Oszustwa w podatku VAT przy wykorzystaniu śruty sojowej

Transkrypt

1 Oszustwa w podatku VAT przy wykorzystaniu śruty sojowej Warsztaty Październik 2015 r. Plan spotkania Wprowadzenie Mechanizm oszustw VAT stosowany na polskim rynku śruty sojowej Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Skutki oszustw dla uczciwego przedsiębiorcy i jego pracowników Aktywność i sposób działania organów państwa Jak może pomóc? 2 1

2 Wprowadzenie 1 3 Wprowadzenie Od 2011 roku obserwujemy nasilające się zjawisko oszustw podatkowych związanych z wyłudzaniem podatku VAT, polegających na dokonywaniu szeregu fikcyjnych transakcji handlowych przy wykorzystaniu mechanizmu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów przez sieć podmiotów z różnych krajów UE. Towary, będące przedmiotem oszustwa, mogą być nabywane lub odsprzedawane uczciwym podmiotom, które nie są świadom działania swoich klientów. W takiej sytuacji również uczciwi przedsiębiorcy mogą stać się ofiarą oszustwa i ponieść istotne konsekwencje finansowe w związku z niedochowaniem należytej staranności przy doborze kontrahenta. W procederze tym wykorzystywane są przede wszystkim rzeczy nieoznaczone, masowe i znikające w cyklu produkcyjnym, niepodlegające specjalnemu reżimowi dotyczącego transportu np. owoce cytrusowe, zboża, oleje roślinne, komponenty paszowe, inne produkty rolnospożywcze, a także materiały budowlane w tym pręty stalowe, cement, drewno, itp. 4 2

3 Wprowadzenie Obecnie organy kontroli skarbowej prowadzą wzmożone działania w odniesieniu do podmiotów działających w sektorze produkcji pasz. Branża ta wskazywana jest jako ta, w której często dochodzi do oszustw i wyłudzeń związanych z rozliczeniami w podatku VAT. Śruta sojowa używana przy produkcji pasz jest towarem wykorzystywanym do nadużyć podatkowych z uwagi na 23% stawkę podatku VAT i jej znikanie w cyklu produkcyjnym. Wykorzystywanie w procederze oszustw w podatku VAT towarów znikających, takich jak przykładowo śruta sojowa, prowadzi do zachwiania sytuacji na rynku i sprzedaży po cenach dumpingowych, zaniżonych na skutek wyłudzeń VAT. 5 Wprowadzenie 6 3

4 Mechanizm oszustw VAT stosowany na polskim rynku śruty sojowej 2 7 Oszustwa w VAT Podstawowe schematy nadużyć - Towar nabywany jest nieświadomie od przestępcy lub zorganizowanej grupy przestępczej Ryzyko: organy podatkowe mogą zakwestionować prawo do odliczenia kwoty podatku VAT wskazanej na fakturze. - Sprzedawca nieświadomie stosuje 0% stawkę VAT dla nabywcy symulującego podatnika zagranicznego Ryzyko: organy podatkowe mogą zakwestionować prawo do stosowania 0% stawki podatku, wskazując, że zastosowana powinna być stawka właściwa dla dostawy krajowej. Nowy schemat nadużyć: - Sprzedaż towaru z odwrotnym obciążeniem (reverse charge) do podmiotu symulującego prowadzenie działalności gospodarczej Ryzyko: organy podatkowe kwestionują podstawy dla stosowania reverse charge domagając się od sprzedawcy zapłaty podatku VAT na zasadach ogólnych 8 4

5 Przykłady oszustw w VAT Karuzela podatkowa zaawansowana struktura 9 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa

6 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Towar oferowany jest poniżej ceny rynkowej Śruta pochodzi z Niemiec Rynkową cenę śruty sojowej w Polsce kształtują importerzy. Ceny towaru u importerów są zbliżone, a ich wysokość wynika z notowań na giełdzie CBOT w Chicago. Dystrybutorzy, którzy odkupują od importerów, oferują ceny różniące się w danym dniu o kilka złotych na tonie. Przy różnicy rzędu 30 zł i więcej na tonie można przypuszczać, że towar jest przedmiotem przestępstwa, a jeśli różnica jest wyższa, można już być tego pewnym. Kupowanie śruty sojowej w Hamburgu lub Magdeburgu prawie zawsze jest nieopłacalne. Cena śruty sojowej i stawka transportowa do Polski są bowiem wyższe, niż w przypadku transakcji w polskich portach. Nie opłaca się to importerom światowym i europejskim a nawet niemieckim, tradycyjnie importującym z Ameryki przez polskie porty. Proceder kradzieży VAT na śrucie niemieckiej trwa od 3 lat i narasta z miesiąca na miesiąc. Obecnie dotyczy nawet kilkudziesięciu tysięcy ton miesięcznie. 11 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Jak to się opłaca? Ceny śruty na dzień 8 czerwca 2015 r. Polska Gdynia 425$/t Niemcy Hamburg 423$/t Niemcy Magdeburg 433$/t Do cen śruty z Niemiec należy doliczyć koszt transportu Hamburg: Wrocław: 110zł/t Warszawa: 160zł/t Poznań: 95zł/t Magdeburg: Wrocław: 75zł/t Warszawa: 120zł/t Poznań: 65zł/t 12 6

7 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Miejscem załadunku towaru jest magazyn wewnątrz naszego kraju W Polsce śrutę sojową luzem opłaca się generalnie sprzedawać tylko prosto z magazynów portowych. Importerzy i dystrybutorzy nie prowadzą magazynów wewnątrz kraju, ponieważ jest to dla nich nieopłacalne. Magazyny wewnątrz kraju, służące do przeładunków śruty sojowej, to mogą być tzw. dziuple. Organizują je firmy, które kradną VAT. Śrutę oferują małe lub mało znane firmy Firmy, które zaczęły oferować śrutę w cenach poniżej cen rynkowych od 2011 roku (w tym czasie przestępcy wkroczyli na rynek) mogą być oszustami, którzy dopuścili się wyłudzenia VAT. Wyłudzacze VAT zakładają firmy-słupy, a swoje siedziby najczęściej lokują w dużych miastach np. Warszawa, Wrocław, Praga czy Budapeszt. Dla odbiorców są to nowe, nieznane firmy. Odsprzedają one śrutę w niższych cenach komu tylko mogą. 13 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Przykładowe symptomy świadczące o wyłudzeniach VAT Żądanie od odbiorcy zapłaty zaraz po rozładunku lub w bardzo krótkim czasie po nim, przy jednoczesnym oferowaniu ceny znacznie niższej niż rynkowa (o ok zł/t od cen giełdowych). Proponowanie takiej samej ceny za śrutę w całej Polsce, czyli niezmiennej kwoty niezależnie od odległości od miejsca dostawy. Wyłudzacze VAT przeciętnie mogą zarobić ok. 400 zł na tonie, dlatego są gotowi ponieść koszty dostawy. W perspektywie mają bowiem zbliżający się zysk. Oferowanie śruty sojowej nieznacznie poniżej ceny rynkowej przez dobrze znanego kupującemu handlowca lub pozornie zaufaną lokalną firmę. Firma oferująca w cenie zł/t niższej może stać w długim łańcuszku firm sprzedających sobie papierowo towar pochodzący od słupa. Paszarni czy rolnikowi sprzedający jest znany, więc transakcja z nim wydaje się bezpieczna. 14 7

8 Okoliczności wskazujące na to, że śruta sojowa może być przedmiotem przestępstwa Przykładowe symptomy świadczące o wyłudzeniach VAT Agresywna oferta w cenie zł/t poniżej ceny giełdowej. Ofertę taką można otrzymać od tzw. słupa lub firmy bardzo podobnej do słupa tzw. bufora. Takie podmioty można zidentyfikować na podstawie tego, że są nowoutworzone lub funkcjonują krótko na rynku śruty. Złudne porównywanie poziomu cen w polskich portach do poziomu cen w Hamburgu. Zawirowania w rytmiczności dostaw w czasie żniw w Ameryce Południowej w kwietniu-maju to okres, kiedy w Hamburgu brakuje dostatecznej ilości śruty. Cena pokazywana w Hamburgu jest wówczas niższa niż w Polsce, jednak nie ma śruty w bieżącej sprzedaży w cenach wynikających z notowań. Realizowane są tylko wcześniej zawarte kontrakty. Okres ten nie jest zatem czasem, w którym warto porównywać ceny na rynku polskim z cenami na rynku niemieckim. 15 Skutki oszustw dla uczciwego przedsiębiorcy i jego pracowników

9 Skutki oszustw dla uczciwego przedsiębiorcy i jego pracowników Zakup lub sprzedaż śruty sojowej, która została lub zostanie wykorzystana do działań polegających na wyłudzeniu podatku VAT wiąże się z ryzykiem finansowym i karnym Negatywne konsekwencje mogą dotknąć także uczciwych przedsiębiorców, którzy nie wiedzieli, że biorą udział w procederze wyłudzenia podatku VAT Organy podatkowe badają należytą staranność przedsiębiorców biorących udział w wyłudzeniu podatku VAT, a sam fakt posiadania dokumentów oraz zapłata podatku mogą nie wystarczyć w przypadku zakwestionowania rozliczeń podatku VAT Oszustwa w VAT 17 Skutki oszustw dla uczciwego przedsiębiorcy i jego pracowników Zaległości podatkowe i odsetki karne - Kwestionowanie prawa do odliczenia VAT naliczonego w sytuacji, kiedy towary służące do prowadzenia działalności gospodarczej zostały nabyte od podmiotu dokonującego oszustw, - Kwestionowanie prawa do zastosowania stawki 0% przy sprzedaży podmiotowi zagranicznemu towarów, które następne stały się przedmiotem oszustwa. Wiąże się to z koniecznością poniesienia kosztu podatku VAT według stawki krajowej Oszustwa w VAT Odpowiedzialność karna - Ryzyko odpowiedzialności karnej skarbowej osób zarządzających spółką, w tym zakaz pełnienia funkcji lub wykonywania zawodu, - Kara finansowa dla spółki z tyt. ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźba kary. 18 9

10 Osoby narażone na odpowiedzialność osobistą w świetle KKS Sprawca zawsze jest nim osoba fizyczna Zgodnie z art. 9 3 kodeksu karnego skarbowego Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Osoby fizyczne zagrożone w przypadku osób prawnych: - Prezes Zarządu - Członkowie Zarządu - Dyrektorzy Finansowi - Główni Księgowi - Menedżerowie Podatkowi Oszustwa w VAT 19 Formy odpowiedzialności przewidziane przez KKS Za przestępstwa skarbowe Kodeks karny skarbowy przewiduje: - Kara pozbawienia wolności do 5 lat - Kara ograniczenia wolności - Kara grzywny do zł - Dodatkowe środki karne: pozbawienie prawa wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, pozbawienie praw publicznych, podanie wyroku do wiadomości publicznej Uwaga na skutek wpis do Krajowego Rejestru Karnego Karą za wykroczenie skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo od 175 zł do zł. Oszustwa w VAT 20 10

11 Aktywność i sposób działania organów 5 21 Aktywność i sposób działania organów Obecnie prowadzone są wzmożone działania w odniesieniu do podmiotów działających w sektorze produkcji pasz Organem prowadzącym postępowanie jest zwykle urząd kontroli skarbowej Badana jest należyta staranność przedsiębiorców w kontaktach handlowych, a sam fakt posiadania dokumentów oraz zapłata podatku mogą nie wystarczyć w przypadku zakwestionowania rozliczeń podatku VAT Organy dysponują wieloma dowodami np. dowody z przesłuchań świadków, wykorzystanie dowodów zgromadzonych w innych postępowaniach przez organy śledcze (np. CBŚ, prokuratura, Wywiad Skarbowy) Postępowania prowadzone są zwykle przez urzędników posiadających rozległe doświadczenie w sprawach dotyczących oszustw podatkowych Kontrolujący często mają wiedzę o nierzetelnych kontrahentach i występujących nadużyciach 22 11

12 Specyfika postępowań różnice wobec standardowych kontroli podatkowych. Długi czas trwania postępowania mogą trwać nawet kilka lat. Organy prowadzące organem prowadzącym postępowanie jest zwykle urząd kontroli skarbowej, występują odmienności proceduralne w odniesieniu do typowych kontroli podatkowych. Zaawansowane środki dowodowe dowody z przesłuchań świadków, wykorzystanie dowodów zgromadzonych w innych postępowaniach przez organy śledcze (np. CBŚ, prokuratura, Wywiad Skarbowy), konieczność aktywnego udziału podatnika w postępowaniu dowodowym. Duże doświadczenie urzędników postępowania prowadzone są zwykle przez urzędników posiadających rozległe doświadczenie w sprawach dotyczących oszustw podatkowych ale może prowadzić do automatyzmu w prowadzonych czynnościach. 23 Specyfika postępowań różnice wobec standardowych kontroli podatkowych. Świadomość wystąpienia nadużycia kontrolujący często mają wiedzę o nierzetelnych kontrahentach. Kwestia świadomości/dobrej wiary podatnika ciężar dowodowy Interpretacja pojęcia dobrej wiary analiza z uwzględnieniem momentu w czasie; jeden/ wiele wzorców dobrej wiary? Bogate orzecznictwo sądów administracyjnych i TS UE problem nadużyć był wielokrotnie poruszany w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych oraz TS UE

13 Jak może pomóc? 6 25 Jak możemy pomóc? Identyfikacja podejrzanych transakcji - Pierwszym etapem jest przegląd rozliczeń podatnika nakierowany na wykrycie potencjalnie ryzykownych transakcji oraz ustalenie skali zagrożenia. - Dokonując takiego przeglądu korzystamy z naszego doświadczenia w obsłudze sporów dotyczących nadużyć podatkowych, w tym znajomości metodyki działania organów skarbowych. - Wynik przeglądu pozwala na ocenę, jak duże jest zagrożenie dla danego podmiotu oraz jakie ewentualne środki należy podjąć w celu jego ograniczenia

14 Jak możemy pomóc? Ocena zabezpieczeń podatnika - W tym celu dokonujemy przeglądu procedur i polityki podatnika w celu zidentyfikowania potencjalnych luk, pozwalających na dokonywanie oszustw podatkowych przez jego kontrahentów, - Nasza analiza prowadzona jest przez pryzmat oceny stopnia dobrej wiary oraz należytej staranności w świetle ewentualnych zarzutów, które mogłyby postawić organy skarbowe względem podatnika, - Na tym etapie możemy również oszacować poziom ryzyka odpowiedzialności osób wchodzących w skład kadry zarządzającej u podatnika. 27 Jak możemy pomóc? Stworzenie mechanizmów zabezpieczających W oparciu o dane uzyskane w ramach wcześniej wymienionych działań (identyfikacja podejrzanych transakcji i ocena zabezpieczeń podatnika) opracowujemy instrumenty organizacyjne i prawne, mające na celu: - zabezpieczenie transakcji dokonywanych z podmiotami, które mogłyby okazać się nierzetelne, - obronę przed określeniem zaległości podatkowych i odsetek karnych: dostarczenie argumentów na dochowanie dobrej wiary i należytej staranności w weryfikacji kontrahentów (na wypadek zaistnienia sporu organami skarbowymi), - uchronienie osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatnika przed ewentualną odpowiedzialnością osobistą i karnoskarbową, wynikającą z handlu z nieuczciwymi kontrahentami

15 Jak możemy pomóc? Obrona w sporze podatkowym - Reprezentacja podatnika przed organami podatkowymi oraz sądami administracyjnymi: mamy doświadczenie w obsłudze sporów podatkowych, w których zakwestionowano rozliczenia przedsiębiorców handlujących z nieuczciwymi kontrahentami, - Wsparcie w procesie gromadzenia dowodów wskazujących dobrą wiarę i należytą staranność w doborze kontrahenta: udowodnienie tych okoliczności pozwala na obronę przed określeniem zaległości podatkowych i odsetek karnych (a w dalszej perspektywie przed uruchomieniem postępowania karnego skarbowego), - Prowadząc tego typu spory wypracowaliśmy specjalną metodykę gromadzenia dowodów i budowania strategii obrony. Korzystamy w tym zakresie z pomocy naszego zespołu ds. śledztw i analiz gospodarczych (Forensic). 29 Jak możemy pomóc? Przeciwdziałanie psuciu rynku - Zdarza się, że oszustwa w podatku VAT dokonywane na masową skalę prowadzą do tzw. psucia rynku rynek jest zalewany produktami o zaniżonych cenach, nie do osiągnięcia przez podmioty uczciwie wywiązujące się ze swoich zobowiązań podatkowych. Oszuści i osoby z nimi handlujące dopuszczają się nieuczciwej konkurencji względem rzetelnych przedsiębiorców. - Pomogliśmy już i pomagamy nadal w przeciwdziałaniu tego typu zjawisku. Wypracowaliśmy w tym zakresie zestaw działań pozwalających na odstraszenie nieuczciwych podmiotów z danego rynku: Aktywizujemy organy skarbowe i organy ścigania. Organizujemy nadzór parlamentarny nad tymi organami i wsparcie medialne. Organizujemy śledztwa i pomagamy w gromadzeniu dowodów przeciwko oszustom i podmiotom z nimi współpracującymi

16 Jak możemy pomóc? Przeciwdziałanie psuciu rynku Nasze działania w głównej mierze skupione są na następujących obszarach - Opracowania analityczne - skala nadużyć, straty Skarbu Państwa, skutki społeczne i gospodarcze, - Legislacja - wsparcie w toku prac legislacyjnych, inicjacja procesu, opracowania prawne, projekty aktów prawnych, ocena skutków regulacji, udział w pracach komisji i podkomisji sejmowych, - Władza publiczna - spotkania z przedstawicielami organów podatkowych, - Nadzór parlamentarny - spotkania z posłami i senatorami, organizacja zapytań i interpelacji poselskich, szkolenia, - Budowanie profilu - spotkania z przedstawicielami mediów, organizacja wystąpień publicznych oraz publikacji. 31 Dziękujemy za uwagę Tomasz Kassel Partner Mobile Office tomasz.kassel@pl.pwc.com Jan Tokarski Dyrektor Mobile Office jan.tokarski@pl.pwc.com Marcin Ginel Ekspert Mobile Office marcin.ginel@pl.pwc.com 16