This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 2, Streszczenie U pacjentów z brakami całkowitymi w uzębieniu wraz z upływem czasu dochodzi do zmian zanikowych w strukturach jamy ustnej, które mogą skutkować trudnościami w użytkowaniu uzupełnień protetycznych. W związku z brakiem odpowiedniej retencji i stabilizacji przemieszczających się protez, podłoże protetyczne staje się podatne na urazy mechaniczne. Zabiegiem usprawniającym wydolność funkcjonalną protez ruchomych jest ich podścielenie. Jednakże dotychczas stosowane w tym celu materiały w większości charakteryzują się niekorzystną wytrzymałością mechaniczną i podatnością na nasiąkanie płynami jamy ustnej. Pewnym rozwiązaniem problemów związanych z użytkowaniem uzupełnień protetycznych przez pacjentów z ograniczoną wydolnością podłoża protetycznego może stać się materiał Plastitanium, (Pressing Dental, Włochy) z którego możliwe jest wykonanie elastycznej wkładki podścielającej protezę. W pracy przedstawiono etapy wykonawstwa klinicznego i laboratoryjnego protezy całkowitej dolnej z równoczesnym podścieleniem materiałem Plastitanium. 128 Podścielenie protez techniką wtrysku termicznego opis przypadku Denture relining using the high-temperature injection technique. A case report Dominika Gawlak 1, Katarzyna Mańka-Malara 1, Dominika Zelik 1, Robert Łojszczyk 2 1 Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska 2 Zakład Propedeutyki i Profilaktyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: dr hab. L. Wagner HASŁA INDEKSOWE: podścielenie, materiał elastyczny, technologia wtrysku termicznego, materiały termoplastyczne, Plastitanium KEY WORDS: relining, resilent materials, injection molding, thermoplastic materials, Plastitanium Summary Prosthetic base after many years of using complete dentures in edentulous patients or after surgical treatment in the face and mouth area is prone to mechanical trauma connected with use of dental prosthesis. Atrophic changes in oral cavity structures in this group of patients result in the insufficient retention and denture stabilization. The relining technique can enhance their function. However, materials for denture relining used to date are characterized by disadvantageous mechanical properties and absorption of the oral cavity fluids. Plastitanium material (Pressing Dental, Italy) that can be used to prepare elastic insert for denture, may be a solution for the treatment of patients with poor viability of prosthetic base. In this paper the clinical and laboratory preparation of complete denture relining with use of Plastitianium material is presented.

2 Wstęp Protezy stomatologiczne są wykonywane w celu zastąpienia utraconych tkanek jamy ustnej oraz odtworzenia funkcji układu stomatognatycznego. Występująca resorpcja kości zazwyczaj powoduje spadek retencji i stabilizacji uzupełnień protetycznych, prowadząc do problemów w ich użytkowaniu. Dochodzić może wówczas do traumatyzacji błony śluzowej przez twardą płytę protezy. Również określone warunki w jamie ustnej, takie jak: typ II i IV podłoża według Supple a, niekorzystnie usytuowane ujścia nerwów, wyrośla kostne, szczególnie te pokryte cienką błoną śluzową, powodują dolegliwości bólowe niekiedy uniemożliwiające użytkowanie protez (1-5). W takich sytuacjach wskazane jest ich podścielenie, które polega na uzupełnieniu wewnętrznej strony płyty protezy, umożliwiające ponowne dokładne jej przyleganie do podłoża i eliminację negatywnych skutków zaniku podłoża protetycznego (6). Podścielenie protezy może być wykonane w przypadku podłoża kostnego, którego resorpcja jest umiarkowana, i które pokryte jest zdrową błoną śluzową bez zmian patologicznych i odleżyn. Dodatkowo kwalifikacja do zabiegu podścielenia może dotyczyć tylko pacjentów z zachowaną prawidłową wysokością zwarcia, zadowalającym wyglądem estetycznym i prawidłową wymową zaakceptowaną zarówno przez lekarza, jak i pacjenta, niezgłaszających dolegliwości ze strony stawów skroniowo-żuchwowych (7). Podścielenie może być wykonane metodą bezpośrednią, na jednej wizycie w gabinecie stomatologicznym lub metodą pośrednią, kiedy po pobraniu wycisku przez lekarza procedura jest przeprowadzana w pracowni technicznej. Sposób pierwszy stosowany jest przy niewielkich zanikach wyrostka zębodołowego. Najczęściej stosowane w takich przypadkach tworzywo elastyczne zostaje rozprowadzone na wewnętrznej stronie odpowiednio Podścielenie protez przygotowanej protezy i ukształtowane podczas ruchów czynnościowych. Metoda pośrednia stosowana jest w przypadku bardziej rozległych zaników podłoża, w celu poprawy stabilizacji protezy oraz u pacjentów po rozległych zabiegach chirurgicznych. W metodzie tej na dotychczas użytkowanej przez pacjenta protezie pobierany jest wycisk czynnościowy przy ustach otwartych lub zamkniętych, a w pracowni materiał wyciskowy zostaje zamieniony na tworzywo akrylowe lub elastyczne (7). Obecnie w procedurze podścielenia protez znajdują zastosowanie masy akrylowe i silikonowe (1, 5, 8). Pierwsze z wymienionych są kopolimerami metakrylanu etylu i alkoholi, polimeryzowanymi na gorąco lub żelowanymi na zimno. W celu uzyskania właściwości elastycznych poddawane są procesowi plastyfikacji zewnętrznej lub wewnętrznej. Materiały te ze względu na budowę chemiczną bardzo dobrze łączą się z akrylową płytą protezy, ale w związku ze stosunkowo szybką utratą plastyfikatora, przez krótki czas pozostają miękkie w jamie ustnej, po czym stają się kruche, podatne na uszkodzenia i sorpcję płynów (8, 9, 11, 12). Masy silikonowe chemicznie są krzemo-organicznymi kauczukami, które mogą być wulkanizowane w temperaturze pokojowej lub w wysokich temperaturach. Masy te nie łączą się chemicznie z tworzywem protezy. W celu uzyskania adhezji materiału do akrylowej płyty protezy stosowane są substancje łączące - bondy (9). Silikony przez długi czas utrzymują elastyczność w jamie ustnej pacjenta, ale są bardziej podatne niż tworzywa akrylowe na kolonizację przez drobnoustroje. Materiały te są mało odporne na czynniki abrazyjne oraz chemiczne preparaty czyszczące (8). Celem pracy było przedstawienie etapów wykonawstwa klinicznego i laboratoryjnego protezy całkowitej z równoczesnym podścieleniem w postaci elastycznej wkładki wykonanej z materiału Plastitanium. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 2 129

3 D. Gawlak i inni Ryc. 1. Zdjęcie wewnątrzustne stan jamy ustnej przed leczeniem. Ryc. 3. Puszka polimeryzacyjna po usunięciu płyty protezy próbnej. Opis przypadku Pacjentka w wieku 72 lat z całkowitymi brakami uzębienia (ryc. 1), zgłosiła się w celu wykonania nowych uzupełnień protetycznych. Głównym problemem podawanym przez pacjentkę był brak utrzymania protezy dolnej, związane z tym trudności w spożywaniu pokarmów i mowie oraz regularnie pojawiające się bolesne odleżyny na błonie śluzowej. W badaniu klinicznym stwierdzono znaczny zanik podłoża kostnego części zębodołowej żuchwy, duże napięcie i niepodatność błony śluzowej pokrywającej żuchwę oraz ruchomy wyrostek zębodołowy szczęki. Po analizie stanu klinicznego podjęto decyzję o wykonaniu nowych Ryc. 2. Wycisk czynnościowy podłoża protetycznego w żuchwie. Ryc. 4. Przekładka silikonowa. protez całkowitych: górnej metodą tradycyjną oraz dolnej z podścieleniem w postaci elastycznej wkładki z materiału Plastitanium (Pressing Dental, Włochy). Początkowe etapy kliniczne i laboratoryjne nie odbiegały od faz konwencjonalnego wykonawstwa akrylowych protez całkowitych. Pobrano wyciski anatomiczne masą alginatową na łyżkach standardowych i następnie wykonano wyciski czynnościowe pastą tlenkowo-cynkowo-eugenolową na indywidualnych łyżkach akrylowych (ryc. 2). Po ustaleniu zwarcia centralnego z zastosowaniem wzorników zwarciowych wykonano protezy próbne. Po tym etapie model żuchwy wraz z dolną protezą próbną umieszczono w specjalnej puszce stosowanej w technice wtrysku trmicznego. 130 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 2

4 Ryc. 5. Przekładka silikonowa na powierzchni dośluzowej spolimeryzowanej płyty protezy. Ryc. 7. Proteza i odłączona wkładka z materiału Plastitanium. Następnie, po wyparzeniu wosku w celu przygotowania miejsca na materiał Plastitanium (ryc. 3), na wyrostku odwzorowanym na modelu gipsowym, usytuowana została warstwa silikonu do puszkowania. Po zwulkanizowaniu silikon ukształtowano na pożądaną grubość około 2 mm, uzyskując w ten sposób silikonową przekładkę. Pozostawiono wolny obszar okolicy trójkątów zatrzonowych w celu ochrony przed rozgniataniem materiału pod wpływem sił żucia. Przygotowaną przekładkę z silikonu umieszczono w puszce i po izolacji gipsu przygotowany w sposób tradycyjny akryl, poddano polimeryzacji. Po jej zakończeniu na dośluzówkowej powierzchni protezy opracowano rowki retencyjne w celu stworzenia zaczepów Podścielenie protez Ryc. 6. Proteza wraz z wkładką z materiału Plastitanium po uwolnieniu z puszki. Ryc. 8. Zdjęcie wewnątrzustne stan po leczeniu, proteza dolna podścielona materiałem Plastitanium. mechanicznych dla wkładki elastycznej stanowiącej podścielenie. W gipsie znajdującym się w puszce polimeryzacyjnej utworzono 3 kanały wtryskowe, usunięto przekładkę silikonową, po izolacji gipsu lakierem i po złożeniu obu części puszki umieszczono ją w urządzeniu do wtrysku termicznego, w którym uprzednio osadzono nabój wtryskowy z materiałem Plastitanium (ryc. 4-6). Podczas procesu wprowadzania materiału do puszki zastosowano określone parametry: temperatura wtrysku 165 C, czas topienia 20 min, czas chłodzenia 20 min, wentylator ON [włączony], ciśnienie 4 bary, prędkość wtrysku wolna. Protezę uwolnioną z puszki opracowano, wypolerowano i przekazano pacjentce do użytkowania (ryc. 7, 8). PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 2 131

5 D. Gawlak i inni Pacjentka została szczegółowo poinstruowana o konieczności i sposobie przeprowadzania codziennych zabiegów higienicznych oraz wizytach kontrolnych. Na kolejnych wizytach pacjentka zgłaszała bardzo dobrą stabilizację protezy, poprawę jej funkcjonowania w zakresie spożywania pokarmów i mowy oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z oddziaływaniem twardej płyty protezy na błonę śluzową. Podsumowanie Niedogodności związane z użytkowaniem protez mogą ulec zmniejszeniu dzięki zastosowaniu, z wykorzystaniem technologii wtrysku termicznego, nowego materiału podścielającego o nazwie Plastitanium. Materiał ten pod względem chemicznym składa się z żywicy winylowej z dodatkiem tytanu, a jego połączenie z akrylową płytą protezy uzyskuje się dzięki retencji mechanicznej poprzez uformowanie zagłębień w płycie protezy i wypustek na powierzchni elastycznej wkładki. Ze względu na niską sorpcję płynów dołączane podścielenie z materiału Plastitanium dobrze sprawdza się w warunkach panujących w jamie ustnej, jest odporne na działanie kwasów, wysokie ph, a dzięki wysokiej elastyczności zapewnia zwiększenie retencji i stabilizacji protezy (13-15). Połączenie mechaniczne pomiędzy wkładką a akrylem sprawia, że w razie konieczności jej wymiana nie jest skomplikowana. Podścielanie protez materiałem Plastitanium z wykorzystaniem metody wtrysku termicznego umożliwia uzyskanie zadowalającej stabilizacji i retencji protez całkowitych. Dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo występowania odleżyn na twardym i niepodatnym podłożu protetycznym podczas użytkowania protez. Połączenie mechaniczne pomiędzy wkładką a akrylem sprawia, że jej wymiana nie wymaga ponownego wykonywania, w specjalny sposób skonstruowanej protezy. Materiał Plastitanium może stać się korzystną alternatywą dla miękkich podścieleń wykonywanych z materiałów silikonowych i akrylowych o czym zadecydują dalsze obserwacje kliniczne. Piśmiennictwo 1. Kulczyńska J., Szymańska-Kozula R.: Elastyczne materiały do podścielenia protez. Poradnik Stomatologiczny, 2010, X, 10, Kucharski Z.: Podścielenia protez ruchomych z wykorzystaniem materiałów elastycznych przyczyny niepowodzeń. Protet. Stomatol., 2012, LXII, 1, Piotrowski P., Szygenda A.: Zaniki kostne podłoża protetycznego pod protezami ruchomymi. Opis przypadków. Dental Forum, 2005, XXXIII, 2, Braden M., Wright PS., Parker S.: Soft lining materials a review. J. Prosth. Dent., 1995, 3, Santawisuk W., Kanchanavasita W., Sirisinha C., Harnirattisai C.: Mechanical properties of experimental silicone soft lining materials. Dental Materials Journal, 2013, 32, 6, Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa Bogucki Z.: Wysokość zwarcia w protezach ruchomych wyścielonych elastycznymi tworzywami. Protet. Stomatol., 2006, LVI, 4, Krysiński S., Prowans K., Uchacz H.: Tworzywa miękkie w protetyce stomatologicznej. Czas. Stomat., 1994, XLVII, 8, Kucharski Z.: Własności fizyczne materiałów elastycznych stosowanych w protetyce stomatologicznej. Protet. Stomatol., 2008, LVIII, 3, Bogucki Z., Nowakowska D., Sobolewska A.: 132 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 2

6 Wpływ budowy chemicznej miękkich mas wyścielających na siłę połączenia z płytą protezy. Protet. Stomatol., 2003, LIII, 5, Bogucki Z.: Porównanie w warunkach labolatoryjnych twardości mas Ivoseal i Visco-Gel do tymczasowego wyścielania protez. Dent. Med. Probl., 2007, 44, 2, Bogucki Z.: Porównanie w warunkach labolatoryjnych wodochłonności tworzyw elastycznych Ivoseal i Visco-Gel do tymczasowego wyścielania protez ruchomych. Dent. Med. Probl., 2006, 43, 4, Kochanek-Karpińska M., Karpiński A.: Podścielenie protez Miękkie podścielenie dolnej protezy całkowitej. Dental Labor, 2012, 1, Klepka T., Zgierski P.: Charakterystyka metod wtryskiwania do zastosowań medycznych. Postępy nauki i techniki, 2011, 8, Polanowski K.: Protezy elastyczne i wykorzystanie technologii tworzyw termoplastycznych w praktyce stomatologicznej. Magazyn Stomatologiczny, 2013, 4, Zaakceptowano do druku: r. Adres autorów: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 2 133