OCENA STANU SIEDLISKA W LASACH NA ZREKULTYWOWANYCH GRUNTACH POPRZEMYSŁOWYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "OCENA STANU SIEDLISKA W LASACH NA ZREKULTYWOWANYCH GRUNTACH POPRZEMYSŁOWYCH"

Transkrypt

1 OCENA STANU SIEDLISKA W LASACH NA ZREKULTYWOWANYCH GRUNTACH POPRZEMYSŁOWYCH Marcin Pietrzykowski rlpietrz@cyf-kr.edu.pl Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji Instytut Ekologii i Hodowli Lasu Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska zmienione i zniekształcone, Nagórzyce, listopada 2014 r.

2 PLAN WYKŁADU Wprowadzenie: - tereny poprzemysłowe i pogórnicze w Polsce (rozmieszczenie, skala przekształceń środowiska, struktura gruntów wyłączonych i rekultywowanych); - krótki rys historyczny badań i przepisów dotyczących rekultywacji; - definicja rekultywacji, koncepcja rekultywacji leśnej, nawiązanie do ekologicznych podstaw siedliskoznawstwa leśnego. Diagnoza siedlisk na terenach pogórniczych jako podstawa rekultywacji leśnej - Klasyfikacje terenów poprzemysłowych dla potrzeb rekultywacji - Metody oceny warunków siedliskowych na obiektach pogórniczych - Przykłady rozwiązań z zakresu diagnozy siedlisk na wybranych terenach poprzemysłowych rekultywowanych dla leśnictwa Gleba w diagnozie siedliska i liczbowe metody oceny gleb (syntetyczne wskaźniki jakości gleb) - Przykłady zastosowania wskaźników oceny gleb w diagnozie siedlisk leśnych na terenach rekultywowanych - Ocena przydatności wskaźników oceny gleb oparta o realcjj gleba/roślinność Podsumowanie

3 Photo by KP Maczki Bor, used with permission 3

4 WIELKOŚĆ WYDOBYCIA WAŻNIEJSZYCH KOPALIN W POLSCE [w mln ton] (stan na 2012r., podano wg. GUS 2013) 1. Węgiel kamienny: 71,34! Szczecin! Gdańsk Bydgoszcz!! Poznań! Olsztyn! Warszawa 2. Węgiel brunatny: 64,30 3. Piaski (podsadzkowe): 6,39 4. Siarka: 0,70 5. Metale nieżelazne (Cu -30,18; Zn, Pb - 2,33) 6. Wapienie i margle przemysłu cement. i wapienniczego 41,05! Wrocław! Łódź Inne surowce skalne (łącznie) ponad 250 (!), w tym m. in:! Katowice! Kraków! Rzeszów - piaski i żwiry (kruszywo) 184,74 - kamienie łamane i bloczne 64,00; - dolomity 2,92; -Pozostałe ważniejsze: -sól kamienna 3,92 4

5 PRZYKŁADY OBIEKTÓW POGÓRNICZYCH I POPRZEMYSŁOWYCH W POLSCE Fot. M. Pietrzykowski 5

6 REKULTYWACJA I ZAGOSPODAROWANIE GRUNTÓW PRZEKSZTAŁCONYCH DZIAŁALNOŚCIĄ GÓNICZĄ DANE STATYSTYCZNE Powierzchnia gruntów zdewastowanych, wymagających rekultywacji wynosi ha; w tym powierzchnia gruntów prawnie przejętych i wyłączonych pod działalność górniczą wynosi ha; Szacuje się, że dotychczas dla kierunku leśnego zrekultywowano i przekazano pod administrację PGL Lasy Państwowe około ha; Od 2005 roku dynamika powierzchni rekultywowanych w kierunku leśnym utrzymuje się na poziomie kilkuset ha; W roku 2012 w skali kraju wyłączono z produkcji leśnej 494 ha, a zrekultywowano na cele leśne 468 ha, w tym przekazano i zagospodarowano dla leśnictwa 165 ha Źródło danych: Ochrona Środowiska, GUS 2013). Pietrzykowski M., Krzaklewski W Rekultywacja - współdziałanie technologii i ekologii. W: Monografia: Węgiel brunatny - szanse i zagrożenia. (red.) Sierpień D. Akademia Górniczo-Hutnicza in. Stanisława Staszica w Krakowie. s:

7 STRUKTURA POWIERZCHNIOWA GRUNTÓW zajmowanych przez przemysł wydobywczy w Polsce Grunty leśne 28% pozostałe 11% Grunty rolne 61% /(źródło; Krzaklewski W. 2001, Zdjęcie: 7

8 PRZYBLIŻONY POWIERZCHNIOWY UDZIAŁ ZREALIZOWANYCH KIERUNKÓW REKULTYWACJI W PRZEMYŚLE WYDOBYWCZYM W POLSCE r. wodna 10% Kierunki rekultywacji r. inna 10% r. rolna 20% Aktualnie dla leśnictwa zrekultywowano około ha r. leśna 60% (źródło danych: opracowanie Pietrzykowski i Krzaklewski 2014) 8

9 PIERWSZE BADANIA I DOŚWIADCZENIA biologiczna rekultywacja zwałów górnictwa węgla kamiennego w GOP; doświadczenia na zwałowiskach KWB Turów i Konin ; doświadczeń na wyrobiskach popiaskowych Szczakowa i Wysoki Brzeg. Foto. M. Pietrzykowski 9

10 PRAWODAWSTWO DOTYCZĄCE REKULTYWACJI rys historyczny Pierwsze przepisy prawne: Uchwała nr 256 Komitetu Ekonomicznego RM - rekultywacja w górnictwie piasków podsadzkowych; 1966 Uchwała nr 301 w sprawie rekultywacji i zagospodarowania gruntów przekształconych; Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych: Ustawa z 1971 roku; Ustawa z Aktualnie obowiązująca: USTAWA z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2009 r., Nr 1, poz. 3) 10

11 DEFINICJA REKULTYWACJI Rekultywacja gruntów w ujęciu prawnym (USTAWA z dnia 3 lutego 1995) Zagospodarowanie gruntów Definicja ekologiczna rekultywacji Diagram obrazujący relacje pomiędzy strukturą i funkcją ekosystemu powstającego w procesie sukcesji zależnie od strategii rekultywacji (na podstawie opracowania Bradshaw, A.D., The reconstruction of ecosystems. J. Appl. Ecol. 20, 1-27.) 11

12 Pytania ogólne dotyczące rekultywacji: Koncepcja i priorytety dla rekultywacji leśnej: stabilność drzewostanów-bioróżnorodność-produkcja drewna i biomasy?; Ogólna koszto/pracochłonność rekultywacji, bilans energetyczny rekultywacji. Czy rekultywacja jest niezbędna i jakie korzyści przynosi, czy przyspiesza rozwój ekosystemu? Pytania praktyczne dotyczące rekultywacji leśnej: Diagnoza siedlisk na terenach poprzemysłowych różnice w stosunku do siedlisk lasów naturalnych (zagospodarowanych); Reakcja drzew w warunkach siedlisk terenów poprzemysłowych dobór składu gatunkowego, stabilność drzewostanów ; Kosztochłonność i trudności gospodarki leśnej na terenach zrekultywowanych i przekazanych leśnictwu;

13 KONCEPCJA REKULTYWACJI LEŚNEJ cele i zadania, rozwinięcie definicji ekologicznej Wykorzystanie sukcesji STABILNOŚĆ, BIORÓZNORODNOŚĆ REKULTYWACJA leśna PRODUKCJA DREWNA i BIOMASY - samorzutne zarastanie w drodze sukcesji; - mozaika warunków siedliskowych, harmonijny rozwój gleby i zbiorowisk Nakłady - Kształtowanie jednolitego biotopu z uwzględnieniem najbardziej produktywnych utworów w powłoce zwałowiska, wysokie nawożenie mineralne, zalesienia monokulturami, maksymalizacja przyrostu Diagram obrazujący ocenę zależność pomiędzy nakładami w ramach rekultywacji a wyznaczonymi celami (priorytetami) (Pietrzykowski, 2014) 13

14 Soil reconstruction photo 1 - U. Dworschak, RWE Germany; photo s M. Pietrzykowski) 14

15 Rhenish Lignite District Natural soils North Rhine-Westphalia, a layer of loess from 1 to 15 m in thickness. Copy right by RWE Power, used with permission by Ulf Dworschak 15

16 Rekultywacja widok ogólny, fazy (wyrobisko popiaskowe) 16

17 CZY REKULTYWACJA JEST NIEZBĘDNA I CZY PRZYSPIESZA ROZWÓJ EKOSYSTEMU? Faza: Koszt PLN/ha REKULTYWACJA (faza techniczna i biologiczna) ZALESIENIE 4206 ŁĄCZNIE KOSZT zabiegów hodowlanych (ALP) 1032 NAKŁADY Źródło: Pietrzykowski 2005, Pietrzykowski i Krzaklewski 2007, Pietrzykowski

18 DIAGNOZA SIEDLISK NA TERENACH POGÓRNICZYCH Rozpoznanie warunków siedliskowych na terenach pogórniczych rekultywowanych dla leśnictwa: podstawa dla leśnego zagospodarowania terenów pogórniczych; dobór składu gatunkowego zalesień; planowanie przebudowy drzewostanów. 18

19 ZMIENNOŚĆ substratów glebowych na rekultywowanych i zalesionych terenach pogórniczych - mozaika warunków siedliskowych Czwartorzęd Neogen Karbon Czwartorzęd Neogen Czwartorzęd

20 Właściwości gleb pogórniczych niska zawartość Mat org. ph kompakcja warunki powietrzno-wodne zawartość i relacje składników pokarmowych metale śladowe siarka, glin zmienność pionowa i przestrzenna. Dreanż kwaśnych wód góniczych, sztuczne jeziora, osady mioceńskie, ph < 3.0 (zachodnia część Polski; wschodnie Niemcy, LMD, foto M. Pietrzykowski); Photo. M. Pietrzykowski 20

21 Podstawowe właściwości gleb pogóniczych Post mine sites (soil) Bel Pias Szcz Smol Horizon Substrate (parent and depth QLSS NS QS2 QSNC QLS QS1 CF rock material) (cm) % Coarse fragments Textures AC and % Sand C % Silt % Clay AC (0-8) Chemical parameters C org g kg N t g kg C org -to-n t ratio ph KCl (1:2.5) TEB cmol (+) kg CEC cmol (+) kg AC and C Hh cmol (+) kg % BS Microbial (DHG) mgtpf 100g -1 s 24h -1 AC

22 WŁAŚCIWOŚCI GLEB, cd. rozkład koncentracji makroelementów Gleba industroziemna powstająca na czwartorzędowej glinie słabopiaszczystej Gleba industroziemna powstająca na zaweglonych piaskach i glinach mioceńskich po neutralizacji kredą jeziorną Naturalna gleba rdzawa bielicowa - formy ogólne - formy wymienne (Ca 2+ Mg 2+ K + Na + (przyswajalny) P)) Źródło: Pietrzykowski M. 2008

23 PRZYKŁADY ADAPTACJI GATUNKÓW DRZEW do warunków na obiektach poprzemysłowych Sosna zwyczajna (P. sylvestris) na skarpach osadników po flotacji rud Zn-Pb ZGH Bolesław w Bukownie (sukcesja na skarpach pokrytych utworami Kajpru Trias), 2010 rok, fot. M. Pietrzykowski) Doświadczenie z nasadzeniami olszy na wyrobiksu popiaskowycm i popiołach paleniskowych - lato 2009 rok (fot. M. Pietrzykowski 2012; W. Krzaklewski) Sosna z sukcesji na mioceńskich utworach kwaśnych deponowanych bez neutralizacji (Łęknica); zalesienia na zrekultywowanym zwałowisku Bełchatów; 40 letnie drzewostany sosnowe na terenach zrekultywowanych (Łęknica), foto M. Pietrzykowski 2012) Olsze na kwaśnych utworach mioceńskich (ph 3.0) Jarząb pospolity na utworach mioceńskich Dęby - gliny czwartorzędowe Sosna z sukcesji - utwory karbońskie Foto M. Pietrzykowski; W. Krzaklewski (Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji, IEiH, WL UR w Krakowie 23

24 ADAPTACJA GATUNKÓW DRZEW LEŚNYCH do warunków siedliskowych na rekultywowanych terenach pogórniczych rozwój systemów korzeniowych Biomasa korzeni/biomasa nadziemna stosunek w [%] Morfologia (sosana zwyczajna) Biomasa i dystrybucja korzeni drobnych Photoos by M. Pietrzykowski Photo by Pietrzykowski, M. Edited by Bania, C., 2008 Pietrzykowski M., et al. (2010): Sylwan 154 (2), Pietrzykowski M., Woś B. (2010): Commission of Protection and Formation of the Natural Environment, Polish Academy of Science,(2010), 7, source: Köstler J. N., et al., 1968) 24

25 Relacje geba-drzewostan M. Pietrzykowski 25

26 Stan zaopatrzenia w składniki pokarmowe Photo by M. Pietrzykowski 26

27 Ustalenie deficytów i liczb granicznych dla makroelementów - przykład dla sosny zwyczajnej Tables. Statistical grouping of S. pine nutrients (N and P) needles supply on RMS. Soil-substrate variant Soil-substrate variants BEL-Ql *** BEL-Ns *** *** SCZ-Qs *** *** SCZ-Qls *** PIAS-Qs *** PIAS-Qs Nc *** SMOL-Cf *** BEL-Ql *** BEL-Ns *** *** SCZ-Qs *** *** *** SCZ-Qls *** *** PIAS-Qs *** *** PIAS-Qs Nc *** SMOL-Cf *** Fig. 1. Range of Nitrogen content in the needles and the rating for Scots pine (Pinus sylvestris): 1-high, 2-medium, and 3-low. Fig. 2. Range of Phosphorus content in the needles and the rating for Scots pine (Pinus sylvestris): 1-high, 2-medium, and 3-low. Pietrzykowski et al. Environ Monit Assess (2013) 185:

28 Zdrowotność drzewostanów Foto Łęknica korzeniowiec 28

29 Wilgotność DIAGNOZA SIEDLISK w leśnictwie w Polsce Siatka typologiczna obszarów niżowych (wg Mroczkiewicza i Tramplera 1964). Żyzność BORY Bs BORY MIESZANE LASY MIESZANE LASY Bśw BMśw LM Lśw Bw BMw Lw Bb Lł Olj Diagnoza siedlisk wg systemu IBL: Podstawowy element: TSL, - kryteria wyróżniania: - Lokalizacja według regionalizacji (warunki geologiczno-glebowe i fizjograficzno-klimatyczne); - Drzewostan (budowa warstwowa, skład gatunkowy, bonitacja rola lasotwórcza i możliwości produkcyjne siedliska); - Roślinność runa; Elementy oceny siedliska: (wg IUL 2012) - podstawowy element: gleba, następnie typ próchnicy, stosunki wodne i powietrzne, drzewostan, runo. Ol

30 WYCIĄG Z IUL 2012 (krótkie omówienie stanu aktualnego, odniesienie do terenów poprzemysłowych) Prace siedliskowe obejmują czynności: powierzchnie podstawowe, wzorcowe i pomocnicze typologiczne pow. siedlisk; badania laboratoryjne, obliczenie SIG (koncepcja oceny jakości gleb - SQI); rozpoznanie i skartowanie siedlisk (odmiana, wariant uwilgotnienia, rodzaj stan) rozpoznanie gleb (typ, podtyp, odmiana podtypu, rodzaj i gat. Gleby Jednostki wyróżniane wtrakci eprac siedliskowych: gleba (KGLP, CILP 2000 gl. industroziemne i urbanoziemne); typy próchnic brak, lub faza inicjalna; jednostki siedliskowe TSL (żyzność i wilgotność gleb, klimat, ukształtowanie terenu, budowa geologiczna, podobne zdolności produkcyjne i przydatnośc dla hodowli lasu, oddzielnie dla nizin, wyżyn i gór tereny poprzemysłowe?; odmiany TSL (krainowa, fizjograf-klimatyczna wierzchowiny, półki, wyrobiska); wariant uwilgotnienia (piaskownie!); rodzaj siedliska leśnego (na utworach pyłowych wodnolodowcowych.)

31 WYCIĄG Z IUL 2012 c.d. Stan siedliska: - zgodność, charakter niezgodnościz naturalna postacią w lasach pozostających w stanie ekologicznej równowagi elementów siedliskowych i zbiorowisk roślinnych niepoddanych czynnikowi antropogenicznemu - siedliska sztuczne i zmienione, o obniżonej żyzności, pogorszeni właściwości gleb, zmiany w zbiorowiskach Stan siedliska jest jego postacią czasową (samoregulacja, ustanie czynnika sprawczego) tereny poprzemysłowe potencjalny TSL, rozwój siedlisk w danym kierunku Elementy łatwo zmienne: -drzewostan, (skład gatunkowy, budowa, bonitacja); - runo (skład gatunkowy, pokrycie); - wierzchnie poziomy glebowe (typ i podtyp próchnicy, wł. fiz.-chem. gleb); - warunki wodne gleb -Ustalenie poprzez porównanie ocenianych elementów z typowymi na danym obiekcie (?) IUL dopuszcza i wskazuje na możliwość zastosowanie lokalnego klucza

32 WYCIĄG Z IUL 2012 c.d. Typy i formy stanów siedliska (tab. 6, str IUL2012):

33 Technosole zmienność przestrzenna 30 feet Pietrzykowski M. Source::google map; KWB Belchatow Krzaklewski W., Pietrzykowski M., Frukacz T. (2005) WUG - State Mining Authority

34 KLASYFIKACJE UTWORÓW NA POTRZEBY REKULTYWACJI faza początkowa (planowanie, ocena trudności rekultywacji) Klasyfikacja punktowa T. Skawiny i M. Trafas 1971; Klasyfikacja aktywności glebotwórczej Cz. Żuławskiego; Klasyfikacja W. Krzaklewskiego na podstawie szybkości zarastania Źrdódło: PGE KWB Bełchatów Fot. M. Pietrzykowski 34

35 OGÓLNY PODZIAŁ METOD OCENY WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH na obiektach pogórniczych - metoda gleboznawcza; metoda fitosocjologiczno-glebowa; metoda fitosocjologiczna.

36 DIAGNOZA SIEDLISK LEŚNYCH POWSTAJĄCYCH W PROCESIE REKULTYWACJI - gleba w diagnozie siedlisk i liczbowe metody oceny gleb (wskaźniki jakości gleb). Liczbowe wskaźniki oceny gleb: monitoring przemian właściwości gleb i rozwoju siedlisk; weryfikacja diagnozy wstępnej; planowanie przebudowy składu gatunkowego drzewostanów. 36

37 PRZYKŁADY WSKAŹNIKÓW liczbowych dla oceny gleb i gruntów stosowane w rekultywacji Metoda punktowej oceny przydatności gruntów do rekultywacji [Skawina T. i Trafas M. 1971] LB = WL + WCa + WSo + WSp WL - wskaźnik litologiczny, max 60 pkt., WL = ił + 0,5 pył, ił maksymalnie 20 punktów; WCa wsk. wapniowy, max 15 pkt.; WSo - wskaźnik sorpcji BM, max 15 pkt.; WSp - wskaźnik spoistości, max. 10 pkt.

38 KLASY BONITACYJNE (przydatności gruntów do rekultywacji): Klasa A - LB > 75 pkt. przydatne dla rolnego kierunku zagospodarowania; Klasa B - 50 pkt. < LB 75 pkt. przydatne do r. rolnej, bardzo dobre dla r. leśnej; Klasa C - 21 pkt. < LB 50 pkt; utwory wadliwe, nieprzydatne dla rolnej, a do leśnej po ulepszeniu; Klasa D - LB 21 pkt; utwory złe, jałowe, tj. nieprzydatne do rekultywacji, wymagające użyźnienia lub izolacji, Klasa E - utwory toksyczne, nieprzydatne dla rekultywacji, wymagające neutralizacji lub izolacji: podklasa EC - utwory toksyczne, po neutralizacji mogą być przeklasyfikowane do klasy C, podklasę ED - utwory toksyczne, po neutralizacji mogą być przeklasyfikowane tylko do klasy D, Próba odniesienia do diagnozy siedlisk leśnych - Pietrzykowski M. et al Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 38:

39 OCENA ŻYZNOŚCI Uproszczony wskaźnik żyzności W ż [Krzaklewski W. 1977] do oceny stopnia żyzności gruntów na zwałowisku zewnętrznym kopalni Adamów gdzie: W ż = W Zg W H W H - umowny wskaźnik efektywnej wilgotności gruntów jako ilość wody dostępnej dla roślin; Wz g - uproszczony wskaźnik zasobności gruntu określony na podstawie laboratoryjnych analiz gruntów i wyliczany ze wzoru [wg Puchalski T. Prusinkiewicz Z. 1975]: W Zg 0,25 a A P2 0 P b B K K c Ca0 C Ca0 d D Mg0 Mg0

40 WYCEN LICZBOWA JAKOŚCI GLEB - KONCEPCJA SQI SQI d i 1 [( C1 wt) ( C2 wt) ( C3 wt) ( Cn... wt)] WVd SQI wskaźnik jakości gleb (soil quality index), C1, C2 Cn właściwości gleb (cechy) składowe wyceny gleby, wt waga danej cechy w zakresie 0-1,0 (1,0 stanowi 100%), WVd waga dla wartości wskaźniika wynikająca z udziału % (miąższości) poziomu w całym profilu glebowym. Na podstawie opracowań: Gale i in. [1991], Burgera i Keltinga [1999]

41 WSKAŹNIKI OCENY JAKOŚCI GLEB STOSOWANE W LEŚNICTWE Indeks trofizmu gleb leśnych [Brożek S. 2001] ITGL = (I pył ) + (I czs ) + (I ph ) + (I kat ) +(I C:N ) (I szk ) Siedliskowy Indeks Glebowy [Brożek i in. 2008] SIG = W CZS + W SI + W Y + W N Wycena siedlisk na podstawie wartości SIG w warunkach lasów gospodarczych SIG od 4 do 10 bory (B) (gleby dystroficzne), SIG od 11 do 20 - BM (gleby oligotroficzne), SIG od 21 do 30 - LM (gleby mezotroficzne), SIG od 31 do 40 - L (gleby eutroficzne, gleby hipertroficzne). 41

42 Przykład wskaźnika oceny gleb do wykorzystania w diagnozie siedlisk na terenach pogórniczych - weryfikacja stanu rozwijającego się siedlisk, planowanie przebudowy (Pietrzykowski, 2010) W JGP = (Wg 0,2) + (Wz 0,25) + (WP 0,05) + (Wk 0,2) + (Wab 0,1) + (Wpw 0,1) + (Wpp 0,1) Wg Wg = (Wgp + Wgi) Wgs; Wz zasobność Ca 2+, Mg 2+, K +, Na + [Mg ha cm -1 ]; WP zasobność P [Mg ha cm -1 ]; Wk H + zakumulowany [kg ha cm -1 ] na podstawie ph w KCl; Wab C : N w poziomie Olf ; Wpw pojemność wodna [Mg ha cm -1 ]; Wpp pojemność powietrzna [m 3 ha cm -1 ] Diagram ilustrujący udział (ważność wt) danej cechy cząstkowej w określeniu jakości gleb pogórniczych na podstawie W JGP

43 OCENA GLEB NA TERENACH POGÓRNICZYCH - walidacja wskaźnika z zastosowaniem W JGP Przykład wyznaczenia wartości wskaźników cząstkowych składających się na wycenę końcowa według wskaźnika W JGP Wartości wskaźnika W JGP dla gleb wytworzonych z różnych utworów na wybranych obiektach pogórniczych Obiekt Utwór (skała macierzysta) W JGP Zwałowisko zewnętrzne KWB Bełchatów Zwałowisko centralne Smolnica Wyrobisko KP Szczakowa Zwałowisko zewnętrzne KS Piaseczno Cz. glp 0,580 Mi, zawęglone p, g neutralizacja kredą jeziorną 0,483 łupki i piaskowce K. 0,585 Cz. pgl 0,438 Cz. p 0,420 Mieszanina Czw. p oraz N. ił krk 0,575 Cz. pgl 0,438 Rozrzut wartości W JGP i wyróżnione grupy troficzne siedlisk na wybranych obiektach pogórniczych.

44 ZWIĄZKI GLEBA /ROŚLINNOŚĆ, MIARODAJNOŚĆ WSKAŹNIKÓW Analiza korelacji W JGP z wybranymi cechami zbiorowisk: ekologiczne liczby wskaźnikowe W (ryc. 1) i Tr (ryc. 2) i liczba gatunków roślin naczyniowych - bogactwo gatunkowe S (ryc. 3) Ryc. 1 Ryc. 2 Ryc. 3

45 MSQI MSQI= (Ist wt(0.3)) + (Ina 0.3) + (IP 0.1) + (Iac 0.2) + (Iba 0.1) Pietrzykowski M. J For Res. (2014) 25(1): 63 74, Wskaźniki cząstkowe: Ist - uziarnienie Ina składniki pokarmowe - zasobność (Ca, Mg, K, Na) IP dostępny fosfor Iac - kwasowość Iba uproszczony wskaxźik aktywności biologicznej (C/N) wt - waga - współczynnik wagi danej cechy dla składowych (wskaźników cząstkowych) W JGP = (Wg 0,2) + (Wz 0,25) + (WP 0,05) + (Wk 0,2) + (Wab 0,1) + (Wpw 0,1) + (Wpp 0,1) Różnice (dlaczego?): WJGP MSQI uproszczenie formuły (właściwości powietrzno-wodne), zmiana wagi wskaźników cząstkowych, generalizacja i bardziej uniwersalny charakter, również dla terenów pogórniczych w Europie ale uwaga przykład Nadreńskiego ZW less!) 45

46 Stan uwilgotnienia siedlisk - rola wód gruntowych na przykładzie piaskowni

47 SI sosna zwyczajna, modelowanie i ocena potencjalnej produkcyjności w relacji do właściwości gleb pogórniczych Fig. Model SI curves fitted according to Cieszewski and Chapman-Richards functions and true growth series of individual trees. Numbers refer to height at base age 25 years. Table : Characteristics of SI on individual substrate (homogenous groups by Sheffe post-hoc test) Site and substrate symbol Mean value [m] and homogeneous groups (α=0.05 Min [m] Max [m] BEL-TS 6.4 A BEL-QLSS 10.2 B SCZ-QS B C SZCZ-QLS 13.5 C D PIAS-QS D PIAS-QSTC 14.9 D SMOL-CF 15.3 D Equation - SI and soil properties: SI Clay % AC Pav C8 50cm DHD_ Ai BS(%) cm M. Pietrzykowski, J. Socha, N S. Van Doorn (2014); New Forests published on line 47

48 PODSUMOWANIE Każdy obiekt pogórniczy wymaga odrębnej ekspertyzy; Metody oceny przydatności gruntów do rekultywacji - a metody diagnozy powstających siedlisk; substrat glebowy ( gleba pogórnicza) powinna stanowić podstawę w diagnozie siedlisk na terenach rekultywowanych dla leśnictwa, cechy roślinności są ważne dla walidacji, uwzględnić należy jednak dynamikę zmian właściwości Syntetyczne wskaźniki liczbowej oceny gleb stanowią użyteczne narzędzie diagnostyczne na terenach pogórniczych, szczególnie w kontekście monitoringu zmian właściwości gleb i rozwoju siedlisk leśnych; ocena w I/II klasie wieku, gatunki pionierskie i docelowe weryfikacja i wyznaczenie kierunków przebudowy; dość dobrze rozpoznana sytuacja w drzewostanach sosnowych, potrzeba oceny w drzewostanach zbudowanych z innych gatunków (głównie brzozy gatunki pionierskie, także dębu gatunki docelowe/klimaksowe)

49 Najistotniejsze uwagi - stan rekultywacji i zagospodarowania leśnego: Stan rekultywacji leśnej bardzo zróżnicowany (nawet w obrębie obszarów o jednakowym poziomie realizacji rekultywacji. Zły stan rekultywacji leśnej wywołany jest głównie przez: niedociągnięcia górnictwa w zakresie głównie rekultywacji technicznej (wadliwe formowanie rzeźby, brak odwodnienia) chodzi tu o pierwszy okres działalności rekultywacyjnej (lata ), zaniedbania ze strony użytkownika w zakresie kształtowania składu i struktury zalesień oraz w realizacji zabiegów pielęgnacyjnych Zdolność produkcyjna siedlisk na rekultywowanych zwałowiskach jest na ogół duża, przy czym wzrasta w czasie Wielogatunkowe zalesienia na zboczach zwałowisk, założone z myślą o pełnieniu przede wszystkim funkcji przeciwerozyjnych i glebotwórczych, posiadają w swoim składzie znaczny procent udziału gatunków, które w przyszłości wejść powinny w skład drzewostanów docelowych. Wymaga to jednak odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych, a w niektórych częściach przebudowy składu i struktury zalesień. Zabiegi z tego zakresu są rzadkością. Lasy Państwowe - użytkownik części przejmowanych zwałowisk nie uwzględnia w pełni specyfiki rozpatrywanych wcześniej terenów, nie zawsze dostosowując jakość zabiegów do występujących, na zwałowisku warunków siedliskowych, co wyraża się między innymi poprzez : nie kontynuowanie nawożenia mineralnego, nie usuwanie konkurencyjnej dla młodych sadzonek roślinności zielnej (czyszczenia wczesne), zbyt luźną więźbę sadzenia; brak zagęszczenia jest zjawiskiem niekorzystnym, bowiem wydłuża czas dojścia sadzonek do pełnego zwarcia, które stanowi istotny cel rekultywacji leśnej, niską na ogół /pomimo dużych możliwości/ jakością materiału zalesieniowego i nie zawsze właściwym składem gatunkowym i strukturą zalesień. Przejmowanie rekultywowanych gruntów jest w wielu przypadkach faktem czysto formalnym, za którym nie idą starania i postępowanie strony przejmującej w kontynuacji intensywnego zagospodarowania. W konsekwencji przekazane do zagospodarowania tereny mogą stać się w części lub całości tzw. wtórnymi nieużytkami. Stąd stan zagospodarowania rekultywowanych terenów jest silnie zróżnicowany i to nie tylko pomiędzy poszczególnymi jednostkami wydobywczymi, ale również w obrębie ich samych, a nawet na obszarach o zbliżonych warunkach siedliskowych. Istotną przeszkodę w przekazywaniu rekultywowanych terenów Lasom Państwowym stanowi jeszcze wciąż słabo opracowany, wymierny zestaw kryteriów oceny jakości wykonanych prac rekultywacyjnych, jak też kryteriów klasyfikacyjnych w odniesieniu do powstających gleb i siedlisk. Stan ten nie pozwala na porównanie działalności rekultywacyjnej na różnych obiektach, nie pozwala też na prawidłową ocenę stosowanych metod rekultywacji. Tak więc konieczne są w tym zakresie odpowiednie decyzje i opracowania.

Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia

Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 morzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykłady i ćwiczenia Cel przedmiotu: Poznanie zasad wykonywania

Bardziej szczegółowo

Hodowanie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na glebach drobnoziarnistych jest nieracjonalne

Hodowanie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na glebach drobnoziarnistych jest nieracjonalne Hodowanie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na glebach drobnoziarnistych jest nieracjonalne Piotr Sewerniak Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bardziej szczegółowo

Ocena zagospodarowania leśnego zrekultywowanych terenów po otworowej eksploatacji siarki przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Nowa Dęba

Ocena zagospodarowania leśnego zrekultywowanych terenów po otworowej eksploatacji siarki przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Nowa Dęba Ocena zagospodarowania leśnego zrekultywowanych terenów po otworowej eksploatacji siarki przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Nowa Dęba Marcin Pietrzykowski 1, Wojciech Krzaklewski 1, Bartłomiej

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Rekultywacja gleb i gruntów. Kod Punktacja ECTS* 2

KARTA KURSU. Rekultywacja gleb i gruntów. Kod Punktacja ECTS* 2 KARTA KURSU Nazwa Rekultywacja gleb i gruntów Nazwa w j. ang. Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr inż. Stanisław Kowalik Zespół dydaktyczny Dr inż. Stanisław Kowalik Opis kursu (cele kształcenia) Zapoznanie

Bardziej szczegółowo

PROBLEMY REKULTYWACJI LEŚNEJ ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO POLA SZCZERCÓW

PROBLEMY REKULTYWACJI LEŚNEJ ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO POLA SZCZERCÓW Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Wojciech Krzaklewski*, Jerzy Wójcik**, Benedykt Kubiak***, Jacek Dymitrowicz*** PROBLEMY REKULTYWACJI LEŚNEJ ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO POLA SZCZERCÓW 1. Wstęp

Bardziej szczegółowo

Stawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001

Stawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001 Koncepcja renaturyzacji (przebudowy) drzewostanów sosnowych na terenach poddanych wieloletniej immisji ścieków ziemniaczanych w Nadleśnictwie Iława Janusz Porowski BULiGL Oddział w Białystoku Stawiamy

Bardziej szczegółowo

Przedmiot SIEDLISKOZNAWSTWO LEŚNE Organizacja zajęć w semestrze 1

Przedmiot SIEDLISKOZNAWSTWO LEŚNE Organizacja zajęć w semestrze 1 Wydział Leśny SGGW w Warszawie Niestacjonarne studia II (magisterskie) Przedmiot SIEDLISKOZNAWSTWO LEŚNE Organizacja zajęć w semestrze 1 Prowadzący: Prof. dr hab. Bogdan Brzeziecki - wykłady, dr inż. Jacek

Bardziej szczegółowo

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim

Bardziej szczegółowo

Geoinformacja o lasach w skali kraju z pomiarów naziemnych. Baza danych WISL - wykorzystanie informacji poza standardowymi raportami

Geoinformacja o lasach w skali kraju z pomiarów naziemnych. Baza danych WISL - wykorzystanie informacji poza standardowymi raportami Geoinformacja o lasach w skali kraju z pomiarów naziemnych. Baza danych WISL - wykorzystanie informacji poza standardowymi raportami Bożydar Neroj, Jarosław Socha Projekt zlecony przez Dyrekcję Generalną

Bardziej szczegółowo

WARSZTATY 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie

WARSZTATY 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 309-315 Marcin PIETRZYKOWSKI 1, Adrian KACZMARCZYK 1, Bartłomiej WOŚ 1, Andrzej STOCES 2 1 Uniwersytet Rolniczy, Wydział Leśny, Kraków 2 Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Nadleśnictwo

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI INICJALNYCH GLEB NA WZROST SOSNY ZWYCZAJNEJ (Pinus sylvestris L.) NA ZREKULTYWOWANYCH POWIERZCHNIACH ZWAŁOWISK KWB "BEŁCHATÓW"

WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI INICJALNYCH GLEB NA WZROST SOSNY ZWYCZAJNEJ (Pinus sylvestris L.) NA ZREKULTYWOWANYCH POWIERZCHNIACH ZWAŁOWISK KWB BEŁCHATÓW Marek Pająk, Marcin Pietrzykowski, Wojciech Krzaklewski, Wojciech Ochał 15 WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI INICJALNYCH GLEB NA WZROST SOSNY ZWYCZAJNEJ (Pinus sylvestris L.) NA ZREKULTYWOWANYCH POWIERZCHNIACH ZWAŁOWISK

Bardziej szczegółowo

Czy można budować dom nad klifem?

Czy można budować dom nad klifem? Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej [PUGP] Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016 Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne

Bardziej szczegółowo

Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce

Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce Company LOGO Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce Marcin Świtoniak Gleba Gleba - integralny składnik wszystkich ekosystemów lądowych i niektórych płytkowodnych utworzony w powierzchniowych

Bardziej szczegółowo

Właściwości gleb oraz stan siedliska w lasach drugiego pokolenia na gruntach porolnych Marek Ksepko, Przemysław Bielecki

Właściwości gleb oraz stan siedliska w lasach drugiego pokolenia na gruntach porolnych Marek Ksepko, Przemysław Bielecki Właściwości gleb oraz stan siedliska w lasach drugiego pokolenia na gruntach porolnych Marek Ksepko, Przemysław Bielecki J. Porowski W zasięgu administrowanym przez RDLP w Białymstoku powierzchnia lasów

Bardziej szczegółowo

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii

Bardziej szczegółowo

Dz.U Nr 3 poz. 16 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA

Dz.U Nr 3 poz. 16 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1999 Nr 3 poz. 16 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planu urządzenia

Bardziej szczegółowo

Marcin PIETRZYKOWSKI, Marek PAJĄK, Wojciech KRZAKLEWSKI Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

Marcin PIETRZYKOWSKI, Marek PAJĄK, Wojciech KRZAKLEWSKI Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Mat. Symp. str. 25 33 Marcin PIETRZYKOWSKI, Marek PAJĄK, Wojciech KRZAKLEWSKI Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Próba zastosowania metod liczbowej wyceny gleb

Bardziej szczegółowo

Waloryzacja a wycena funkcji lasu

Waloryzacja a wycena funkcji lasu Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Przewidywana dynamika stanu hydrotopów puszcz (północnego) Podlasia związana ze zmianami klimatu

Przewidywana dynamika stanu hydrotopów puszcz (północnego) Podlasia związana ze zmianami klimatu Supraśl Lipowy Most IX.2017 r. Przewidywana dynamika stanu hydrotopów puszcz (północnego) Podlasia związana ze zmianami klimatu Marek Ksepko Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY KLASYFIKACJI GLEB GLEBOWE KLASYFIKACJE UŻYTKOWE W POLSCE

PODSTAWY KLASYFIKACJI GLEB GLEBOWE KLASYFIKACJE UŻYTKOWE W POLSCE PODSTAWY KLASYFIKACJI GLEB GLEBOWE KLASYFIKACJE UŻYTKOWE W POLSCE KATEGORIE KLASYFIKACJI GLEB Główne kryteria klasyfikacji gleb: produktywność, urodzajność, funkcjonalność, geneza. Kryteria genetyczne

Bardziej szczegółowo

Dr hab. inż. Marcin Chodak Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska

Dr hab. inż. Marcin Chodak Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska Dr hab. inż. Marcin Chodak Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska Recenzja pracy doktorskiej mgr inż. Bartłomieja Wosia

Bardziej szczegółowo

OCENA ZASOBNOŚCI INICJALNYCH GLEB WYBRANYCH TERENÓW POGÓRNICZYCH W POLSCE, REKULTYWOWANYCH DLA LEŚNICTWA*

OCENA ZASOBNOŚCI INICJALNYCH GLEB WYBRANYCH TERENÓW POGÓRNICZYCH W POLSCE, REKULTYWOWANYCH DLA LEŚNICTWA* ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LXI NR 2 WARSZAWA 2010: 77-86 MARCIN PIETRZYKOWSKI OCENA ZASOBNOŚCI INICJALNYCH GLEB WYBRANYCH TERENÓW POGÓRNICZYCH W POLSCE, REKULTYWOWANYCH DLA LEŚNICTWA* THE ASSESMENT OF INITIAL

Bardziej szczegółowo

Instytut Badawczy Leśnictwa

Instytut Badawczy Leśnictwa Instytut Badawczy Leśnictwa www.ibles.pl Drzewostany Puszczy Białowieskiej w świetle najnowszych badań monitoringowych Rafał Paluch, Łukasz Kuberski, Ewa Zin, Krzysztof Stereńczak Instytut Badawczy Leśnictwa

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r.

Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r. Poz. 1302 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporządzania

Bardziej szczegółowo

Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4

Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4 Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 michal.orzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody

Bardziej szczegółowo

Prof. dr hab. Stanisław Zając Dr inż. Emilia Wysocka-Fijorek. Konferencja naukowa, Sękocin Stary,

Prof. dr hab. Stanisław Zając Dr inż. Emilia Wysocka-Fijorek. Konferencja naukowa, Sękocin Stary, Geneza, cel, zakres i przebieg realizacji projektu badawczego pt. Optymalizacja użytkowania oraz zasobności drzewostanów z punktu widzenia dochodowej funkcji produkcji drewna oraz kumulacji węgla Prof.

Bardziej szczegółowo

Ochrona powierzchni determinantem rozwoju przemysłu wydobywczego. Piotr Wojtacha Wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego

Ochrona powierzchni determinantem rozwoju przemysłu wydobywczego. Piotr Wojtacha Wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego Ochrona powierzchni determinantem rozwoju przemysłu wydobywczego Piotr Wojtacha Wiceprezes Wyższego Urzędu Górniczego Determinant rozwoju przemysłu wydobywczego Ochrona powierzchni Zagospodarowanie przestrzenne.

Bardziej szczegółowo

EFEKTY BIOLOGICZNEJ REKULTYWACJI BYŁEGO ZŁOŻA KRUSZYWA BUDOWLANEGO DOBROSZÓW WIELKI" W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM

EFEKTY BIOLOGICZNEJ REKULTYWACJI BYŁEGO ZŁOŻA KRUSZYWA BUDOWLANEGO DOBROSZÓW WIELKI W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI SZKOŁA NAUK TECHNICZNYCH MICHAŁ DRAB EFEKTY BIOLOGICZNEJ REKULTYWACJI BYŁEGO ZŁOŻA KRUSZYWA BUDOWLANEGO DOBROSZÓW WIELKI" W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM MONOGRAFIA Redakcja Wydawnictw

Bardziej szczegółowo

Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej. Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej

Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej. Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej Hodowla lasu w zasadach gospodarki leśnej Jan Szramka Zastępca Dyrektora Generalnego LP ds. gospodarki leśnej Zasady czyli zbiór obowiązujących reguł, procedur i norm, które znajdują zastosowanie w praktyce

Bardziej szczegółowo

Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw. Tadeusz Andrzejczyk, SGGW Konferencja: Leśne siedliska zmienione i zniekształcone

Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw. Tadeusz Andrzejczyk, SGGW Konferencja: Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw Tadeusz Andrzejczyk, SGGW Konferencja: Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Plan referatu Wstęp: problemy hodowli dębu na siedliskach BMśw i LMśw Zasady ustalania

Bardziej szczegółowo

Problemy inwentaryzacji typologicznej, fitosocjologicznej oraz siedlisk przyrodniczych w ramach prac urządzeniowych

Problemy inwentaryzacji typologicznej, fitosocjologicznej oraz siedlisk przyrodniczych w ramach prac urządzeniowych Problemy inwentaryzacji typologicznej, fitosocjologicznej oraz siedlisk przyrodniczych w ramach prac urządzeniowych Roman Zielony Zakład Urządzania Lasu SGGW Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Zarząd

Bardziej szczegółowo

Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej

Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej Władysław Danielewicz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zbigniew Cykowiak

Bardziej szczegółowo

Ocena zastosowania geokompozytów sorbujących wodę w uprawie miskanta olbrzymiego i traw na podłożach rekultywacyjnych - raport

Ocena zastosowania geokompozytów sorbujących wodę w uprawie miskanta olbrzymiego i traw na podłożach rekultywacyjnych - raport Ocena zastosowania geokompozytów sorbujących wodę w uprawie miskanta olbrzymiego i traw na podłożach rekultywacyjnych - raport dr Marta Pogrzeba dr Jacek Krzyżak dr hab. Grażyna Płaza Kierownik zadania:

Bardziej szczegółowo

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej

Bardziej szczegółowo

Mapa glebowo - rolnicza

Mapa glebowo - rolnicza Mapa glebowo - rolnicza Informuje o właściwościach i przestrzennym rozmieszczeniu siedlisk rolniczych W zależności od celu opracowania i charakteru odbiorcy mapy sporządza się w różnych skalach Składa

Bardziej szczegółowo

Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki

Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki Jacek Antonkiewicz 1, Marcin Pietrzykowski 2, Tomasz Czech 3 1Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 I. Teren objęty projektem Planuje się wykonanie projektu

Bardziej szczegółowo

Nauka o produkcyjności lasu

Nauka o produkcyjności lasu Nauka o produkcyjności lasu Wykład 1 Studia I Stopnia, kierunek leśnictwo Informacje o przedmiocie Informacje o przedmiocie Wykłady (20h) - dr hab. Michał Zasada, prof. SGGW Ćwiczenia (26h) pracownicy

Bardziej szczegółowo

MARCIN PIETRZYKOWSKI, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *, MALWINA TOMANEK, PAWEŁ HAJDUK **

MARCIN PIETRZYKOWSKI, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *, MALWINA TOMANEK, PAWEŁ HAJDUK ** UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 137 Nr 17 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2010 MARCIN PIETRZYKOWSKI, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *, MALWINA TOMANEK, PAWEŁ HAJDUK ** GOSPODARKA POWIERZCHNIĄ ORAZ CHARAKTERYSTY-

Bardziej szczegółowo

Wstępna ocena przydatności rekultywacyjnej utworów nadkładu odkrywki Szczerców w KWB Bełchatów

Wstępna ocena przydatności rekultywacyjnej utworów nadkładu odkrywki Szczerców w KWB Bełchatów Mat. Symp. str. 201 205 Wojciech KRZAKLEWSKI*, Jerzy WÓJCIK** *Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja, Kraków **Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Wstępna ocena przydatności rekultywacyjnej utworów nadkładu

Bardziej szczegółowo

Typologia Siedlisk Leśnych wykład 2

Typologia Siedlisk Leśnych wykład 2 Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 morzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 2 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody określania

Bardziej szczegółowo

Rozwój metod rekultywacji leśnej zwałowiska zewnętrznego Pola Eksploatacyjnego Bełchatów

Rozwój metod rekultywacji leśnej zwałowiska zewnętrznego Pola Eksploatacyjnego Bełchatów Rozwój metod rekultywacji leśnej zwałowiska zewnętrznego Pola Eksploatacyjnego Bełchatów Wojciech Krzaklewski*, Marek Pająk*, Marcin Pietrzykowski*, Jerzy Wójcik** STRESZCZENIE W pracy przedstawiono rozwój

Bardziej szczegółowo

1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11

1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11 Spis treści 1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11 1.1. Rozwój cywilizacji człowieka a korzystanie z zasobów Ziemi... 11 1.2. Czy zasoby naturalne Ziemi mogą ulec wyczerpaniu?... 14

Bardziej szczegółowo

Planowanie gospodarki przyszłej

Planowanie gospodarki przyszłej Planowanie gospodarki przyszłej Planowanie gospodarki przyszłej Określenie rozmiaru użytkowania ETAT Planowanie gospodarki przyszłej Podział na gospodarstwa Struktura klas wieku Wiek dojrzałości TKW kolej

Bardziej szczegółowo

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura

Bardziej szczegółowo

SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych

Doświadczenia w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych Doświadczenia w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych dr inż. Paweł Olszewski Zakład Terenów Poprzemysłowych i Gospodarki Odpadami Główny Instytut Górnictwa Rekultywacja Przez rekultywację rozumie

Bardziej szczegółowo

ZABEZPIECZENIE POTRZEB SUROWCOWYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. KORZYŚCI DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ DLA ŚRODOWISKA

ZABEZPIECZENIE POTRZEB SUROWCOWYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. KORZYŚCI DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ DLA ŚRODOWISKA ZABEZPIECZENIE POTRZEB SUROWCOWYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. KORZYŚCI DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ DLA ŚRODOWISKA Marek NIEĆ Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi

Bardziej szczegółowo

Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych w Polsce

Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych w Polsce T. Borecki, E. Stępień (Wydział Leśny SGGW) J. Głaz (IBL) S. Zajączkowski (BULiGL) Motto: Od zasady trwałości produkcji do zrównoważonego rozwoju Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych

Bardziej szczegółowo

MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.

MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych

Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych dr inż. Henryk KLETA WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOLOGII POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni Analiza

Bardziej szczegółowo

Kryteria wyboru drzewostanów do wyrębu

Kryteria wyboru drzewostanów do wyrębu Kryteria wyboru drzewostanów do wyrębu JAN BANAŚ, STANISŁAW ZIĘBA Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, Instytut Zarzadzania Zasobami Lesnymi, Zakład Urzadzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki

Bardziej szczegółowo

ZALESIENIA JAKO METODA REKULTYWACJI TERENÓW BEZGLEBOWYCH W GÓRNICTWIE WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE

ZALESIENIA JAKO METODA REKULTYWACJI TERENÓW BEZGLEBOWYCH W GÓRNICTWIE WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Volume 20, Issue 1, March 2019, pages 24 37 https://doi.org/10.12912/23920629/106204 Received: 2019.01.15 Accepted: 2019.02.25 Published: 2019.03.30 ZALESIENIA

Bardziej szczegółowo

Kwalifikowanie drzewostanów do przebudowy. ćwiczenie 1. Ocena zgodności drzewostanu z siedliskiem. (Kwalifikowanie do przebudowy)

Kwalifikowanie drzewostanów do przebudowy. ćwiczenie 1. Ocena zgodności drzewostanu z siedliskiem. (Kwalifikowanie do przebudowy) ćwiczenie. Ocena zgodności drzewostanu z siedliskiem (Kwalifikowanie ) KZP (I KTG) ustala hierarchię potrzeb dotyczących przebudowy drzewostanów w danym nadleśnictwie, kierując się następującymi przesłankami:.

Bardziej szczegółowo

INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL

INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL Ekograncali Activ INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL Większość gleb użytkowanych w Polsce znajduje się na utworach polodowcowych, bogatych w piaski i iły. Naturalne ph tych utworów jest niskie. Dobór właściwego

Bardziej szczegółowo

Marcin Pietrzykowski*, Bartłomiej Woś*, Szymon Huma* Zawartość makropierwiastków (N, P, K, Ca, Mg) i niektóre

Marcin Pietrzykowski*, Bartłomiej Woś*, Szymon Huma* Zawartość makropierwiastków (N, P, K, Ca, Mg) i niektóre Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 49, 2011 r. Marcin Pietrzykowski*, Bartłomiej Woś*, Szymon Huma* Zawartość makropierwiastków (N, P, K, Ca, Mg) i niektóre cechy biometryczne aparatu asymilacyjnego

Bardziej szczegółowo

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH)

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) 1. Zapoznanie się z organizacją wewnętrzną, zakresem zadań komórek organizacyjnych

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY PLANU ZALESIENIA

ELEMENTY PLANU ZALESIENIA Załącznik nr 3 ELEMENTY PLANU ZALESIENIA 1. uprawy leśnej, stanowiąca podstawę do obliczenia wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej, ustalona zgodnie z poniższymi tabelami:

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Gleboznawstwo z geografią gleb. Kod Punktacja ECTS* 2

KARTA KURSU. Gleboznawstwo z geografią gleb. Kod Punktacja ECTS* 2 Geografia, stopień I studia stacjonarne Aktualizacja 2015/2016 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Gleboznawstwo z geografią gleb Pedology and soil geography Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr hab. Tomasz

Bardziej szczegółowo

Wybrane aspekty badania długoterminowych cykli zmian zapasu wody glebowej w drzewostanach jednowiekowych oraz interpretacji ich wyników

Wybrane aspekty badania długoterminowych cykli zmian zapasu wody glebowej w drzewostanach jednowiekowych oraz interpretacji ich wyników Prof. dr hab. inż. Józef Suliński, dr inż. Rafał Starzak Zakład Inżynierii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wybrane aspekty

Bardziej szczegółowo

KAMPINOSKI PARK NARODOWY

KAMPINOSKI PARK NARODOWY KAMPINOSKI PARK NARODOWY Mgr inż. Jerzy Misiak Kampinoski Park Narodowy Ul. Tetmajera 38 05-080 Izabelin Tel. 22 7226559, fax 7226560 e-mail : dyrekcja@kampinoski-pn.gov.pl Biologiczna produkcja a pozyskanie

Bardziej szczegółowo

Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze

Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Zimowa Szkoła Leśna IBL 18-20.03.2014 Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Tadeusz Andrzejczyk SGGW Plan referatu CEL I ZAKRES PIELĘGNOWANIA LASU WARUNKI RACJONALNEJ PIELĘGNACJI DRZEWOSTANÓW

Bardziej szczegółowo

dotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania

dotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania Załącznik nr 1 ZAKRES DOKUMENTACJI 1. Wykaz publikowanych i niepublikowanych opracowań przydatnych do sporządzenia projektu planu (w tym dokumentacja dotycząca rezerwatu zgromadzona przez Zamawiającego,

Bardziej szczegółowo

JUSTYNA CHUDECKA, TOMASZ TOMASZEWICZ *

JUSTYNA CHUDECKA, TOMASZ TOMASZEWICZ * UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR Nr INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2 JUSTYNA CHUDECKA, TOMASZ TOMASZEWICZ * OCENA POROLNYCH GLEB RDZAWYCH JAKO SIEDLISKA LEŚNEGO NA PODSTAWIE INDEKSU TROFIZMU GLEB LEŚNYCH

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla leśnictwa w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Co z lasami niepaństwowymi na obszarach Natura 2000?

Wsparcie dla leśnictwa w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Co z lasami niepaństwowymi na obszarach Natura 2000? Wlodzimierz.Adamczyk@mos.gov.pl Wsparcie dla leśnictwa w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Co z lasami niepaństwowymi na obszarach Natura 2000? Dębe, 12 września 2006 Planowano wsparcie

Bardziej szczegółowo

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra

Bardziej szczegółowo

Gleboznawcza klasyfikacja gruntów na terenie powiatu jeleniogórskiego w roku 1957 Dariusz Gregolioski

Gleboznawcza klasyfikacja gruntów na terenie powiatu jeleniogórskiego w roku 1957 Dariusz Gregolioski Gleboznawcza klasyfikacja gruntów na terenie powiatu jeleniogórskiego w roku 1957 Dariusz Gregolioski Polskie Stowarzyszenie Klasyfikatorów Gruntów, Jelenia Góra 1. Położenie powiatu Powiat zlokalizowany

Bardziej szczegółowo

Rekultywacja ekologiczna - wybrane aspekty. Wojciech Krzaklewski

Rekultywacja ekologiczna - wybrane aspekty. Wojciech Krzaklewski Rekultywacja ekologiczna - wybrane aspekty Wojciech Krzaklewski Założenia rekultywacji ekologicznej Utrzymanie procesów ekologicznych i ewolucyjnych, trwałość systemów ekologicznych i różnorodności form

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3

WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 Lp. WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 wyszczególnienie Zakres podstawowy (ocena dopuszcz.) Zakres rozszerzony (oceny wyższe) 1 Prowadzenie na bieżąco notatek z lekcji Dział: Meliopracje Uczeń:

Bardziej szczegółowo

FUNKCJE GLEBY POJĘCIA ŻYZNOŚCI, ZASOBNOŚCI I URODZAJNOŚCI

FUNKCJE GLEBY POJĘCIA ŻYZNOŚCI, ZASOBNOŚCI I URODZAJNOŚCI POJĘCIA ŻYZNOŚCI, ZASOBNOŚCI I URODZAJNOŚCI W rozumieniu, obecnym od wieków w literaturze, naturalną funkcją gleb jest tworzenie przestrzeni życiowej dla organizmów, w tym przestrzeni korzenienia się roślin.

Bardziej szczegółowo

Instytut Maszyn Cieplnych

Instytut Maszyn Cieplnych Politechnika Częstochowska Instytut Maszyn Cieplnych Potencjał minerałów antropogenicznych Krzysztof Knaś, Arkadiusz Szymanek Masa wytworzonych [mln Mg] 135 130 125 120 115 110 105 100 2006 2007 2008 2009

Bardziej szczegółowo

ZAKRES PRAC ZWIĄZANYCH Z WYKONANIEM BAZY DANYCH OPISOWYCH I GEOMETRYCZNYCH ZAWARTYCH W STARYM OPERACIE GLEBOWO SIEDLISKOWYM. Maciej Szneidrowski

ZAKRES PRAC ZWIĄZANYCH Z WYKONANIEM BAZY DANYCH OPISOWYCH I GEOMETRYCZNYCH ZAWARTYCH W STARYM OPERACIE GLEBOWO SIEDLISKOWYM. Maciej Szneidrowski PLAN OCHRONY WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO I OBSZARU NATURA 2000 OSTOJA WIGIERSKA WYKONANIE BAZY DANYCH OPISOWYCH I GEOMETRYCZNYCH ZAWARTYCH W STARYM OPERACIE GLEBOWO SIEDLISKOWYM ZAKRES PRAC ZWIĄZANYCH

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 (2018/2019)

WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 (2018/2019) Lp. WYMAGANIA PROGRAMOWE - HODOWLA LASU - KLASA 3 (2018/2019) wyszczególnienie (wymagania programowe zostały opracowane na podstawie obowiązującej podstawy programowej, która sprawdzana jest egzaminami

Bardziej szczegółowo

Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości ich wykorzystania do szacowania zasobów drewna na cele energetyczne

Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości ich wykorzystania do szacowania zasobów drewna na cele energetyczne Konferencja naukowo-techniczna pt.: Możliwości oraz uwarunkowania podaży drewna do celów energetycznych Instytut Badawczy Leśnictwa Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości

Bardziej szczegółowo

FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001

FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 FIZYKA I CHEMIA GLEB Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 Tematyka wykładów Bilans wodny i cieplny gleb, właściwości

Bardziej szczegółowo

II.3.3. GLEBY GLEBY OBSZARÓW ROLNYCH

II.3.3. GLEBY GLEBY OBSZARÓW ROLNYCH II.3.3. GLEBY GLEBY OBSZARÓW ROLNYCH Charakterystykę gleb obszarów użytkowanych rolniczo w województwie śląskim opracowano na podstawie mapy glebowo-rolniczej w skali 1:100000 oraz materiałów zebranych

Bardziej szczegółowo

Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym

Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym Prof. dr hab. inż. Małgorzata Kacprzak Instytut Inżynierii Środowiska Politechnika Częstochowska Strategie oczyszczania (remediacji) środowiska

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY PLANU ZALESIENIA

ELEMENTY PLANU ZALESIENIA Załącznik nr 3 ELEMENTY PLANU ZALESIENIA A. Zalecenia planu zalesienia 1. Dane dotyczące położenia gruntów przeznaczonych do wykonania zalesienia lub gruntów z sukcesją naturalną oraz faktycznego sposobu

Bardziej szczegółowo

HODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las

HODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las HODOWLA LASU Może na początek ogólne wiadomości co to jest las Las- jest to zbiorowisko drzew i krzewów oraz zwierząt, które wraz ze swoistą glebą wzajemnie na siebie oddziaływają i tworzą specyficzny

Bardziej szczegółowo

MAREK PAJĄK, WOJCIECH KRZAKLEWSKI *

MAREK PAJĄK, WOJCIECH KRZAKLEWSKI * UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 137 Nr 17 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2010 MAREK PAJĄK, WOJCIECH KRZAKLEWSKI * WPŁYW SPOSOBÓW NEUTRALIZACJI TOKSYCZNIE KWA- ŚNYCH UTWORÓW NA WIERZCHOWINIE ZWAŁOWISKA

Bardziej szczegółowo

Operat ochrony szaty roślinnej i grzybów. Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu

Operat ochrony szaty roślinnej i grzybów. Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu Operat ochrony szaty roślinnej i grzybów Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu Zespół autorski Dr Bartosz Piwowarski zbiorowiska nieleśne, analiza florystyczna, opracowanie

Bardziej szczegółowo

Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych

Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Nagórzyce, 12-13 listopada 2014 r. Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych Cezary Kabała 1, Marian

Bardziej szczegółowo

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła

Bardziej szczegółowo

Analiza możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury urządzeń wodno-melioracyjnych na obszarze Nadleśnictwa Taczanów na potrzeby małej retencji

Analiza możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury urządzeń wodno-melioracyjnych na obszarze Nadleśnictwa Taczanów na potrzeby małej retencji Analiza możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury urządzeń wodno-melioracyjnych na obszarze Nadleśnictwa Taczanów na potrzeby małej retencji dr hab. Tomasz Kałuża Katedra Inżynierii Wodnej i

Bardziej szczegółowo

Specyfika leśnictwa. Program: Czym jest las? Czym jest leśnictwo? Współczesne znaczenie i zadania Cechy specyficzne produkcji leśnej.

Specyfika leśnictwa. Program: Czym jest las? Czym jest leśnictwo? Współczesne znaczenie i zadania Cechy specyficzne produkcji leśnej. Wykład 2 dr inż. Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULiEL SGGW morzechowski@wl.sggw.pl tel 22 59 38202 bud 34 pok 1/77 Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej Specyfika leśnictwa Program: Czym jest

Bardziej szczegółowo

Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego

Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Anna Kowalska Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary,

Bardziej szczegółowo

Zawartość węgla organicznego a toksyczność osadów dennych

Zawartość węgla organicznego a toksyczność osadów dennych VIII Krajowa Konferencja Bioindykacyjna Praktyczne wykorzystanie systemów bioindykacyjnych do oceny jakości i toksyczności środowiska i substancji chemicznych Kraków, 18-20.04.2018 Zawartość węgla organicznego

Bardziej szczegółowo

WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia

WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia Zagadnienia do egzaminu magisterskiego na rok akademicki 2016/2017 Kierunek:

Bardziej szczegółowo

GLEBA I JEJ FUNKCJE. Jacek Niedźwiecki. Puławy, 2016

GLEBA I JEJ FUNKCJE. Jacek Niedźwiecki. Puławy, 2016 GLEBA I JEJ FUNKCJE Jacek Niedźwiecki Puławy, 2016 Zadanie 1.2. Ocena gleb użytkowanych rolniczo z uwzględnieniem prawidłowego funkcjonowania ekosystemów glebowych oraz wskazanie działań zapobiegających

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA OBSZARÓW POGÓRNICZYCH POŁOŻONYCH W OBRĘBIE MIAST

REWITALIZACJA OBSZARÓW POGÓRNICZYCH POŁOŻONYCH W OBRĘBIE MIAST INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI MINERALNYMI I ENERGIĄ PAN Pracownia Badań Strategicznych Dr hab. inż. Elżbieta Pietrzyk-Sokulska prof. ndzw. REWITALIZACJA OBSZARÓW POGÓRNICZYCH POŁOŻONYCH W OBRĘBIE MIAST

Bardziej szczegółowo

Wykorzystaniem biowęgla jako podłoża w produkcji szklarniowej ogórka i pomidora

Wykorzystaniem biowęgla jako podłoża w produkcji szklarniowej ogórka i pomidora Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka, Magdalena Dębicka 1, Piotr Chohura, Cecylia Uklańska Pusz 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul.

Bardziej szczegółowo

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska gminy.

SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska gminy. Program ochrony środowiska Gmina Izbicko str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka

Bardziej szczegółowo

Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka

Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Czas na zmianę? Postępowanie hodowlane w obliczu zmiennego klimatu Daniel J. Chmura, Władysław Chałupka Pracownia Biologii Rozmnażania i Genetyki Populacyjnej Instytut Dendrologii PAN w Kórniku Wstęp Zmienność

Bardziej szczegółowo

Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych

Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych Cezary Kieszek, Andrzej Kulesza Zespół Ochrony Lasu w Łodzi System korzeniowy

Bardziej szczegółowo

Wartość wiązanego węgla w drzewostanach sosnowych

Wartość wiązanego węgla w drzewostanach sosnowych Wartość wiązanego węgla w drzewostanach sosnowych Emilia Wysocka-Fijorek Stanisław Zając Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa Tło historyczne podjęci badań 1. Temat badawczy

Bardziej szczegółowo

Modelowanie wzrostu drzew i drzewostanów

Modelowanie wzrostu drzew i drzewostanów Modelowanie wzrostu drzew i drzewostanów Zajęcia specjalizacyjne i fakultet Dr hab. Michal Zasada Samodzielny Zakład Dendrometrii i Nauki o Produkcyjności Lasu Wydział Leśny SGGW w Warszawie Stacjonarne

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 98 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony

Bardziej szczegółowo

MAPY KLASYFIKACYJNE Opracowanie: Bożena Lemkowska

MAPY KLASYFIKACYJNE Opracowanie: Bożena Lemkowska MAPY KLASYFIKACYJNE Opracowanie: Bożena Lemkowska Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4.06.1956 roku (Dz.U. 1956 nr 19 poz. 97) http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu19560190097 dotyczącego

Bardziej szczegółowo