MODEL SYSTEMU INFORMATYCZNEGO DLA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ

Transkrypt

1 Streszczenie MODEL SYSTEMU INFORMATYCZNEGO DLA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ Bogdan Brzózka Akademia Ekonomiczna w Katowicach brzozka@ae.katowice.pl Celem publikacji jest zaproponowanie modelu systemu informatycznego dla podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Do zadań systemu informatycznego naleŝy wspieranie funkcji administracyjnych i związanych z procesem leczenia poprzez gromadzenie, analizę oraz szybki dostęp do danych. System informatyczny powinien wspierać inne zadania stawiane POZ takie jak profilaktyka zdrowotna. Szczególnego znaczenia nabiera wykorzystanie technologii Internetowych. Słowa kluczowe: medyczny system informatyczny Wstęp Celem funkcjonowania jednostek słuŝby zdrowia jest prawidłowe diagnozowanie i leczenie pacjentów. SłuŜba zdrowia tworzy specyficzny rynek usług w systemie gospodarczym. Medyczny system informatyczny obejmuje swym zasięgiem zarówno sferę związaną z istnieniem tychŝe placówek w systemie gospodarczym jako jednostki gospodarującej (część administracyjna) jak równieŝ realizuje pełen zakres funkcji związanych z procesem leczenia Pacjentów. Mając na uwadze Hipokratejską zasadę Primum non nocere naleŝy zwrócić szczególną uwagę na jakość modułów bezpośrednio realizujących funkcje z zakresu leczenia. Podstawą procesu leczenia jest obserwacja Pacjenta jako podstawowego obiektu systemu. Obserwacja to gromadzenie informacji na temat jego stanu zdrowia (badania diagnostyczne), zachowań. Wraz z rozwojem medycyny znacznie wzrosła ilość danych opisujących Pacjenta na podstawie których lekarz podejmuje leczenie. Wzrosła nie tylko ilość, ale równieŝ róŝnorodność gromadzonych informacji (tekst, obrazy, dźwięk, film). Wraz z rozwojem technologii informacyjnej pojawiła się moŝliwość gromadzenie i powielania zebranych informacji.

2 494 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania ZałoŜenia modelu systemu Jak wspomniałem we wstępie MSI tworzą dwa podsystemy: - podsystem administracyjny - podsystem medyczny MSI jest wynikiem współdziałania obu tych podsystemów. Podsystemami funkcjonalnymi w MSI wg. [MED] są: system gromadzenia danych (bazy danych, nośniki zapisu danych) system komunikacyjny (sieci komputerowe, interfejsy) system organizacji przepływu danych (min. oprogramowanie komputerów) SYSTEM GRO- MADZENIA DA- NYCH SYSTEM KOMUNI- KACYJNY SYSTEM OR- GANIZACJI PRZEPŁYWU DANYCH Rys. 1 Model systemu medycznego opr. własne na podst.[med] System gromadzenia danych swoim zakresem obejmuje wszystkie działania związane z gromadzeniem, składowaniem danych (pozyskiwanie, organizacja, składowanie danych, relacje pomiędzy danymi, mechanizmy dostępu do danych) System komunikacyjny realizuje funkcje przepływu danych pomiędzy źródłem tworzenia danych, systemem gromadzenia danych, a uŝytkownikami MSI. Przy obecnym stanie rozwoju systemów komunikacyjnych stają się one systemami otwartymi tzn. zapewniają przepływ danych nie tylko wewnątrz organizacji ale równieŝ na zewnątrz (np. kontakty z kontrahentami czy dostęp do wiedzy zgromadzonej w innych systemach).

3 Model systemu informatycznego dla podstawowej opieki zdrowotnej 495 System organizacji przepływu danych odpowiedzialny jest za sterowanie przepływem danych. Jest odzwierciedleniem funkcji realizowanych przez organizacje. Do podstawowych zadań tego systemu naleŝą [MED]: dostęp do danych prezentacja danych wspomaganie opisywania danych wspomaganie wnioskowania. Ze względu na zakres funkcji realizowanych przez ten podsystem moŝemy wyróŝnić następujące systemy [MED]: Systemy w lecznictwie podstawowym (POZ) Systemy Laboratoryjne Systemy Szpitalne Systemy Radiologiczne Systemy Farmaceutyczne inne Model systemu medycznego POZ Celem tegoŝ artykułu jest zaproponowanie modelu systemu POZ dla rynku krajowego. System POZ realizuje funkcje związane z funkcjonowaniem podstawowej opieki zdrowotnej. Do zakresu działań POZ zaliczyć moŝemy: profilaktyka zdrowotna diagnostyka leczenie rehabilitacja budowanie relacji z Pacjentami zadania administrcyjne (m.in. rozliczenia z jednostkami finansującymi (NFZ) i z kontrahentami) System informatyczny POZ ma za zadanie wspierać te funkcje.

4 496 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania MODUŁY ADMINI- STRACYJNE BAZY DANYCH PACJENTÓW INTEGRATOR SŁOWNIKI MEDYCZNE BAZY NAUKOWE I SYSTEMY KONSUL- TACYJNE Rys. 2 Model systemu informacyjnego POZ Chratkerystyka modelu ZałoŜeniem projektu jest stworzenie uniwersalnego modelu systemu dla POZ. WyróŜniłem w modelu następujące moduły: Administracyjny Bazy danych pacjentów Bazy i systemy konsultacyjne Słowniki medyczne Moduł Administracyjny Pod pojęciem Modułu Administracyjnego rozumiem wszystkie podsystemy wspierające funkcje organizacyjne i zarządcze. Systemami tworzącymi ten moduł są: system finansowo-księgowy, gospodarka materiałowa, magazyn, sprzedaŝ, środki trwałe, kasa oraz system rozliczeń z jednostkami kontraktującymi świadczenia (obecnie NFZ).

5 Model systemu informatycznego dla podstawowej opieki zdrowotnej 497 Baza danych pacjentów Baza danych Pacjentów ma za zadanie gromadzić informacje dotyczące Pacjenta i przebiegu jego leczenia. W obecnym systemie SłuŜby Zdrowia w Polsce istotną funkcją tego modułu byłaby moŝliwość bezpośredniego dostępu do rejestru Ubezpieczonych w NFZ co znacznie ułatwiłoby rozliczenia i identyfikacje Pacjentów placówkom POZ. Kolejną funkcją tego modułu jest gromadzenie informacji o stanie zdrowia i przebiegu leczenia Pacjenta. Szczególne znaczenie nabiera tutaj bezpieczeństwo i poufność informacji. Informacje zapisane w tejŝe bazie moŝna podzielić na dwie kategorie: Wewnętrzne Zewnętrzne Informacje wewnętrzne to takie które zostały stworzone w procesie leczenia wewnątrz jednostki POZ. Wewnątrz organizacji w procesie tworzy się wiedza nie tylko ekonomiczna-zarządcza ale równieŝ medyczna. Rodzi się tu potrzeba stworzenia systemu zarządzania wiedzą i równieŝ na podstawie tejŝe wiedzy budowy systemu przekazywania jej do modułu konsultacyjnego, którego zadaniem jest wspieranie wiedzą pracowników POZ. Zewnętrzne to takie, które są niezbędne do przeniesienia do innych organizacji systemu Ochrony Zdrowia.(np. rejestr wykonanych procedur celem rozliczeń, skierowania na badania diagnostyczne, wyniki badań itp.) Współpraca z systemami zewnętrznymi wymusza respektowanie norm obowiązujących przy wymianie danych medycznych. Słowniki medyczne Słowniki medyczne to ustandaryzowane powszechnie uŝywane klasyfikacje chorób czy procedur medycznych (np. ICD-9, ICD-10, ) Bazy naukowe i systemy konsultacyjne Wysokiej jakości wiedza jest podstawą skutecznego procesu leczenia. Praktyki POZ są szczególnymi jednostki leczącymi. Charakteryzuje je szeroki zakres wiedzy medycznej niezbędnej do postawienia pierwszej diagnozy i rozpoczęcia procesu leczenia. Wsparcie przez systemy oparte na wiedzy wysokiej klasy specjalistów czy moŝliwość konsultacji zdalnej wydaje się w dzisiejszych czasach rzeczą oczywistą, jednak praktyka wskazuje ze z tego rodzaju usług korzystają duŝe ośrodki. MoŜliwość zdalnej konsultacji moŝe się stać powszechniejsza dzięki wykorzystaniu tegoŝ kanału pozyskiwania wiedzy jako narzędzia marketingowego przez firmy farmaceutyczne. RównieŜ bazy naukowe dostarczają wiedzy pracownikom POZ. Do najpopularniejszych i cechujących się wysoką jakością naleŝą min. MEDLINE czy bazy

6 498 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania prowadzone przez firmy farmaceutyczne i wydawnictwa medyczne ( ) Funkcje profilaktyki medycznej i budowania relacji z Pacjentem równieŝ powinny być wspierane przez system informatyczny. Do najpopularniejszego medium realizacji tychŝe zadań zaliczyć moŝemy Internet. Funkcje budowania relacji z pacjentem moŝemy rozszerzyć do podejmowania wszystkich działań marketingowych mających na celu wzrost konkurencyjności przez budowanie relacji z pacjentem konsumentem usług. W ostatnim czasie powstaje szereg portali poświęconych profilaktyce zdrowotnej np.: ( ). Internet jest równieŝ medium dostępnym dla Pacjentów i coraz większa ich liczba szuka w zasobach sieciowych informacji o zdrowiu. Z przeprowadzonych przez firmę Medical Data Management badań wynika Ŝe 74% lekarzy korzysta z Internetu Rys. 3 Wykorzystanie Internetu przez lekarzy. Źródło: [MDM]

7 Model systemu informatycznego dla podstawowej opieki zdrowotnej 499 Jako przyczynę powszechności uŝywania Internetu przez środowisko lekarskie w przedstawionych wynikach badań przez MDM moŝna dopatrywać się: wymagań instytucjonalnych (rozliczenia z NFZ, ZUS) zmiana mentalności ( skoro inni korzystają dlaczego nie ja ) duŝa częstotliwość aktualizacji wiedzy w Internecie zmniejszenie kosztów dostępu do Internetu. Z przeprowadzonych własnych badań środowiska lekarskiego Podstawowej Opieki Zdrowotnej potwierdzają informacje przedstawione przez MDM. Zdecydowana większość lekarzy POZ korzysta z kanału Internetowego do przekazywania informacji do ZUS. Ze względu na wymagania NFZ dane dotyczące realizacji kontraktów i innych rozliczeń z NFZ równieŝ przekazywane są za pomocą sieci Internetowej. W większości placówek POZ dostęp do Internetu realizowany jest za pomocą połączenia modemowego ze względu na koszty (realizowane są za pomocą sieci tylko niezbędne operacje: rozliczenia, aktualizacja oprogramowania, śledzenie bieŝących informacji NFZ). Zdecydowana większość lekarzy do 35 roku Ŝycia (80%) czerpie z Internetu wiedzę z zakresu swojej pracy zawodowej. Jako źródła wiedzy podają głównie strony prowadzone przez firmy farmaceutyczne, wydawnictwa medyczne. Dostęp do tej wiedzy najczęściej wiąŝe się z rejestracją u właściciela serwisu WWW (równieŝ rejestrowany dostęp do stron WWW jednostek POZ moŝe stać się narzędziem budowy przewagi konkurencyjnej). Rejestracja daje moŝliwość zbudowania marketingowej bazy danych. Baza taka moŝe pokryć duŝy odsetek całego środowiska medycznego (ze względu na powszechność korzystania z Internetu). Jest to baza jednorodna co do obszaru zastosowań (medycyna i nauki pokrewne). Kolejnym atutem w ten sposób zbudowanej bazy jest jej aktualność moŝemy na bieŝąco śledzić obecność zarejestrowanych uŝytkowników w serwisie oraz weryfikować aktualność zgromadzonych w bazie informacji. W celu pozyskania ciągłego napływania nowych danych do bazy naleŝy zapewnić duŝy ruch w serwisie WWW. MoŜemy go zapewnić tylko wysoką jakością serwisu. Problematyka jakości i atrakcyjności serwisu WWW jest szerokim tematem i poświęcona jej będzie odrębna publikacja. Zakończenie Placówki słuŝby zdrowia w tym równieŝ POZ są podmiotami systemu gospodarki rynkowej. Podlegają równieŝ prawom działającym na rynku. System informatyczny pozwoli na sprawne funkcjonowanie na rynku. Poprzez wdroŝenie systemu informatycznego organizacja powinna podnieść jakość usług. Dobry system informatyczny pozwala na zaoszczędzenie czasu poświęcanego na czyn-

8 500 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania ności administracyjne czy wyszukiwanie wiedzy, zmniejszy czas przepływu informacji, a w efekcie doprowadzi do obniŝenia kosztów działalności. Literatura [BOR] [CUK] [JAS] [MED] [MEP] [MDM] [SER] medtech.eti.pg.gda.pl MODEL OF INFORMATION SYSTEM FOR BASIC HEATH CARE The aimof this publication is to propose the model of the information system for the basic health care. The task of the system is the support of administrative functions connected with the process of health treatment. The function will be facilitated by gathering, analysis and fast access to the data. The information system should support other tasks given to Basic Heath Care (mainly preventive treatment). The particular importance is taken by Internet technology. Key words: medical information system