pozbywa si ich zgodnie z lokalnymi przepisami wykonawczymi dotyczcymi usuwania odpadów. Utylizacja produktu Urzdzenia nie wolno wyrzuca wraz ze zwykymi odpadami! W przypadku, gdy nie jest uzasadniona ekonomicznie naprawa zuytych lub zniszczonych siowników naley je zomowa. Dokona tego naley w sposób nastpujcy: dosta si do komór gdzie znajduje si smar pópynny, usun go i przekaza firmie dopuszczonej do utylizowania przepracowanych olejów i smarów, zdemontowa urzdzenia elektryczne i elektroniczne oraz zgodnie z lokalnymi przepisami wykonawczymi, posegregowa je i dostarczy do odpowiedniego zakadu utylizacji, oddzieli od siebie czci metalowe (stopy aluminiowe, stale, metale kolorowe), z tworzyw sztucznych oraz gumowe i rozdysponowa do zakadów zajmujcych si przetwarzaniem i zagospodarowywaniem odpadów przemysowych i zuytych urzdze. 16. Kontakt Producent: ZAK"AD PRODUKCJI URZDZE AUTOMATYKI Sp. z o.o. Ul. Tczowa 57, Wrocaw, Fax , zpua@zpua.pop.pl Dzia Marketingu i Sprzeday tel lub Informacje techniczne tel wew.36 Zakad Automatyki Przemysowej INTEC Sp. z o.o. Ul. Bacciarellego 54, Wrocaw tel fax wew.16 .biuro@intec.com.pl, 41

44

45

46

47

48

49 Arkusz ZAKŁAD PRODUKCJI URZ DZE AUTOMATYKI Sp. z o.o. WROCŁAW Nazwa Rysunek 4

50 PE ZACISK 29 ZACISK 40 ZACISK 39 ZACISK 38 ZACISK 38 ZACISK PE ZACISK PE ZACISK 8 ZACISK 28 ZACISK 27 ZACISK 26 ZACISK 25 ZACISK 24 ZACISK 23 ZACISK 22 ZACISK 21 ZACISK 20 ZACISK 19 ZACISK 18 ZACISK 17 ZACISK 16 ZACISK 15 ZACISK 14 ZACISK 13 ZACISK 12 ZACISK 11 ZACISK 37 ZACISK 7 ZACISK 10 ZACISK 37 ZACISK 6 ZACISK 9 ZACISK 36 ZACISK 5 ZACISK 9 ZACISK 35 ZACISK 4 ZACISK 34 ZACISK 3 ZACISK 33 ZACISK 2 ZACISK 32 ZACISK 1 ZACISK 31 ZACISK 1 ZACISK 30 Nazwa Listwa zaciskowa siownika sterowniczego X-MATIK Ex Rysunek 5 ZAKAD PRODUKCJI URZ DZE! AUTOMATYKI Sp. z o.o. WROCAW Instrukcja obsugi XS Ex i X-MATIK Ex Arkusz Wydanie 4 Data / 1