OCENA STANU SIEDLISKA W LASACH NA ZREKULTYWOWANYCH GRUNTACH POPRZEMYSŁOWYCH
|
|
- Nina Mróz
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 OCENA STANU SIEDLISKA W LASACH NA ZREKULTYWOWANYCH GRUNTACH POPRZEMYSŁOWYCH Marcin Pietrzykowski rlpietrz@cyf-kr.edu.pl Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji Instytut Ekologii i Hodowli Lasu Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska zmienione i zniekształcone, Nagórzyce, listopada 2014 r.
2 PLAN WYKŁADU Wprowadzenie: - tereny poprzemysłowe i pogórnicze w Polsce (rozmieszczenie, skala przekształceń środowiska, struktura gruntów wyłączonych i rekultywowanych); - krótki rys historyczny badań i przepisów dotyczących rekultywacji; - definicja rekultywacji, koncepcja rekultywacji leśnej, nawiązanie do ekologicznych podstaw siedliskoznawstwa leśnego. Diagnoza siedlisk na terenach pogórniczych jako podstawa rekultywacji leśnej - Klasyfikacje terenów poprzemysłowych dla potrzeb rekultywacji - Metody oceny warunków siedliskowych na obiektach pogórniczych - Przykłady rozwiązań z zakresu diagnozy siedlisk na wybranych terenach poprzemysłowych rekultywowanych dla leśnictwa Gleba w diagnozie siedliska i liczbowe metody oceny gleb (syntetyczne wskaźniki jakości gleb) - Przykłady zastosowania wskaźników oceny gleb w diagnozie siedlisk leśnych na terenach rekultywowanych - Ocena przydatności wskaźników oceny gleb oparta o realcjj gleba/roślinność Podsumowanie
3 Photo by KP Maczki Bor, used with permission 3
4 WIELKOŚĆ WYDOBYCIA WAŻNIEJSZYCH KOPALIN W POLSCE [w mln ton] (stan na 2012r., podano wg. GUS 2013) 1. Węgiel kamienny: 71,34! Szczecin! Gdańsk Bydgoszcz!! Poznań! Olsztyn! Warszawa 2. Węgiel brunatny: 64,30 3. Piaski (podsadzkowe): 6,39 4. Siarka: 0,70 5. Metale nieżelazne (Cu -30,18; Zn, Pb - 2,33) 6. Wapienie i margle przemysłu cement. i wapienniczego 41,05! Wrocław! Łódź Inne surowce skalne (łącznie) ponad 250 (!), w tym m. in:! Katowice! Kraków! Rzeszów - piaski i żwiry (kruszywo) 184,74 - kamienie łamane i bloczne 64,00; - dolomity 2,92; -Pozostałe ważniejsze: -sól kamienna 3,92 4
5 PRZYKŁADY OBIEKTÓW POGÓRNICZYCH I POPRZEMYSŁOWYCH W POLSCE Fot. M. Pietrzykowski 5
6 REKULTYWACJA I ZAGOSPODAROWANIE GRUNTÓW PRZEKSZTAŁCONYCH DZIAŁALNOŚCIĄ GÓNICZĄ DANE STATYSTYCZNE Powierzchnia gruntów zdewastowanych, wymagających rekultywacji wynosi ha; w tym powierzchnia gruntów prawnie przejętych i wyłączonych pod działalność górniczą wynosi ha; Szacuje się, że dotychczas dla kierunku leśnego zrekultywowano i przekazano pod administrację PGL Lasy Państwowe około ha; Od 2005 roku dynamika powierzchni rekultywowanych w kierunku leśnym utrzymuje się na poziomie kilkuset ha; W roku 2012 w skali kraju wyłączono z produkcji leśnej 494 ha, a zrekultywowano na cele leśne 468 ha, w tym przekazano i zagospodarowano dla leśnictwa 165 ha Źródło danych: Ochrona Środowiska, GUS 2013). Pietrzykowski M., Krzaklewski W Rekultywacja - współdziałanie technologii i ekologii. W: Monografia: Węgiel brunatny - szanse i zagrożenia. (red.) Sierpień D. Akademia Górniczo-Hutnicza in. Stanisława Staszica w Krakowie. s:
7 STRUKTURA POWIERZCHNIOWA GRUNTÓW zajmowanych przez przemysł wydobywczy w Polsce Grunty leśne 28% pozostałe 11% Grunty rolne 61% /(źródło; Krzaklewski W. 2001, Zdjęcie: 7
8 PRZYBLIŻONY POWIERZCHNIOWY UDZIAŁ ZREALIZOWANYCH KIERUNKÓW REKULTYWACJI W PRZEMYŚLE WYDOBYWCZYM W POLSCE r. wodna 10% Kierunki rekultywacji r. inna 10% r. rolna 20% Aktualnie dla leśnictwa zrekultywowano około ha r. leśna 60% (źródło danych: opracowanie Pietrzykowski i Krzaklewski 2014) 8
9 PIERWSZE BADANIA I DOŚWIADCZENIA biologiczna rekultywacja zwałów górnictwa węgla kamiennego w GOP; doświadczenia na zwałowiskach KWB Turów i Konin ; doświadczeń na wyrobiskach popiaskowych Szczakowa i Wysoki Brzeg. Foto. M. Pietrzykowski 9
10 PRAWODAWSTWO DOTYCZĄCE REKULTYWACJI rys historyczny Pierwsze przepisy prawne: Uchwała nr 256 Komitetu Ekonomicznego RM - rekultywacja w górnictwie piasków podsadzkowych; 1966 Uchwała nr 301 w sprawie rekultywacji i zagospodarowania gruntów przekształconych; Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych: Ustawa z 1971 roku; Ustawa z Aktualnie obowiązująca: USTAWA z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2009 r., Nr 1, poz. 3) 10
11 DEFINICJA REKULTYWACJI Rekultywacja gruntów w ujęciu prawnym (USTAWA z dnia 3 lutego 1995) Zagospodarowanie gruntów Definicja ekologiczna rekultywacji Diagram obrazujący relacje pomiędzy strukturą i funkcją ekosystemu powstającego w procesie sukcesji zależnie od strategii rekultywacji (na podstawie opracowania Bradshaw, A.D., The reconstruction of ecosystems. J. Appl. Ecol. 20, 1-27.) 11
12 Pytania ogólne dotyczące rekultywacji: Koncepcja i priorytety dla rekultywacji leśnej: stabilność drzewostanów-bioróżnorodność-produkcja drewna i biomasy?; Ogólna koszto/pracochłonność rekultywacji, bilans energetyczny rekultywacji. Czy rekultywacja jest niezbędna i jakie korzyści przynosi, czy przyspiesza rozwój ekosystemu? Pytania praktyczne dotyczące rekultywacji leśnej: Diagnoza siedlisk na terenach poprzemysłowych różnice w stosunku do siedlisk lasów naturalnych (zagospodarowanych); Reakcja drzew w warunkach siedlisk terenów poprzemysłowych dobór składu gatunkowego, stabilność drzewostanów ; Kosztochłonność i trudności gospodarki leśnej na terenach zrekultywowanych i przekazanych leśnictwu;
13 KONCEPCJA REKULTYWACJI LEŚNEJ cele i zadania, rozwinięcie definicji ekologicznej Wykorzystanie sukcesji STABILNOŚĆ, BIORÓZNORODNOŚĆ REKULTYWACJA leśna PRODUKCJA DREWNA i BIOMASY - samorzutne zarastanie w drodze sukcesji; - mozaika warunków siedliskowych, harmonijny rozwój gleby i zbiorowisk Nakłady - Kształtowanie jednolitego biotopu z uwzględnieniem najbardziej produktywnych utworów w powłoce zwałowiska, wysokie nawożenie mineralne, zalesienia monokulturami, maksymalizacja przyrostu Diagram obrazujący ocenę zależność pomiędzy nakładami w ramach rekultywacji a wyznaczonymi celami (priorytetami) (Pietrzykowski, 2014) 13
14 Soil reconstruction photo 1 - U. Dworschak, RWE Germany; photo s M. Pietrzykowski) 14
15 Rhenish Lignite District Natural soils North Rhine-Westphalia, a layer of loess from 1 to 15 m in thickness. Copy right by RWE Power, used with permission by Ulf Dworschak 15
16 Rekultywacja widok ogólny, fazy (wyrobisko popiaskowe) 16
17 CZY REKULTYWACJA JEST NIEZBĘDNA I CZY PRZYSPIESZA ROZWÓJ EKOSYSTEMU? Faza: Koszt PLN/ha REKULTYWACJA (faza techniczna i biologiczna) ZALESIENIE 4206 ŁĄCZNIE KOSZT zabiegów hodowlanych (ALP) 1032 NAKŁADY Źródło: Pietrzykowski 2005, Pietrzykowski i Krzaklewski 2007, Pietrzykowski
18 DIAGNOZA SIEDLISK NA TERENACH POGÓRNICZYCH Rozpoznanie warunków siedliskowych na terenach pogórniczych rekultywowanych dla leśnictwa: podstawa dla leśnego zagospodarowania terenów pogórniczych; dobór składu gatunkowego zalesień; planowanie przebudowy drzewostanów. 18
19 ZMIENNOŚĆ substratów glebowych na rekultywowanych i zalesionych terenach pogórniczych - mozaika warunków siedliskowych Czwartorzęd Neogen Karbon Czwartorzęd Neogen Czwartorzęd
20 Właściwości gleb pogórniczych niska zawartość Mat org. ph kompakcja warunki powietrzno-wodne zawartość i relacje składników pokarmowych metale śladowe siarka, glin zmienność pionowa i przestrzenna. Dreanż kwaśnych wód góniczych, sztuczne jeziora, osady mioceńskie, ph < 3.0 (zachodnia część Polski; wschodnie Niemcy, LMD, foto M. Pietrzykowski); Photo. M. Pietrzykowski 20
21 Podstawowe właściwości gleb pogóniczych Post mine sites (soil) Bel Pias Szcz Smol Horizon Substrate (parent and depth QLSS NS QS2 QSNC QLS QS1 CF rock material) (cm) % Coarse fragments Textures AC and % Sand C % Silt % Clay AC (0-8) Chemical parameters C org g kg N t g kg C org -to-n t ratio ph KCl (1:2.5) TEB cmol (+) kg CEC cmol (+) kg AC and C Hh cmol (+) kg % BS Microbial (DHG) mgtpf 100g -1 s 24h -1 AC
22 WŁAŚCIWOŚCI GLEB, cd. rozkład koncentracji makroelementów Gleba industroziemna powstająca na czwartorzędowej glinie słabopiaszczystej Gleba industroziemna powstająca na zaweglonych piaskach i glinach mioceńskich po neutralizacji kredą jeziorną Naturalna gleba rdzawa bielicowa - formy ogólne - formy wymienne (Ca 2+ Mg 2+ K + Na + (przyswajalny) P)) Źródło: Pietrzykowski M. 2008
23 PRZYKŁADY ADAPTACJI GATUNKÓW DRZEW do warunków na obiektach poprzemysłowych Sosna zwyczajna (P. sylvestris) na skarpach osadników po flotacji rud Zn-Pb ZGH Bolesław w Bukownie (sukcesja na skarpach pokrytych utworami Kajpru Trias), 2010 rok, fot. M. Pietrzykowski) Doświadczenie z nasadzeniami olszy na wyrobiksu popiaskowycm i popiołach paleniskowych - lato 2009 rok (fot. M. Pietrzykowski 2012; W. Krzaklewski) Sosna z sukcesji na mioceńskich utworach kwaśnych deponowanych bez neutralizacji (Łęknica); zalesienia na zrekultywowanym zwałowisku Bełchatów; 40 letnie drzewostany sosnowe na terenach zrekultywowanych (Łęknica), foto M. Pietrzykowski 2012) Olsze na kwaśnych utworach mioceńskich (ph 3.0) Jarząb pospolity na utworach mioceńskich Dęby - gliny czwartorzędowe Sosna z sukcesji - utwory karbońskie Foto M. Pietrzykowski; W. Krzaklewski (Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji, IEiH, WL UR w Krakowie 23
24 ADAPTACJA GATUNKÓW DRZEW LEŚNYCH do warunków siedliskowych na rekultywowanych terenach pogórniczych rozwój systemów korzeniowych Biomasa korzeni/biomasa nadziemna stosunek w [%] Morfologia (sosana zwyczajna) Biomasa i dystrybucja korzeni drobnych Photoos by M. Pietrzykowski Photo by Pietrzykowski, M. Edited by Bania, C., 2008 Pietrzykowski M., et al. (2010): Sylwan 154 (2), Pietrzykowski M., Woś B. (2010): Commission of Protection and Formation of the Natural Environment, Polish Academy of Science,(2010), 7, source: Köstler J. N., et al., 1968) 24
25 Relacje geba-drzewostan M. Pietrzykowski 25
26 Stan zaopatrzenia w składniki pokarmowe Photo by M. Pietrzykowski 26
27 Ustalenie deficytów i liczb granicznych dla makroelementów - przykład dla sosny zwyczajnej Tables. Statistical grouping of S. pine nutrients (N and P) needles supply on RMS. Soil-substrate variant Soil-substrate variants BEL-Ql *** BEL-Ns *** *** SCZ-Qs *** *** SCZ-Qls *** PIAS-Qs *** PIAS-Qs Nc *** SMOL-Cf *** BEL-Ql *** BEL-Ns *** *** SCZ-Qs *** *** *** SCZ-Qls *** *** PIAS-Qs *** *** PIAS-Qs Nc *** SMOL-Cf *** Fig. 1. Range of Nitrogen content in the needles and the rating for Scots pine (Pinus sylvestris): 1-high, 2-medium, and 3-low. Fig. 2. Range of Phosphorus content in the needles and the rating for Scots pine (Pinus sylvestris): 1-high, 2-medium, and 3-low. Pietrzykowski et al. Environ Monit Assess (2013) 185:
28 Zdrowotność drzewostanów Foto Łęknica korzeniowiec 28
29 Wilgotność DIAGNOZA SIEDLISK w leśnictwie w Polsce Siatka typologiczna obszarów niżowych (wg Mroczkiewicza i Tramplera 1964). Żyzność BORY Bs BORY MIESZANE LASY MIESZANE LASY Bśw BMśw LM Lśw Bw BMw Lw Bb Lł Olj Diagnoza siedlisk wg systemu IBL: Podstawowy element: TSL, - kryteria wyróżniania: - Lokalizacja według regionalizacji (warunki geologiczno-glebowe i fizjograficzno-klimatyczne); - Drzewostan (budowa warstwowa, skład gatunkowy, bonitacja rola lasotwórcza i możliwości produkcyjne siedliska); - Roślinność runa; Elementy oceny siedliska: (wg IUL 2012) - podstawowy element: gleba, następnie typ próchnicy, stosunki wodne i powietrzne, drzewostan, runo. Ol
30 WYCIĄG Z IUL 2012 (krótkie omówienie stanu aktualnego, odniesienie do terenów poprzemysłowych) Prace siedliskowe obejmują czynności: powierzchnie podstawowe, wzorcowe i pomocnicze typologiczne pow. siedlisk; badania laboratoryjne, obliczenie SIG (koncepcja oceny jakości gleb - SQI); rozpoznanie i skartowanie siedlisk (odmiana, wariant uwilgotnienia, rodzaj stan) rozpoznanie gleb (typ, podtyp, odmiana podtypu, rodzaj i gat. Gleby Jednostki wyróżniane wtrakci eprac siedliskowych: gleba (KGLP, CILP 2000 gl. industroziemne i urbanoziemne); typy próchnic brak, lub faza inicjalna; jednostki siedliskowe TSL (żyzność i wilgotność gleb, klimat, ukształtowanie terenu, budowa geologiczna, podobne zdolności produkcyjne i przydatnośc dla hodowli lasu, oddzielnie dla nizin, wyżyn i gór tereny poprzemysłowe?; odmiany TSL (krainowa, fizjograf-klimatyczna wierzchowiny, półki, wyrobiska); wariant uwilgotnienia (piaskownie!); rodzaj siedliska leśnego (na utworach pyłowych wodnolodowcowych.)
31 WYCIĄG Z IUL 2012 c.d. Stan siedliska: - zgodność, charakter niezgodnościz naturalna postacią w lasach pozostających w stanie ekologicznej równowagi elementów siedliskowych i zbiorowisk roślinnych niepoddanych czynnikowi antropogenicznemu - siedliska sztuczne i zmienione, o obniżonej żyzności, pogorszeni właściwości gleb, zmiany w zbiorowiskach Stan siedliska jest jego postacią czasową (samoregulacja, ustanie czynnika sprawczego) tereny poprzemysłowe potencjalny TSL, rozwój siedlisk w danym kierunku Elementy łatwo zmienne: -drzewostan, (skład gatunkowy, budowa, bonitacja); - runo (skład gatunkowy, pokrycie); - wierzchnie poziomy glebowe (typ i podtyp próchnicy, wł. fiz.-chem. gleb); - warunki wodne gleb -Ustalenie poprzez porównanie ocenianych elementów z typowymi na danym obiekcie (?) IUL dopuszcza i wskazuje na możliwość zastosowanie lokalnego klucza
32 WYCIĄG Z IUL 2012 c.d. Typy i formy stanów siedliska (tab. 6, str IUL2012):
33 Technosole zmienność przestrzenna 30 feet Pietrzykowski M. Source::google map; KWB Belchatow Krzaklewski W., Pietrzykowski M., Frukacz T. (2005) WUG - State Mining Authority
34 KLASYFIKACJE UTWORÓW NA POTRZEBY REKULTYWACJI faza początkowa (planowanie, ocena trudności rekultywacji) Klasyfikacja punktowa T. Skawiny i M. Trafas 1971; Klasyfikacja aktywności glebotwórczej Cz. Żuławskiego; Klasyfikacja W. Krzaklewskiego na podstawie szybkości zarastania Źrdódło: PGE KWB Bełchatów Fot. M. Pietrzykowski 34
35 OGÓLNY PODZIAŁ METOD OCENY WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH na obiektach pogórniczych - metoda gleboznawcza; metoda fitosocjologiczno-glebowa; metoda fitosocjologiczna.
36 DIAGNOZA SIEDLISK LEŚNYCH POWSTAJĄCYCH W PROCESIE REKULTYWACJI - gleba w diagnozie siedlisk i liczbowe metody oceny gleb (wskaźniki jakości gleb). Liczbowe wskaźniki oceny gleb: monitoring przemian właściwości gleb i rozwoju siedlisk; weryfikacja diagnozy wstępnej; planowanie przebudowy składu gatunkowego drzewostanów. 36
37 PRZYKŁADY WSKAŹNIKÓW liczbowych dla oceny gleb i gruntów stosowane w rekultywacji Metoda punktowej oceny przydatności gruntów do rekultywacji [Skawina T. i Trafas M. 1971] LB = WL + WCa + WSo + WSp WL - wskaźnik litologiczny, max 60 pkt., WL = ił + 0,5 pył, ił maksymalnie 20 punktów; WCa wsk. wapniowy, max 15 pkt.; WSo - wskaźnik sorpcji BM, max 15 pkt.; WSp - wskaźnik spoistości, max. 10 pkt.
38 KLASY BONITACYJNE (przydatności gruntów do rekultywacji): Klasa A - LB > 75 pkt. przydatne dla rolnego kierunku zagospodarowania; Klasa B - 50 pkt. < LB 75 pkt. przydatne do r. rolnej, bardzo dobre dla r. leśnej; Klasa C - 21 pkt. < LB 50 pkt; utwory wadliwe, nieprzydatne dla rolnej, a do leśnej po ulepszeniu; Klasa D - LB 21 pkt; utwory złe, jałowe, tj. nieprzydatne do rekultywacji, wymagające użyźnienia lub izolacji, Klasa E - utwory toksyczne, nieprzydatne dla rekultywacji, wymagające neutralizacji lub izolacji: podklasa EC - utwory toksyczne, po neutralizacji mogą być przeklasyfikowane do klasy C, podklasę ED - utwory toksyczne, po neutralizacji mogą być przeklasyfikowane tylko do klasy D, Próba odniesienia do diagnozy siedlisk leśnych - Pietrzykowski M. et al Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 38:
39 OCENA ŻYZNOŚCI Uproszczony wskaźnik żyzności W ż [Krzaklewski W. 1977] do oceny stopnia żyzności gruntów na zwałowisku zewnętrznym kopalni Adamów gdzie: W ż = W Zg W H W H - umowny wskaźnik efektywnej wilgotności gruntów jako ilość wody dostępnej dla roślin; Wz g - uproszczony wskaźnik zasobności gruntu określony na podstawie laboratoryjnych analiz gruntów i wyliczany ze wzoru [wg Puchalski T. Prusinkiewicz Z. 1975]: W Zg 0,25 a A P2 0 P b B K K c Ca0 C Ca0 d D Mg0 Mg0
40 WYCEN LICZBOWA JAKOŚCI GLEB - KONCEPCJA SQI SQI d i 1 [( C1 wt) ( C2 wt) ( C3 wt) ( Cn... wt)] WVd SQI wskaźnik jakości gleb (soil quality index), C1, C2 Cn właściwości gleb (cechy) składowe wyceny gleby, wt waga danej cechy w zakresie 0-1,0 (1,0 stanowi 100%), WVd waga dla wartości wskaźniika wynikająca z udziału % (miąższości) poziomu w całym profilu glebowym. Na podstawie opracowań: Gale i in. [1991], Burgera i Keltinga [1999]
41 WSKAŹNIKI OCENY JAKOŚCI GLEB STOSOWANE W LEŚNICTWE Indeks trofizmu gleb leśnych [Brożek S. 2001] ITGL = (I pył ) + (I czs ) + (I ph ) + (I kat ) +(I C:N ) (I szk ) Siedliskowy Indeks Glebowy [Brożek i in. 2008] SIG = W CZS + W SI + W Y + W N Wycena siedlisk na podstawie wartości SIG w warunkach lasów gospodarczych SIG od 4 do 10 bory (B) (gleby dystroficzne), SIG od 11 do 20 - BM (gleby oligotroficzne), SIG od 21 do 30 - LM (gleby mezotroficzne), SIG od 31 do 40 - L (gleby eutroficzne, gleby hipertroficzne). 41
42 Przykład wskaźnika oceny gleb do wykorzystania w diagnozie siedlisk na terenach pogórniczych - weryfikacja stanu rozwijającego się siedlisk, planowanie przebudowy (Pietrzykowski, 2010) W JGP = (Wg 0,2) + (Wz 0,25) + (WP 0,05) + (Wk 0,2) + (Wab 0,1) + (Wpw 0,1) + (Wpp 0,1) Wg Wg = (Wgp + Wgi) Wgs; Wz zasobność Ca 2+, Mg 2+, K +, Na + [Mg ha cm -1 ]; WP zasobność P [Mg ha cm -1 ]; Wk H + zakumulowany [kg ha cm -1 ] na podstawie ph w KCl; Wab C : N w poziomie Olf ; Wpw pojemność wodna [Mg ha cm -1 ]; Wpp pojemność powietrzna [m 3 ha cm -1 ] Diagram ilustrujący udział (ważność wt) danej cechy cząstkowej w określeniu jakości gleb pogórniczych na podstawie W JGP
43 OCENA GLEB NA TERENACH POGÓRNICZYCH - walidacja wskaźnika z zastosowaniem W JGP Przykład wyznaczenia wartości wskaźników cząstkowych składających się na wycenę końcowa według wskaźnika W JGP Wartości wskaźnika W JGP dla gleb wytworzonych z różnych utworów na wybranych obiektach pogórniczych Obiekt Utwór (skała macierzysta) W JGP Zwałowisko zewnętrzne KWB Bełchatów Zwałowisko centralne Smolnica Wyrobisko KP Szczakowa Zwałowisko zewnętrzne KS Piaseczno Cz. glp 0,580 Mi, zawęglone p, g neutralizacja kredą jeziorną 0,483 łupki i piaskowce K. 0,585 Cz. pgl 0,438 Cz. p 0,420 Mieszanina Czw. p oraz N. ił krk 0,575 Cz. pgl 0,438 Rozrzut wartości W JGP i wyróżnione grupy troficzne siedlisk na wybranych obiektach pogórniczych.
44 ZWIĄZKI GLEBA /ROŚLINNOŚĆ, MIARODAJNOŚĆ WSKAŹNIKÓW Analiza korelacji W JGP z wybranymi cechami zbiorowisk: ekologiczne liczby wskaźnikowe W (ryc. 1) i Tr (ryc. 2) i liczba gatunków roślin naczyniowych - bogactwo gatunkowe S (ryc. 3) Ryc. 1 Ryc. 2 Ryc. 3
45 MSQI MSQI= (Ist wt(0.3)) + (Ina 0.3) + (IP 0.1) + (Iac 0.2) + (Iba 0.1) Pietrzykowski M. J For Res. (2014) 25(1): 63 74, Wskaźniki cząstkowe: Ist - uziarnienie Ina składniki pokarmowe - zasobność (Ca, Mg, K, Na) IP dostępny fosfor Iac - kwasowość Iba uproszczony wskaxźik aktywności biologicznej (C/N) wt - waga - współczynnik wagi danej cechy dla składowych (wskaźników cząstkowych) W JGP = (Wg 0,2) + (Wz 0,25) + (WP 0,05) + (Wk 0,2) + (Wab 0,1) + (Wpw 0,1) + (Wpp 0,1) Różnice (dlaczego?): WJGP MSQI uproszczenie formuły (właściwości powietrzno-wodne), zmiana wagi wskaźników cząstkowych, generalizacja i bardziej uniwersalny charakter, również dla terenów pogórniczych w Europie ale uwaga przykład Nadreńskiego ZW less!) 45
46 Stan uwilgotnienia siedlisk - rola wód gruntowych na przykładzie piaskowni
47 SI sosna zwyczajna, modelowanie i ocena potencjalnej produkcyjności w relacji do właściwości gleb pogórniczych Fig. Model SI curves fitted according to Cieszewski and Chapman-Richards functions and true growth series of individual trees. Numbers refer to height at base age 25 years. Table : Characteristics of SI on individual substrate (homogenous groups by Sheffe post-hoc test) Site and substrate symbol Mean value [m] and homogeneous groups (α=0.05 Min [m] Max [m] BEL-TS 6.4 A BEL-QLSS 10.2 B SCZ-QS B C SZCZ-QLS 13.5 C D PIAS-QS D PIAS-QSTC 14.9 D SMOL-CF 15.3 D Equation - SI and soil properties: SI Clay % AC Pav C8 50cm DHD_ Ai BS(%) cm M. Pietrzykowski, J. Socha, N S. Van Doorn (2014); New Forests published on line 47
48 PODSUMOWANIE Każdy obiekt pogórniczy wymaga odrębnej ekspertyzy; Metody oceny przydatności gruntów do rekultywacji - a metody diagnozy powstających siedlisk; substrat glebowy ( gleba pogórnicza) powinna stanowić podstawę w diagnozie siedlisk na terenach rekultywowanych dla leśnictwa, cechy roślinności są ważne dla walidacji, uwzględnić należy jednak dynamikę zmian właściwości Syntetyczne wskaźniki liczbowej oceny gleb stanowią użyteczne narzędzie diagnostyczne na terenach pogórniczych, szczególnie w kontekście monitoringu zmian właściwości gleb i rozwoju siedlisk leśnych; ocena w I/II klasie wieku, gatunki pionierskie i docelowe weryfikacja i wyznaczenie kierunków przebudowy; dość dobrze rozpoznana sytuacja w drzewostanach sosnowych, potrzeba oceny w drzewostanach zbudowanych z innych gatunków (głównie brzozy gatunki pionierskie, także dębu gatunki docelowe/klimaksowe)
49 Najistotniejsze uwagi - stan rekultywacji i zagospodarowania leśnego: Stan rekultywacji leśnej bardzo zróżnicowany (nawet w obrębie obszarów o jednakowym poziomie realizacji rekultywacji. Zły stan rekultywacji leśnej wywołany jest głównie przez: niedociągnięcia górnictwa w zakresie głównie rekultywacji technicznej (wadliwe formowanie rzeźby, brak odwodnienia) chodzi tu o pierwszy okres działalności rekultywacyjnej (lata ), zaniedbania ze strony użytkownika w zakresie kształtowania składu i struktury zalesień oraz w realizacji zabiegów pielęgnacyjnych Zdolność produkcyjna siedlisk na rekultywowanych zwałowiskach jest na ogół duża, przy czym wzrasta w czasie Wielogatunkowe zalesienia na zboczach zwałowisk, założone z myślą o pełnieniu przede wszystkim funkcji przeciwerozyjnych i glebotwórczych, posiadają w swoim składzie znaczny procent udziału gatunków, które w przyszłości wejść powinny w skład drzewostanów docelowych. Wymaga to jednak odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych, a w niektórych częściach przebudowy składu i struktury zalesień. Zabiegi z tego zakresu są rzadkością. Lasy Państwowe - użytkownik części przejmowanych zwałowisk nie uwzględnia w pełni specyfiki rozpatrywanych wcześniej terenów, nie zawsze dostosowując jakość zabiegów do występujących, na zwałowisku warunków siedliskowych, co wyraża się między innymi poprzez : nie kontynuowanie nawożenia mineralnego, nie usuwanie konkurencyjnej dla młodych sadzonek roślinności zielnej (czyszczenia wczesne), zbyt luźną więźbę sadzenia; brak zagęszczenia jest zjawiskiem niekorzystnym, bowiem wydłuża czas dojścia sadzonek do pełnego zwarcia, które stanowi istotny cel rekultywacji leśnej, niską na ogół /pomimo dużych możliwości/ jakością materiału zalesieniowego i nie zawsze właściwym składem gatunkowym i strukturą zalesień. Przejmowanie rekultywowanych gruntów jest w wielu przypadkach faktem czysto formalnym, za którym nie idą starania i postępowanie strony przejmującej w kontynuacji intensywnego zagospodarowania. W konsekwencji przekazane do zagospodarowania tereny mogą stać się w części lub całości tzw. wtórnymi nieużytkami. Stąd stan zagospodarowania rekultywowanych terenów jest silnie zróżnicowany i to nie tylko pomiędzy poszczególnymi jednostkami wydobywczymi, ale również w obrębie ich samych, a nawet na obszarach o zbliżonych warunkach siedliskowych. Istotną przeszkodę w przekazywaniu rekultywowanych terenów Lasom Państwowym stanowi jeszcze wciąż słabo opracowany, wymierny zestaw kryteriów oceny jakości wykonanych prac rekultywacyjnych, jak też kryteriów klasyfikacyjnych w odniesieniu do powstających gleb i siedlisk. Stan ten nie pozwala na porównanie działalności rekultywacyjnej na różnych obiektach, nie pozwala też na prawidłową ocenę stosowanych metod rekultywacji. Tak więc konieczne są w tym zakresie odpowiednie decyzje i opracowania.
Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 morzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia Cel przedmiotu: Poznanie zasad wykonywania
Hodowanie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na glebach drobnoziarnistych jest nieracjonalne
Hodowanie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na glebach drobnoziarnistych jest nieracjonalne Piotr Sewerniak Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Ocena zagospodarowania leśnego zrekultywowanych terenów po otworowej eksploatacji siarki przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Nowa Dęba
Ocena zagospodarowania leśnego zrekultywowanych terenów po otworowej eksploatacji siarki przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Nowa Dęba Marcin Pietrzykowski 1, Wojciech Krzaklewski 1, Bartłomiej
KARTA KURSU. Rekultywacja gleb i gruntów. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Rekultywacja gleb i gruntów Nazwa w j. ang. Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr inż. Stanisław Kowalik Zespół dydaktyczny Dr inż. Stanisław Kowalik Opis kursu (cele kształcenia) Zapoznanie
PROBLEMY REKULTYWACJI LEŚNEJ ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO POLA SZCZERCÓW
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Wojciech Krzaklewski*, Jerzy Wójcik**, Benedykt Kubiak***, Jacek Dymitrowicz*** PROBLEMY REKULTYWACJI LEŚNEJ ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO POLA SZCZERCÓW 1. Wstęp
Stawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001
Koncepcja renaturyzacji (przebudowy) drzewostanów sosnowych na terenach poddanych wieloletniej immisji ścieków ziemniaczanych w Nadleśnictwie Iława Janusz Porowski BULiGL Oddział w Białystoku Stawiamy
Przedmiot SIEDLISKOZNAWSTWO LEŚNE Organizacja zajęć w semestrze 1
Wydział Leśny SGGW w Warszawie Niestacjonarne studia II (magisterskie) Przedmiot SIEDLISKOZNAWSTWO LEŚNE Organizacja zajęć w semestrze 1 Prowadzący: Prof. dr hab. Bogdan Brzeziecki - wykłady, dr inż. Jacek
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Geoinformacja o lasach w skali kraju z pomiarów naziemnych. Baza danych WISL - wykorzystanie informacji poza standardowymi raportami
Geoinformacja o lasach w skali kraju z pomiarów naziemnych. Baza danych WISL - wykorzystanie informacji poza standardowymi raportami Bożydar Neroj, Jarosław Socha Projekt zlecony przez Dyrekcję Generalną
WARSZTATY 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
Mat. Symp. str. 309-315 Marcin PIETRZYKOWSKI 1, Adrian KACZMARCZYK 1, Bartłomiej WOŚ 1, Andrzej STOCES 2 1 Uniwersytet Rolniczy, Wydział Leśny, Kraków 2 Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Nadleśnictwo
WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI INICJALNYCH GLEB NA WZROST SOSNY ZWYCZAJNEJ (Pinus sylvestris L.) NA ZREKULTYWOWANYCH POWIERZCHNIACH ZWAŁOWISK KWB "BEŁCHATÓW"
Marek Pająk, Marcin Pietrzykowski, Wojciech Krzaklewski, Wojciech Ochał 15 WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI INICJALNYCH GLEB NA WZROST SOSNY ZWYCZAJNEJ (Pinus sylvestris L.) NA ZREKULTYWOWANYCH POWIERZCHNIACH ZWAŁOWISK
Czy można budować dom nad klifem?
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej [PUGP] Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016
Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne
Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce
Company LOGO Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce Marcin Świtoniak Gleba Gleba - integralny składnik wszystkich ekosystemów lądowych i niektórych płytkowodnych utworzony w powierzchniowych
Właściwości gleb oraz stan siedliska w lasach drugiego pokolenia na gruntach porolnych Marek Ksepko, Przemysław Bielecki
Właściwości gleb oraz stan siedliska w lasach drugiego pokolenia na gruntach porolnych Marek Ksepko, Przemysław Bielecki J. Porowski W zasięgu administrowanym przez RDLP w Białymstoku powierzchnia lasów
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii
Dz.U Nr 3 poz. 16 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA
Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1999 Nr 3 poz. 16 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planu urządzenia
Marcin PIETRZYKOWSKI, Marek PAJĄK, Wojciech KRZAKLEWSKI Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Mat. Symp. str. 25 33 Marcin PIETRZYKOWSKI, Marek PAJĄK, Wojciech KRZAKLEWSKI Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Próba zastosowania metod liczbowej wyceny gleb
Waloryzacja a wycena funkcji lasu
Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet
Przewidywana dynamika stanu hydrotopów puszcz (północnego) Podlasia związana ze zmianami klimatu
Supraśl Lipowy Most IX.2017 r. Przewidywana dynamika stanu hydrotopów puszcz (północnego) Podlasia związana ze zmianami klimatu Marek Ksepko Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku
PODSTAWY KLASYFIKACJI GLEB GLEBOWE KLASYFIKACJE UŻYTKOWE W POLSCE
PODSTAWY KLASYFIKACJI GLEB GLEBOWE KLASYFIKACJE UŻYTKOWE W POLSCE KATEGORIE KLASYFIKACJI GLEB Główne kryteria klasyfikacji gleb: produktywność, urodzajność, funkcjonalność, geneza. Kryteria genetyczne
Dr hab. inż. Marcin Chodak Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska
Dr hab. inż. Marcin Chodak Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska Recenzja pracy doktorskiej mgr inż. Bartłomieja Wosia
OCENA ZASOBNOŚCI INICJALNYCH GLEB WYBRANYCH TERENÓW POGÓRNICZYCH W POLSCE, REKULTYWOWANYCH DLA LEŚNICTWA*
ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LXI NR 2 WARSZAWA 2010: 77-86 MARCIN PIETRZYKOWSKI OCENA ZASOBNOŚCI INICJALNYCH GLEB WYBRANYCH TERENÓW POGÓRNICZYCH W POLSCE, REKULTYWOWANYCH DLA LEŚNICTWA* THE ASSESMENT OF INITIAL
Instytut Badawczy Leśnictwa
Instytut Badawczy Leśnictwa www.ibles.pl Drzewostany Puszczy Białowieskiej w świetle najnowszych badań monitoringowych Rafał Paluch, Łukasz Kuberski, Ewa Zin, Krzysztof Stereńczak Instytut Badawczy Leśnictwa
Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz. 1302 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporządzania
Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 michal.orzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody
Prof. dr hab. Stanisław Zając Dr inż. Emilia Wysocka-Fijorek. Konferencja naukowa, Sękocin Stary,
Geneza, cel, zakres i przebieg realizacji projektu badawczego pt. Optymalizacja użytkowania oraz zasobności drzewostanów z punktu widzenia dochodowej funkcji produkcji drewna oraz kumulacji węgla Prof.
Ochrona powierzchni determinantem rozwoju przemysłu wydobywczego. Piotr Wojtacha Wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego
Ochrona powierzchni determinantem rozwoju przemysłu wydobywczego Piotr Wojtacha Wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego Determinant rozwoju przemysłu wydobywczego Ochrona powierzchni Zagospodarowanie przestrzenne.
EFEKTY BIOLOGICZNEJ REKULTYWACJI BYŁEGO ZŁOŻA KRUSZYWA BUDOWLANEGO DOBROSZÓW WIELKI" W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI SZKOŁA NAUK TECHNICZNYCH MICHAŁ DRAB EFEKTY BIOLOGICZNEJ REKULTYWACJI BYŁEGO ZŁOŻA KRUSZYWA BUDOWLANEGO DOBROSZÓW WIELKI" W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM MONOGRAFIA Redakcja Wydawnictw
Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej. Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej
Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej Zasady czyli zbiór obowiązujących reguł, procedur i norm, które znajdują zastosowanie w praktyce
Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw. Tadeusz Andrzejczyk, SGGW Konferencja: Leśne siedliska zmienione i zniekształcone
Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw Tadeusz Andrzejczyk, SGGW Konferencja: Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Plan referatu Wstęp: problemy hodowli dębu na siedliskach BMśw i LMśw Zasady ustalania
Problemy inwentaryzacji typologicznej, fitosocjologicznej oraz siedlisk przyrodniczych w ramach prac urządzeniowych
Problemy inwentaryzacji typologicznej, fitosocjologicznej oraz siedlisk przyrodniczych w ramach prac urządzeniowych Roman Zielony Zakład Urządzania Lasu SGGW Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Zarząd
Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej
Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej Władysław Danielewicz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zbigniew Cykowiak
Ocena zastosowania geokompozytów sorbujących wodę w uprawie miskanta olbrzymiego i traw na podłożach rekultywacyjnych - raport
Ocena zastosowania geokompozytów sorbujących wodę w uprawie miskanta olbrzymiego i traw na podłożach rekultywacyjnych - raport dr Marta Pogrzeba dr Jacek Krzyżak dr hab. Grażyna Płaza Kierownik zadania:
FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz
Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej
Mapa glebowo - rolnicza
Mapa glebowo - rolnicza Informuje o właściwościach i przestrzennym rozmieszczeniu siedlisk rolniczych W zależności od celu opracowania i charakteru odbiorcy mapy sporządza się w różnych skalach Składa
Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki
Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki Jacek Antonkiewicz 1, Marcin Pietrzykowski 2, Tomasz Czech 3 1Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej
Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000
Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 I. Teren objęty projektem Planuje się wykonanie projektu
Nauka o produkcyjności lasu
Nauka o produkcyjności lasu Wykład 1 Studia I Stopnia, kierunek leśnictwo Informacje o przedmiocie Informacje o przedmiocie Wykłady (20h) - dr hab. Michał Zasada, prof. SGGW Ćwiczenia (26h) pracownicy
MARCIN PIETRZYKOWSKI, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *, MALWINA TOMANEK, PAWEŁ HAJDUK **
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 137 Nr 17 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2010 MARCIN PIETRZYKOWSKI, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *, MALWINA TOMANEK, PAWEŁ HAJDUK ** GOSPODARKA POWIERZCHNIĄ ORAZ CHARAKTERYSTY-
Wstępna ocena przydatności rekultywacyjnej utworów nadkładu odkrywki Szczerców w KWB Bełchatów
Mat. Symp. str. 201 205 Wojciech KRZAKLEWSKI*, Jerzy WÓJCIK** *Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja, Kraków **Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Wstępna ocena przydatności rekultywacyjnej utworów nadkładu
Typologia Siedlisk Leśnych wykład 2
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 morzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 2 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody określania
Rozwój metod rekultywacji leśnej zwałowiska zewnętrznego Pola Eksploatacyjnego Bełchatów
Rozwój metod rekultywacji leśnej zwałowiska zewnętrznego Pola Eksploatacyjnego Bełchatów Wojciech Krzaklewski*, Marek Pająk*, Marcin Pietrzykowski*, Jerzy Wójcik** STRESZCZENIE W pracy przedstawiono rozwój
1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11
Spis treści 1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11 1.1. Rozwój cywilizacji człowieka a korzystanie z zasobów Ziemi... 11 1.2. Czy zasoby naturalne Ziemi mogą ulec wyczerpaniu?... 14
Planowanie gospodarki przyszłej
Planowanie gospodarki przyszłej Planowanie gospodarki przyszłej Określenie rozmiaru użytkowania ETAT Planowanie gospodarki przyszłej Podział na gospodarstwa Struktura klas wieku Wiek dojrzałości TKW kolej
Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Doświadczenia w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych
Doświadczenia w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych dr inż. Paweł Olszewski Zakład Terenów Poprzemysłowych i Gospodarki Odpadami Główny Instytut Górnictwa Rekultywacja Przez rekultywację rozumie
ZABEZPIECZENIE POTRZEB SUROWCOWYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. KORZYŚCI DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ DLA ŚRODOWISKA
ZABEZPIECZENIE POTRZEB SUROWCOWYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. KORZYŚCI DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ DLA ŚRODOWISKA Marek NIEĆ Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych w Polsce
T. Borecki, E. Stępień (Wydział Leśny SGGW) J. Głaz (IBL) S. Zajączkowski (BULiGL) Motto: Od zasady trwałości produkcji do zrównoważonego rozwoju Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron
Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych
Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych dr inż. Henryk KLETA WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOLOGII POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni Analiza
Kryteria wyboru drzewostanów do wyrębu
Kryteria wyboru drzewostanów do wyrębu JAN BANAŚ, STANISŁAW ZIĘBA Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, Instytut Zarzadzania Zasobami Lesnymi, Zakład Urzadzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki
ZALESIENIA JAKO METODA REKULTYWACJI TERENÓW BEZGLEBOWYCH W GÓRNICTWIE WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Volume 20, Issue 1, March 2019, pages 24 37 https://doi.org/10.12912/23920629/106204 Received: 2019.01.15 Accepted: 2019.02.25 Published: 2019.03.30 ZALESIENIA
Kwalifikowanie drzewostanów do przebudowy. ćwiczenie 1. Ocena zgodności drzewostanu z siedliskiem. (Kwalifikowanie do przebudowy)
ćwiczenie. Ocena zgodności drzewostanu z siedliskiem (Kwalifikowanie ) KZP (I KTG) ustala hierarchię potrzeb dotyczących przebudowy drzewostanów w danym nadleśnictwie, kierując się następującymi przesłankami:.
INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL
Ekograncali Activ INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL Większość gleb użytkowanych w Polsce znajduje się na utworach polodowcowych, bogatych w piaski i iły. Naturalne ph tych utworów jest niskie. Dobór właściwego
Marcin Pietrzykowski*, Bartłomiej Woś*, Szymon Huma* Zawartość makropierwiastków (N, P, K, Ca, Mg) i niektóre
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 49, 2011 r. Marcin Pietrzykowski*, Bartłomiej Woś*, Szymon Huma* Zawartość makropierwiastków (N, P, K, Ca, Mg) i niektóre cechy biometryczne aparatu asymilacyjnego
RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH)
RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) 1. Zapoznanie się z organizacją wewnętrzną, zakresem zadań komórek organizacyjnych
ELEMENTY PLANU ZALESIENIA
Załącznik nr 3 ELEMENTY PLANU ZALESIENIA 1. uprawy leśnej, stanowiąca podstawę do obliczenia wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej, ustalona zgodnie z poniższymi tabelami:
KARTA KURSU. Gleboznawstwo z geografią gleb. Kod Punktacja ECTS* 2
Geografia, stopień I studia stacjonarne Aktualizacja 2015/2016 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Gleboznawstwo z geografią gleb Pedology and soil geography Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr hab. Tomasz
Wybrane aspekty badania długoterminowych cykli zmian zapasu wody glebowej w drzewostanach jednowiekowych oraz interpretacji ich wyników
Prof. dr hab. inż. Józef Suliński, dr inż. Rafał Starzak Zakład Inżynierii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wybrane aspekty
KAMPINOSKI PARK NARODOWY
KAMPINOSKI PARK NARODOWY Mgr inż. Jerzy Misiak Kampinoski Park Narodowy Ul. Tetmajera 38 05-080 Izabelin Tel. 22 7226559, fax 7226560 e-mail : dyrekcja@kampinoski-pn.gov.pl Biologiczna produkcja a pozyskanie
Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze
Zimowa Szkoła Leśna IBL 18-20.03.2014 Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Tadeusz Andrzejczyk SGGW Plan referatu CEL I ZAKRES PIELĘGNOWANIA LASU WARUNKI RACJONALNEJ PIELĘGNACJI DRZEWOSTANÓW
dotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania
Załącznik nr 1 ZAKRES DOKUMENTACJI 1. Wykaz publikowanych i niepublikowanych opracowań przydatnych do sporządzenia projektu planu (w tym dokumentacja dotycząca rezerwatu zgromadzona przez Zamawiającego,
JUSTYNA CHUDECKA, TOMASZ TOMASZEWICZ *
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR Nr INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2 JUSTYNA CHUDECKA, TOMASZ TOMASZEWICZ * OCENA POROLNYCH GLEB RDZAWYCH JAKO SIEDLISKA LEŚNEGO NA PODSTAWIE INDEKSU TROFIZMU GLEB LEŚNYCH
Wsparcie dla leśnictwa w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Co z lasami niepaństwowymi na obszarach Natura 2000?
Wlodzimierz.Adamczyk@mos.gov.pl Wsparcie dla leśnictwa w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Co z lasami niepaństwowymi na obszarach Natura 2000? Dębe, 12 września 2006 Planowano wsparcie
Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra
Gleboznawcza klasyfikacja gruntów na terenie powiatu jeleniogórskiego w roku 1957 Dariusz Gregolioski
Gleboznawcza klasyfikacja gruntów na terenie powiatu jeleniogórskiego w roku 1957 Dariusz Gregolioski Polskie Stowarzyszenie Klasyfikatorów Gruntów, Jelenia Góra 1. Położenie powiatu Powiat zlokalizowany
Rekultywacja ekologiczna - wybrane aspekty. Wojciech Krzaklewski
Rekultywacja ekologiczna - wybrane aspekty Wojciech Krzaklewski Założenia rekultywacji ekologicznej Utrzymanie procesów ekologicznych i ewolucyjnych, trwałość systemów ekologicznych i różnorodności form
WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3
Lp. WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 wyszczególnienie Zakres podstawowy (ocena dopuszcz.) Zakres rozszerzony (oceny wyższe) 1 Prowadzenie na bieżąco notatek z lekcji Dział: Meliopracje Uczeń:
FUNKCJE GLEBY POJĘCIA ŻYZNOŚCI, ZASOBNOŚCI I URODZAJNOŚCI
POJĘCIA ŻYZNOŚCI, ZASOBNOŚCI I URODZAJNOŚCI W rozumieniu, obecnym od wieków w literaturze, naturalną funkcją gleb jest tworzenie przestrzeni życiowej dla organizmów, w tym przestrzeni korzenienia się roślin.
Instytut Maszyn Cieplnych
Politechnika Częstochowska Instytut Maszyn Cieplnych Potencjał minerałów antropogenicznych Krzysztof Knaś, Arkadiusz Szymanek Masa wytworzonych [mln Mg] 135 130 125 120 115 110 105 100 2006 2007 2008 2009
ZAKRES PRAC ZWIĄZANYCH Z WYKONANIEM BAZY DANYCH OPISOWYCH I GEOMETRYCZNYCH ZAWARTYCH W STARYM OPERACIE GLEBOWO SIEDLISKOWYM. Maciej Szneidrowski
PLAN OCHRONY WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO I OBSZARU NATURA 2000 OSTOJA WIGIERSKA WYKONANIE BAZY DANYCH OPISOWYCH I GEOMETRYCZNYCH ZAWARTYCH W STARYM OPERACIE GLEBOWO SIEDLISKOWYM ZAKRES PRAC ZWIĄZANYCH
WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 (2018/2019)
Lp. WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 (2018/2019) wyszczególnienie (wymagania programowe zostały opracowane na podstawie obowiązującej podstawy programowej, która sprawdzana jest egzaminami
Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości ich wykorzystania do szacowania zasobów drewna na cele energetyczne
Konferencja naukowo-techniczna pt.: Możliwości oraz uwarunkowania podaży drewna do celów energetycznych Instytut Badawczy Leśnictwa Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości
FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001
FIZYKA I CHEMIA GLEB Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 Tematyka wykładów Bilans wodny i cieplny gleb, właściwości
II.3.3. GLEBY GLEBY OBSZARÓW ROLNYCH
II.3.3. GLEBY GLEBY OBSZARÓW ROLNYCH Charakterystykę gleb obszarów użytkowanych rolniczo w województwie śląskim opracowano na podstawie mapy glebowo-rolniczej w skali 1:100000 oraz materiałów zebranych
Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym
Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym Prof. dr hab. inż. Małgorzata Kacprzak Instytut Inżynierii Środowiska Politechnika Częstochowska Strategie oczyszczania (remediacji) środowiska
ELEMENTY PLANU ZALESIENIA
Załącznik nr 3 ELEMENTY PLANU ZALESIENIA A. Zalecenia planu zalesienia 1. Dane dotyczące położenia gruntów przeznaczonych do wykonania zalesienia lub gruntów z sukcesją naturalną oraz faktycznego sposobu
HODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las
HODOWLA LASU Może na początek ogólne wiadomości co to jest las Las- jest to zbiorowisko drzew i krzewów oraz zwierząt, które wraz ze swoistą glebą wzajemnie na siebie oddziaływają i tworzą specyficzny
MAREK PAJĄK, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 137 Nr 17 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2010 MAREK PAJĄK, WOJCIECH KRZAKLEWSKI * WPŁYW SPOSOBÓW NEUTRALIZACJI TOKSYCZNIE KWA- ŚNYCH UTWORÓW NA WIERZCHOWINIE ZWAŁOWISKA
Operat ochrony szaty roślinnej i grzybów. Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu
Operat ochrony szaty roślinnej i grzybów Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu Zespół autorski Dr Bartosz Piwowarski zbiorowiska nieleśne, analiza florystyczna, opracowanie
Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych
Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Nagórzyce, 12-13 listopada 2014 r. Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych Cezary Kabała 1, Marian
UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE
UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła
Analiza możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury urządzeń wodno-melioracyjnych na obszarze Nadleśnictwa Taczanów na potrzeby małej retencji
Analiza możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury urządzeń wodno-melioracyjnych na obszarze Nadleśnictwa Taczanów na potrzeby małej retencji dr hab. Tomasz Kałuża Katedra Inżynierii Wodnej i
Specyfika leśnictwa. Program: Czym jest las? Czym jest leśnictwo? Współczesne znaczenie i zadania Cechy specyficzne produkcji leśnej.
Wykład 2 dr inż. Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULiEL SGGW morzechowski@wl.sggw.pl tel 22 59 38202 bud 34 pok 1/77 Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej Specyfika leśnictwa Program: Czym jest
Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego
Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Anna Kowalska Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary,
Zawartość węgla organicznego a toksyczność osadów dennych
VIII Krajowa Konferencja Bioindykacyjna Praktyczne wykorzystanie systemów bioindykacyjnych do oceny jakości i toksyczności środowiska i substancji chemicznych Kraków, 18-20.04.2018 Zawartość węgla organicznego
WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia
WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia Zagadnienia do egzaminu magisterskiego na rok akademicki 2016/2017 Kierunek:
GLEBA I JEJ FUNKCJE. Jacek Niedźwiecki. Puławy, 2016
GLEBA I JEJ FUNKCJE Jacek Niedźwiecki Puławy, 2016 Zadanie 1.2. Ocena gleb użytkowanych rolniczo z uwzględnieniem prawidłowego funkcjonowania ekosystemów glebowych oraz wskazanie działań zapobiegających
REWITALIZACJA OBSZARÓW POGÓRNICZYCH POŁOŻONYCH W OBRĘBIE MIAST
INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI MINERALNYMI I ENERGIĄ PAN Pracownia Badań Strategicznych Dr hab. inż. Elżbieta Pietrzyk-Sokulska prof. ndzw. REWITALIZACJA OBSZARÓW POGÓRNICZYCH POŁOŻONYCH W OBRĘBIE MIAST
Wykorzystaniem biowęgla jako podłoża w produkcji szklarniowej ogórka i pomidora
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka, Magdalena Dębicka 1, Piotr Chohura, Cecylia Uklańska Pusz 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul.
Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek
Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej
SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska gminy.
Program ochrony środowiska Gmina Izbicko str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka
Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka
Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Pracownia Biologii Rozmnażania i Genetyki Populacyjnej Instytut Dendrologii PAN w Kórniku Wstęp Zmienność
Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych
Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych Cezary Kieszek, Andrzej Kulesza Zespół Ochrony Lasu w Łodzi System korzeniowy
Wartość wiązanego węgla w drzewostanach sosnowych
Wartość wiązanego węgla w drzewostanach sosnowych Emilia Wysocka-Fijorek Stanisław Zając Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa Tło historyczne podjęci badań 1. Temat badawczy
Modelowanie wzrostu drzew i drzewostanów
Modelowanie wzrostu drzew i drzewostanów Zajęcia specjalizacyjne i fakultet Dr hab. Michal Zasada Samodzielny Zakład Dendrometrii i Nauki o Produkcyjności Lasu Wydział Leśny SGGW w Warszawie Stacjonarne
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 98 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
MAPY KLASYFIKACYJNE Opracowanie: Bożena Lemkowska
MAPY KLASYFIKACYJNE Opracowanie: Bożena Lemkowska Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4.06.1956 roku (Dz.U. 1956 nr 19 poz. 97) http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu19560190097 dotyczącego