V.5) przedstawia budowê nasienia (³upina nasienna, bielmo, zarodek) oraz opisuje warunki niezbêdne do procesu kie³kowania (temperatura, woda, tlen)

Transkrypt

1 28. JAKIE CZYNNIKI MOG WP YWAÆ NA ENERGIÊ I ZDOLNOŒÆ KIE KOWANIA NASION? 1. Realizowane treœci podstawy programowej Przedmiot Matematyka Fizyka Biologia Realizowana treœæ podstawy programowej Uczeñ: 1.7) stosuje obliczenia na liczbach wymiernych do rozwi¹zywania problemów w kontekœcie praktycznym w tym do zamiany jednostek 8.1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doœwiadczenia, wyjaœnia rolê u ytych przyrz¹dów, wykonuje schematyczny rysunek obrazuj¹cy uk³ad doœwiadczalny 8.2) wyodrêbnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doœwiadczenia 8.12) planuje doœwiadczeni lub pomiar, wybiera w³aœciwe narzêdzia pomiaru ( ) V.5) przedstawia budowê nasienia (³upina nasienna, bielmo, zarodek) oraz opisuje warunki niezbêdne do procesu kie³kowania (temperatura, woda, tlen) 2. Kszta³cone kompetencje kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje spo³eczne i obywatelskie, inicjatywnoœæ i przedsiêbiorczoœæ 3. Cele zajêæ blokowych strona 20 kszta³cenie umiejêtnoœci planowania, przeprowadzania i interpretacji wyników doœwiadczenia, umiejêtnoœæ organizacji miejsca pracy, analiza i selekcja podanych informacji, wykorzystanie wiedzy do rozwi¹zania problemu, poznanie warunków kie³kowania nasion i uprawy roœlin, poznanie czynników ograniczaj¹cych kie³kowanie roœlin, poznanie sposobu, w jaki mo na kie³kowaæ nasiona do celów spo ywczych.

2 4. Oczekiwane osi¹gniêcia ucznia Uczeñ: planuje i przeprowadza doœwiadczenie, interpretuje wyniki doœwiadczenia, wyci¹ga wnioski, przygotowuje zestaw do kie³kowania nasion w celach spo ywczych, wysiewa nasiona, systematycznie dogl¹da uprawy, wspó³pracuje z innymi, dokonuje podzia³u zadañ i obowi¹zków w grupie. 5. Uwagi Aby uczniowie w³aœciwie przygotowali siê do doœwiadczenia, powinni otrzymaæ INSTRUKCJÊ kilka dni wczeœniej. ZDOLNOŒÆ KIE KOWANIA jest to iloœæ nasion, które wykie³kowa³y w próbce 100 sztuk, pobranych do badania w optymalnych dla danego gatunku warunkach, w okreœlonym dla gatunku czasie (po 3 dniach dla buraka, jarmu u, kalafiora, broku³u, kalarepy, kapusty, ogórka, rzodkiewki; po 4 dniach dla bobu, dyni, sa³aty; po 5 dniach dla cykorii sa³atowej, grochu, fasoli, pomidora; po 6 dla cebuli, kukurydzy, pora; po 7 dniach kopru, marchwi, szpinaku, dni; po 10 dniach dla selera,po 14 dniach dla pietruszki) ENERGIA KIE KOWANIA to iloœæ nasion, które wykie³kowa³y po up³ywie stosunkowo krótkiego czasu (np. dla jêczmienia do celów przemys³u spo ywczego po 72 godzinach, dla pszenicy po 4 dniach, po 3 dniach dla buraka, jarmu u, kalafiora, broku³u, kalarepy, kapusty, ogórka, rzodkiewki; po 4 dniach dla bobu, dyni, sa³aty; po 5 dniach dla cykorii sa³atowej, grochu, fasoli, pomidora; po 6 dla cebuli, kukurydzy, pora; po 7 dniach kopru, marchwi, szpinaku, dni; po 10 dniach dla selera,po 14 dniach dla pietruszki), wyra ona w procentach. Energia kie³kowania wskazuje na ywotnoœæ nasion i informuje o zdolnoœci nasion do szybkiego kie³kowania. 6. Literatura uzupe³niaj¹ca dla rolników o nasionach do siewu przemys³owe metody wyznaczania zdolnoœci kie³kowania jêczmienia strona 21

3 7. Przyk³adowe rozwi¹zania nr 1 Wykaz pomocy dydaktycznych Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 papierowe rêczniki rolka 2 pojemnik plastikowy po owocach/ciastkach 12 3 pszenica 600 nasion w tym 150 przechowywanych ok. 3 tygodnie w zamra alniku 4 woda do utrzymania wilgotnoœci 5 sól kuchenna 5 ³y ek 6 proszek do prania 2 ³y ki 7 tacki na wodê 6 8 marker 1 9 wata 3 opakowania 2. Proponowany przebieg zajêæ z rozliczeniem czasowym Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 1 Objaœnienie przez nauczyciela celu zajêæ, wyjaœnienie w¹tpliwoœci. PRZYGOTOWANIA DO WYSIEWU 2 Dno pojemników dok³adnie wyœcieliæ wat¹, a na ni¹ po³o yæ rêczniki papierowe. Aby uczniowie w³aœciwie przygotowali siê do doœwiadczenia, powinni otrzymaæ INSTRUKCJÊ kilka dni wczeœniej rozdanie grupom KART DOŒWIADCZENIA. rys Pojemniki umieœciæ na tacach. 3 7 strona 22

4 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 4 Podpisaæ kolejne pojemniki: próba kontrolna nr 1, próba kontrolna nr 2, próba kontrolna nr 3; sól kuchenna nr 1, sól kuchenna nr 2, sól kuchenna nr 3, proszek do prania nr 1, proszek do prania nr 2, proszek do prania nr 3, zamra alnik nr 1, zamra- alnik nr 2, zamra alnik nr 3. 5 Nawil yæ rêczniki. 5 WYSIEW 6 W ka dym pojemniku umieœciæ 25 nasion pszenicy za pomoc¹ pêsety lub palcami (równe 5 rzêdów po 10 nasion). 7 Nawil yæ nasiona z próby kontrolnej za pomoc¹ spryskiwacza. 8 Roztworzyæ sól kuchenn¹ w 1 szklanki wody i nalaæ 2 j¹ do pude³ek z napisem: sól kuchenna. Wyjaœniæ uczniom, e w³aœciwe u³o enia nasion pozwoli ³atwiej liczyæ Rozpuœciæ proszek do prania w 1 2 szklanki wody 4 i nalaæ delikatnie do pude³ek z napisem: proszek do prania. 10 Zamkn¹æ opakowania i umieœciæ w jasnym miejscu (lecz unikaæ bezpoœredniego silnego nas³onecznienia), jeœli trzeba, nalaæ wodê na tacki, aby utrzymaæ odpowiedni¹ wilgotnoœæ; zapewniæ temperaturê pokojow¹ Uzupe³nienie KARTY DOŒWIADCZENIA (hipoteza, schemat doœwiadczenia, przebieg doœwiadczenia). OBSERWACJE 12 Ka dego dnia policzyæ iloœæ wykie³kowanych nasion w ka dym z pojemników wyniki zapisaæ w TABELI WYNIKÓW, nawil yæ nasiona i rêczniki. Lepiej, aby uczniowie pozostawili karty doœwiadczeñ u nauczyciela do nastêpnych zajêæ. Ka dego dnia liczeniem i nawil aniem powinna zajmowaæ siê inna osoba z grupy, uczniowie mog¹ u³atwiæ sobie liczenie, wyci¹gaj¹c wykie³kowane nasiona musz¹ pamiêtaæ o dodawaniu kolejnych wyników. 12 (15 minut przez kolejne 13 dni z wy³¹czeniem weekendów) strona 23

5 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min ANALIZA WYNIKÓW (po 2 tygodniach) 13 Ostatnie przeliczenie kie³kuj¹cych nasion OBLICZENIE ENERGII KIE KOWANIA (dane z 4 dnia) uœrednienie wyniku dla ka dej z grup: próba kontrolna, sól, proszek, zamra alnik. 15 OBLICZENIE ZDOLNOŒCI KIE KOWANIA (dane z 14 dnia) uœrednienie wyniku dla ka dej z grup: próba kontrolna, sól, proszek, zamra alnik Wyci¹gniêcie WNIOSKÓW KALKULACJA KOSZTÓW EKSPERYMENTU 13 Ca³kowity czas trwania bloku 90+60* * pozosta³y czas mo na przeznaczyæ na omówienie tematyki kolejnych zajêæ lub podsumowanie, sprawdzenie wyników doœwiadczenia z zajêæ wczeœniejszych Rys. 1 Sposób przygotowania pojemnika do kie³kowania nasion strona 24

6 Karta pracy ucznia INSTRUKCJA Jakie czynniki mog¹ wp³ywaæ na energiê i zdolnoœæ kie³kowania nasion? ZDOLNOŒÆ KIE KOWANIA jest to iloœæ nasion, które wykie³kowa³y w próbce 100 sztuk, pobranych do badania w optymalnych dla danego gatunku warunkach, w okreœlonym dla gatunku czasie (po 3 dniach dla buraka, jarmu u, kalafiora, broku³u, kalarepy, kapusty, ogórka, rzodkiewki; po 4 dniach dla bobu, dyni, sa³aty; po 5 dniach dla cykorii sa³atowej, grochu, fasoli, pomidora; po 6 dla cebuli, kukurydzy, pora; po 7 dniach kopru, marchwi, szpinaku, dni; po 10 dniach dla selera,po 14 dniach dla pietruszki) ENERGIA KIE KOWANIA to iloœæ nasion, które wykie³kowa³y po up³ywie stosunkowo krótkiego czasu (np. dla jêczmienia do celów przemys³u spo ywczego po 72 godzinach, dla pszenicy po 4 dniach, po 3 dniach dla buraka, jarmu u, kalafiora, broku³u, kalarepy, kapusty, ogórka, rzodkiewki; po 4 dniach dla bobu, dyni, sa³aty; po 5 dniach dla cykorii sa³atowej, grochu, fasoli, pomidora; po 6 dla cebuli, kukurydzy, pora; po 7 dniach kopru, marchwi, szpinaku, dni; po 10 dniach dla selera,po 14 dniach dla pietruszki), wyra ona w procentach. Energia kie³kowania wskazuje na ywotnoœæ nasion i informuje o zdolnoœci nasion do szybkiego kie³kowania. Wykonajcie doœwiadczenie, które wyka e wp³yw 3 ró nych czynników na energiê i zdolnoœæ kie³kowania nasion. Nie zapomnijcie o próbie kontrolnej! Przygotujcie po min. trzy powtórzenie, aby uwiarygodniæ wyniki. Uzupe³nijcie kartê doœwiadczenia tak, aby doœwiadczenie to mo na by³o powtórzyæ. strona 25

7 KARTA DOŒWIADCZENIA Osoby przeprowadzaj¹ce doœwiadczenie: Problem badawczy: Jakie czynniki mog¹ wp³ywaæ na energiê i zdolnoœæ kie³kowania nasion? Hipoteza: Schemat zestawu doœwiadczalnego: Przebieg doœwiadczenia: strona 26

8 TABELA WYNIKÓW do przyk³adowego rozwi¹zania nr 1 dzieñ kontrolna nr 1 kontrolna nr 2 kontrolna nr 3 sól nr 1 sól nr 2 sól nr 3 proszek nr 1 proszek nr 2 proszek nr 3 zamra alnik nr 1 zamra alnik nr 2 zamra alnik nr 3 strona 27

9 OBLICZENIE ENERGII KIE KOWANIA oblicz, ile procent nasion z ka dego pojemnika danej próby wykie³kowa³o w dniu 4. Oblicz œredni¹ arytmetyczn¹ dla danej próby. Dla próby kontrolnej: Dla nasion z sol¹ kuchenn¹: Dla nasion z proszkiem do prania: Dla nasion z zamra alnika: OBLICZENIE ZDOLNOŒCI KIE KOWANIA oblicz, ile procent nasion z ka dego pojemnika danej próby wykie³kowa³o w dniu 14. Oblicz œredni¹ arytmetyczn¹ dla danej próby. Dla próby kontrolnej: Dla nasion z sol¹ kuchenn¹: Dla nasion z proszkiem do prania: Dla nasion z zamra alnika: WNIOSKI Czy któryœ z czynników mia³ wp³yw na kie³kowanie nasion? Czy zdolnoœæ kie³kowanie i energia kie³kowania zmieni³y siê wzglêdem próby kontrolnej? W jaki sposób? Jak to mo na wyt³umaczyæ? strona 28

10 Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk Suma kosztów Cena jednostkowa Cena ³¹czna Oszacowanie kosztów pracy Lp. Zadanie Czas wykonania (h) Liczba osób ¹cznie osobogodzin pracy Cena osobogodziny pracy (z³) Koszt 1 Przygotowanie zestawu doœwiadczalnego. 2 Wykonanie doœwiadczenia. 3 Analiza wyników i wyci¹gniêcie wniosków Suma: strona 29

11 8. Przyk³adowe rozwi¹zanie nr 2 Wykaz pomocy dydaktycznych Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 namoczone w wodzie nasiona fasoli mung 50 nasion 2 podgrzewane w mikrofalówce ok. 2 minuty (650 W) i namoczone w wodzie nasiona fasoli mung 3 zanurzone we wrz¹tku na 30 s i namoczone w wodzie nasiona fasoli mung suche nasiona fasoli mung 50 5 s³oik 8 6 gaza 1 opakowanie 7 gumka recepturka 8 8 podstawka pod s³oik 4 lub 8 w zale noœci od wielkoœci 9 wrz¹tek 1 szklanka 10 marker 1 11 taca 1 12 papierowe rêczniki 8 listków 2. Proponowany przebieg zajêæ z rozliczeniem czasowym Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 1 Przypomnienie przez nauczyciela celu zajêæ, wyjaœnienie w¹tpliwoœci. Aby uczniowie w³aœciwie przygotowali siê do doœwiadczenia, powinni otrzymaæ INSTRUKCJÊ kilka dni wczeœniej rozdanie grupom KART DOŒWIADCZENIA. 7 strona 30 PRZYGOTOWANIA DO KIE KOWANIA 2 Przygotowaæ miejsce, gdzie mo na umieœciæ s³oiku u³o one skoœnie do góry dnem. rys. 2 5

12 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 3 S³oiki umieœciæ wstêpnie na tacach, przygotowaæ gazê i gumki recepturki. 4 Podpisaæ kolejne s³oiki: próba kontrolna nr 1, próba kontrolna nr 2, mikrofalówka nr 1mikrofalówka nr 2, wrz¹tek nr 1, wrz¹tek nr 2, brak wody nr 1, brak wody nr KIE KOWANIE 5 W 2 s³oikach z próby kontrolnej, umieœciæ po 25 namoczonych i przep³ukanych nasion fasoli mung. 6 W 2 s³oikach z próby mikrofalówka umieœciæ podgrzewane w mikrofalówce ok. 2 minuty (650 W) i namoczone w wodzie nasiona fasoli mung. 7 W 2 s³oikach z próby wrz¹tek umieœciæ zanurzone we wrz¹tku na 30 s i namoczone w wodzie nasiona fasoli mung. 8 W 2 s³oikach z próby brak wody suche nasiona fasoli mung. 9 Zabezpieczyæ otwór s³oików gaz¹ za pomoc¹ gumki recepturki. nasiona namoczone wczeœniej przez ok godzin Umieœciæ s³oiki skoœnie dnem do góry, aby umo liwiæ wyp³yw nadmiaru wody, zapewniæ temperatur¹ pokojow¹. rys Uzupe³nienie KARTY DOŒWIADCZENIA (hipoteza, schemat doœwiadczenia, przebieg doœwiadczenia). Lepiej, aby uczniowie pozostawili karty doœwiadczeñ u nauczyciela do nastêpnych zajêæ. 12 OBSERWACJE 12 Ka dego dnia przep³ukaæ delikatnie zawartoœæ s³oików œwie ¹ wod¹. Ka dego dnia p³ukaniem mo e zajmowaæ siê inna osoba z grupy. (15 minut przez kolejne 6dni wy³¹czeniem weekendów) strona 31

13 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min Trzeciego dnia delikatnie wyj¹æ zawartoœæ ka dego ze s³oików po kolei na tacê wyœcielon¹ papierowym rêcznikiem i policzyæ iloœæ wykie³kowanych nasion w ka dym ze s³oików, wyniki zapisaæ w TABELI WYNIKÓW, ANALIZA WYNIKÓW (po 1 tygodniu) Uczniowie mog¹ u³atwiæ sobie liczenie, wyci¹gaj¹c wykie³kowane nasiona musz¹ pamiêtaæ o dodawaniu do wyniku w dniu siódmym. (30 minut poza blokiem zajêæ) 13 Przeliczyæ iloœæ kie³kuj¹cych nasion w ka dym ze s³oików osobno, wyniki zapisaæ w TABELI WYNIKÓW, 14 OBLICZENIE ENERGII KIE KOWANIA (dane z 3-go dnia) uœrednienie wyniku dla ka dej z grup: próba kontrolna, mikrofalówka, wrz¹tek, brak wody. 15 OBLICZENIE ZDOLNOŒCI KIE KOWANIA (dane z 7 go dnia) uœrednienie wyniku dla ka dej z grup: próba kontrolna, mikrofalówka, wrz¹tek, brak wody Wyci¹gniêcie WNIOSKÓW KALKULACJA KOSZTÓW EKSPERYMENTU 13 Ca³kowity czas trwania bloku 70* + 45* * pozosta³y czas mo na przeznaczyæ na omówienie tematyki kolejnych zajêæ lub podsumowanie, sprawdzenie wyników doœwiadczenia z zajêæ wczeœniejszych Rys. 2. Sposób kie³kowania nasion w s³oiku strona 32

14 Karta pracy ucznia Taka, jak w przyk³adowym rozwi¹zaniu nr 1, z wyj¹tkiem TABELI WYNIKÓW TABELA WYNIKÓW do przyk³adowego rozwi¹zania nr 2 nazwa próby iloœæ wykie³kowanych nasion: dzieñ 4 dzieñ 14 próba kontrolna 1 próba kontrolna 1 mikrofalówka 1 mikrofalówka 2 wrz¹tek 1 wrz¹tek 2 brak wody 1 brak wody 2 strona 33