1 Przedmiotowy System Oceniania jest zgodny z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania Gimnazjum im. Jana Pawła II w Daleszycach.

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII 1 (klasa Ia, b, c, d, e, III a, c, d, e) Nauczyciel uczący-monika Parkita 1. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne oceny zał.1-kl.i,zał.2-kl.iii. 2. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów za poszczególne formy aktywności: odpowiedź ustna, sprawdziany wiadomości (obowiązkowe pisemne lub ustne prace, przeprowadzane po omówieniu określonej partii materiału, np. jednego działu, zakresu tematycznego), test kompetencyjny (praca pisemna korespondująca z ideą egzaminu po gimnazjum), kartkówka (obejmująca niewielką partię materiału i trwająca około 15 minut; kartkówka może być traktowana jako odpowiedź), zadanie domowe (różnego rodzaju), aktywność na zajęciach, analiza źródeł. Dodatkowe składniki oceny: referat, praca na lekcji (indywidualna i grupowa), sporządzenie notatki, inne. 3. Ogólne zasady oceniania śródrocznych i rocznych osiągnięć ucznia z historii: A. Przedmiotem oceny ucznia są: a) wiedza przedmiotowa; b) umiejętność komunikowania się poprzez mówienie, czytanie, pisanie, słuchanie; c) umiejętność rozwiązywania problemów, uzasadniania, wnioskowania, argumentowania; d) kreatywność; e) gotowość do stosowania wiedzy zdobytej na innych lekcjach w nauce historii. Uczeń będzie oceniany za: Sprawdziany (prace klasowe, klasówki, testy) wiadomości i umiejętności po każdym zrealizowanym dziale. Zapowiedziane są nie później niż tydzień wcześniej (z podanym zakresem). Kartkówki obejmujące wiadomości i umiejętności z 3 tematów. Nie muszą być zapowiadane.są równoznaczne z odpowiedzią ustną. Odpowiedzi ustne obejmujące zakres trzech ostatnich tematów lub szerszy zakres wiadomości teoretycznych, praktycznych (np. przy rozwiązywaniu zadań, w których wymagane są wiadomości z poprzednich klas). Pracę na lekcji: a. umiejętności praktyczne - ćwiczenia praktyczne wykonywane podczas zajęć, b. aktywność - w uczestnictwie w lekcji poprzez zgłaszania się do rozwiązywania problemów, zadań i zgłaszania wniosków racjonalizatorskich. Analizę tekstu źródłowego, analizę mapy. Prace domowe: bieżące (utrwalające lub przygotowujące do opracowania nowej lekcji); długoterminowe - stanowiące pracę nad projektem tematycznym; inne (samodzielne propozycje uczniów) poszerzające zakres realizowanych na zajęciach treści - prezentowane w formie pisemnej lub innej. Osiągnięcia ucznia w konkursach szkolnych i pozaszkolnych. Pracę w grupach :uczniowie pracujący w grupach wcale nie muszą otrzymać tej samej oceny. Na ostateczną ocenę będzie się składać nie tylko końcowy efekt, ale też ich indywidualny wkład w wykonywanie pracy. Nauczyciel przy odbiorze pracy może zadać jeszcze kilka dodatkowych kontrolnych pytań uczniom lub zalecić powtórzenie pewnej czynności. B. Ocenianie bieżące odbywa się w stopniach wg skali 1-6 / bez plusów i minusów /. Oceny są jawne i umotywowane przez nauczyciela na prośbę ucznia lub rodzica/opiekuna. 1 Przedmiotowy System Oceniania jest zgodny z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania Gimnazjum im. Jana Pawła II w Daleszycach.

2 C. Oceny klasyfikacyjne semestralne i roczne ustala się w stopniach pełnych w skali 1-6. Oceny te wystawiane są na podstawie ocen cząstkowych. Cząstkowe oceny otrzymywane na lekcjach przez uczniów mają różną wagę: prace klasowe, sprawdziany, testy 5 poprawa (prace klasowe, testy, sprawdziany)-4 odpowiedź ustna 5 badanie wyników nauczania - 5 kartkówki 4 kartkówki proste-3 analiza źródeł 3 projekty - 2 praca domowa 2 praca na lekcji 3 aktywność 3 konkursy(znaczące osiągnięcia)-1 konkursy przedmiotowe(zakwalifikowanie się do kolejnego etapu)-5 notatka - 2 prowadzenie zeszytu, krótka praca domowa lub ćwiczenie wykonywane na lekcji 1 Nauczyciel, wystawiając uczniowi bieżącą ocenę, przekazuje mu w sposób przejrzysty informację na temat tego, które z umiejętności zostały przez ucznia opanowane, a które należy w dalszym ciągu ćwiczyć. Nauczyciel wskazuje również na sposoby i możliwości poprawy oceny przez ucznia. Ocena semestralna i roczna jest zbliżona do średniej ważonej. I przedstawia się następująco: średnia ocena 1,0-1,7 niedostateczny 1,71-2,7 dopuszczający 2,71-3,7 dostateczny 3,71-4,7 dobry 4,71-5,7 bardzo dobry 5,71-6,0 celujący D. Przeliczenie procentowe ilości punktów na stopnie: Lp. % uzyskanych punktów ocena 1. 0% - 30% niedostateczny 2. 31% - 50% dopuszczający 3. 51% - 70% dostateczny 4. 71% - 90% dobry 5. 91% - 96% bardzo dobry 6. 97% - 100% celujący Kryteria oceniania prac pisemnych będą na bieżąco podawane uczniom na lekcjach powtórzeniowych oraz w czasie omawiania wyników prac. Wszystkie prace klasowe uczeń powinien poprawić, czyli dokonać analizy i korekty popełnionych błędów. Kryteria oceniania odpowiedzi ustnych uwzględniają merytoryczność wypowiedzi, umiejętność przekazania wiedzy, sprawność wypowiadania się, styl prezentacji, umiejętność rozwiązywania problemów, uzasadniania, argumentowania, kreatywność, gotowość wykorzystania wiedzy z innych przedmiotów.

3 SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA WYPOWIEDZI USTNEJ (na podstawie materiałów CKE) Realizacja wypowiedzi Zgodność wypowiedzi Stopień realizacji Jakość realizacji polecenia Poprawność rzeczowa, Ocena z poleceniem polecenia i terminologiczna Wypowiedź spełnia warunki odpowiedzi ustnej Wypowiedź w całości zgodna z poleceniem. Realizacja wszystkich elementów polecenia. Realizacja pogłębiona (co najmniej dwa elementy powinny być pogłębione). Wypowiedź bezbłędna celujący (jest odpowiedzią na temat). Realizacja powierzchowna. Wypowiedź błędami (usterkami). z bardzo dobry Realizacja niektórych elementów polecenia. Realizacja pogłębiona (co najmniej jeden element powinien być pogłębiony). Wypowiedź błędami (usterkami). z dobry Realizacja powierzchowna Wypowiedź bezbłędna. Wypowiedź częściowo zgodna z poleceniem. Realizacja wszystkich elementów polecenia. Realizacja pogłębiona (co najmniej jeden element powinien być pogłębiony) Wypowiedź z błędami(2 błędy rzeczowe,2 terminologiczne) dostateczny Realizacja powierzchowna Wypowiedź bezbłędna

4 Realizacja niektórych elementów polecenia. Realizacja powierzchowna Wypowiedź z błędami (dopuszczalne:2 błedy rzeczowe,2 błędy terminologiczne). dopuszczający Wypowiedź zgodna z poleceniem to wypowiedź, której myśl przewodnia nawiązuje do polecenia, a wszystkie elementy treści się z nią wiążą. Wypowiedź częściowo zgodna z poleceniem to wypowiedź, której myśl przewodnia nawiązuje do polecenia, ale nie wszystkie elementy treści się z nią wiążą. Realizacja pogłębiona to realizacja, w której wnikliwie omówiono co najmniej jeden z elementów polecenia. Realizacja powierzchowna to realizacja, w której omówienia wszystkich z uwzględnionych w wypowiedzi elementów polecenia mają charakter ogólnikowy (pobieżny). Kryteria wymagań na poszczególne stopnie mogą być dostosowane przez nauczyciela do indywidualnych możliwości edukacyjnych ucznia oraz uwzględniać specyfikę danej wypowiedzi. 4. Warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny z zajęć edukacyjnych (rocznej). Nauczyciel informuje uczniów o przewidywanych dla nich ocenach na dwa tygodnie przed posiedzeniem rocznej klasyfikacyjnej rady nauczycieli. Uczeń ma prawo wystąpić z prośbą o poprawę oceny rocznej na wyższą niż przewidywana. Uczeń może ubiegać się o otrzymanie oceny o jeden stopień wyższej niż przewidywana, jeżeli wszystkie nieobecności na danych zajęciach zostały przez niego usprawiedliwione; uczestniczył we wszystkich sprawdzianach (a w razie nieobecności zaliczył je w wyznaczonych przez nauczyciela terminach); uzyskane przez ucznia oceny cząstkowe wskazują na możliwość opanowania materiału na wyższą ocenę. Jeżeli uczeń spełnia wymienione warunki, pisze test sprawdzający wiedzę z całego roku w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Sprawdzian obejmuje materiał dotyczący wymagań programowych na daną ocenę. Podwyższenie oceny może nastąpić o jeden stopień w stosunku do przewidywanej oceny, jeśli uczeń wykaże się stuprocentową wiedzą wymaganą na ocenę, o którą się ubiega. 5. Zagrożenie oceną niedostateczną. Nauczyciel informuje uczniów i rodziców/opiekunów uczniów o zagrożeniu oceną niedostateczną na dwa tygodnie przed posiedzeniem klasyfikacyjnej rady nauczycieli (rocznym). Jeżeli uczeń na I półórocze otrzymał ocenę niedostateczną, ustala z nauczycielem termin zaliczenia wskazanego przez nauczyciela materiału (do 31 marca). Jeżeli zakres materiału jest bardzo obszerny, uczeń może rozłożyć sobie jego zaliczenie na dwa terminy(nie później niż do 31 marca). W przypadku niezaliczenia przez ucznia zagadnień lub niezgłoszenia się w wyznaczonym terminie, traci on możliwość poprawy oceny. W przypadku niezaliczenia zrealizowanego w pierwszym półroczu materiału, uczeń nie może otrzymać pozytywnej oceny rocznej. Uczeń ma możliwość skorzystania z konsultacji, zajęć dydaktyczno - wyrównawczych prowadzonych przez nauczyciela w celu uzupełnienia braków. 6. Uczeń nieklasyfikowany.

5 Uczeń, który opuści 50% lekcji, może nie być klasyfikowany z przedmiotu. Ma prawo zaliczyć materiał z I półroczu w ustalonym terminie, aby mieć możliwość kontynuacji nauki w drugim półroczu. Jeżeli uczeń uzyska ocenę niedostateczną, ma możliwość poprawienia jej na wyższą na warunkach takich jak w pkt. V. 7.Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. A. Uczniowie posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej (ppp) o specyficznych trudnościach w uczeniu się oraz uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego są oceniani z uwzględnieniem zaleceń poradni. B. Nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia posiadającego opinię ppp o specyficznych trudnościach w uczeniu się. C. W stosunku do wszystkich uczniów posiadających dysfunkcję zastosowane zostaną zasady wzmacniania poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, motywowania do pracy i doceniania małych sukcesów. Obszary dostosowania obejmują: warunki procesu edukacyjnego tj zasady, metody, formy, środki dydaktyczne; zewnętrzną organizację nauczania (np. posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce);warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania). Dostosowanie wymagań do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych: pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału (dzielenie go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie,odpytywanie ), wydłużanie czasu na odpowiedź, odwoływanie się do znanych sytuacji z życia codziennego, formułowanie pytań w formie zdań o prostej konstrukcji powołujących się na ilustrujące przykłady, zmniejszanie ilości, stopnia trudności i obszerności zadań, częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy, wyjaśnień, wypisywanie podstawowych dat i informacji z danego tematu, ograniczane zakresu materiału do najważniejszych aspektów omawianego zagadnienia historycznego, wykorzystywanie różnych środków dydaktycznych podczas wprowadzania, powtarzania materiału, bazowania na pamięci mechanicznej ucznia, kontrolowanie tempa pracy ucznia, pomoc w wykonywaniu zadań, zezwolenie na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach. Uczniowie ze specyficznymi trudności w uczeniu się dysleksja, dysgrafia, dysortografia: nie będzie wymagane, by uczeń czytał głośno przy klasie tekst, wydłużenie czasu na czytanie tekstów, poleceń, instrukcji, szczególnie podczas samodzielnej pracy lub sprawdzianów, w miarę potrzeby pomoc w ich odczytaniu, sprawdziany i kartkówki -w formie testów, uwzględnione zostaną trudności w rozumieniu treści, szczególnie podczas samodzielnej pracy z tekstem,

6 przypadku trudności z odczytaniem pracy uczeń będzie odpytywany ustnie, uczeń będzie siedział w zasięgu wzroku nauczyciela. Indywidualizacja pracy z uczniem zdolnym Uczniowie zdolni (cytuję za ORE) odznaczają się ciekawością świata i wyjątkową aktywnością poznawczą. Zadają mnóstwo pytań, przy czym wcześnie pojawiają się kwestie abstrakcyjne (szczególnie cenne przy omawianiu lektury, ale także w kształceniu językowym, np. w zrozumieniu zasad poprawności językowej). Są dociekliwi, otwarci na nowe doświadczenia i problemy. Konsekwentnie dążą do zdobycia wiedzy, np. wyjaśnienia niezrozumiałych sformułowań czy niejasności świata przedstawionego utworu (zadają też pytania, które bywają uciążliwe dla nauczyciela). Badając rzeczywistość, wychwytują to, co istotne. Mają dużo wiadomości o świecie, które potrafi ą odnieść np. do tematyki poruszanej na lekcji i dzięki którym są w stanie stworzyć sobie wzorzec mentalny omawianej lektury (więc lepiej ją rozumieją). Posiadają własne pasje i zainteresowania, o których mówią na lekcji, stosując bogate, specjalistyczne słownictwo. Praca z uczniem zdolnym obejmuje: a) indywidualne lub grupowe przygotowanie uczniów do konkursów historycznych, b) wprowadzanie dodatkowych zadań na sprawdzianach, testach, c) zadawanie dodatkowych prac (referatów, wypracowań o tematyce lub/i problematyce wykraczającej poza program nauczania danej klasy), d) wprowadzenie testów wiedzy i umiejętności (obejmujących także zadania rozbudowane, wykorzystujące różne umiejętności ), e) zachęcanie i motywowanie do poszukiwania informacji w różnych źródłach, ich selekcji pod kątem wiarygodności lub przydatności do wykonania zadania, porządkowania i przetwarzania informacji, wykorzystywania posiadanej wiedzy z różnych przedmiotów, f) wykorzystywanie różnorodnych metod aktywizujących uczniów, które obligują ich do zgłaszania pomysłów, rozwiązywania problemów, przewodzenia grupie, 8. Ustalenia dodatkowe: a) W semestrze może być co najmniej jeden sprawdzian obejmujący materiał z całego semestru, nie więcej niż cztery sprawdziany obejmujące jeden dział oraz w celach kontrolnych dowolna ilość około 15-minutowych kartkówek, które mogą być traktowane jako odpowiedź. b)sprawdzian obejmujący materiał z całego semestru zostanie zapowiedziany z dwutygodniowym wyprzedzeniem, sprawdziany obejmujące jeden dział - z tygodniowym. c) Sprawdziany są obowiązkowe. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może napisać ich z całą klasą, powinien zaliczyć je w terminie jednego tygodnia od daty pisania sprawdzianu lub w przypadku nieobecności z powodu choroby - w terminie dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Niewywiązanie się z powyższego ustalenia równoznaczne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej ze sprawdzianu. d) Uczeń, który otrzymał z klasówki ocenę niedostateczną, ma prawo jej poprawy; oceny niedostateczne mogą być poprawiane tylko raz, w terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie od oddania przez nauczyciela ocenionych klasówek. Ocenę wyższą niż niedostateczny otrzymaną z klasówki uczeń może poprawić w terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie od oddania przez nauczyciela ocenionych klasówek. w trakcie zajęć lekcyjnych bądź pozalekcyjnych. Oceny z poprawy klasówki są wpisywane do dziennika lekcyjnego jedynie ponowna ocena niedostateczna nie jest wpisywana do dziennika. e) Braki w zeszycie, (zapisy z lekcji, prace domowe) uczeń powinien uzupełnić w następujących terminach: maksymalnie w ciągu dwóch tygodni w przypadku choroby, w ciągu 2 dni w innych przypadkach.

7 f) W przypadku stwierdzenia przez nauczyciela niesamodzielnej pracy w czasie trwania sprawdzianu, kartkówki uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. g) Kartkówki mogą być niezapowiedziane, obejmują trzy ostatnie tematy (nie lekcje). Nie ma możliwości poprawiania kartkówek. h) Uczeń zawsze jest przygotowany z trzech ostatnich tematów (ustalenie nie obejmuje lekcji powtórzeniowych). i) Uczeń może być w półroczu maksymalnie dwa razy nieprzygotowany (bez podania powodu) do lekcji. Nie można zgłosić braku pracy domowej jako nieprzygotowania do lekcji, np. prezentacji, referatu, projektu, jeśli była ona zapowiedziana z kilkudniowym/kilkutygodniowym wyprzedzeniem. Nieprzygotowanie uczeń zgłasza na początku zajęć lekcyjnych, zanim nauczyciel zacznie odpytywanie. Nieprzygotowanie zgłaszane jest w formie pisemnej (wyznaczony uczeń-dyżurny, po wejściu do klasy, kładzie na biurku nauczyciela kartkę z informacją, kto jest nieprzygotowany do zajęć).nieprzygotowanie do zajęć obejmuje brak zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń i podręcznika, pracy domowej i nieopanowanie wiedzy z zakresu trzech ostatnich tematów. Każde nieprzygotowanie(powyżej 2) jest równe ocenie niedostatecznej. Uczeń ma prawo do zgłoszenia nieprzygotowania chorobowego po nieobecności usprawiedliwionej, trwającej co najmniej jeden tydzień j) Uczeń jest zobowiązany do noszenia podręcznika, zeszytu ćwiczeń oraz zeszytu przedmiotowego na każdą lekcję. j)uczniowie zapoznają się z ocenionymi pracami pisemnymi w szkole po rozdaniu ich przez nauczyciela; rodzice uczniów mają wgląd do prac pisemnych swoich dzieci w szkole po ustaleniu terminu z nauczycielem. W wyjątkowych sytuacjach rodzice mogą poprosić o kserokopię pracy. Wyjaśnienia i uzasadnienia wystawionych ocen oraz omówienie postępów w nauce i zachowaniu nauczyciel przekazuje rodzicom w czasie wywiadówek, podczas indywidualnych rozmów z rodzicami, konsultacji ustalonych drogą telefoniczną lub za pośrednictwem wychowawcy. k) Uczeń w ciągu jednego półrocza otrzymuje, co najmniej 4 oceny. l)uczeń na początku klasy pierwszej pisze test diagnozujący (w ciągu pierwszych tygodni nauki), ocena z testu nie ma wpływu na ocenę pólroczną ani roczną. Test to diagnoza ucznia, informacja dla nauczyciela. ł) Ocenę celującą (6) otrzymuje uczeń, który spełnił wymagania edukacyjne w zakresie %. Może mieć nie więcej niż jedną ocenę niedostateczną(nie dotyczy klasówek,testów). Laureaci, finaliści konkursu historycznego o zasięgu wojewódzkim otrzymują celującą ocenę roczną. SPRAWY NIEUREGULOWANE W PSO REGULUJE WSO.

8 Zał.1 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą Uczeń spełnia wymagania edukacyjne na ocenę dopuszczającą, a ponadto: Uczeń spełnia wymagania edukacyjne na oceny dopuszczającą i dostateczną, a ponadto: Uczeń spełnia wymagania edukacyjne na oceny dopuszczającą, dostateczną i dobrą, a ponadto: Uczeń spełnia wymagania edukacyjne na oceny dopuszczającą, dostateczną, dobrą, bardzo dobrą, potrafi samodzielnie formułować wnioski i wyrażać opinie, a ponadto: potrafi ocenić rolę archeologii i nauk pomocniczych historii w odtwarzaniu procesów historycznych. wyjaśnia, czym zajmuje się historia, wyjaśnia i stosuje pojęcia: chronologia, era, wiek, cezura, historia, źródło historyczne, pradzieje, starożytność, klasyfikuje źródła historyczne. wyjaśnia i stosuje pojęcia: średniowiecze, nowożytność, czasy współczesne, periodyzacja dziejów. określa chronologię wydarzeń, określa ramy chronologiczne epok historycznych. wyjaśnia procesy przyczynowoskutkowe, potrafi korzystać ze źródeł historycznych i omówić ich rolę w procesie poznawania historii. potrafi scharakteryzować początki dziejów człowieka współczesnego. wyjaśnia i stosuje pojęcia: paleolit, neolit, kultura, gatunek, ewolucja, Homo habilis, Homo erectus, australopitek, neandertalczyk, wyjaśnia proces ewolucji gatunku ludzkiego. potrafi posługiwać się mapą, umieszcza na osi czasu pojawienie się człowieka rozumnego i wskazuje na mapie etapy zasiedlenia przez niego Ziemi. rozumie i potrafi wyjaśnić znaczenie umiejętności posługiwania się mową, wskazuje związki między zmianami klimatycznymi a zmianami warunków życia człowieka. zna argumenty przemawiające za teorią ewolucji i przeciw niej, potrafi zinterpretować wyrażenie pożegnanie z Afryką. dostrzega wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia ludzi, wyjaśnia i posługuje się pojęciami: Żyzny Półksiężyc, rewolucja neolityczna, brąz, potrafi wskazać korzyści, które przyniosło człowiekowi udomowienie dzikich zwierząt. rozumie i posługuje się pojęciami: epoka kamienna, zbieractwo, łowiectwo, koczownictwo, wyjaśnia i posługuje się pojęciem: megality. rozumie zależności między środowiskiem naturalnym a warunkami życia człowieka, potrafi porównać koczowniczy tryb życia z osiadłym, potrafi scharakteryzować rozwój rolnictwa na terenie Europy. prezentuje i wyjaśnia zmiany, które towarzyszyły przejściu człowieka do gospodarki wytwórczej, ocenia znaczenie osiadłego trybu życia dla dalszych dziejów ludzkości. wyjaśnia zasadność określenia rewolucja dla procesu, który zaszedł w epoce neolitu, przedstawia przykłady świadomej ingerencji człowieka w środowisko, w którym żył. potrafi wskazać położenie geograficzne Mezopotamii, wyjaśnia i posługuje się pojęciami: wyjaśnia okoliczności powstania pierwszych miast jako centrów życia społecznego i kulturowego, potrafi umiejscowić w czasie i przestrzeni historycznej starożytne cywilizacje i imperia Bliskiego wyjaśnia znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych Mezopotamii dla ludzkości. wyjaśnia znaczenie położenia geograficznego dla pierwszych państw,

9 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą rolnictwo irygacyjne, monarchia, państwo. wyjaśnia i posługuje się pojęciami: ziggurat, rewolucja urbanistyczna, cywilizacja, imperium, ludy semickie. Wschodu, potrafi przedstawić główne zadania władzy w starożytnym państwie, potrafi opisać rolę Sumerów w rozwoju pierwszych miast-państw. wyjaśnia znaczenie warunków naturalnych dla pierwszych państw. potrafi wskazać na mapie terytorium starożytnego Egiptu, potrafi opisać znaczenie i rolę faraonów w Egipcie, wyjaśnia pojęcia: faraon, hieroglify, wezyr, kapłani, sarkofag, mumia, politeizm. potrafi scharakteryzować powstanie cywilizacji egipskiej, wyjaśnia sposób budowania monumentalnych grobowców piramid. potrafi scharakteryzować system wierzeń w Egipcie, potrafi scharakteryzować strukturę społeczeństwa w Egipcie (faraon, urzędnicy, kapłani, chłopi). wyjaśnia, dlaczego w Egipcie balsamowano ciała zmarłych, wyjaśnia rolę poszczególnych warstw społecznych w starożytnym Egipcie. wskazuje przyczyny potęgi Egiptu, wskazuje przykłady udziału mieszkańców Egiptu w rozwoju cywilizacji. dzieli Biblię na Nowy i Stary Testament, wyjaśnia pojęcia i terminy: niewola babilońska, prorocy, synagoga, wskazuje na mapie Palestynę, omawia jej położenie geograficzne i warunki naturalne. wymienia główne zasady judaizmu, potrafi wskazać i opisać podstawowe symbole judaizmu, wyjaśnia pojęcie: szabas. potrafi wyjaśnić różnice między politeizmem a monoteizmem, omawia historię Królestw Dawida i Salomona, omawia dzieje Abrahama. potrafi analizować fragmenty Biblii, rozumie narodowy charakter judaizmu. potrafi określić znaczenie Biblii jako źródła historycznego, ocenia rolę Abrahama i Mojżesza w dziejach narodu żydowskiego. określa i opisuje znaczenie pisma i prawa w funkcjonowaniu państwa. potrafi rozróżnić pismo klinowe oraz pismo hieroglificzne i ideograficzne. przedstawia podstawową zasadę prawa Hammurabiego, potrafi systematyzować wydarzenia według następstw w czasie. rozumie wpływ osiągnięć cywilizacyjnych starożytnego Wschodu na dalsze dzieje ludzkości. ocenia dorobek cywilizacji Bliskiego Wschodu. wskazuje na mapie Grecję, omawia jej położenie geograficzne i warunki naturalne. wyjaśnia wpływ środowiska na gospodarkę starożytnej Grecji. charakteryzuje ustrój polityczny starożytnej Grecji. potrafi opisać wpływ na kulturę grecką kontaktów ze Wschodem. wskazuje czynniki jednoczące starożytnych Greków, wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój żeglugi miało położenie geograficzne Grecji.

10 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą poprawnie posługuje się pojęciami: polis, hoplita, falanga, agora. rozumie i potrafi wyjaśnić pojęcia: demokracja, oligarchia. wskazuje różnice między arystokracją a resztą społeczeństwa w starożytnej Grecji, charakteryzuje sposób sprawowania władzy i organizację społeczną w starożytnej Grecji. określa różnice pomiędzy systemami politycznymi starożytnej Grecji (oligarchia, demokracja, tyrania). wyjaśnia istotę polis jako formy organizacji społeczeństwa. wskazuje na mapie Spartę, przedstawia historię początków Sparty, posługuje się pojęciami: Sparta, Lacedemończycy, charakteryzuje warunki naturalne Sparty. charakteryzuje ustrój Sparty, posługuje się pojęciami: efor, periojkowie, heloci, geruzja. potrafi opisać spartański model wychowywania dzieci. wyjaśnia wpływ liczebności Spartan na sposób ich życia i wychowania, zna i potrafi omówić zasady wychowania w Sparcie. porównuje wartości obowiązujące w Sparcie ze współczesnym modelem wychowania dzieci, wyjaśnia różnice pomiędzy poszczególnymi miastami-- państwami w Grecji. opisuje demokrację ateńską w czasach Peryklesa, posługuje się pojęciami: ostracyzm, strateg. przedstawia i charakteryzuje system demokracji ateńskiej, posługuje się pojęciem: Rada Pięciuset. opisuje reformy Solona i Klejstenesa z 508 r. p.n.e. i 507 r. p.n.e. wskazuje różnice w organizacji i systemach politycznych Aten i Sparty. wyjaśnia znaczenie demokracji ateńskiej dla rozwoju demokracji współczesnych państw, wskazuje różnice między demokracją ateńską a współczesną. wskazuje na mapie państwa biorące wyjaśnia znaczenie Termopil jako udział w wojnach grecko-perskich symbolu, oraz miejsca bitew, przedstawia przyczyny, przebieg przedstawia postaci Miltiadesa i skutki wojen grecko-perskich, i Leonidasa. przedstawia postać Temistoklesa. omawia organizację państwa perskiego, przedstawia postaci Dariusza i Kserksesa, zna i wyjaśnia daty: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. ocenia postawę Greków podczas wojen grecko-perskich, zna i wyjaśnia daty: 431 r. p.n.e., 404 r. p.n.e. wyjaśnia wpływ wojen z Persją na dzieje starożytnej Grecji, wyjaśnia wpływ walk Greków z Persami na inne ludy europejskie. wymienia cechy charakterystyczne religii greckiej, wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków, rozumie znaczenie religii w życiu Greków, zna i wyjaśnia rolę świątyni, potrafi wyjaśnić poglądy sofistów i Sokratesa na temat charakteryzuje system wierzeń jako czynnik integrujący starożytnych Greków, przedstawia postaci poetów epickich: Homera i Hezjoda, wyjaśnia znaczenie religii politeistycznej w Grecji, potrafi ocenić rolę kultury greckiej dla współczesnych. ocenia rolę utworów Homera i Hezjoda jako źródeł historycznych.

11 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą wymienia bogów greckich i ich atrybuty. człowieka. i ich twórczość. wymienia konkurencje, które były rozgrywane podczas starożytnych olimpiad, objaśnia rolę wychowania fizycznego w starożytnej Grecji, zna datę: 776 r. p.n.e., i wyjaśnia ją. charakteryzuje rolę igrzysk olimpijskich oraz przebieg pierwszych olimpiad, przedstawia najważniejszych twórców greckiego teatru. charakteryzuje igrzyska i teatr jako czynniki integrujące starożytnych Greków, wskazuje elementy integrujące starożytnych Greków (język, system wierzeń, teatr, igrzyska olimpijskie), rozpoznaje rodzaje utworów dramatycznych. potrafi wyjaśnić związek pomiędzy teatrem a religią obywatelską. wyjaśnia różnice w roli teatru dla społeczeństwa greckiego i społeczeństw współczesnych, porównuje idee igrzysk starożytnych i współczesnych. potrafi opisać pod kątem architektonicznym Partenon, przedstawia postać Fidiasza. opisuje rolę Akropolu w Atenach, potrafi rozpoznać zabytki sztuki greckiej, poprawnie posługuje się terminami i pojęciami: metopy, propyleje. rozpoznaje i nazywa porządki architektoniczne. potrafi wskazać różnice w rodzajach poszczególnych kolumn. wskazuje przykłady wykorzystania sztuki greckiej współcześnie, wyjaśnia genezę rozkwitu Aten w V w. p.n.e. potrafi wskazać na mapie podbojów Aleksandra Macedońskiego miejscowości: Granik, Cheronea, Issos, Gaugamela, oraz zna daty rozegranych w tych miejscowościach bitew, omawia główne ośrodki i osiągnięcia kultury hellenistycznej, wyjaśnia znaczenie dat: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e. omawia podbój Persji przez Aleksandra, omawia skutki śmierci Aleksandra dla jego imperium. potrafi wskazać na mapie podboje Aleksandra Macedońskiego i wskazać etapy tych podbojów, przedstawia politykę Aleksandra Wielkiego wobec podbitych ludów. wskazuje okoliczności powstania państw hellenistycznych, ocenia postać Aleksandra Macedońskiego, wyjaśnia znaczenie wielkich bitew (Cheronea, Issos, Granik, Gaugamela). analizuje przyczyny upadku starożytnej Grecji i sukcesu Macedonii. posługuje się pojęciami i terminami: Forum Romanum, republika, Zgromadzenie Ludowe, plebejusz, wskazuje przyczyny ustanowienia republiki w Rzymie, przedstawia legendarne początki Rzymu. umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy w Rzymie, potrafi ocenić wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej.

12 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą proletariusz, przedstawia postaci Romulusa i Remusa, zna daty: 509 r. p.n.e., 753 r. p.n.e., na podstawie mapy potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne położenia i warunków naturalnych Italii. wymienia istniejące w Rzymie urzędy: pretorzy, edylowie, kwestorzy. umiejscawia w czasie i charakteryzuje organizację społeczeństwa w Rzymie. przedstawia geograficzne i ekonomiczne skutki podbojów, opisuje podbój świata hellenistycznego wyjaśnia datę: 146 r. p.n.e., przedstawia postać Hannibala, opisuje postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych. wyjaśnia przyczyny i skutki wojen punickich, wyjaśnia i zna daty: r. p.n.e., 202 r. p.n.e. przedstawia organizację armii rzymskiej. wyjaśnia przyczyny i skutki ekspansji Rzymu oraz sposób traktowania ludów podbitych i niewolników. wyjaśnia znaczenie armii dla sprawnego funkcjonowania państwa, porównuje taktykę walki Rzymian, Greków i Persów, ocenia postać Hannibala. wie, czym było powstanie Spartakusa (73 71 r. p.n.e.), posługuje się pojęciem: gladiator, wyjaśnia pojęcie: pokój rzymski. omawia skutki dyktatury Juliusza Cezara, posługuje się pojęciami i terminami: latyfundia, proletariat. wyjaśnia przyczyny upadku republiki rzymskiej, omawia skutki wojen domowych w republice rzymskiej. umiejscawia na mapie bitwy z okresu wojen domowych, ocenia przebieg powstania Spartakusa. analizuje ustrój republiki rzymskiej w I w. p.n.e., ocenia postaci Brutusa i Juliusza Cezara. posługuje się pojęciami i terminami: cesarstwo i romanizacja, przedstawia życie codzienne oraz formy rozrywki w starożytnym Rzymie. przedstawia postaci: Oktawian August, Marek Antoniusz, Brutus, wyjaśnia znaczenie daty: 31 r. p.n.e., opisuje nową formę ustroju pryncypat, opisuje podboje Oktawiana Augusta. wyjaśnia proces romanizacji prowincji. umiejscawia w czasie i charakteryzuje sprawowanie władzy oraz organizację społeczeństwa w cesarstwie rzymskim. uzasadnia stwierdzenie komedia republiki w stosunku do ustroju stworzonego przez Oktawiana Augusta, ocenia politykę cesarstwa w okresie pokoju rzymskiego. wskazuje i opisuje rolę i znaczenie Forum Romanum w Rzymie. prezentuje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską, potrafi wyjaśnić znaczenie powiedzenia chleba i igrzysk, potrafi wymienić przykłady potrafi rozróżnić elementy kultury greckiej przyjęte przez Rzymian oraz wskazać własne porównuje życie codzienne w państwach starożytnych, wyjaśnia znaczenie prawa

13 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą charakteryzuje rozwój literatury rzymskiej, opisuje rolę mecenasa w kulturze starożytnego Rzymu. osiągnięć starożytnych Rzymian. osiągnięcia Rzymian. rzymskiego dla współczesnego ustawodawstwa. wymienia zabytki architektury starożytnego Rzymu, opisuje znaczenie term. opisuje wygląd starożytnego Rzymu, wymienia rozrywki starożytnych Rzymian. potrafi wskazać najważniejszy łuk triumfalny w Rzymie. potrafi opisać rolę i znaczenie Koloseum. omawia znaczenie budowli starożytnego Rzymu we współczesnym świecie, wyjaśnia znaczenie archeologii dla rozwoju wiedzy historycznej. omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej, wymienia powody i wskazuje przykłady prześladowań chrześcijan w państwie rzymskim, wyjaśnia pojęcia i terminy: apostoł, synod, sobór, edykt. wskazuje przyczyny rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa oraz opisuje etapy jego rozwoju, opisuje sytuację polityczną w Palestynie po rozpadzie imperium Aleksandra Macedońskiego, przedstawia postaci: Jezus, Konstantyn, Teodozjusz, opisuje wydarzenia, które miały miejsce w 313 r. i 392 r. potrafi umiejscowić w czasie i przestrzeni historycznej narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa. wyjaśnia znaczenie edyktu z 313 r. dla rozwoju chrześcijaństwa w Rzymie, opisuje organizację Kościoła na początku jego istnienia. ocenia rolę chrześcijaństwa w starożytności, wyjaśnia przyczyny i konsekwencje sporów w Kościele. potrafi wskazać wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego, wymienia i opisuje najazdy barbarzyńców, wyjaśnia znaczenie dat: 395 r., 476 r. opisuje podział cesarstwa na części zachodnią i wschodnią, wyjaśnia znaczenie daty: 375 r. analizuje przyczyny podziału i upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, wymienia najsilniejsze państwa utworzone przez barbarzyńców w końcu V w. na terenach cesarstwa zachodniorzymskiego. omawia reformy Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza, wyjaśnia, dlaczego daty 395 r. i 476 r. są symboliczne. ocenia skutki najazdów barbarzyńców na Rzym, ocenia przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. wyjaśnia, jaką rolę pełnił Kościół w Bizancjum, posługuje się pojęciami i terminami: patriarcha, ikona, przedstawia genezę powstania cesarstwa bizantyńskiego, posługuje się pojęciem: hipodrom. lokalizuje w czasie i przestrzeni historycznej cesarstwo bizantyńskie. charakteryzuje dorobek kultury Bizancjum i jego znaczenie dla kultury europejskiej. przedstawia różnice między Kościołami wschodnim a zachodnim, ocenia postać Justyniana

14 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą Kodeks Justyniana. Wielkiego. przedstawia najważniejsze osiągnięcia Arabów w dziedzinie nauki i techniki, zna i posługuje się pojęciami: kalif, islam, Koran, meczet, przedstawia postać Allaha. wskazuje na mapie zasięg i kierunki podbojów arabskich, wyjaśnia podstawowe zasady islamu, opisuje podstawowe symbole islamu, wyjaśnia znaczenie dat: 622 r., 732 r. przedstawia działalność i nauki Mahometa, przedstawia pojęcia: hidżra, dżihad. wyjaśnia znaczenie Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego między Wschodem a Zachodem. ocenia, jaki wpływ na politykę i kulturę społeczeństwa Arabów miała religia, wskazuje na związki między islamem, judaizmem i chrześcijaństwem. przedstawia zasługi Karola Wielkiego dla państwa Franków, podaje datę koronacji Karola Wielkiego na cesarza, posługuje się pojęciem: państwo Franków, wyjaśnia znaczenie dat: 496 r., 843 r. przedstawia postaci Chlodwiga, Karola Młota, wyjaśnia znaczenie daty: 732 r. umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, wyjaśnia pojęcie: renesans karoliński. wyjaśnia przyczyny i skutki rozpadu monarchii karolińskiej. wyjaśnia rolę Karola Wielkiego w kształtowaniu podstaw nowożytnej Europy, ocenia wpływ kultury i nauki na państwo. przedstawia okres panowania Ottona I i Ottona III, posługuje się pojęciami i terminami: cesarz, cezaropapizm, Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, wyjaśnia znaczenie dat: 962 r., 1000 r. charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III, posługuje się pojęciem: uniwersalizm cesarski, wyjaśnia znaczenie daty: 955 r. przedstawia okres panowania Henryka II, omawia okoliczności podziału państwa Karola Wielkiego. omawia sytuację państwa Karolingów w IX i X w. na wschodzie. ocenia zasługi Ottona I i Ottona III dla średniowiecznej Europy. wyjaśnia i opisuje zasady pasowania na rycerza, wyjaśnia pojęcia: wasal, senior, pańszczyzna, feudalizm. przedstawia przebieg hołdu lennego, wyjaśnia mechanizmy powstania i funkcjonowania systemu feudalnego, wyjaśnia zasadę podziału społeczeństwa w średniowieczu. wyjaśnia zależności wynikające dla społeczeństwa z funkcjonowania systemu lennego. wyjaśnia funkcję zamku w kulturze rycerskiej, przedstawia zależności wynikające z zawiązania stosunku lennego. ocenia wpływ feudalizmu na politykę, gospodarkę i społeczeństwo średniowiecznej Europy.

15 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą posługuje się datami: 1054 r., 1077 r., przedstawia postaci: Grzegorz VII, Henryk IV. wyjaśnia rolę zakonów cystersów i benedyktynów w średniowiecznym życiu religijnym, posługuje się pojęciem schizmy wschodniej, posługuje się datą: 1122 r., posługuje się pojęciami i terminami: scriptorium, opat, ekskomunika, symonia, przedstawia postać Leona IX. objaśnia kryzys papiestwa w X i pierwszej połowie XI w. opisuje relacje między władzami cesarską a papieską w X XI w., wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele. przedstawia przyczyny konfliktów w Kościele. opisuje ilustracje i makiety sztuki romańskiej, przykłady budowli i dzieł (XI XIII w.), opisuje plan kościoła romańskiego. wymienia sklepienia krzyżowe i kolebkowe, posługuje się pojęciami i terminami: absyda, transept, prezbiterium, nawa główna, nawa boczna. wymienia i opisuje charakterystyczne cechy sztuki romańskiej. potrafi odszukać i opisać zabytki sztuki romańskiej w swoim regionie. rozpoznaje elementy architektury romańskiej. wskazuje na mapie plemiona słowiańskie, wymienia postaci Konstantyna i Metodego, umie podzielić Słowian na odłamy oraz scharakteryzować ich zajęcia i religię, przedstawia postaci Konstantyna i Metodego. wyjaśnia powody przyjmowania chrztu przez władców słowiańskich, wyjaśnia znaczenie dat: 863 r., 885 r., 988 r. omawia kształtowanie się państw słowiańskich we wczesnym średniowieczu, umiejscawia w czasie i przestrzeni pierwsze państwa słowiańskie. przedstawia życie Słowian, omawia proces chrystianizacji Słowian. ocenia wkład Konstantyna i Metodego w rozwój języka i piśmiennictwa, wskazuje różnice pomiędzy cyrylicą a głagolicą. podaje datę chrztu Polski, wymienia postać Mieszka I jako budowniczego państwa polskiego, wyjaśnia powody przyjęcia chrztu przez Mieszka I, wymienia nazwy głównych plemion polskich i ziemie przez przedstawia postaci Siemomysła, Jordana, Dobrawy, wyjaśnia znaczenie dat: 965 r., 972 r., 997 r. przedstawia okoliczności, w jakich rozegrała się bitwa pod Cedynią, wymienia korzyści płynące z przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I. przedstawia znaczenie dokumentu Dagome iudex, wskazuje charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej. ocenia dokonania pierwszych Piastów dla rozwoju państwa polskiego.

16 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą nie zamieszkane, wyjaśnia pojęcia: plemię, chrystianizacja, wyjaśnia znaczenie daty: 966 r. wyjaśnia znaczenie dat: 1000 r., 1025 r., i przyporządkowuje im odpowiednie wydarzenia, wymienia postaci Bolesława Chrobrego i Ottona III, wymienia postanowienia zawarte w czasie zjazdu w Gnieźnie, potrafi opisać misję św. Wojciecha., posługuje się pojęciami: biskupstwo, arcybiskupstwo. wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego dla Polski, przedstawia postać Gaudentego. sytuuje w czasie i przestrzeni historycznej państwo Bolesława Chrobrego, wyjaśnia przyczyny i skutki wojen polsko-niemieckich ( ). potrafi scharakteryzować Polskę na przełomie X i XI w., wyjaśnia stosunki państwa polskiego z Kościołem w XI w., omawia stosunki Polski z Niemcami i innymi sąsiadami. ocenia politykę Bolesława Chrobrego. wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa pierwszych Piastów, omawia rządy Bolesława Śmiałego oraz księcia Władysława Hermana, wymienia daty: 1038 r., 1076 r. przedstawia proces odbudowy państwowości za panowania Kazimierza Odnowiciela, wymienia daty: 1031 r., 1050 r., 1079 r., potrafi scharakteryzować sytuację wewnętrzną w Polsce w końcu XI w. i pierwszej połowie XII w. omawia kryzys społecznopolityczny w latach trzydziestych XI w. przedstawia rządy Bolesława Śmiałego. ocenia politykę zagraniczną Bolesława Śmiałego. potrafi wskazać miejsce, w którym znajdują się Drzwi Gnieźnieńskie, wymienia postać, której poświęcono to dzieło. określa materiał, z którego wykonano Drzwi Gnieźnieńskie, określa czas powstania zabytku. rozpoznaje postaci znajdujące się w poszczególnych scenach Drzwi Gnieźnieńskich, przedstawia inne przykłady zabytków nawiązujących do kultu św. Wojciecha. potrafi na podstawie ilustracji omówić najważniejsze wydarzenia z życia św. Wojciecha, wyjaśnia znaczenie męczeńskiej śmierci Wojciecha dla rozwoju chrześcijaństwa w Polsce. potrafi wskazać inne przykłady drzwi z XII w. i omówić, co zostało na nich przedstawione, wyjaśnia znaczenie poszczególnych kwater i przedstawień z bordiury Drzwi Gnieźnieńskich. wymienia datę 1138 r. oraz przyporządkowuje jej posługuje się pojęciami: bulla, trybut, omawia sukcesy Bolesława Krzywoustego w polityce opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego, ocenia politykę wewnętrzną Bolesława Krzywoustego i jej

17 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą odpowiednie wydarzenie, posługuje się pojęciami i terminami: statut Krzywoustego, senior. wyjaśnia znaczenie dat: 1108 r., 1109 r., 1112 r., 1119 r., 1135 r., 1136 r. zagranicznej. omawia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski. skutki dla przyszłości państwa polskiego. opisuje powinności ludności państwa na rzecz księcia, posługuje się pojęciami: kasztelan, podgrodzie, targ, daniny. przedstawia przykłady sztuki romańskiej w Polsce, posługuje się pojęciami: siedlisko, opole, palatyn, wiec, świadczenia. wyjaśnia zasady monarchii patrymonialnej na przykładzie państwa pierwszych Piastów, przedstawia warstwy społeczne w Polsce pierwszych Piastów. przedstawia rolę i znaczenie osad służebnych, przedstawia zmiany w organizacji Kościoła w okresie panowania pierwszych Piastów. ocenia wpływ obciążeń ludności na jej pozycję w społeczeństwie średniowiecznym. wymienia przyczyny wypraw krzyżowych, wymienia w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami krzyżowymi, wyjaśnia, na czym polegały uniwersalizmy cesarski i papieski, definiuje pojęcie uniwersalizmu, wymienia ruchy religijne i zakony rycerskie powstałe w XII i XIII w. wymienia w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami krzyżowymi, definiuje pojęcie uniwersalizmu, przedstawia postacie: św. Dominik, św. Franciszek z Asyżu. wyjaśnia, na czym polegały uniwersalizmy: papieski i cesarski. omawia sytuację Kościoła w pierwszej połowie XII w., wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła, przedstawia rolę Innocentego III w budowie potęgi politycznej Kościoła. omawia skutki wypraw krzyżowych, ocenia znaczenie wypraw krzyżowych dla rozwoju chrześcijaństwa. wymienia główne ośrodki miejskie średniowiecznej Europy, wymienia grupy społeczne mieszkające w mieście, posługuje się pojęciami: krucjata, rekonkwista, ratusz, sukiennice, burmistrz, pospólstwo, plebs, Hanza. posługuje się pojęciami: synod, bank, cech, czeladnik, wiąże powstanie bankowości z rozwojem gospodarczym miasta. wymienia strukturę i uprawnienia samorządu miejskiego, omawia zabudowę miejską. wyjaśnia funkcję cechów w mieście, wyjaśnia, czym były republiki miejskie, i potrafi wymienić największe z nich. omawia rolę pieniądza w śred niowiecznym społeczeństwie, wyjaśnia znaczenie Hanzy dla rozwoju i handlu miast w niej zrzeszonych. wyjaśnia pojęcie: uniwersytet, wymienia miasta, w których określa przyczynę powstania przedstawia największych potrafi podać przykłady

18 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą wymienia język, którym posługiwano się w kulturze i nauce średniowiecznej. powstały najstarsze uniwersytety, wymienia nazwiska największych uczonych XIII w.: Alberta Wielkiego, Tomasza z Akwinu, Rogera Bacona. uniwersytetów, przedstawia rozwój nauki i literatury w XIII w. uczonych i ich osiągnięcia w różnych dziedzinach życia. gatunków średniowiecznej literatury, potrafi wyjaśnić znaczenie filozofii dla rozwoju nauki. stosuje nazwę gotyk i wyjaśnia jej pochodzenie, posługując się ilustracjami, wskazuje różnice w architekturze kościoła romańskiego i gotyckiego. wskazuje różnice między stylem romańskim a gotyckim, stosuje pojęcia: witraż, sklepienie krzyżowo-żebrowe. podaje przykłady najbardziej znanych katedr gotyckich w Europie. podaje przykłady zabytków sztuki gotyckiej w swoim regionie. rozpoznaje elementy architektury gotyckiej. posługuje się pojęciami: epidemia, zaraza, omawia przyczyny rozprzestrzeniania się dżumy w Europie. wyjaśnia przyczyny kryzysu w XIV i XV w., przedstawia postać Jana Husa, wyjaśnia znaczenie dat: r., 1377 r., r., 1415 r., 1418 r. przedstawia pojęcia: husytyzm, schizma, zna przyczyny wojny stuletniej, wyjaśnia, kim była Joanna d`arc. omawia przejawy kryzysu Kościoła zachodniego. ocenia wpływ epidemii na sytuację społeczno-polityczną Europy, wyjaśnia znaczenie schizmy zachodniej dla Europy. sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę w okresie rozbicia dzielnicowego, wymienia i wskazuje na mapie dzielnice Polski, stosuje pojęcia: statut, senior, wymienia imię władcy twórcy statutu wprowadzającego zasadę senioratu. wymienia zasadę senioratu oraz definiuje pojęcia: pryncypat, prynceps, wymienia ważniejsze postaci omawianego okresu: Bolesława Kędzierzawego, Henryka Sandomierskiego, Mieszka Starego, Leszka Białego. opisuje zmiany społecznogospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego. określa przyczyny i skutki wybranych wydarzeń politycznych (np. wprowadzenie zasady senioratu, dążenie książąt polskich do zjednoczenia). ocenia zasadę senioratu w kontekście polityki wewnętrznej państwa. wymienia postać Konrada Mazowieckiego, sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi, wyjaśnia znaczenie dat: 1226 r., wyjaśnia przyczyny sprowadzenia charakteryzuje Polskę w czasach Krzyżaków do Polski, Henryków śląskich w pierwszej przedstawia sytuację na Pomorzu połowie XIII w., Wschodnim, wyjaśnia przyczyny najazdu wyjaśnia próby chrystianizacji Mongołów i wymienia postać Prusów. Czyngis-chana. opisuje znaczenie bitwy pod Legnicą, ocenia działalność Henryka Brodatego i Henryka Pobożnego. wyjaśnia europejski charakter bitwy pod Legnicą.

19 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą 1241 r. wyjaśnia i stosuje pojęcia: lokacja, wójt, patrycjat, plebs, trójpolówka, prawo niemieckie, omawia znaczenie powstawania miast dla rozwoju gospodarczego Polski. wyjaśnia i stosuje pojęcie: immunitet, omawia rolę grup ludności powstałych w miastach: patrycjat, pospólstwo, plebs, przedstawia rozwój gospodarki w Polsce w XIII w. wyjaśnia zasadę zakładania wsi na prawie niemieckim, określa rolę księcia w rozwoju osadnictwa. omawia proces kształtowania się stanów społecznych, wyjaśnia rolę immunitetów w zmniejszaniu dochodów książąt. potrafi wskazać charakterystyczne cechy lokacji miast na prawie magdeburskim. wymienia zagrożenia zewnętrzne dla Polski w drugiej połowie XIII w., wyjaśnia znaczenie dat: 1295 r., 1300 r., 1305 r. opisuje proces kanonizacji biskupa Stanisława. wyjaśnia pojęcie: Nowa Marchia. charakteryzuje czynniki mające wpływ na procesy zjednoczeniowe Polski, omawia okoliczności koronacji królewskich. ocenia znaczenie kanonizacji biskupa Stanisława i koronacji królewskich dla procesu jednoczenia państwa polskiego. wymienia ziemie, które zjednoczył Władysław Łokietek, zna daty: 1320 r., 1331 r., 1343 r. wymienia postaci Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, biskupa Muskaty, wyjaśnia znaczenie dat: 1308 r., 1312 r., 1332 r. przedstawia sytuację wewnętrzną Polski za czasów Władysława Łokietka, omawia stosunki polskokrzyżackie. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polskokrzyżackimi, opisuje początki rządów Kazimierza Wielkiego. wyjaśnia i ocenia trafność nazwy Korona Królestwa Polskiego dla ziem polskich za czasów panowania Kazimierza Wielkiego. stosuje pojęcie: unia personalna, wymienia datę powstania uniwersytetu w Krakowie, przedstawia rozwój gospodarczy za panowania Kazimierza Wielkiego. charakteryzuje i objaśnia rządy Andegawenów, wymienia daty: 1370 r., 1374 r., i opisuje wydarzenia z nimi związane, objaśnia wpływ wzrostu liczby lokacji na sytuację gospodarczą Polski. zna i opisuje rolę przywileju wydanego w Koszycach w 1374 r. ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej oraz w polityce zagranicznej. ocenia znaczenie unii z Węgrami dla losów państwa polskiego po śmierci Kazimierza Wielkiego. potrafi wymienić nazwy kilku zamków i miast wybudowanych w czasach Kazimierza Wielkiego i wskazać je na wyjaśnia rolę wzrostu liczby lokacji zamków i miast dla rozwoju Polski, na podstawie ilustracji wymienia wskazuje miejsca budowy zamków i wyjaśnia ich znaczenie dla funkcjonalności budowli. ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie obronności kraju. wskazuje wśród zamków Szlaku Orlich Gniazd zamki zbudowane w czasach Kazimierza Wielkiego.

20 klasa I Wymagania na oceny dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą mapie, wymienia podstawowe elementy zamku. elementy obronne zamku. stosuje pojęcie: unia personalna; przyporządkowuje dacie 1410 r. odpowiednie wydarzenie i wyjaśnia jego znaczenie; zna postać Władysława Jagiełły. wyjaśnia znaczenie i postanowienia unii w Krewie oraz w Horodle; wymienia przywileje szlacheckie nadane za panowania Jagiełły; łączy okres z odpowiednimi wydarzeniami oraz wyjaśnia ich znaczenie dla złamania potęgi zakonu krzyżackiego. wymienia etapy powstawania sojuszu polsko-litewskiego za panowania pierwszych Jagiellonów; wyjaśnia przyczyny i następstwa unii Polski z Litwą; przedstawia postanowienia soboru w Konstancji. wymienia, systematyzuje i sytuuje w czasie wydarzenia związane z relacjami polsko- -krzyżackimi za pierwszych Jagiellonów; ocenia znaczenie postanowień soboru w Konstancji dla Polski. ocenia wpływ wzrostu uprzywilejowania szlachty na sposób sprawowania władzy w Polsce. zna datę 15 lipca 1410 r. i przyporządkowuje jej odpowiednie wydarzenie. wymienia najważniejsze postacie związane z bitwą pod Grunwaldem. omawia proste plany bitwy przedstawione w podręczniku; rozumie podstawową różnicę w wiarygodności pomiędzy opisami bitwy z epoki a późniejszą wizją artystyczną przedstawioną przez Jana Matejkę. omawia taktykę wojsk pod dowództwem Jagiełły; wymienia w kolejności chronologicznej najważniejsze etapy bitwy; wskazuje przyczyny zwycięstwa wojsk Jagiełły; wyjaśnia cel powstania obrazu Matejki. ocenia znaczenie zwycię- stwa grunwaldzkiego dla pozycji Polski na arenie międzynarodowej; wskazuje te elementy obrazu Matejki, które świadczą o tym, że dzieło jest wyobrażeniem artysty o bitwie i ma wymowę symboliczną. zna daty: 1444 r., 1454 r., 1466 r., i przyporządkowuje im odpowiednie wydarzenia; zna postać Władysława Warneńczyka. wymienia i wskazuje na mapie ziemie przyznane państwu polskiemu na mocy I i II pokoju toruńskiego; przedstawia przyczyny wojny trzynastoletniej. omawia postanowienia I i II pokoju toruńskiego; wyjaśnia i stosuje pojęcie: Związek Pruski; opisuje ekspansję Turków; omawia panowanie Władysława Warneńczyka. ocenia politykę zagraniczną Jagiellonów. ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów i wymienia europejskie państwa, w których panowali.