DOOTRZEWNOWE STOSOWANIE IKODEKSTRYNY KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ INTRAPERITONEAL USAGE OF ICODEXTRIN DIRECTIONS OF INFLUENCE

Transkrypt

1 Nowiny Lekarskie 2011, 80, 2, KATARZYNA WOJCIECHOWSKA, TERESA GRZELAK, ŁUCJA CZYŻEWSKA-MAJCHRZAK, HENRYK WITMANOWSKI, KRYSTYNA CZYŻEWSKA DOOTRZEWNOWE STOSOWANIE IKODEKSTRYNY KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ INTRAPERITONEAL USAGE OF ICODEXTRIN DIRECTIONS OF INFLUENCE Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Krystyna Czyżewska Streszczenie Ikodekstryna jest polimerem glukozy stosowanym przede wszystkim w dializie otrzewnowej w celu wywołania efektywnej ultrafiltracji u chorych z krańcową niewydolnością nerek. W porównaniu do konwencjonalnych płynów opartych na glukozie, zapewnia wyższą biozgodność oraz nie powoduje ustrojowych zmian metabolicznych. Niekorzystnymi efektami dootrzewnowego wprowadzania ikodekstryny są modyfikacje właściwości strukturalnych i transportowych błony otrzewnowej, wywoływanie alergicznych reakcji skórnych, czy interferencje z niektórymi oznaczeniami biochemicznymi. Wprowadzony dootrzewnowo polimer glukozy jest wykorzystywany jako związek zapobiegający tworzeniu się zrostów pooperacyjnych. Wskazany sposób podania ikodekstryny znalazł też zastosowanie w przypadku guzów umiejscowionych wewnątrzotrzewnowo jako przenośnik chemioterapeutyków. SŁOWA KLUCZOWE: polimer glukozy, ultrafiltracja, zrosty pooperacyjne, dootrzewnowa chemioterapia. Summary Icodextrin is a glucose polymer used during peritoneal dialysis for the development of an effective ultrafiltration. Icodextrin is potentially more biocompatible and does not cause metabolic systemic changes, when compared with the conventional glucose solutions. The negative effects of glucose polymer application are modifications of structure and transport function of peritoneal membrane, allergic skin reactions and interference with some biochemical analysis. Icodextrin has been proposed also as a factor to prevent postoperative adhesions and a carrier solution for antineoplastic drugs. KEY WORDS: glucose polymer, ultrafiltration, postoperative adhesions, intraperitoneal chemotherapy. Wprowadzenie Zainteresowanie polimerem glukozy o nazwie ikodekstryna (icodextrin) związane jest z szerokim jego zastosowaniem nie tylko w dializie otrzewnowej, ale również podczas zabiegów operacyjnych, czy dootrzewnowej chemioterapii [1 6]. Ikodekstryna otrzymywana jest w wyniku częściowej hydrolizy skrobi z kukurydzy. Polimer ten o średniej masie cząsteczkowej wynoszącej kda, zbudowany jest z reszt glukozowych połączonych ze sobą przede wszystkim wiązaniami α1-4, w mniejszym stopniu α1-6 (Ryc. 1.). Wiązania α1-4 ulegają rozerwaniu przez obecną w ślinie, soku trzustkowym i osoczu α-amylazę. Powstają wówczas oligosacharydy, głównie maltoza, a także izomaltoza, maltotrioza oraz maltotetroza. Związki te są metabolizowane do glukozy za pomocą swoistego enzymu maltazy, występującego w przewodzie pokarmowym i nerkach. Enzym ten obecny jest również w lizosomach, chroniąc komórki przed cytotoksycznym wpływem maltozy. Brak natomiast maltazy w osoczu. Stwierdzono, iż po dootrzewnowym zastosowaniu ikodekstryny stężenie dwucukrów powstałych z rozpadu polimeru glukozy osiąga stałe stężenie (około 1,2 g/dl). Nadmiar maltozy eliminowany jest bowiem przez błonę otrzewnową, a także wydalany z moczem u chorych z zachowaną funkcją nerek [1, 2, 7, 8]. Rycina 1. Struktura chemiczna ikodekstryny. Figure 1. Structure of icodextrin. Źródło: Moberly J.B., Mujais S., Gehr T., Hamburger R., Sprague S., Kucharski A., Reynolds R., Ogrinc F., Martis L., Wolfson M.: Pharmacokinetics of icodextrin dialysis patients. Kidney Int., 2002, 62, Source: Moberly J.B., Mujais S., Gehr T., Hamburger R., Sprague S., Kucharski A., Reynolds R., Ogrinc F., Martis L., Wolfson M.: Pharmacokinetics of icodextrin dialysis patients. Kidney Int., 2002, 62,

2 Dootrzewnowe stosowanie ikodekstryny kierunki oddziaływań 135 Działanie pozytywne ikodekstryny podczas dializoterapii otrzewnowej Od wielu lat podejmowane są próby wykorzystania różnych związków chemicznych, którymi można zastąpić glukozę w płynie dializacyjnym, stosowanym celem wywołania ultrafiltracji u chorych z krańcową niewydolnością nerek, a także jednocześnie zapewnić wyższą biozgodność tego płynu. W związku z tym prowadzi się badania m.in. z ikodekstryną, najczęściej w stężeniu 7,5 g/dl, której zastosowanie wpływa na wydłużenie czasu adekwatnej dializoterapii otrzewnowej [5, 6]. Roztwory ikodekstryny, izotoniczne w stosunku do surowicy, wywołują ultrafiltrację na drodze osmozy koloidalnej, przez co stanowią bardziej fizjologiczne środowisko dla komórek jamy otrzewnowej i samej błony, w porównaniu do glukozy. Wolna absorpcja polimeru z jamy otrzewnowej zrównoważona jest napływem innych cząsteczek do przestrzeni wewnątrzotrzewnowej, dając stabilność osmolalną podczas wymiany dializacyjnej zachodzącej głównie poprzez naczynia układu limfatycznego [1, 2, 5, 6, 9]. Warto zaznaczyć, iż w przypadku polimeru glukozy nie wykazano typowych dla długookresowego zastosowania monomeru, ustrojowych zmian metabolicznych [9, 10]. Zaobserwowano natomiast obniżenie stężenia insuliny, hemoglobiny glikowanej, zmniejszenie insulinooporności oraz poprawę profilu lipidowego, co ma szczególne znaczenie u pacjentów z krańcową niewydolnością nerek oraz z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej [6, 10 13]. Zastosowanie ikodekstryny w przypadku peritonitis pozwala na szybsze ustąpienie objawów zapalenia oraz przywrócenie prawidłowej ultrafiltracji [10, 13]. Płyny oparte na polimerze glukozy, w mniejszym stopniu wpływają na zdolności fagocytarne w porównaniu do tradycyjnych roztworów glukozowych [14]. Ponadto po kilkumiesięcznym dootrzewnowym podawaniu polimeru glukozy dochodzi do redukcji lub zmniejszenia stopnia nasilenia dolegliwości, np. uczucia pełności brzucha, spłycenia oddechu, czy szybkiego męczenia się, które często towarzyszą stosowaniu roztworów heksozy podczas dializoterapii otrzewnowej, co poprawia jakość życia u tych chorych [15]. Utrzymanie tzw. należnej wagi ciała również stało się łatwiejsze po zastąpieniu glukozy jej polimerem w 1 2 wymianach płynów dializacyjnych podczas 24-godzinnej dializoterapii. Ikodekstryna obniża stężenie leptyny a podwyższa adiponektyny, co wskazuje na jej wpływ na gospodarkę tłuszczową i związane z nim korzystne działania metaboliczne [10]. Należy podkreślić, iż roztwory oparte na ikodekstrynie są bardziej skuteczne w otrzewnowej eliminacji homocysteiny w porównaniu do płynów zawierających glukozę, zmniejszając jednocześnie ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych [16]. Ponadto płyny dializacyjne z polimerem glukozy, w przeciwieństwie do tradycyjnych, nie stymulowały produkcji inhibitora aktywatora plazminogenu (PAI 1) i tkankowego aktywatora plazminogenu (t PA) przez hodowlane ludzkie komórki mezotelialne [17]. Połączenie glukozy (2,61 g/dl) i ikodekstryny (6,8 g/dl) jako składników płynu dializacyjnego znacznie zwiększa usuwanie wody, toksyn mocznicowych oraz jonów sodowych u pacjentów z upośledzoną zdolnością do ultrafiltracji, zwłaszcza należących do grupy określanej jako wysokoprzepuszczalna (H high transporter), [18]. Zaobserwowano dwukrotny wzrost eliminacji płynów oraz trzykrotny Na + w porównaniu z zastosowaniem jedynie 7,5 g/dl roztworu polimeru glukozy podczas 15- godzinnej wymiany, co może stanowić nową opcję terapeutyczną u chorych wymagających procesu dializoterapii otrzewnowej [19]. Warto zaznaczyć, że wykorzystanie ikodekstryny jako czynnika wywołującego efektywną ultrafiltrację, przyczynia się do zwiększenia w surowicy stężenia jonów potasowych, a zmniejszenia sodowych, stanowiąc rozwiązanie problemów hipokaliemii i hipernatremii, charakterystycznych dla pacjentów dializowanych otrzewnowo [20]. Wpływa także korzystnie na bilans wodny i ustabilizowanie ciśnienia tętniczego u tych osób [21]. Negatywne efekty dootrzewnowego wprowadzania polimeru glukozy Wskazuje się również na negatywne skutki stosowania ikodekstryny podczas dializy otrzewnowej u chorych z krańcową niewydolnością nerek. Dootrzewnowe wprowadzenie polimeru glukozy może powodować morfologiczne zmiany o charakterze chemicznego, sterylnego zapalenia otrzewnej, wywołując modyfikacje właściwości transportowych błony zarówno w przypadku własnego transferu, jak i innych związków drobno- i wysokocząsteczkowych [22-24]. W przypadku dializy u szczurów, kontakt błony otrzewnowej z ikodekstryną, wywoływał zmniejszenie objętości komórek mezotelialnych. Obserwowane zmiany mogły wiązać się z przemieszczaniem wody z przestrzeni wewnątrz- do pozakomórkowej. Ponadto, po 2 godzinach ekspozycji na polimer glukozy, występowało obniżenie żywotności tych komórek. Z kolei w przypadku 15- i 30-dniowych eksperymentów wykazano obecność tzw. olbrzymich komórek mezotelialnych. Znacznie wzrosły średnie wartości promienia i pola powierzchni mezotelium oraz jego jąder. Zaburzenia te utrzymywały się nawet przez 2 miesiące po zaprzestaniu procesu dializy. Prawdopodobnie wiązało się to z peroksydacją lipidów błonowych warstwy mezotelialnej wywołaną przez ikodekstrynę [23]. Badania z zastosowaniem hodowli komórek mezotelialnych wykazały hamujący wpływ polimeru glukozy na ich zdolności proliferacyjne. Zmiany te obserwowano już po 1 4 godzinach ekspozycji, a także przy wielogodzinnych eksperymentach (10 h) [25]. Analizy in vitro wskazują na występowanie procesu glikacji białek eksponowanych na polimer glukozy. Stopień glikacji kolagenu nie różni się jednak znacząco po zastosowaniu płynu dializacyjnego zawierającego glukozę lub jej polimer. Należy podkreślić, iż w przypadku ikodekstryny ilość powstałych

3 136 Katarzyna Wojciechowska i inni wolnych rodników tlenowych jest wyższa niż w obecności monomeru [26]. Sugeruje się, iż ze względu na podobieństwo polimerów glukozy do dekstranu, którego zdolność do indukcji reakcji alergicznych jest dobrze udokumentowana, nie można wykluczyć tego rodzaju zaburzeń u dializowanych pacjentów. Stwierdzono bowiem obecność przeciwciał przeciwdekstranowych w surowicy chorych, u których stosowano płyn zawierający ikodekstrynę, a u 2,5% pacjentów wystąpiły alergiczne reakcje skórne, najczęściej w postaci zmian rumieniowych lub pęcherzowo-złuszczających [8, 13, 23, 27]. Do objawów ubocznych stosowania polimeru glukozy podczas dializoterapii otrzewnowej należy także gromadzenie się w ustroju produktów degradacji ikodekstryny, głównie maltozy i maltotriozy, na skutek powtarzanego obciążenia organizmu tymi cukrami oraz niedoborem maltazy nerkowej. Jak wcześniej wspomniano, w osoczu człowieka nie występuje enzym rozkładający te oligosacharydy i produkty rozpadu polimeru glukozy są wykrywane w osoczu pacjentów. Wykazano, iż metabolity ikodekstryny wpływają na analizy biochemiczne glukozy wykonywane z użyciem pełnej krwi za pomocą metody enzymatycznej z dehydrogenazą glukozową (niektóre typy glukometrów, np. Accu Check Active, Accutrend Sensor). Otrzymane w ten sposób wyniki stężenia glukozy są fałszywie zawyżone i mogą stanowić przyczynę jatrogennej hipoglikemii u diabetyków, leczonych insuliną i stosujących roztwory ikodekstryny. Z tego względu przed rozpoczęciem u chorego z cukrzycą podawania płynu dializacyjnego zawierającego polimer glukozy, istnieje konieczność porównania metody paskowej oznaczania glikemii wykorzystywanej przez pacjenta z metodą referencyjną [8, 28]. Płyn zawierający ikodekstrynę stosowany u pacjentów dializowanych otrzewnowo powoduje również interferencję z oznaczeniami aktywności amylazy surowicy, dając fałszywie zaniżone wyniki utrudniające rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki. W zaistniałej sytuacji należy oznaczyć aktywność lipazy we krwi, bowiem polimer nie zakłóca tego oznaczenia. [8]. Ikodekstryna jako czynnik antyadhezyjny i nośnik leków Zrosty wewnątrzotrzewnowe oraz wewnątrzmaciczne stanowią istotny problem, związany z uszkodzeniem i niedokrwieniem tkanek oraz rozwijającym się stanem zapalnym, zwłaszcza po przebytych zabiegach chirurgicznych. Zrosty te odpowiedzialne za przewlekłe i nawracające bóle mogą być również przyczyną niedrożności jelit czy niepłodności [29 32]. Powstawanie zrostów związane jest z uszkodzeniem i niedokrwieniem tkanek oraz rozwijającym się stanem zapalnym. Zainicjowany proces adhezjogenezy podlega kontroli przez wiele czynników. Ponadto uzależniony jest od statusu immunologicznego i koagulologicznego pacjenta, jego stanu ogólnego, a także rodzaju zabiegu [27, 29]. Zapobieganie tworzeniu się zrostów jest trudnym i złożonym problemem klinicznym. Wciąż prowadzone są badania nad patogenezą tego procesu, rolą związków chemicznych i czynników fizycznych sprzyjających powstawaniu zmian patologicznych oraz nad metodami ograniczającymi adhezjogenezę. Oprócz sposobów farmakologicznych oraz modyfikacji technik operacyjnych, miejscowo wprowadzane są substancje tworzące tzw. barierę adhezyjną. Powinny one ulegać całkowitemu wchłonięciu i nie powodować miejscowej reakcji zapalnej, jak również łatwo aplikować się oraz przylegać tylko do tkanki docelowej [29]. W tym celu stosowano już m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe i fibrynolityczne, antybiotyki, antykoagulanty, statyny, witaminę E, buforowany mleczanami płynu Ringera, sól fizjologiczną oraz mieszaniny roztworu krystaloidów z dekstranem. Badaniem objęto również związki o dużej masie cząsteczkowej, takie jak sól sodowa karboksymetylocelulozy, siarczan chondroityny oraz ikodekstryna [27, 28]. Roztwór ostatniego związku (4 g/dl) utrzymuje się w jamie otrzewnowej przez kilka dni po zabiegu chirurgicznym i tworzy mechaniczną barierę rozdzielającą powierzchnie otrzewnej. Długotrwałe oddziaływanie antyadhezyjne jest możliwe dzięki niskiej absorpcji polimeru glukozy z jamy otrzewnowej do układu naczyniowego oraz braku jego metabolizmu w środowisku wewnątrzotrzewnowym [21, 27, 28, 31]. Analizy wykazały, że ikodekstryna cechuje się zdolnością hamowania migracji fibroblastów otrzewnowych, nie wpływając na ich żywotność [29, 31]. Wyniki badań oceniających skuteczność preparatów zawierających ikodekstrynę w zapobieganiu powstawaniu zrostów pooperacyjnych nie są jednak jednoznaczne. Większość eksperymentów wskazuje na pozytywne działanie antyadhezyjne tego wysokocząsteczkowego związku [32]. Badania przeprowadzone przez Browna dowodzą wyższej skuteczności polimeru glukozy niż płyn Ringera [30]. W innych analizach klinicznych oraz badaniach in vivo na zwierzętach wykazano natomiast zbliżony stopień tworzenia wewnątrzotrzewnowych zrostów w grupie pacjentów leczonych roztworem ikodekstryny i kontrolą, u której stosowano płyn Ringera [33]. Podobnie w pracy di Zerega nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy w zakresie zapobiegania zmianom w jamie otrzewnowej w konfrontacji z grupą porównawczą [32, 35]. Z zastosowaniem eksperymentalnych modelów zwierzęcych in vivo obserwowano nawet nasilenie tworzenia zrostów pooperacyjnych po wprowadzeniu polimeru glukozy, w porównaniu do królików, u których stosowano roztwór 0,9 g/dl NaCl [36]. Ikodekstryna znalazła również zastosowanie jako przenośnik terapeutyków a także nośnik wirusów w terapii genowej w przypadku nowotworów jajnika [37]. Wykazano wysoką stabilność leków typu ceftazydyna i tobramycyna rozpuszczonych w roztworach tego polimeru [38]. Należy zaznaczyć, iż dootrzewnowa terapia przeciwnowotworowa dotyczy głównie guzów zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej [39, 40]. Polimer glukozy został zastosowany przy podawaniu 5-fluorouracylu do jamy otrzewnowej w przypadku nowotworów jelita grubego [39]. Ten rodzaj

4 Dootrzewnowe stosowanie ikodekstryny kierunki oddziaływań 137 leczenia zmniejsza ogólnoustrojowe narażenie na potencjalnie toksyczne substancje lecznicze. Umożliwia ponadto osiąganie wysokich stężeń tych związków w bezpośrednim sąsiedztwie guza nowotworowego. Przed wdrożeniem farmakoterapii należy wziąć pod uwagę ewentualne zmiany otrzewnej, wywołane zarówno oddziaływaniem leków, jak i ich nośników. Odrywają one ważną rolę w przypadku chorych poddawanych zabiegom dializy otrzewnowej z uwagi na krańcową niewydolność nerek, gdzie zachowanie prawidłowych funkcji tej błony jest istotne w utrzymaniu efektywności leczenia nerkozastępczego [39, 40]. Podsumowanie Dootrzewnowe wprowadzanie ikodekstryny dotyczy chorych dializowanych otrzewnowo z powodu krańcowej niewydolności nerek, a także stosowane jest w zapobieganiu zrostom wewnątrzotrzewnowym oraz jako nośnik leków podczas chemioterapii i terapii genowej. Może ono wiązać się z korzystnymi i niepożądanymi efektami. Nieznaczne przechodzenie związku z jamy otrzewnowej do krążenia systemowego, stała osmolalność utrzymująca się podczas zabiegu dializoterapii otrzewnowej i zwiększona ultrafiltracja zmniejsza obciążenie metaboliczne ustroju w porównaniu ze standardowymi roztworami opartymi na glukozie. Z kolei do negatywnych skutków jej stosowania należą m.in. modyfikacja właściwości strukturalnych i transportowych błony, gromadzenie się produktów jej rozpadu, wywoływanie alergicznych reakcji skórnych, czy też interferencja z niektórymi oznaczeniami biochemicznymi. Piśmiennictwo 1. Olszowska A.: Zastosowanie polimeru glukozy, w długich otrzewnowych wymianach dializacyjnych korzyści i ograniczenia. Pol. Merk. Lek., 2008, 142, Olszowska A., Wańkowicz Z.: Biozgodność płynu dializacyjnego w dializie otrzewnowej ograniczenia i możliwości poprawy. Pol. Merk. Lek., 2008, 142, Szary B., Czyżewska K., Grzelak T., Kędzierski S.: Przezotrzewnowy transport ikodekstryny in vitro: badania czynnościowe i morfometryczne. Nefrol. Dial. Pol., 2005, 9, Krediet R., Mujais S.: Use of icodextrin in high transport ultrafiltration failure. Kidney Int., 2002, 62, Takatori Y., Akagi S., Sugiyama H., Inoue J., Kojo S., Morinaga H., Nakao K., Wada J., Makino H.: Icodextrin increases technique survival rate in peritoneal dialysis patients with diabetic nephropathy by improving body fluid management: A randomized controlled trial. Clin. J. Am. Soc. Nephrol., 2011, 6(6), Paniagua R., Ventura M.D., Avila-Díaz M., Cisneros A., Vicenté-Martínez M., Furlong M.D., García-González Z., Villanueva D., Orihuela O., Prado-Uribe M.D., Alcántara G., Amato D.: Icodextrin improves metabolic and fluid management in high and high-average transport diabetic patients. Perit. Dial. Int., 2009, 29(4), Moberly J.B., Mujais S., Gehr T. et al.: Pharmacokinetics of icodextrin dialysis patients. Kidney Int., 2002, 62, Liberek T., Grzegorzewska A.: Płyny do dializy otrzewnowej. [W:] Leczenie nerkozastępcze. Rutkowski B. (red.), Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, Czyżewska K., Szary B.: Przezotrzewnowy transport glukozy. Studium funkcji i efektów. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2001, Pawłowska A., Kwella B., Stompór T.: Szybki transport otrzewnowy implikacje kliniczne i terapeutyczne. Forum Nefrol., 2010, 3, Wesołowski P., Saracyn M., Nowak Z. i wsp.: Dializoterapia otrzewnowa a insulinooporność u chorych z przewlekłą chorobą nerek w przebiegu nefropatii niecukrzycowej. Pol. Merk. Lek., 2008, 24, Babazono T., Nakamoto H., Kasai K. et al.: Effects of icodextrin on glycemic lipid profiles in diabetic patients undergoing peritoneal dialysis. Am. J. Nephrol., 2007, 27, Ueda Y., Miyata T., Goffin E. et al.: Effect of dwell time of carbonyl stress using icodextrin and amino acid peritoneal dialysis fluid. Kidney Int., 2000, 57, Thomas S., Schenk U., Fischer F.P. i wsp.: In vitro effects of glucose polymer containing peritoneal dialysis fluids on phagocytic activity. Am. J. Kidney Dis., 2007, 29, Guo A., Wolfson M., Holt R.: Early quality of life benefits of icodextrin in peritoneal dialysis. Kidney Int., 2002, 62, Czupryniak A., Nowicki M., Chwatko G. i wsp.: Peritoneal clearance of homocysteine with icodextrin or standard glucose solution exchange. Nephrology, 2005, 10, Katsutani M., Ito T., Masaki T. et al.: Glucose based PD solution, but not icodextrin based PD solution, induces plasminogen activator inhibitor 1 and tissue type plasminogen activator in human peritoneal mesothelial cells via ERK ½. Ther. Apher. Dial., 2007, 11, Freida P., Issad B., Dratwa M., Lobbedez T., Wu L., Leypoldt J.K., Divino-Filho J.C.: A combined crystalloid and colloid PD solution as a glucose-sparing strategy for volume control in high-transport APD patients: a prospective multicenter study. Perit. Dial. Int., 2009, 29(4), Freida P., Galach M., Divino-Filho J.C.: Combination of crystalloid (glucose) and colloid (icodextrin) osmotic agents markedly enhances peritoneal fluid and solute transport during the long PD dwell. Perit. Dial. Int., 2007, 27, Yi J.H., Park J.I., Choi H.Y. et al.: Icodextrin improves the serum potassium profile with the enhancement of nutritional status in continuous ambulatory peritoneal dialysis patients. Electrolytes Blood Press., 2009, 7, Fourtounas C., Hardalias A., Dousdampis P. et al.: Sodium removal in peritoneal dialysis: the role of icodextrin and peritoneal dialysis modalities. Adv. Perit. Dial., 2008, 24, Diaz Buxo J. A., Gotloib L.: Agents that modulate peritoneal membrane structure and function. Perit. Dial. Int., 2007, 27,

5 138 Katarzyna Wojciechowska i inni 23. Gotloib L., Wajsbrot V., Shostak A.: Mesothelial dysplastic changes and lipid peroxidation induced by 7.5% icodextrin. Nephron, 2002, 92, Moriishi M., Kawanishi H.: Icodextrin and intraperitoneal inflammation. Perit. Dial. Int., 2008, 28, Bender T.O., Witowski J., Książek K. et al.: Comparison of icodextrin and glucose based peritoneal dialysis fluids in their acute and chronic effects on human peritoneal mesothelial cells. Int. J. Artif. Organs, 2007, 30, Gotloib L.: The mesothelium under the siege of dialysis solutions: old glucose, new glucose, and glucose free osmotic agents. Adv. Perit. Dial., 2009, 25, Cnossen T.T., Konings C.J., van der Sande F.M. et al.: Clinical Effects of icodextrin in peritoneal dialysis. NDT Plus, 2008, 1, Flore K.M.J., Delanghe J.R.: Analytical interferences in point of care testing glucometers by icodextrin and its metabolites: an overview. Perit. Dial. Int., 2009, 29, Baranowski W., Heydrych-Seweryn M., Złotorowicz- Grochowska R.: Profilaktyka przeciwzrostowa wczoraj i dziś Przegląd Metod. Ginekol. Pol., 2010, 81, Brown C.B., Luciano A.A., Martin D. et al.: Adept (icodextrin 4% solution) reduces adhesions after laparoscopic surgery for adhesiolysis: a double blind, randomized, controlled study. Fertil. Steril., 2007, 88, Szymański M., Rzeski W., Socha M. W.: Zastosowanie metod in vitro do oceny skuteczności preparatów zapobiegających powstawaniu zrostów pooperacyjnych, z użyciem hodowli ludzkich fibroblastów otrzewnowych. Gin. Prakt., 2004, 12, DeWilde R., Trew G.: Postoperative abdominal adhesions and their prevention in gynaecological surgery. Expert consensus position. Gynecol. Surg., 2007, 4, Bellon J.M., Rodriguez M., Garcia-Honduvilla N. et al.: Efficiency of 4% icodextrin in preventing adhesions to spiral tacks used to fix intraperitoneal prostheses a sequential laparoscopy study. Eur. Surg. Res., 2006, 38, di Zerega G. S., Verco S. J. Young P. et al.: A randomized, controlled pilot study of the safety and efficacy of 4% icodextrin solution in the reduction of adhesions following laparoscopic gynaecological surgery. Hum. Reprod., 2002, 17, Nappi C., Di Spiezio Sardo A., Greco A.: Prevention of adhesions in gynaecological endoscopy. Hum. Reprod., 2007, 13, Kouritas V.K., Tepetes K., Christodoulides G.: Permeability alterations after surgical trauma in normal rabbit peritoneum. Eur. Surg. Res., 2010, 45, Rocconi R. P., Numnum M.T., Zhu Z. B.: Icodextrin enhances survival in an intraperitoneal ovarian cancer murine model utilizing gene therapy. Gynecol. Onc., 2006, Pallotta K.E., Elwell R.J., Nornoo A.O., Manley H.J. Stability of tobramycin and ceftazidime in icodextrin peritoneal dialysis solution. Perit. Dial. Int., 2009, 29(1), Hosie K.B., Kerr D.J., Gilbert J.A. et al.: A pilot study of adjuvant intraperitoneal 5 fluorouracil using 4% icodextrin as a novel carrier solution. Eur. J. Surg. Onc. 2003, 29, Jenkins S.B., Wilkie M.E.: An exploratory study of the novel peritoneal combination dialysate (1.36% glucose/7.5% icodextrin), demonstrating improved ultrafiltration compared to either component studied alone. Perit. Dial. Int., 2003, 23, Adres do korespondencji: dr n. med. Teresa Grzelak Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej ul. Święcickiego Poznań