EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

Transkrypt

1 ARKUSZ ZAWIERA INFORMAJE PRAWNIE RONIONE DO MOMENTU ROZPOZIA EGZAMINU! Miejsce na naklejk M-P1_1P-08 EGZAMIN MATURALNY Z EMII MAJ ROK 008 POZIOM PODSTAWOWY zas pracy 10 minut Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron (zadania 1 30). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin.. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu. 3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz pamitaj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel. 6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 7. Moesz korzysta z karty wybranych tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora. 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL. Nie wpisuj adnych znaków w czci przeznaczonej dla egzaminatora. yczymy powodzenia! Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma cznie 50 punktów Wypenia zdajcy przed rozpoczciem pracy PESEL ZDAJEGO KOD ZDAJEGO

2 Zadanie 1. (3 pkt) Przeanalizuj pooenie strontu (Sr) w ukadzie okresowym pierwiastków, a nastpnie uzupenij ponisz tabel, wpisujc w pust kolumn liter P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub liter F, jeeli jest ono faszywe. Na podstawie pooenia strontu w ukadzie okresowym pierwiastków mona stwierdzi, e 1. atom strontu ma elektrony walencyjne, które w stanie podstawowym znajduj si na pitej powoce.. stront jest niemetalem. F 3. stront jest aktywniejszy od wapnia. P 4. stront nie reaguje z kwasem solnym. F 5. tlenek strontu ma charakter zasadowy. P P Informacja do zadania. i 3. W skorupie ziemskiej wystpuje promieniotwórczy izotop Zadanie. (1 pkt) Okrel skad jdra atomowego tego izotopu rubidu. Liczba protonów = 37 Liczba neutronów = Rb, ulegajcy przemianie. Zadanie 3. (1 pkt) Uzupenij schemat opisanej przemiany, wpisujc symbol oraz liczb atomow i liczb masow powstajcego izotopu Rb Sr Zadanie 4. ( pkt) Sporód podanych waciwoci wybierz (i podkrel w kadym wierszu tabeli) te, które charakteryzuj sód i chlor w temperaturze pokojowej i pod cinieniem atmosferycznym. 1. Sód to ciao stae bezbarwne, czerwone, srebrzystobiae, óte hlor to gaz 1. bezbarwny, brunatnopomaraczowy, ótozielony. twarde, mikkie. bezwonny, o duszcym zapachu 3. przewodzce prd elektryczny, nieprzewodzce prdu elektrycznego 3. o gstoci wikszej od gstoci powietrza, o gstoci mniejszej od gstoci powietrza Na podstawie: J. iba, J. Trojanowska, M. Zootajkin Maa encyklopedia pierwiastków, Warszawa 1996

3 3 Zadanie 5. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat ilustrujcy proces rozpuszczania w wodzie pewnej substancji. woda kryszta roztwór Sporód zwizków, których wzory wymieniono poniej, wybierz ten, którego rozpuszczanie w wodzie mona przedstawi za pomoc tego schematu. Br 4 l Kl Wybrany zwizek: Kl Zadanie 6. (1 pkt) W tabeli podano wartoci temperatury topnienia i temperatury wrzenia wybranych substancji (mierzone pod cinieniem 1013 hpa). Wzór substancji Temperatura topnienia, o Temperatura wrzenia, o Br 7, 59,5 3 Br 93,7 3,6 NaBr 743,0 1391,0 Okrel stan skupienia wymienionych substancji w temperaturze pokojowej (ok. 0) i pod cinieniem 1013 hpa. Br : 3 Br: NaBr: cieky gazowy stay Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt

4 4 Informacja do zada W poniszej tabeli przedstawiono wartoci rozpuszczalnoci dwóch wybranych substancji w wodzie. Wzór Rozpuszczalno, g/100 g O zwizku a(o) 0,17 0,16 0,13 0,11 0,09 0,07 PbI 0,04 0,07 0,1 0,19 0,30 0,46 Na podstawie: W. Mizerski Tablice chemiczne, Warszawa 1997 Zadanie 7. (1 pkt) Narysuj wykres zalenoci rozpuszczalnoci a(o) i PbI w wodzie od temperatury. Kad lini podpisz wzorem odpowiedniej substancji. 0,50 PbI 0,40 Rozpuszczalno, g/100 g O 0,30 0,0 0,10 a(o) 0, Temperatura, Zadanie 8. ( pkt) Na podstawie wykresu oszacuj a) rozpuszczalno a(o) i PbI w wodzie w temperaturze 70. Rozpuszczalno a(o) : ok. 0,10 g/100 g O Rozpuszczalno PbI : ok. 0,5 g/100 g O b) temperatur, w której rozpuszczalno obu soli jest jednakowa. ok. 4

5 5 Zadanie 9. (1 pkt) Dokocz, wpisujc sowa ronie lub maleje, nastpujce zdania: Rozpuszczalno a(o) w wodzie maleje ze wzrostem temperatury. Rozpuszczalno PbI w wodzie ronie ze wzrostem temperatury. Zadanie 10. ( pkt) Dysponujesz trzema probówkami, w których znajduj si wodne rozcieczone roztwory wodorotlenku sodu, kwasu azotowego(v) oraz azotanu(v) sodu. Nie wiesz jednak, który roztwór znajduje si w której probówce. a) Sporód nastpujcych wskaników kwasowo-zasadowych wybierz jeden, za pomoc którego mona okreli zawarto kadej probówki: fenoloftaleina, oran metylowy, papierek uniwersalny. Wybrany wskanik: papierek uniwersalny b) Napisz przewidywane obserwacje, wpisujc do tabeli barwy, jakie wybrany wskanik przybiera w badanych roztworach. Barwa wskanika w roztworze wodorotlenku sodu kwasu azotowego(v) azotanu(v) sodu granatowa czerwona óta Zadanie 11. ( pkt) Okrel charakter chemiczny (kwasowy lub zasadowy) tlenku wapnia i tlenku siarki(vi). Napisz w formie czsteczkowej równania reakcji kadego z tych tlenków odpowiednio z wodorotlenkiem sodu lub z kwasem solnym. Tlenek harakter chemiczny tlenku Równanie reakcji ao zasadowy ao + l al + O SO 3 kwasowy SO 3 + NaO Na SO 4 + O Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt

6 6 Zadanie 1. ( pkt) Napisz w formie czsteczkowej a) równania reakcji, za pomoc których mona z siarki otrzyma tlenek siarki(vi). S O SO katalizator 3 SO O SO b) równanie reakcji otrzymywania tlenku wapnia z wglanu wapnia, zaznaczajc, w jakich warunkach zachodzi ta reakcja. temperatura 3 ao ao O Zadanie 13. (1 pkt) Kamie budowlany, zawierajcy wglan wapnia (ao 3 ) lub magnezu (MgO 3 ), atwo ulega atakowi kwanego opadu atmosferycznego, w wyniku którego powstaj rozpuszczalne w wodzie sole wapnia lub magnezu. Na podstawie: Peter O Neill, hemia rodowiska, Warszawa Wrocaw 1997 Dokocz poniszy schemat tak, aby otrzyma skrócony jonowy zapis równania opisanej reakcji z udziaem wglanu wapnia. ao3 a + + O + O Zadanie 14. ( pkt) Przeprowadzono dowiadczenie, którego przebieg zilustrowano na poniszym rysunku. I II K (s) Na SO 4(aq) O Bal (aq) Napisz w formie jonowej równania reakcji zachodzcych w probówkach I i II (w razie potrzeby skorzystaj z tablicy rozpuszczalnoci). Równanie I: Równanie II: K + O K + + O + Ba + + l + Na + + SO 4 BaSO 4 + Na + + l

7 7 Zadanie 15. ( pkt) Okrel stopnie utlenienia azotu w czsteczce i jonach, których wzory podano w tabeli. N NO 4 NO 3 stopie utlenienia azotu III III V Zadanie 16. (3 pkt) Tlenek chromu(iii) stapiany z wglanem potasu w obecnoci tlenu przeksztaca si w chromian(vi) potasu. Reakcja ta zachodzi wedug schematu: r O 3 + K O 3 + O temperatura K ro 4 + O a) Dobierz wspóczynniki stechiometryczne w równaniu tej reakcji, stosujc metod bilansu elektronowego. Bilans elektronowy: x (+e - ) = +4e - x 3 r O 3 + K O 3 + O K ro 4 + O x (-3e - ) = -6e - x Równanie reakcji: temperatura r O K O O 4 K ro O b) Napisz wzór substancji, która w tej reakcji peni rol utleniacza, i wzór substancji, która peni rol reduktora. Utleniacz: O Reduktor: r O 3 Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt

8 8 Informacja do zada Nadtlenek wodoru, O, to bezbarwna ciecz, której gsto w temperaturze 5 jest równa 1,44 g/cm 3. Temperatura topnienia O wynosi 0,4, a temperatura wrzenia 15. Nadtlenek wodoru jest silnym utleniaczem, moe równie dziaa jako reduktor. Jest bardzo sabym kwasem. Nadtlenek wodoru w postaci wodnego roztworu o steniu 30% masowych nosi nazw perhydrolu. Wodny roztwór O o steniu 6% masowych stosuje si do rozjaniania wosów, za wodny roztwór tego zwizku o steniu 3% masowych to woda utleniona, która jest uywana jako rodek bakteriobójczy. Na podstawie: L. Jones, P. Atkins hemia ogólna. zsteczki, materia, reakcje, Warszawa 004 Zadanie 17. ( pkt) Z powyszego tekstu wybierz trzy waciwoci fizyczne i trzy waciwoci chemiczne nadtlenku wodoru. Zapisz je w tabeli. fizyczne Waciwoci nadtlenku wodoru 1. bezbarwny 1. silny utleniacz chemiczne. gsto równa 1,44 g/cm 3. moe by reduktorem 3. temperatura wrzenia równa bardzo saby kwas Zadanie 18. (1 pkt) Sporód waciwoci chemicznych nadtlenku wodoru wybierz i podaj t, która decyduje o zastosowaniu tego zwizku (w postaci rozcieczonego wodnego roztworu) do rozjaniania wosów. Jest silnym utleniaczem. Zadanie 19. ( pkt) Oblicz, ile gramów nadtlenku wodoru znajduje si w 100 cm 3 perhydrolu wynosi 1,11 g/cm 3. perhydrolu. Gsto Obliczenia: Dane: V 100cm 3, d 1, 11g / cm 3, c 30% Szukana: i perhydrolu perhydrolu perhydrolu m O? m c m cp 100% mo m 100% O p perhydrolu perhydrolu c V d mperhydrolu Vperhydrolu dperhydrolu mo 100% p perhydrolu perhydrolu % 100 cm 1, 11 g / cm m, O 33 3 g 100% Odpowied: W 100 cm 3 perhydrolu znajduje si okoo 33,3 g nadtlenku wodoru.

9 9 Informacja do zadania 0. i 1. Nadtlenek wodoru jest zwizkiem nietrwaym. Ulega reakcji rozkadu wedug równania O O + O Reakcja ta w temperaturze pokojowej zachodzi powoli, lecz katalizuje j obecno rónych substancji, na przykad MnO. Zadanie 0. (1 pkt) Wykonano dowiadczenie, którego przebieg ilustruje poniszy rysunek. MnO woda utleniona Zapisz obserwacje, jakich mona byo dokona w czasie tego dowiadczenia. Po dodaniu MnO do wody utlenionej wydzielaj si pcherzyki gazu. Zadanie 1. ( pkt) Oblicz objto tlenu w warunkach normalnych, który powsta w wyniku rozkadu 85 g czystego nadtlenku wodoru. Obliczenia: Dane: m 85 g, V 3, 4 dm / mol, M 34 g / mol O mol Szukana: V? (warunki normalne) O O O + O mole mole + 1 mol no m O VO n O V mol, no, n O M V O m O M V O mol 3 85 g, 4 dm / mol VO 8 dm 34 g / mol Odpowied: Powstao okoo 8 dm 3 tlenu. 3 O O Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt 1 1 egzaminator! Uzyskana liczba pkt

10 10 Zadanie. ( pkt) Scharakteryzuj etan i etanol (w temperaturze pokojowej i pod cinieniem atmosferycznym), wybierajc ich waciwoci sporód podanych poniej i wpisujc je w odpowiednie kolumny tabeli. 1. gaz, ciecz, ciao stae. bezbarwny, barwny 3. dobrze rozpuszczalny w wodzie, praktycznie nierozpuszczalny w wodzie 4. palny, niepalny Etan 1. gaz 1. ciecz Etanol. bezbarwny. bezbarwny 3. praktycznie nierozpuszczalny w wodzie 3. dobrze rozpuszczalny w wodzie 4. palny 4. palny Informacja do zadania 3. i 4. W wyniku reakcji addycji chlorowodoru do wglowodoru X powstaje chloroeten (chlorek winylu) o wzorze l. Zadanie 3. ( pkt) Napisz, stosujc wzory póstrukturalne (grupowe) zwizków organicznych, a) równanie reakcji wglowodoru X z chlorowodorem. + l = l b) równanie reakcji chloroetenu z wodorem wobec katalizatora. l l p, T, katalizator 3 Zadanie 4. (1 pkt) hloroeten ma zdolno ulegania reakcji polimeryzacji. Sporód poniej przedstawionych wzorów wybierz ten, który ilustruje budow fragmentu acucha produktu polimeryzacji chloroetenu (chlorku winylu). Zaznacz odpowied A, B, lub D. A. B.. D. l l l l

11 11 Zadanie 5. (3 pkt) Zaprojektuj dowiadczenie, którego przebieg pozwoli odróni etan od etenu. W tym celu: a) napisz, jak rónic w budowie czsteczek tych zwizków wemiesz pod uwag, planujc eksperyment; Obecno podwójnego wizania midzy atomami wgla w czsteczce etenu i brak wizania podwójnego w czsteczce etanu, gdzie wystpuj tylko wizania pojedyncze. b) uzupenij schemat dowiadczenia, wpisujc nazw uytego odczynnika wybranego z podanej poniej listy: zawiesina wodorotlenku miedzi(ii), wodny roztwór bromu, wodny roztwór chlorku elaza(iii); Schemat dowiadczenia: etan eten Odczynnik: wodny roztwór bromu I II c) napisz, jakie obserwacje potwierdz obecno etanu w probówce I i etenu w probówce II po wprowadzeniu tych gazów do wybranego odczynnika (wypenij ponisz tabel). przed zmieszaniem reagentów Barwa zawartoci probówki po zmieszaniu reagentów Probówka I brunatna brunatna Probówka II brunatna bezbarwna Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt

12 1 Zadanie 6. (1 pkt) Jednym z jednowodorotlenowych alkoholi zawierajcych 4 atomy wgla w czsteczce jest -metylopropan-1-ol o wzorze 3 O 3 Sporód poniszych wzorów wybierz te, które przedstawiaj izomery tego alkoholu, i podaj ich numery. I 3 3 II 3 O O III 3 O IV O Numery wzorów izomerów: III, IV Informacja do zadania 7. i 8. Poniej przedstawiono wzór póstrukturalny butanonu. O Zadanie 7. (1 pkt) Napisz nazwy systematyczne grup oznaczonych we wzorze numerami 1 i. Nazwa grupy numer 1: Nazwa grupy numer : metylowa karbonylowa Zadanie 8. (1 pkt) Napisz wzór póstrukturalny (grupowy) alkoholu powstaego w wyniku redukcji butanonu wodorem w obecnoci katalizatora. O 3 3

13 13 Zadanie 9. (3 pkt) Przeprowadzono reakcje chemiczne wedug nastpujcego schematu: + O + 5 O/ SO 4(st.) + NaO (aq) etanal kwas octowy octan etylu octan sodu I II III Stosujc wzory póstrukturalne (grupowe) zwizków organicznych, napisz równania reakcji oznaczonych numerami I, II i III. Równanie reakcji I: 3 O + O 3 OO Równanie reakcji II: 3 OO + 5 O 3 OO 5 + O Równanie reakcji III: 3 OO 5 + NaO 3 OONa + 5 O Zadanie 30. (1 pkt) Poniej przedstawiono wzór pewnego dwucukru. O O O I O O O O Okrel, od jakich cukrów prostych pochodz fragmenty I i II, z których zbudowana jest czsteczka tego dwucukru. Zaznacz odpowied A, B, lub D. Fragment I O II O Fragment II A. od fruktozy od fruktozy B. od fruktozy od glukozy. od glukozy od fruktozy D. od glukozy od glukozy O O Nr zadania Wypenia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt

14 14 BRUDNOPIS