Różnicowanie otępień w obrazach neuroradiologicznych
|
|
- Urszula Kozłowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACA POGLĄDOWA ISSN Monika Czarnowska 1, Wiesław Jerzy Cubała 2, Marianna Taraszewska 1 1 Zakład Radiologii Instytutu Radiologii i Medycyny Nuklearnej Akademii Medycznej w Gdańsku 2 Klinika Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych Akademii Medycznej w Gdańsku Różnicowanie otępień w obrazach neuroradiologicznych Differentiation of dementias in neuroimaging STRESZCZENIE Zespoły otępienne coraz częściej występują w codziennej praktyce lekarskiej, stanowiąc nie tylko problem medyczny, lecz również społeczny. Właściwe ustalenie etiologii otępienia może być wyzwaniem dla klinicysty, mimo relatywnie dobrze wyznaczonych kryteriów diagnostycznych. W codziennej praktyce, poza wykonaniem podstawowego badania neuropsychologicznego, często pomocne jest wykonanie badania neuroobrazowego. Współczesne techniki neuroobrazowania, mimo swoich ograniczeń, mają istotne znaczenie w ustalaniu i różnicowaniu zespołów otępiennych w przebiegu schorzeń należących do kręgu zainteresowań internistycznych, neurologicznych i psychiatrycznych. Celem niniejszej pracy jest zebranie i przedstawienie wskazówek klinicznych umożliwiających różnicowanie podłoża zespołów otępiennych, możliwych do interpretacji w obrazach tomografii komputerowej (CT) oraz rezonansu magnetycznego (MRI). Słowa kluczowe: psychiatria, neuroradiologia, otępienie Adres do korespondencji: lek. Monika Czarnowska Zakład Radiologii Instytut Radiologii i Medycyny Nuklearnej AM w Gdańsku ul. Dębinki 7, Gdańsk tel. (058) , faks (058) Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2004; 4 (1): Via Medica ABSTRACT The prevalence of dementia in general medical practice increases and it is believed to be both medical and social problem. The diagnostic criteria for various types of dementia are well defined. However, it is often hard to establish proper diagnosis of type of dementia. In general medical practice it is often useful to perform neuroimaging studies that are subsequent to the basic neuropsychological examination. The contemporary neuroimaging techniques apart from their intrinsic limitations enable physician to differentiate types of dementia occurring in course of general, neurological or psychiatric disorders. The aim of this paper is to present CT and MRI based criteria for differentiation of dementias. Key words: psychiatry, neuroradiology, dementia Wstęp Częstość objawów otępiennych wzrasta wraz z obserwowanym obecnie procesem starzenia się społeczeństw. W 1900 roku jedynie 1% światowej populacji był w wieku powyżej 65 lat, podczas gdy w 1992 roku odsetek ten wzrósł do 6,2%. W prognozach dotyczących roku 2050 szacuje się, że aż 20% populacji światowej będzie w wieku powyżej 65 lat [1]. Cummings i wsp. oceniają, że w populacji Stanów Zjednoczonych rozpowszechnienie objawów otępiennych dotyczy obecnie 5 10% osób powyżej 65 rż., natomiast w populacji powyżej 85 rż. problem ten dotyczy już 50% osób [2]. W Polsce osoby w podeszłym wieku stanowią około 16% populacji [3]. Wśród wszystkich typów otępień 60% stanowi otępienie typu Alzheimera, na drugim miejscu znajduje się otępienie naczyniowe. W nowszych badaniach epidemiologicznych ocenia się, że to jednak otępienie z ciałami Lewy ego (DLB, dementia with Lewy bodies) znajduje się na drugim miejscu pod względem częstości, stanowiąc 20% wszystkich otępień [4, 5]. 27
2 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2004, tom 4, nr 1 Otępienie to zespół objawów klinicznych (psychicznych, behawioralnych, emocjonalnych) utrzymujących się przez okres co najmniej 6 miesięcy, których przyczyną są zmiany organiczne tkanki mózgowej. Zespoły otępienne cechują się przewlekłymi i postępującymi zaburzeniami wyższych funkcji korowych, takich jak: pamięć, orientacja, język, liczenie, rozumienie, zdolność uczenia się, myślenie i ocena. Świadomość nie jest zaburzona. Znaczący spadek funkcji intelektualnych zwykle upośledza aktywności życiowe, takie jak: dbałość o higienę osobistą, ubieranie się, jedzenie, wydalanie. Zmianom tym towarzyszy upośledzona kontrola emocji, reakcji społecznych oraz zachowania i motywacji [6]. Uważa się, że ponad 60 jednostek chorobowych może się przejawiać otępieniem. Neuroradiologiczny podział otępień Spośród licznych klasyfikacji otępień dla neuroradiologa najbardziej pomocny jest podział oparty na podstawie kryterium lokalizacji, który wyróżnia otępienia korowe, podkorowe i mieszane (korowo-podkorowe). Lokalizacja zmian przekłada się na kliniczne objawy podmiotowe i przedmiotowe, które są niezależne od etiologii. Otępienia korowe cechują się zaburzeniami poznawczymi, mowy (afazja), planowania czynności ruchowych (apraksja) i percepcji (agnozja). Do grupy tych otępień zalicza się chorobę Alzheimera (AD, Alzheimer s disease) i znacznie rzadziej występującą chorobę Picka. Chorobę Alzheimera należy odróżniać od DLB ze względu na inny przebieg, rokowanie oraz możliwości leczenia. Klinicznie grupa otępień podkorowych charakteryzuje się zaburzeniami motoryki, postawy, drżeniem lub nadmierną sztywnością, głęboką apatią, spowolnieniem procesów myślowych i pamięciowych oraz dezorganizacją zachowań celowych. Przyczynami otępień podkorowych są schorzenia układu pozapiramidowego, istoty białej oraz wodogłowie. Otępienia korowo-podkorowe cechują się objawami, które są wywołane uszkodzeniem obydwu wymienionych obszarów mózgu, najczęściej w przebiegu niedokrwiennego otępienia naczyniowego lub chorób zakaźnych. Ostatecznie większość otępień korowych i podkorowych przechodzi w postać mieszaną [6, 7]. Zmiany zanikowe mózgu są częścią fizjologicznego procesu starzenia się mózgu i zaczynają się już po 30 rż. U wielu osób po 65 rż. obserwuje się zmniejszenie masy mózgu i przepływu mózgowego oraz obniżenie sprawności intelektualnej, jednak bez cech otępienia. Brak pełnej korelacji między stopniem zaniku a upośledzeniem funkcji mózgu. Kluczowym punktem diagnostyki jest uchwycenie zmian wykraczających poza granice normy [8 10]. Badania neuroradiologiczne są jednym z elementów umożliwiających diagnozowanie, różnicowanie i ocenę przebiegu chorób otępiennych. Metody oceny zaniku mózgu Do metod oceny zaniku mózgu w obrazach tomografii komputerowej (CT, computed tomography) i rezonansu magnetycznego (MRI, magnetic resonance imaging) zalicza się: subiektywną ocenę zaniku (porównanie z obrazami grupy kontrolnej) oraz oceny obiektywne, opierające się na pomiarach liniowych układu komorowego, rowków i bruzd korowych, ocenie wskaźników określających stosunek układu komorowego do wielkości czaszki bądź pomiarach planimetrycznych i wolumetrycznych komór, przestrzeni i zbiorników podpajęczych [7]. Dzięki wysokiej rozdzielczości liniowej i możliwości uzyskiwania obrazów w trzech płaszczyznach, MRI pozwala na dokładniejszą ocenę zmian niż CT. Badanie to umożliwia również pomiar objętości poszczególnych płatów mózgu oraz uwidocznienie i pomiary zakrętu hipokampa. Neuroradiologiczne kryteria rozpoznawania otępień Ostateczne i pewne rozpoznanie AD jest możliwe jedynie po wykonaniu badania neuropatologicznego, w którym stwierdza się obecność blaszek starczych, niekiedy kongofilną angiopatię i zwyrodnienia włókienkowe neuronów o charakterystycznej lokalizacji i liczbie. Ponieważ oceny takiej można dokonać po biopsji mózgu (obecnie prawie nie wykonuje się tego zabiegu in vivo) rozpoznanie stawia się na podstawie oceny neuropsychologicznej i neuroradiologicznej [7]. Istotnym zagadnieniem jest różnicowanie AD z otępieniem naczyniowym (VD, vascular dementia) ze względu na odmienne postępowanie lecznicze i rokowanie. Zmiany zanikowe w zakresie hipokampa uważa się za wczesny objaw AD. Nasilony, najczęściej symetryczny zanik płatów skroniowych, a zwłaszcza zakrętu hipokampa występuje u około 90% chorych z nasilonymi objawami klinicznymi [11] (ryc. 1). W przeciwieństwie do VD, leukoaraiosis (rozlane obszary hipodensyjne w istocie białej w obrazach CT) w przebiegu AD jest słabiej wyrażone. Różna jest też etiologia tych zmian. W AD przyczyną jest 28
3 Monika Czarnowska i wsp., Różnicowanie otępień w obrazach neuroradiologicznych Rycina 1. Uogólnione zaniki korowe nasilone w płatach skroniowych (CT) Figure 1. Disseminated cortical atrophy, mainly localised within temporal lobes (CT) Rycina 3. Ogniska hiperintensywne w czasie T2-zależnym w obrębie istoty białej pochodzenia niedokrwiennego (MRI) Figure 3. High signal foci on T2-weighted images within the white matter of ischemic origin (MRI) angiopatia amyloidowa, a w VD zmiany niedokrwienne spowodowane drobnymi zawałami (ryc. 2). W obrazach MRI T2-zależnych w przebiegu VD obserwuje się rozległe, zlewające się hiperintensywne ogniska przykomorowe, często sięgające do struktur głębokich mózgu. Podobne ogniska podkorowe Rycina 2. Niedostateczność krążenia mózgowego. Obszary hipodensyjne wokół układu komorowego. Poszerzenie rogów tylnych komór bocznych (CT) Figure 2. Cerebral blood flow deficiency. Periventricular hypodense areas. Lateral ventricles posterior corns enlargement (CT) obserwuje się w prawie 100% przypadków. Wyrażają one ogniska niedokrwienne, będące miejscami degeneracji aksonów i włókien mielinowych oraz reaktywnej gliozy astrocytarnej [10, 12] (ryc. 3). W przebiegu AD liczba hiperintensywnych ognisk jest mniejsza. Zazwyczaj są one małe, gładkie, położone przykomorowo i podkorowo. Rzadko znajdują się w strukturach głębokich mózgu. Obrazy radiologiczne AD i VD są podobne i w zasadzie różnią się jedynie stopniem nasilenia zmian. Obraz kliniczny i dokładny wywiad przebiegu choroby są potrzebne do postawienia właściwej diagnozy, natomiast badania obrazowe nie wnoszą tyle, ile oczekiwano. W DLB nie wykazano obecności charakterystycznych zmian w obrazach CT i MRI, potwierdzających rozpoznanie. W CT stwierdza się mniej nasiloną atrofię w obrębie hipokampa w porównaniu z AD. Obrazy MRI są pomocne w różnicowaniu z VD przy stwierdzeniu uszkodzeń istoty białej [13]. Choroba Picka jest rzadko spotykaną przyczyną procesu otępiennego. Klinicznie manifestuje się obecnością zespołu czołowego. W obrazach radiologicznych obserwuje się ograniczony zanik kory mózgowej, głównie płatów czołowych i/lub skroniowych. W badaniach CT i MRI stwierdza się poszerzenie rogów przednich i tylnych komór bocznych. Dodatkowo w obrazach MRI T2-zależnych obserwuje się hiperintensywne ogniska w płatach czołowych. W badaniu SPECT (single photon emission computed to- 29
4 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2004, tom 4, nr 1 Rycina 4. Poszerzenie komór bocznych w wyniku zaników podkorowych (MRI) Figure 4. Lateral ventricular enlargement as a result of subcortical atrophy (MRI) mography) stwierdza się zmniejszenie przepływu krwi w okolicach czołowych. Chociaż obraz radiologiczny jest dość charakterystyczny, to również w tym przypadku ostateczną diagnozę można postawić na podstawie badania histopatologicznego. Badania obrazowe są przydatne w różnicowaniu licznych jednostek chorobowych odpowiedzialnych za powstanie otępienia podkorowego (ryc. 4). Jednym z najczęstszych schorzeń układu pozapiramidowego jest choroba Parkinsona. Typowy kliniczny obraz choroby Parkinsona to trzy główne objawy: sztywność pozapiramidowa, rytmiczne drżenie spoczynkowe i zubożenie ruchowe. Zmiany otępienne (PD, Parkinson s dementia) występują u około 25 45% osób. Ze względu na charakterystyczny obraz kliniczny badania neuroradiologiczne mają jedynie charakter uzupełniający. W obrazach MRI stwierdza się czasami zmniejszenie intensywności sygnału istoty czarnej. Wyniki badań CT i MRI u osób z otępieniem w przebiegu choroby Parkinsona nie wykazują specyficznych cech w stosunku do grupy pacjentów bez otępienia. Objawy podobne do choroby Parkinsona mogą występować w wyniku działania czynników szkodliwych, takich jak: leki, zatrucia, urazy, zaburzenia metaboliczne i infekcje. Przypadki te określa się mianem zespołu parkinsonowskiego. Większość jednostek chorobowych powodujących wtórny parkinsonizm ma charakterystyczny obraz radiologiczny. Trudniejsza jest diagnostyka zaniku oliwkowo-mostowo-móżdżkowego, w którym początkowa faza choroby najlepiej uwidacznia się na strzałkowym przekroju MRI. Pląsawica Huntingtona, będąca dziedziczną chorobą zwyrodnieniową mózgu, charakteryzuje się pląsawicznymi ruchami mimowolnymi oraz postępującym otępieniem. W badaniach CT i MRI obserwuje się motylkowaty kształt przednich części komór bocznych mózgu. Powstaje on w wyniku zaniku komórek jądra ogoniastego. W początkowej fazie choroby można stwierdzić jedynie sygnały o różnej intensywności w obrazach MRI T2-zależnych prążkowia. Choroba Wilsona jest genetycznie uwarunkowanym zaburzeniem metabolizmu miedzi, prowadzącym do odkładania się jej złogów w wielu narządach, również w układzie nerwowym. W konsekwencji obserwuje się zmiany wsteczne komórek nerwowych oraz zmiany naczyniowe głównie w naczyniach włosowatych. Procesy te lokalizują się zazwyczaj w jądrach podstawnych, jak również wzgórzu i jądrze zębatym móżdżku. W CT obserwuje się poszerzenie układu komorowego, zanik korowy oraz hipodensyjne ogniska w jądrach podstawy. Obrazy MRI korelują z stopniem zaawansowania choroby. Dopiero po wystąpieniu objawów klinicznych, w obrazach T2-zależnych, stwierdza się hiperintensywne ogniska w skorupie, jądrze ogoniastym, wzgórzu, śródmózgowiu i moście. Przebyte krwawienie podpajęczynówkowe, uraz głowy bądź zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych mogą prowadzić do powstania wodogłowia normotensyjnego. Ma ono charakter otwarty, wewnętrzny, postępujący i przebiega bez wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Klinicznie manifestuje się zaburzeniami ruchowymi, upośledzeniem funkcji zwieraczy oraz narastającym otępieniem. Badania CT i MRI obrazują poszerzenie układu komorowego i płyn w przestrzeni podpajęczynówkowej mózgu (ryc. 5). Szybko postępujące zmiany otępienne w rodzaju AD obserwuje się u chorych z pełnoobjawowym zespołem nabytych niedoborów immunologicznych (AIDS, acquired immune deficiency syndrome). Przyczyną jest bezpośrednie działanie wirusa HIV na tkankę mózgową i powstanie ognisk demielinizacyjnych. Zmiany te są zlokalizowane w istocie białej i wykazują korelację z nasileniem objawów choroby. W badaniu CT obserwuje się zanik korowy i ogniska hipodensyjne. W MRI dodatkowo stwierdza się ogniska hiperintensywne w obrazach T2-zależnych, zlokalizowane najczęściej okołokomorowo. Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD, Creutzfeldt- -Jacob disease), wywoływana przez czynnik infek- 30
5 Monika Czarnowska i wsp., Różnicowanie otępień w obrazach neuroradiologicznych Obrazy neuroradiologiczne znacznie poszerzyły diagnostykę chorób otępiennych. Należy jednak pamiętać, że są one jedynie uzupełnieniem obrazu klinicznego i nie mogą stanowić podstawy do postawienia jednoznacznej diagnozy, szczególnie o charakterze etiologicznym [15, 16]. Rycina 5. Wodogłowie, obrzęk istoty białej wokół układu komorowego (CT) Figure 5. Hydocephalus, white matter oedema within the periventricular area (CT) cyjny prion charakteryzuje się powolnym początkiem i przebiega pod postacią otępienia, następnie po kilku tygodniach przechodzi w ciężki zespół psychoorganiczny. Prowadzi do zaniku tkanki mózgowej, gąbczastości mózgu oraz odkładania się złogów amyloidowych. W badaniach CT i MRI stwierdza się rozlany zanik korowo-podkorowy. W obrazach T2-zależnych intensywność sygnału prążkowia i wzgórza jest wzmożona [7, 10, 14]. Konsekwencją urazów czaszkowo-mózgowych może być różnego stopnia encefalopatia pourazowa, która klinicznie manifestuje się otępieniem, drażliwością, zaburzeniami snu czy upośledzeniem zborności ruchowej. Badania CT uwidaczniają zanik kory i poszerzenie układu komorowego. Obrazy MRI umożliwiają uwidocznienie blizn mózgowych lub oponowo-rdzeniowych [6]. PIŚMIENNICTWO 1. Gabryelewicz T. Epidemiologia zespołów otępiennych. Postępy Psychiatrii i Neurologii 1995; 4: Cummings J.L., Benson D.F. Dementia. A clinical approach. Butterworth-Heinemann 1992: Krzymiński S. Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego. PZWL, Warszawa 1993: Radziwiłłowicz P., Radziwiłłowicz W. Zaburzenia funkcji poznawczych w depresji i otępieniu. Dyskusje o depresji, nr 13, Gdańsk. 5. Pietras T., Ciebiada M., Witusik A i wsp. Otępienie wywołane odkładaniem się złogów a-synukleiny. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2002; 11: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. Psychiatria kliniczna t. 2. Urban & Partner, Wrocław 2002: Walecki J. Neuroradiologia. UN-O, Warszawa 2000: Powers R. Neurobiology of aging. W: Coffey C.E., Cummings J.L. (red.). Textbook of Geriatric Neuropsychiatry. American Psychiatric Press, Washington, DC: 1994: Drayer B.P. Imaging of the aging brain. Cz. 1. Normal findings. Radiology 1988; 166: Walecki J., Ziemiański A. Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa w praktyce klinicznej. Springer PWN, Warszawa 1997: George A.E., Holodny A., Golomb J., de Leon M.J. The differential diagnosis of Alzheimer s disease. Cerebral atrophy versus normal pressure hydrocephalus. Neuroimaging Clin. N. Am. 1995; 5: Jayakumar P.N., Taly A.B., Shanmugam V., Nagaraja D., Arya B.Y. Multi-infarct dementia: a computed tomographic study. Acta Neurol. Scand. 1989; 79: McKeith I. Dementia with Lewy bodies. Br. J. of Psych. 2002; 180: Uemura A., O uchi T., Sakamoto T., Yashiro N. High signal of the striatum in sporadic Creutzfeldt-Jakob disease: sequential change on T2-weighted MRI. Neuroradiology 2002; 44: Savoiardo M., Grisoli M. Imaging dementias. Eur. Radiol. 2001; 11: Tien R.D., Felsberg G.J., Ferris N.J., Osumi A.K. The dementias: correlation of clinical features, pathophysiology, and neuroradiology. Am. J. Roentgenol. 1993; 161:
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OTĘPIEŃ
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OTĘPIEŃ Według raportu WHO z 2010 roku ilość osób z otępieniem na świecie wynosi 35,5 miliona, W Polsce oceniono w 2014 roku, że dotyczy ponad 500 000 osób z różnymi rodzajami otępienia,
Bardziej szczegółowoZespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Zespoły neurodegeneracyjne Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Neurodegeneracja Choroby przewlekłe, postępujące, prowadzące
Bardziej szczegółowoBADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU
442 Część II. Neurologia kliniczna BADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU Badania neuroobrazowe Badanie tomografii komputerowej głowy Zasadniczym rozróżnieniem wydaje
Bardziej szczegółowoRola neuroobrazowania w diagnostyce różnicowej otępień. Maciej Jakuciński Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie
Rola neuroobrazowania w diagnostyce różnicowej otępień Maciej Jakuciński Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie Plan prezentacji Choroby neurodegeneracyjne. Podstawowe techniki neuroobrazowe. Podsumowanie.
Bardziej szczegółowoPsychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowospis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16
spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17
Bardziej szczegółowoTematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:
Tematyka zajęć i zaliczenie z Neurologii - plik pdf do pobrania Neurochirurgia Do zajęć seminaryjnych student jest zobowiązany przygotować wiedzę teoretyczną zgodnie ze słowami kluczowymi do danego tematu.
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów
Bardziej szczegółowoKompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka
Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka D. Ryglewicz, M. Barcikowska, A. Friedman, A. Szczudlik, G.Opala Zasadnicze elementy systemu kompleksowej
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne
WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną
Bardziej szczegółowoChoroba Parkinsona. najczęstsze pytania i najtrudniejsze zagadnienia. Anna Potulska-Chromik, Izabela Stefaniak. egzemplarz bezpłatny
Choroba Parkinsona najczęstsze pytania i najtrudniejsze zagadnienia egzemplarz bezpłatny Anna Potulska-Chromik, Izabela Stefaniak Wydawnictwo w całości powstało dzięki wsparciu firmy Lundbeck Poland Sp.
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013 WydziałPsychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Neurologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Neurologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych
Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 100 Rektora UJ z 2 października 2017 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Tabela odniesienia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych
Bardziej szczegółowoOtępienie- systemowe możliwości diagnostyczne w i terapeutyczne w Polsce. Maria Barcikowska, kierownik Kliniki Neurologii CSK MSWiA, Warszawa
Otępienie- systemowe możliwości diagnostyczne w i terapeutyczne w Polsce Maria Barcikowska, kierownik Kliniki Neurologii CSK MSWiA, Warszawa Epidemiologia 2010 Przewidywana liczba osób na świecie które
Bardziej szczegółowoKluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń
Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera
Bardziej szczegółowoOśrodkowy układ nerwowy. Zmiany morfologiczne i funkcjonalne.
Ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany morfologiczne i funkcjonalne. Prof. dr hab. med. Monika Puzianowska-Kuznicka Zakład Geriatrii i Gerontologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Zespół Kliniczno-Badawczy
Bardziej szczegółowoStandardy postępowania w chorobach otępiennych. Maria Barcikowska
Standardy postępowania w chorobach otępiennych Maria Barcikowska Rozwój wiedzy od 1984 1. Przestało obowiązywać rozpoznanie AD przez wykluczenie - fenotyp został ostatecznie zdefiniowany 2. Rozwój metod
Bardziej szczegółowoObjawy zwiastujące początek otępień. Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź
Objawy zwiastujące początek otępień Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź Przedkliniczne stadia otępienia: AD Przedkliniczne stadia chorób
Bardziej szczegółowoOtępienie w praktyce. Tomasz Gabryelewicz Anna Barczak Maria Barcikowska
Otępienie w praktyce Tomasz Gabryelewicz Anna Barczak Maria Barcikowska Otępienie w praktyce Tomasz Gabryelewicz, Anna Barczak, Maria Barcikowska Copyright by Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2018
Bardziej szczegółowoOcena parametrów wolumetrycznych wewnątrzczaszkowych stosunków objętościowych w zaniku mózgu
Borgis Ocena parametrów wolumetrycznych wewnątrzczaszkowych stosunków objętościowych w zaniku mózgu *Ewa Szczepek 1,2,4, Leszek Czerwosz 3,4, Krzysztof Nowiński 5, Zbigniew Czernicki 1,2 1 Klinika Neurochirurgii,
Bardziej szczegółowoNeuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder
Neuroanatomia anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny dr Marek Binder 4 móżdżek funkcje utrzymanie równowagi i napięcia mięśniowego dostrojenie precyzji ruchów (objawy uszkodzenia:
Bardziej szczegółowoOtępienie naczyniopochodne czyli rozwijające się na podłożu zmian w naczyniach tętniczych mózgu
Stanisław Ochudło Otępienie naczyniopochodne czyli rozwijające się na podłożu zmian w naczyniach tętniczych mózgu Otępienie jest zespołem objawów uszkodzenia wyższych funkcji nerwowych. Określenie otępienia
Bardziej szczegółowoJakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia majaczenia?
27 MICHELLE IZMERLY MAJACZENIE ETIOLOGIA Co to jest majaczenie? Majaczenie, niekiedy nazywane toksyczną encefalopatią metaboliczną, jest ostrym stanem splątania o nagłym początku. Właśnie stwierdzenie
Bardziej szczegółowoChoroba Alzheimera rozpoznana zbyt pochopnie
Choroba Alzheimera rozpoznana zbyt pochopnie Maria Barcikowska IMDiK PAN Epidemiologia w Polsce W Polsce rozpoznawanych jest: 15% chorych, na świecie ok. 50% Według danych Alzheimer Europe (2014) jest
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian
WIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian demograficznych w aspekcie stanu zdrowia populacji osób starszych.
Bardziej szczegółowoR_02 10-04-15 18:07 Page 103 Krytyczne spojrzenie 103
Krytyczne spojrzenie 103 ODPOWIEDZI PRZYPADEK 104 104 R_02 10-04-15 18:07 Page 105 P R Z Y P A D E K 51 1. Jakie jest najbardziej prawdopodobne rozpoznanie? 2. Jaką lokalizację przerzutów ze względu na
Bardziej szczegółowoRóżnicowanie pomiędzy chorobą Alzheimera a innymi otępieniami. Anna Barczak IMDiK, PAN Oddział Alzheimerowski, CSK MSWiA Warszawa
Różnicowanie pomiędzy chorobą Alzheimera a innymi otępieniami Anna Barczak IMDiK, PAN Oddział Alzheimerowski, CSK MSWiA Warszawa Diagnoza różnicowa otępienia Niezbędna dla właściwego rozpoznania i podjęcia
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoNeurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH
PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH Student w ramach realizacji praktyki klinicznej w danej specjalizacji dostępnej w wybranej placówce medycznej, powinien odbywać ją w
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. Andrzej Potemkowski Zakład Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Lekarz, neurolog Marzena Zboch Dyrektor ds. medycznych Ośrodek Badawczo- Naukowo- Dydaktyczny Chorób Otępiennych Uniwersytetu Medycznego, im. Księdza Henryka Kardynała Gulbinowicza SP ZOZ w Ścinawie Rozprawa
Bardziej szczegółowoPamięć i uczenie się Zaburzenia pamięci
Pamięć i uczenie się Zaburzenia pamięci W 9 Definicja: amnezja pourazowa tzn. występująca po urazie mózgu. dr Łukasz Michalczyk Pamięć utajona urazy głowy urazy głowy zapalenie mózgu wirus opryszczki prostej
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Bardziej szczegółowoTrzeszczka kopytowa- zmiany, które widoczne są w rezonansie magnetycznym, a niewidoczne w rtg
Trzeszczka kopytowa- zmiany, które widoczne są w rezonansie magnetycznym, a niewidoczne w rtg DR N. WET. MARTA MIESZKOWSKA Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Medycyny Weterynaryjnej Katedra
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. P. Pawłowski (wykład) dr n. med. Z. Foryś (wykład) dr n. med. Z. Foryś (zajęcia praktyczne)
1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Kod przedmiotu 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej moduł 4. Nazwa modułu: 5. Poziom kształcenia 6. Forma studiów Psychiatria
Bardziej szczegółowoCzym jest demencja? Objawy demencji. Zaburzenia pamięci
Czym jest demencja? Czym jest demencja? Czym jest demencja? Demencja jest określeniem zbiorowym dla szeregu postępujących stanów, które negatywnie wpływają na pracę mózgu. Mózg składa się z komórek nerwowych
Bardziej szczegółowoEmilia Socha Fundacja WHC socha@korektorzdrowia.pl
Emilia Socha Fundacja WHC socha@korektorzdrowia.pl W styczniu 1907 roku, ukazała się praca niemieckiego neurologa, Aloisa Alzheimera, O szczególnej chorobie kory mózgowej Opisywała ona przypadek pacjentki,
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Andrzej Jakubik Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów:
Bardziej szczegółowoData realizacji zajęć/numer ćwiczenia. Tematyka ćwiczeń
zajęć/numer ćwiczenia Tematyka ćwiczeń kierunkowe i przedmiotowe efekty efektów zgodne z 1 Powtórzenie podstaw anatomii układu nerwowego. Badanie pacjentów. U1, U2, U3, U4, U5, 2 Powtórzenie badania neurologicznego.
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną
Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Bardziej szczegółowoI SEMESTR ROK AKADEMICKI 2016/2017/2018
Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego-Collegium Medicum Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego Uniwersytet Pedagogiczny HARMONOGRAM ZAJĘĆ NA STUDIACH PODYPLOMOWYCH
Bardziej szczegółowoPamięć i uczenie się Zaburzenia pamięci
Egzamin TEN SLAJD JUŻ ZNAMY 1. Warunkiem przystąpienia do egzaminu: zaliczenie ćwiczeń. 2. Egzamin: test 60 pytań (wyboru: a,b,c,d i otwarte) treść: ćwiczenia i wykłady minimum 50% punktów punkty uzyskane
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Ratownictwo medyczne Kod kierunku: 12.9 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoNowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa
Nowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) rozwijają się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Mogą być pierwotne
Bardziej szczegółowoObrazowanie MR u pacjentów po zatruciu tlenkiem węgla.
Obrazowanie MR u pacjentów po zatruciu tlenkiem węgla. Anna Drelich-Zbroja, Grzegorz Drelich, Maciej Siczek, Jarosław Szponar, Hanna Lewandowska-Stanek (Lublin) Definicja: Zatrucie tlenkiem węgla, podobnie
Bardziej szczegółowoPODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP
PODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP Nadmierne ciśnienie wewnątrz niepodatnego sklepienia czaszki, upośledzające funkcje neurologiczne. PRZYCZYNY ICP Wynik zmian zwiększających
Bardziej szczegółowoUkład komorowy znacznie poszerzony. Zaniki korowe. Bez zmian ogniskowych r,
Nr Nazwisko 4/99 Wiek 381. Dzień śmierci 6.01.1999r, Utrwalony materiał: Alkohol Formol l.czoło 1. 2.Zwoje podstawy 1. 3.Skroń z amonem 1. 4.Ciernie 1. 5.Centralna 1. 6.Potylica 1. 7.Potylica p.(większy
Bardziej szczegółowo1. Chory z otępieniem charakterystyka kliniczna. Dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, dr hab. n. med. Piotr Gorczyca
SESJA: Neuromorficzna architektura szpitali psychiatrycznych. W związku z intensywnym rozwojem medycyny jak i architektury służby zdrowia, rośnie zapotrzebowanie na tworzenie środowiska zbudowanego dostosowanego
Bardziej szczegółowoBadanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa
Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży
Bardziej szczegółowoPadaczka u osób w podeszłym wieku
Padaczka u osób w podeszłym wieku W ostatnich latach obserwuje się wzrost przypadków padaczki u osób starszych zarówno w krajach Europy, jak i Ameryki Północnej co wynika ze starzenia się społeczeństwa
Bardziej szczegółowoDarmowy fragment www.bezkartek.pl
Copyright by Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2008 Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008 Recenzenci: prof. zw. dr hab. Danuta Kądzielawa dr hab. med. Bożena Grochmal-Bach, prof. nadzw. UJ Redakcja
Bardziej szczegółowoUPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 12/2012 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 28 lutego 2012 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA
Bardziej szczegółowoNeurologia Organizacja i wycena świadczeń. Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa
Neurologia Organizacja i wycena świadczeń Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Choroby neurologiczne wg. WHO Bardzo wysokie wskażniki rozpowszechnienia aktualnie na świecie u miliarda
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoInformacje ogólne o kierunku studiów
Informacje ogólne o kierunku studiów Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Liczba semestrów i liczba punktów ECTS konieczna do ukończenia studiów na danym poziomie Profil kształcenia Formy studiów
Bardziej szczegółowotel:
Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach W - 25 C - 0 L - 0 ZP- 0 PZ- 8 0
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Specjalność: Nazwa przedmiotu: Pielęgniarstwo Pielęgniarstwo neurologiczne
Bardziej szczegółowoWSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku.
WSTĘP Technika PET, obok MRI, jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod obrazowych w medycynie. Przełomowymi wydarzeniami w rozwoju PET było wprowadzenie wielorzędowych gamma kamer,
Bardziej szczegółowoKryteria kliniczne rozpoznawania otępienia
II Konferencja Otępienie w praktyce Warszawa, 8-9.06.2018 Kryteria kliniczne rozpoznawania otępienia Andrzej Szczudlik Centrum Neurologii Klinicznej Krakowska Akademia Neurologii, sp. z o.o. Otępienie
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoNazwa studiów: GERIATRIA I OPIEKA DŁUGOTERMINOWA Typ studiów: doskonalące WIEDZA
Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: GERIATRIA I OPIEKA DŁUGOTERMINOWA Typ studiów: doskonalące
Bardziej szczegółowoUkład limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski
Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy
Załącznik nr 13 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE DYSTONII OGNISKOWYCH I POŁOWICZEGO KURCZU TWARZY ICD-10 G24.3 - kręcz karku G24.5 - kurcz
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoOtępienie kryteria diagnostyczne
ISSN 1734 5251 Otępienie kryteria diagnostyczne Rafał Motyl Centrum Neurologii Klinicznej w Krakowie STRESZCZENIE W artykule przedstawiono przegląd kryteriów diagnostycznych otępienia oraz schorzeń będących
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I PROBLEMY KLINICZNO-DIAGNOSTYCZNE... 15. 1. Definicja, obraz kliniczny, podział Roman Michałowicz... 17 Piśmiennictwo...
9 Spis treści Część I PROBLEMY KLINICZNO-DIAGNOSTYCZNE............ 15 1. Definicja, obraz kliniczny, podział Roman Michałowicz........ 17 Piśmiennictwo................................ 26 2. Wady rozwojowe
Bardziej szczegółowoFIZJOTERAPII NEURO OGICZ
FIZJOTERAPII NEURO OGICZ K M i l l J l EDWAI TSGHiitCO TERAPEUTYCZNE W FIZJOTERAPII NEUROLOGICZNEJ SUZANNE TBNIC MARTIN MARY KESSLER Redakcja wydania I polskiego Edward Sauiicz E L S E V IE R URBAN&PARTNER
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoZadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Bardziej szczegółowolek. wet. Joanna Głodek Katedra Chirurgii i Rentgenologii z Kliniką Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie
lek. wet. Joanna Głodek Katedra Chirurgii i Rentgenologii z Kliniką Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie W medycynie ludzkiej rezonans magnetyczny (RM) jest jedną
Bardziej szczegółowoEncefalopatie endogenne. Zakład Neuropatologii, IPiN Teresa Wierzba-Bobrowicz
Encefalopatie endogenne Zakład Neuropatologii, IPiN Teresa Wierzba-Bobrowicz Encefalopatie endogenne Uogólnione uszkodzenie oun w przebiegu Chorób ogólnorozwojowych Chorób określonych narządów wewnętrznych
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoRodzaje demencji. Co to jest demencja? Choroba Alzheimera
Co to jest demencja? Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób demencja/otępienie to zespół objawów spowodowanych chorobą mózgu, stopniowo postępujący i zazwyczaj przewlekły, w którym zaburzone są takie
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Bóle głowy... 17. 2. Zawroty głowy... 33. lecz 5
lecz 5 Spis treści 1. Bóle głowy............. 17 Klasyfikacja bólów głowy........... 17 Diagnostyka.............. 19 Wywiad.............. 19 Badanie stanu ogólnego i neurologicznego...... 20 Migrena...............
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 118/2013 z dnia 13 maja 2013 r. o projekcie programu Program zdrowotny wczesnego wykrywania otępień lub innych
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r.. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne -
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA
Bardziej szczegółowoDanuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii
Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Udar mózgu został włączony do grupy chorób neurologicznych Udar mózgu 8th World Stroke Conference, 2012 18 mln osób rocznie z których 6 mln umiera 30
Bardziej szczegółowoSYLABUS na studiach podyplomowych. Nazwa studiów podyplomowych. Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna
SYLABUS na studiach podyplomowych Nazwa studiów podyplomowych Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna Nazwa jednostki prowadzącej studia podyplomowe Nazwa przedmiotu Rodzaj przedmiotu Cel Treści programowe
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ. NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU: NEUROLOGIA (Specjalizacja Wybrana) 2. NAZWA
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoKody niepełnosprawności i ich znaczenie
Kody niepełnosprawności i ich znaczenie Kody niepełnosprawności, będące w istocie symbolami rodzaju schorzenia, mają decydujący wpływ na to, do jakich prac osoba niepełnosprawna może być kierowana, a do
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2013/2014 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2013/2014 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Kliniczno-biochemiczne korelacje w przebiegu patologii układu nerwowego
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /22 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18-2021/22 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoUrszula Coupland. Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Urszula Coupland Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoProgram nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM.
Program nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM. Zajęcia z neurochirurgii odbywają się na VI roku studiów na Wydziale Lekarskim PAM. Program i obejmuje 18 godzin w tym 10 godzin ćwiczeń i 8
Bardziej szczegółowo