Wykład 4 Proces naukowy Badania naukowe

Transkrypt

1 Wykład 4 Proces naukowy Badania naukowe

2 Wykład 4 część 1 PROCES NAUKOWY

3 Zajmowanie się nauką oznacza przede wszystkim identyfikowanie i rozwiązywanie problemów. Dokonuje się to w ramach procesu naukowego.

4 PROCES NAUKOWY ujęcie ogólne 1. Stwierdzenie potrzeby aktywności naukowej na skutek ustalenia problemu naukowego; 2. Wykonanie naukowego studium wstępnego prowadzącego do bliższej identyfikacji problemu; 3. Przeprowadzenie podstawowych operacji prowadzących do rozwiązania problemu; 4. Sporządzenie opracowania (raportu, sprawozdania, publikacji) wyników badań; 5. Potwierdzenie wartości osiągniętych rezultatów badawczych (dyskusje, recenzje, weryfikacja).

5 PROCES NAUKOWY ujęcie operacyjne 1. Sformułowanie hipotez; 2. Weryfikacja hipotez przy użyciu dobranych metod ; 3. Sformułowanie twierdzeń (tez ) 4. Synteza przebiegu i rezultatów operacji w postaci uporządkowanego i spójnego zbioru tez.

6 OPERACJE MYŚLOWE W PROCESIE NAUKOWYM Analiza i synteza Dedukcja i indukcja Porównywanie i przeciwstawianie Uogólnianie i wnioskowanie

7 Analiza i synteza

8 ANALIZA proces myślowy polegający na rozłożeniu pewnej całości na jej części (tyle części ile to możliwe) i rozpatrywaniu każdej z nich osobno, często po to, aby wykryć strukturę i/lub mechanizm działania całości.

9 SYNTEZA proces myślowy polegający na łączeniu wyodrębnionych przez analizę czynników, parametrów, części składowych danej całości po to, aby uzyskać nowy obraz badanego obiektu.

10 Dedukcja i indukcja

11 DEDUKCJA od ogółu do szczegółu - proces myślowy w którym na podstawie wiadomości o całości wnioskujemy o jej częściach składowych. Przyjmujemy podstawowe zasady (przesłanki) jako słuszne i na ich podstawie wnioskujemy o szczegółach.

12 INDUKCJA od szczegółu do ogółu - proces myślowy w którym wnioskujemy o całości na podstawie szczegółowych przypadków (części tej całości). Na podstawie informacji (wiadomości) o niektórych przedmiotach, procesach, zjawiskach szczegółowych wnioskujemy o wszystkich przedmiotach, procesach, zjawiskach.

13 Porównywanie i przeciwstawianie

14 PORÓWNYWANIE Zestawianie ze sobą cech, parametrów, danych, aby znaleźć właściwości wspólne lub różniące. Odnoszenie rezultatów badań do jakiejś skali, np. do wzorców, do modeli teoretycznych, do innych obiektów.

15 PRZECIWSTAWIANIE Konfrontowanie myśli, pojęć, faktów, procesów, aby pokazać badane zjawisko w relacji do innego (innych). Konfrontacja obiektu diagnozowanego wobec jakiegoś punktu/układu odniesienia.

16 Uogólnianie i wnioskowanie

17 UOGÓLNIANIE Połączenie teoretyczne lub praktyczne różnych części, właściwości, cech, stosunków badanych zjawisk, aby sformułować całkiem nowe, oryginalne tezy, twierdzenia, wnioski.

18 WNIOSKOWANIE Proces myślowy przyjmujący prawdziwość jednego zdania i dochodzenie na tej podstawie do przeświadczenia o prawdziwości innego zdania. Zdanie wyjściowe to przesłanka. Zdanie końcowe to wniosek.

19 Wykład 4 część 2 BADANIA NAUKOWE

20 BADANIA NAUKOWE najogólniej Wieloetapowy, świadomy, celowy proces różnorodnych działań poznawczych. Działania te są regulowane konkretnymi zasadami i procedurą badawczą, aby otrzymane wyniki były: pełne, ścisłe, rzetelne i adekwatne wobec zgłębianej rzeczywistości.

21 BADANIA NAUKOWE w szerokim ujęciu Proces twórczych czynności przebiegający od ustalenia i powzięcia problemu badawczego, aż do jego rozwiązania i pisemnego opracowania wyników.

22 BADANIA NAUKOWE w wąskim ujęciu Uporządkowana sekwencja konkretnych czynności badawczych prowadzących do poznania nie znanych lub mało znanych właściwości obiektów, przedmiotów, zdarzeń, procesów, faktów.

23 PODSTAWOWE FUNKCJE BADAŃ NAUKOWYCH Teoretyczna konfrontowanie znanych teorii w celu ich skorygowania, rozwinięcia lub stworzenia nowych teorii Metodologiczna rozwijanie instrumentarium badawczego (metod i technik) Praktyczna budowanie modeli i rekomendowanie rozwiązań, które mogą być Janusz Olearnik wdrażane Metodologia badań do praktyki

24 Rodzaje badań z uwagi na ich cel eksplanacyjne odpowiadamy na pytanie dlaczego tak, a nie inaczej się dzieje? weryfikacyjne mamy pewne pomysły (hipotezy) dlaczego tak się dzieje i sprawdzamy to opisowe opisujemy interesujący nas fragment rzeczywistości prognostyczne badamy co i w jakim kierunku ulegnie zmianie projektowe wskazujemy co zrobić, aby uzyskać konkretny efekt

25 RODZAJE BADAŃ NAUKOWYCH najczęściej stosowane Badania podstawowe i stosowane Badania diagnostyczne i weryfikacyjne Badania kompleksowe i przyczynkarskie Badania teoretyczne i empiryczne Badania bezpośrednie i wtórne Badania terenowe, biurowe, laboratoryjne Badania ilościowe i jakościowe

26 Badania podstawowe (poznawcze) - mają na celu teoretyczne wzbogacenie wiedzy danej dyscypliny naukowej; - ich celem jest odkrywanie nowych prawd i związków zachodzących między zjawiskami; - dają możliwości modyfikacji danej teorii przez zaproponowanie niezbędnych zmian, prowadzą też do opracowania nowych teorii.

27 Badania stosowane - są realizowane dla sformułowania wniosków, które mogą być wdrożone w praktyce; - mają najczęściej charakter badań empirycznych; - przedstawiają twierdzenia o charakterze diagnostycznym, terapeutycznym lub prognostycznym

28 Badania diagnostyczne - mają na celu stwierdzenie rzeczywistego stanu faktów lub zjawisk oraz zależności między nimi; - przygotowują dane do przewidywania lub do wykonania czynności zmieniających zdiagnozowane stany lub zjawiska; - opierają się głównie na metodach empirycznych.

29 Badania weryfikacyjne - mają na celu potwierdzenie lub zaprzeczenie danego stanu w obrębie rozpatrywanych zjawisk i procesów; - przede wszystkim zmierzają do ustalenia związków między zmiennymi zależnymi i niezależnymi; - polegają na ustaleniu następstw dla znanych przyczyn (badania typu indukcyjnego) lub - polegają na ustaleniu jakie przyczyny powodują już znane skutki (badania typu redukcyjnego)

30 Badania kompleksowe - na ogół mają charakter interdyscyplinarny, opierają się na różnorodnych metodach i technikach badawczych - są to badania zespołowe, ważna jest dobra współpraca i koordynacja; - z reguły mają charakter empiryczny.

31 Badania przyczynkarskie - dotyczą wąskiego zakresu zjawiska, wąskiej populacji, nie rozwiązują problemu w sposób kompleksowy; - są stosowane dla dokonania przeglądu literatury w realizacji szerszych badań, - mają walory kształcące i są elementem rozwoju naukowego młodych badaczy.

32 Badania teoretyczne Obejmują analizowanie istniejących teorii, ich rozwijanie oraz poszukiwanie nowych. Nowa lub udoskonalona teoria jest efektem syntez myślowych powstałych w wyniku analiz istniejących teorii, uogólnień płynących z badań empirycznych, na ogół długotrwałych poszukiwań.

33 Badania empiryczne Prowadzą do poznania naukowego przez empiria, czyli sprawdzenie, doświadczenie, pomiar, realny ogląd obiektu, zjawiska, procesu, w przeciwieństwie do poznania opartego na myśleniu i wyjaśnieniach teoretycznych.

34 Badania bezpośrednie Są oparte na materiałach pierwotnych, pozyskanych przez badacza drogą badań empirycznych. Opierają się na dobraniu właściwych źródeł informacji oraz technik ich gromadzenia. Mają silny walor oryginalności.

35 Badania wtórne Są oparte na wykorzystaniu źródeł wtórnych, tj. przetworzonych w procesach społeczno-gospodarczych (np. analizy i raporty przedsiębiorstw, dane statystyczne, sprawozdania, protokoły) lub wytworzonych przez innych badaczy (raporty z badań, publikacje naukowe).

36 Badania terenowe Są to badania przeprowadzone poza obiektami naukowymi np. w przestrzeni miejskiej, w obiektach turystycznych, w przedsiębiorstwach, na ogół są to badania bezpośrednie.

37 Badania biurowe Są to badania typu desk research, office research, czyli prowadzone w siedzibie badacza, najczęściej z wykorzystaniem źródeł wtórnych.

38 Badania laboratoryjne Badania prowadzone w specjalnie przygotowanych warunkach, z użyciem specjalistycznych narzędzi, często specjalnie skonstruowanych. Badania są oparte na długotrwałych cyklach doświadczalnych, licznych pomiarach, niekiedy eksperymentach.

39 Badania ilościowe Służą przede wszystkim mierzeniu zjawisk, procesów (zakresu występowania). Dostarczają odpowiedzi na pytania: ile, jak często, w jakiej proporcji, jakiej wielkości itp. zachodzą badane zjawiska, czy też przebiegają procesy? Są to np. metody statystyczne, metody sondażu diagnostycznego oparte na takich technikach jak ankiety, wywiady, metody testowania.

40 Badania jakościowe Metody badawcze, w których nie określa się parametrów liczbowych, charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań. Występują w socjologii, teorii organizacji, psychologii. Są to m.in.: wywiady, obserwacje, eksperymenty, badania terenowe. Metody jakościowe odpowiadają na pytanie dlaczego" w większym stopniu niż na pytanie jak czy ile".

41 Proces badawczy i jego dwie fazy: - faza koncepcji badań; - faza realizacji badań.

42 Weryfikacja/recenzje Upowszechnienie Identyfikacja problemu naukowego Raport z badań Cel badań Twierdzenia/wnioski/ uogólnienia ETAPY PROCESU BADAWCZEGO Przedmiot i zakres badań Analiza danych/wyników Hipotezy Zebranie i przetworzenie materiałów Dobór metod i źródeł informacji Plan badań i plan pracy

43 Wykład 5 PROBLEM NAUKOWY I JEGO CECHY

44 Prace naukowe kwalifikacyjne (potwierdzające kwalifikacje) Praca dyplomowa licencjacka magisterska Rozprawa doktorska Rozprawa habilitacyjna Praca dyplomowa na studiach podyplomowych

45 SCHEMAT NAUKOWEGO PODEJŚCIA: 1. ZDEFINIUJ PROBLEM I JEGO CECHY 2. USTAL TŁO PROBLEMU I JEGO UWARUNKOWANIA 3. WSKAŻ PRAWDOPODOBNE ROZWIĄZANIA 4. USTAL METODY POSTĘPOWANIA 5. ROZWIĄŻ PROBLEM

46 Weryfikacja/recenzje Upowszechnienie Identyfikacja problemu naukowego Raport z badań Cel badań Twierdzenia/wnioski/ uogólnienia ETAPY PROCESU BADAWCZEGO Przedmiot i zakres badań Analiza danych/wyników Hipotezy Zebranie i przetworzenie materiałów Dobór metod i źródeł informacji Plan badań i plan pracy

47 PROBLEM NAUKOWY Jest to określony stan niewiedzy, pewna przeszkoda, trudność.

48 PROBLEM NAUKOWY Jest to rodzaj białej plamy w dotychczasowej wiedzy naukowej.

49 PROBLEM NAUKOWY Jest to swoiste pytanie określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy.??????????

50 SFORMUŁOWANIE PROBLEMU NAUKOWEGO Problem badawczy może być sformułowany jako zdanie twierdzące lub pytające (częściej). Sformułowanie problemu polega na określeniu pytania, na które albo jeszcze nie uzyskano odpowiedzi, albo nie jest ona dostatecznie precyzyjna.

51 DWA RODZAJE PYTAŃ Pytania rozstrzygnięcia kierunkowe rozpoczyna je partykuła czy i w zasadzie domagają się tylko potwierdzenia lub negacji. Pytania dopełnienia twórcze rozpoczynają się na ogół zwrotem jak, jak jest itp.

52 PRZYKŁADY PROBLEMÓW NAUKOWYCH pytania W jakim stopniu rozwój turystyki może stać się źródłem szybkiego wzrostu gospodarczego regionu i poprawy warunków życia jego mieszkańców? Dlaczego ludzie zawierają związki za pomocą internetu? Jakie nowe formy rekreacji mogą być w dłuższym okresie szkodliwe dla zdrowia osób starszych?

53 PRZYKŁADY PROBLEMÓW NAUKOWYCH stwierdzenia Szkodliwość telefonów komórkowych dla zdrowia użytkowników i jej przyczyny Czynniki powodujące osłabienie zainteresowania turystyką kwalifikowaną w krajach środkowoeuropejskich Wpływ reklamy internetowej na liczbę gości w hotelach Dolnego Śląska

54 Rodzaje problemów Poznawcze odpowiedź na postawione pytanie poszerza wiedzę o rzeczywistości Decyzyjne (stosowane lub praktyczne) odpowiedź na postawione pytanie pozwala na podjęcie decyzji co do zmiany rzeczywistości

55 POZNAWCZE PROBLEMY NAUKOWE Eksploracyjne - szukanie odpowiedzi na pytania: co jest?, co było?, co będzie? Rozwiązanie tych problemów to stwierdzone i udokumentowane fakty. Klasyfikacyjne - szukanie odpowiedzi na pytania: co jest? jakie? Rozwiązanie tych problemów to udokumentowane stwierdzenie poszukiwanych właściwości (cech). Eksplikacyjne - szukanie odpowiedzi na pytania: co od czego zależy? Rozwiązanie tych problemów to udokumentowane stwierdzenie o występowaniu poszukiwanych związków.

56 DECYZYJNE PROBLEMY NAUKOWE Postulacyjne - szukanie odpowiedzi na pytanie: co osiągnąć należy? Rozwiązanie tych problemów to wskazywanie celów. Optymalizacyjne - szukanie odpowiedzi na pytanie: jak najlepiej osiągnąć cel? Rozwiązanie tych problemów to wskazanie optymalnych sposobów osiągania celów. Realizacyjne - szukanie odpowiedzi na pytanie: jakimi sposobami można osiągnąć cel? Rozwiązanie tych problemów to wskazywanie różnorodnych możliwości działania dla osiągnięcia celu.

57 PROBLEMY NAUKOWE A TYPY BADAŃ 1/2 eksplanacyjne odpowiadamy na pytanie dlaczego tak, a nie inaczej się dzieje? : np. Dlaczego współczesne koncepcje zarządzania w hotelarstwie napotykają na trudności wdrożeniowe? weryfikacyjne mamy pewne pomysły (hipotezy) dlaczego tak się dzieje i sprawdzamy to: np. Współczesne koncepcje zarządzania w hotelarstwie są niezrozumiałe dla przedsiębiorców opisowe opisujemy interesujący nas fragment rzeczywistości: np. Wdrażanie i funkcjonowanie współczesnych koncepcji zarządzania w hotelach małych i średnich w Polsce

58 PROBLEMY NAUKOWE A TYPY BADAŃ 2/2 prognostyczne badamy co i w jakim kierunku ulegnie zmianie np. Czy współczesne koncepcje zarządzania w hotelarstwie będą nadal w przyszłości przysparzać trudności w ich wdrażaniu? projektowe czyli co zrobić, aby uzyskać konkretny efekt np. Jak sprawić, aby współczesne koncepcje zarządzania w hotelarstwie przynosiły przedsiębiorcom zapowiadane efekty?

59 IDENTYFIKACJA PROBLEMU NAUKOWEGO Sformułowanie problemu w formie pytania lub twierdzenia Określenie cech problemu naukowego: ogólność, związek z teorią lub praktyką, trudność, ważność, geneza Uzasadnienie problemu naukowego Założenia problemu naukowego

60 Cechy charakterystyczne problemu naukowego 1.OGÓLNOŚĆ 2.ZWIĄZEK Z TEORIĄ LUB PRAKTYKĄ 3.TRUDNOŚĆ 4.WAŻNOŚĆ 5.GENEZA

61 Cecha nr 1 problemu naukowego: OGÓLNOŚĆ

62 Problem zbyt ogólny to taki, którego nie sposób rozwiązać przy istniejącym aktualnie stanie wiedzy. Problem zbyt szczegółowy to pytanie nie wymagające złożonych operacji.

63 PRZYKŁADY Problem ogólny: Szanse wzrostu ruchu turystycznego w krajach Afryki Północnej Problem szczegółowy: Czynniki rozwoju turystyki biznesowej na Dolnym Śląsku

64 Różny stopień ogólności problemu D Rola strony internetowej w reklamie AWF we Wrocławiu A Techniki działań reklamowych uczelni na przykładzie AWF we Wrocławiu B Działania marketingowe uczelni na przykładzie AWF we Wrocławiu E Działania marketingowe uczelni na przykładzie uczelni wrocławskich C Modele działań marketingowych uczelni na przykładzie uczelni polskich

65 Cecha nr 2 problemu naukowego: STOPIEŃ ZWIĄZKU PROBLEMU NAUKOWEGO Z TEORIĄ NAUKOWĄ

66 PROBLEMY TEORETYCZNE W problemach teoretycznych akcent pada nie na stwierdzenie nowych faktów, lecz na porządek myślowy i ścisłość.

67 PROBLEMY PRAKTYCZNE Problemy praktyczne to takie, które są ustawione i sformułowane przede wszystkim ze względu na określone potrzeby lub plany działalności społeczno gospodarczej.

68 PRZYKŁADY Problem teoretyczny Nowe podejścia terminologiczne i klasyfikacyjne w badaniach nad współczesnymi problemami sportu i rekreacji Problem praktyczny: Skuteczność nowych form promocji w działalności centrum usług rekreacyjnych Stonoga

69 TRZY RÓŻNE POJĘCIA Problem naukowy Temat Tytuł

70 Problem naukowy zdefiniowany stan niewiedzy Jakie są dodatnie i ujemne wpływy internetu na skuteczność przyswajania wiedzy przez studentów turystyki i rekreacji? Temat przedmiot badań, badane zjawisko Badania ankietowe studentów turystyki i rekreacji AWF we Wrocławiu na temat wpływu internetu na ich postępy w przyswajaniu wiedzy. Tytuł tytuł publikacji, raportu Internet w nauce turystyki i rekreacji pomoc czy przeszkoda?

71 Tytuł pracy naukowej musi być: 1. możliwie krótki O obrotach ciał niebieskich 2. informacyjnie nośny, treściwy Proces badawczy w naukach o sporcie 3. językowo poprawny Wpływ regularności treningu na skuteczność postępu wydolnościowego i technicznego w pływaniu 4. poznawczo ciekawy Kulturowe dysfunkcje polskiego turysty w świetle badań empirycznych stan, rzeczywistość i przyczyny 5. wywołujący zainteresowanie. Pięć nowych cudów świata czyli w poszukiwaniu turystycznych atrakcji Janusz o Olearnik wymiarze Metodologia badań globalnym

72 Cecha nr 3 problemu naukowego: TRUDNOŚĆ

73 Określony stopień trudności problemu naukowego wynika ze: stopnia nowości danego problemu (wskaźnikiem może tu być ilość publikacji na dany temat); uzdolnień badacza; dostępności materiału badawczego oraz pracochłonności w jego zdobyciu i opracowaniu

74 Cecha nr 4 problemu naukowego: WAŻNOŚĆ

75 O ważności problemu naukowego decyduje: czas sformułowania problemu (aktualność) trafność argumentów służących do teoretycznego uzasadnienia problemu przydatność problemu do rozwoju lub wypracowania teorii naukowej

76 Cecha nr 5 problemu naukowego: GENEZA PROBLEMU NAUKOWEGO

77 heterogeneza (zlecenie zewnętrzne) autogeneza (własne, na bazie krytycznej lektury literatury)

78 Przykładowe pytania podsumowujące identyfikację problemu naukowego 1. Co już wiemy o podejmowanym problemie? 2. Czy jest on aktualny? 3. Czy jest ważny dla praktyki? 4. Czy jest ważny dla teorii? 5. Jaka jest jego nowość (oryginalność) naukowa? 6. Nowe rozwiązanie zadania naukowego 7. Nowe naukowe uzasadnienie ważnego zadania praktycznego 8. Jaka może być użyteczność spodziewanego rezultatu badań?

79

80 Proces badawczy i jego dwie fazy: 1. faza koncepcji badań 2. faza realizacji badań

81 Weryfikacja/recenzje Upowszechnienie Identyfikacja problemu naukowego Raport z badań Cel badań Twierdzenia/wnioski/ uogólnienia ETAPY PROCESU BADAWCZEGO Przedmiot i zakres badań Analiza danych/wyników Hipotezy Zebranie i przetworzenie materiałów Dobór metod i źródeł informacji Plan badań i plan pracy

82 Usystematyzowany układ zamiarów badacza dotyczący konkretnego przedsięwzięcia naukowego, Wszechstronna identyfikacja problemu naukowego i sposobu jego rozwiązania, uwzględniająca sformułowane hipotezy oraz założone metody i techniki badań, Uporządkowany zapis pomysłów i zamierzeń badawczych wobec podjętego problemu naukowego

83 Sformułowanie problemu w formie pytania lub twierdzenia Określenie cech problemu naukowego: ogólność, związek z teorią lub praktyką, trudność, ważność, geneza Uzasadnienie problemu naukowego Założenia problemu naukowego

84 Uzasadnienie problemu Jest to trud myślowy obejmujący: a) stwierdzenie i sprecyzowanie określonego stanu pewnej niewiedzy, b) określenie jej logicznego miejsca w świetle krytyki dotychczasowych badań, c) wyznaczanie zagadnień wtórnych, szczegółowych czyli problematyki.

85 Elementy uzasadnienia problemu naukowego: a) jasne sprecyzowanie tematu własnego badania jako problemu naukowego (objaśnienie na czym polega rzecz do zbadania) b) wskazanie na najbliższy nadrzędny i ewentualnie kolejny, jeszcze bardziej nadrzędny problem do którego temat logicznie przynależy c) oznaczenie stopnia względnej nowości danego Janusz Olearnik Metodologia tematu badań na bazie krytyki literatury

86 Wyjaśnienie przesłanek podjęcia problemu (przykładowe argumenty) stan wiedzy - światowej i krajowej w zakresie problemu (wyniki dotychczasowych badań, co już wiadomo?) nowe wyzwania w zakresie zarządzania (co jest nadal niepoznane lub kontrowersyjne?) istotne znaczenie dla teorii lub praktyki (w jaki sposób moje badanie wypełni lukę wiedzy?) doświadczenia i zainteresowania autora

87 Założenia problemu To jest to, co w danej sprawie jest wiadome i czego badacz nie będzie uzasadniał i sprawdzał. Chodzi tu o: definicje klasyfikacje umiejscowienie problemu na tle problemów pogranicznych, zbieżnych.

88 Sformułowanie założeń musi być oparte na znajomości literatury przedmiotu. Chodzi o to, aby znać tło danego problemu, całokształt wiedzy naukowej, (choć nie należy go w całości przedstawiać.

89 Odmienną rzeczą jest założenie ograniczające dotyczące np. zawężenia zakresu badań lub przyjęcia za punkt wyjścia danej teorii lub systemu terminologicznego.

90 Cele badań - dążenie do wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań, - efekty, które zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także czynniki, z którymi efekty te będą się wiązać.

91

92 CELE HIERARCHICZNE Cel najważniejszy Cel ważny Cel mniej ważny Cel najmniej ważny

93 Cel główny Kilka celów podrzędnych

94 Cel najważniejszy Grupa celów A: Grupa celów B: Cel A1 Cel B1 Cel A2 Cel B2 Cel A3 Cel B

95 Cel ogólny nr 1 Cel ogólny nr 2 A B C D E F Cele podrzędne - jednakowo ważne

96 DRZEWO CELÓW 1.Cel pierwszego stopnia (najważniejszy) 1.1 Cel drugiego stopnia (ogólny) 1.2 Cel drugiego stopnia (ogólny) Cele trzeciego stopnia (szczegółowe): Cele trzeciego stopnia (szczegółowe) Cele trzeciego stopnia (szczegółowe) Cele trzeciego stopnia (szczegółowe) A B C D E F G H I J K L

97 zagadnienia naukowe problematyka procesy, zjawiska obiekt

98 TRZY WAŻNE SŁOWA Problem ramowy (główny) Zagadnienie Problematyka

99 PROBLEM RAMOWY (GŁÓWNY) to pytanie naukowe obejmujące wiele pytań wtórnych i szczegółowych wymagających zbadania.

100 ZAGADNIENIE to synonim problemu, albo (częściej) pytanie podporządkowane problemowi głównemu czyli problem średniego kalibru.

101 PROBLEMATYKA to zbiór zadań częściowych, wynikający z problemu lub zagadnienia. Zbiór zadań zawartych w danym problemie oraz zadań postronnych lecz warunkujących rozwiązanie problemu.

102 PRZYKŁADY Problem ramowy: Ocena rozwoju infrastruktury turystycznej w procesie polskiej transformacji gospodarczej Zagadnienia: Pojęcie infrastruktury turystycznej i czynniki jej rozwoju Etapy polskiej transformacji gospodarczej Analiza stanu infrastruktury turystycznej w latach Porównanie stanu infrastruktury turystycznej i potrzeb w tym zakresie Nakłady finansowe na rozwój infrastruktury turystycznej i ich źródła..

103 Zakres podmiotowy - jakie przedsiębiorstwa (np. małe i średnie firmy, krajowe firmy turystyczne, wrocławskie hotele), - jacy ludzie lub grupy ludzi (np. menedżerowie, uczniowie, trenerzy, dzieci, itp.) - jakie imprezy turystyczne, formy rekreacji, itp. Zakres czasowy (np. lata XXI wieku, okres ), Zakres przestrzenny (np. region Dolnego Śląska, Europa, gmina Oława)

104 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ Kim jest Co ma Jak działa DANE ZASOBY FUNKCJONOWANIE PODSTAWOWE Od czego zależy Co osiąga Dokąd zmierza UWARUNKOWANIA EFEKTY ZAMIERZENIA ZEWNĘTRZNE I PLANY

105 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ 1. DANE PODSTAWOWE 1.1. Pełna nazwa, siedziba 1.2. Lokalizacja (np. mapa, plan) 1.3. Forma prawna (rodzaj, właściciele) 1.4. Krótka historia Kim jest 1.5. Obecny zakres przedmiotowy i terytorialny jej działania

106 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ 2. ZASOBY Co ma 2.1. Zatrudnienie (liczba pracowników, struktura, zmiany) 2.2. Management 2.3. Struktura organizacyjna 2.4. Majątek rzeczowy (budynki, grunty, auta, komputery etc) 2.5. Środki finansowe (środki posiadane, zdolność do zysku) 2.6. Know how (patenty, licencje, rozwiązania organizacyjne) 2.7. Kontakty (baza informacyjna, dobre relacje, koledzy)

107 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ 3. FUNKCJONOWANIE Jak działa 3.1. Oferta produktów turystycznych (obiekty, imprezy) 3.2. Produkty towarzyszące (jakie, ile) 3.3. Ceny, systemy opłat, przedpłat, rabatów, itp Klienci (jacy, ilu) 3.5. Terminy, miejsca, destynacje, godziny, sezony itp Jakość usług (certyfikaty, gwiazdki, nagrody, rankingi) 3.7. Rozmieszczenie w przestrzeni - mapa (oddziały, obiekty, punkty sprzedaży, agencje) 3.8. Zawierane umowy (tryb, rodzaje, wzory, gwarancje)

108 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ Od czego zależy 4. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 4.1. Uwarunkowania ogólne funkcjonowania firmy (branżowe, prawne, polityczne, ekologiczne, klimatyczne, etc) 4.2. Obecna sytuacja rynkowa w branży i regionie Polsce, Europie, świecie 4.3. Podmioty w otoczeniu rynkowym firmy - dostawcy, partnerzy, konkurenci, otoczenie społ.-polityczne 4.4. Czynniki sukcesu i potencjalne zagrożenia

109 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ 5. EFEKTY Co osiąga 5.1. Sprzedaż/Przychody (wartość, struktura, dynamika) 5.2. Liczba klientów, imprez turystycznych 5.3. Liczba partnerów/kontaktów 5.4. Pozycja rynkowa (udział w rynku) 5.5. Wyniki finansowe (zyski/straty, wskaźniki) 5.6. Osiągnięty rozwój (inwestycje, nowe produkty i rynki)

110 FIRMA TURYSTYCZNA I JEJ SYTUACJA JAKO OBIEKT OPISU I BADAŃ 6. ZAMIERZENIA I PLANY Dokąd zmierza 6.1. Cele strategiczne 6.2. Plany krótkoterminowe 6.3. Zamierzenia inwestycyjne

111 Hipotezy naukowe Hipoteza jest naukowym przypuszczeniem o istnieniu danego zjawiska/procesu, jego wielkości, częstotliwości, stosunku do innych zjawisk.

112 Warunki poprawności hipotezy: musi być dobrze uzasadniona na podstawie aktualnego stanu wiedzy, musi wynikać z dotychczasowych badań musi być sprawdzalna

113 Hipotezy ogólne i szczegółowe Funkcje hipotez: odkrywcza wyjaśniająca praktyczna Weryfikacja hipotez: pozytywna negatywna

114 1. Jaki jest problem badawczy, cele i hipotezy? 2. Jaki jest rodzaj wykonywanej pracy naukowej? 3. Jaka jest znajomość danych metod przez badacza? 4. Jakie jest doświadczenie badacza? 5. Czy nie warto stworzyć nowej - własnej metody? 6. Czy metody nie powinny być zróżnicowane w każdym etapie badań? 7. Jakie mamy zasoby do wykonania badań?

115 ŹRÓDŁA INFORMACJI W POSZUKIWANIU MATERIAŁU NAUKOWEGO Podział materiału naukowego wg źródeł: Materiały pierwotne własne badania empiryczne przepisy prawa normy wewnętrzne firm dane ewidencyjne sprawozdania akta przedsiębiorstw Materiały wtórne książki, podręczniki referaty, artykuły raporty z badań opinie ekspertów dane statystyczne portale internetowe

116 UŁOŻENIE PLANU BADAŃ I PLANU PRACY Plan badań to harmonogram czynności związanych z pozyskaniem i przetworzeniem materiału badawczego aż do rozwiązania problemu naukowego Plan pracy to układ poszczególnych części dzieła naukowego w formie docelowego raportu, rozprawy lub publikacji

117 ELEMENTY KONCEPCJI PROJEKTU BADAWCZEGO 1. Charakterystyka problemu naukowego Wyjaśnienie jego istoty, cech oraz zasadności podjęcia tematu 2. Wskazanie odniesień do teorii naukowej stanowiącej podstawę sformułowania problemu naukowego 3. Problem badawczy w świetle piśmiennictwa Wskazanie obszarów wiedzy i teorii, na których oparty jest problem naukowy Przegląd terminologii, klasyfikacji, najnowszych badań 4. Cel, przedmiot, zakres badań. Hipotezy badawcze. Wskazanie układu celów. Zakresy: przedmiotowy, podmiotowy, czasowy, przestrzenny. Hipotezy. 5. Wyszczególnienie problematyki Przedstawienie usystematyzowanego układu zagadnień badawczych oraz planu opracowania końcowego 6. Metodyka badań Planowany materiał badawczy. Założone typy badań i metody badawcze. Źródła informacji, techniki i narzędzia badawcze. 7. Harmonogram prac 8. Literatura przedmiotu i inne źródła 9. Załączniki

118 Wykład 7 Przegląd podstawowych metod i technik badań

119 METODA METODA NAUKOWA METODA BADAŃ NAUKOWYCH

120 Metoda Metoda - grec. meta hodos droga dojścia, sposób poznania Metoda to sposób osiągania ustalonego celu. Jeżeli celem jest rozwiązanie problemu, to metoda obejmuje zestaw instrumentów, środków, sposobów, jakimi zamierzamy osiągnąć cel.

121 Metoda naukowa Sposoby skutecznego docierania do prawdy naukowej. Określona procedura, którą należy stosować w procesie pozyskiwania lub tworzenia rzetelnej wiedzy naukowej. Zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badawczego zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.

122 Metoda badań Celowo dobrany i uporządkowany zbiór sposobów działania w procesie badań, prowadzący do uzyskania odpowiedzi na pytania badawcze, który obejmuje: zbieranie materiału badawczego, jego przetwarzanie i opracowywanie, analizę we wszystkich możliwych ujęciach, interpretację uzyskanych wyników, formułowanie syntez, uogólnień, wniosków.

123 Metody, techniki i narzędzia badań METODY BADAŃ uporządkowane czynności badawcze o charakterze procedur podejmowane dla rozwiązania problemu naukowego TECHNIKI BADAŃ uszczegółowione metody, czynności praktyczne, sposoby zbierania materiału badawczego (informacji, opinii, faktów) i jego przetwarzania zgodnie z celami badań NARZĘDZIA BADAWCZE konkretne instrumenty, środki działania, używane w obrębie danych technik badawczych do gromadzenia, porządkowania i przechowywania materiału naukowego

124 Przykładowe narzędzia badawcze 1. kwestionariusze ankietowe, zestawy pytań 2. formularze obserwacyjne 3. testy inteligencji, testy oceny sprawności fizycznej, 4. urządzenia techniczne: komputer, ergometr, kamera, aparat fotograficzny, magnetofon, 5. laboratoria i ich wyposażenie, 6. programy komputerowe, 7. model matematyczny badanego zjawiska.

125 PRZYKŁADY UJĘCIA: METODY, TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAŃ Metody badań badania empiryczne - bezpośrednie Techniki badań: badania ankietowe, wywiady, obserwacja Narzędzia badawcze: kwestionariusze ankietowe, zestawy pytań do wywiadów, formularze obserwacyjne komputer, kamera, aparat fotograficzny, magnetofon

126 Jakie wymogi muszą spełniać przyjęte metody badawcze? 1. Skuteczność zapewniać rozwiązanie problemu naukowego; 2. Celowość być podporządkowaną osiąganiu celów badań; 3. Jednoznaczność wykluczać dowolność stosowania rozmaitych technik i narzędzi badawczych; 4. Rzetelność zapewniać podobny wynik w podobnych warunkach; 5. Ekonomiczność być możliwą do użycia w ramach posiadanych środków.

127 Przegląd podstawowych metod Analiza i krytyka piśmiennictwa Dyskusja Metody heurystyczne Badanie dokumentacji Obserwacja Metody badań testowych Eksperyment Analiza przypadków Metody statystyczne Sondaż diagnostyczny Metody porównawcze

128 Analiza i krytyka piśmiennictwa Metoda ta jest stosowana wobec prac i badań innych naukowców. Jej sens polega na tym, że pozwala umiejscowić podjęty problem badawczy, założenia i poglądy badacza na tle dotychczasowego dorobku w danym obszarze naukowym. Jest metodą stosowaną powszechnie w nauce. Powstają dzięki niej prace oparte na opublikowanym dorobku innych naukowców.

129 Dyskusja naukowa Polega na: stawianiu twierdzeń (tez) i ich uzasadnianiu; twórczej krytyce twierdzeń i ich uzasadnień, dla ich uściślenia i rozwinięcia; wysuwaniu nowych punktów widzenia, tez, metod; precyzowaniu i porządkowaniu myśli; uzgadnianiu stanowisk. Nie przynosi nowej wiedzy o faktach, ale ułatwia wyklarowanie logiczne, usystematyzowanie wiedzy istniejącej, podsuwa nowe podejścia i sposoby badań;

130 Metody heurystyczne - Są to niekonwencjonalne, twórcze sposoby rozwiązywania problemów (heurisko = znajduję gr.). - Istota badań polega na znalezieniu i właściwym zastosowaniu idei (metody) rozwiązania problemu. - Często opracowuje się wariantowe rozwiązania problemu. Przykładowe techniki heurystyczne: Seminarium rozwiązywania zadań Analiza za i przeciw Burza mózgów Metoda delficka Słowne gry skojarzeniowe

131 Badanie dokumentacji Metoda obejmuje gromadzenie, selekcjonowanie i analizowanie dokumentów opracowywanych i przechowywanych przez różne organizacje. a) Dokumentacja w tym znaczeniu to nie tylko teksty pisane, ale też wszelkie przedmioty i wytwory ludzkie, które mogą być źródłem wiedzy wyjaśniającej badane zjawiska. b) Procedura badawcza obejmuje: gromadzenie dokumentów, ich selekcję, ustalenie autentyczności, sprawdzenie wiarygodności, analizę i opracowanie wyników; c) Ze względu na ograniczoną niekiedy wiarygodność danych w dokumentach, metodę należy uzupełniać innymi technikami.

132 Obserwacja naukowa celowa czynność, polegająca na planowym i systematycznym postrzeganiu badanych obiektów, zdarzeń, procesów oraz zjawisk, a także na gromadzeniu i interpretowaniu spostrzeżeń. Różne formy obserwacji: uczestnicząca (czynna) i bierna (aktywny i bierny udział obserwatora w procesie, który jest przedmiotem obserwacji), ukryta i jawna (obserwowany obiekt nie zdaje lub zdaje sobie sprawę z tego, że jest obserwowany) systematyczna (w sposób ciągły) i dorywcza (okresowo).

133 Przykładowy formularz obserwacyjny Miejsce Data. Nazwisko obserwatora... Godziny obserwacji. NEGATYWNE ZACHOWANIA NA SZLAKU TURYSTYCZNYM Zejście ze szlaku LICZBA ZAOBSERWOWANYCH PRZYPADKÓW Głośne zachowanie Zaśmiecanie szlaku Spożycie alkoholu Inne.. Ogółem Ogólna liczba obserwowanych

134 Metody badań testowych testy laboratoryjne, testy wysiłkowe, testy psychologiczne - skojarzeń słownych, uzupełnień zdań, test rysunkowy, testy marketingowe - test akceptacji produktów, test akceptacji ceny

135 Eksperyment naukowy Czynna modyfikacja zjawiska (przedmiotu badania) dążąca do poznania związków między składnikami bądź warunkami przebiegu badanego zjawiska. a) Jest świadomie wywołany i daje się dowolną liczbę razy powtarzać w zorganizowanych celowo warunkach. b) Jest stosowany przy badaniu zjawisk powtarzających się w warunkach podobnych. Nie ma możliwości prowadzenia eksperymentu nad zjawiskami niepowtarzalnymi. Rodzaje eksperymentów : - naturalne terenowe (obserwacja procesu w warunkach rzeczywistych), - laboratoryjne (w warunkach sztucznych, umożliwiają manipulowanie zmiennymi biorącymi udział w badaniu)

136 Sondaż diagnostyczny Statystyczne gromadzenie faktów i informacji o zjawiskach, procesach i obiektach badanych oraz dynamice ich rozwoju. Umożliwia statystyczny opis i sprzyja wyjaśnieniu pewnych zjawisk masowych. Liczebność badanej (reprezentatywnej) grupy zależy od możliwości badającego, stosowanych technik oraz założonego stopnia dokładności. W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to: wywiad, ankieta i analiza dokumentów.

137 Sondaż diagnostyczny - ankieta Metoda, w której zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi odbywa się w formie pisemnej, na podstawie specjalnego kwestionariusza z pytaniami. a) Nie ma zazwyczaj bezpośredniego kontaktu między badającym a respondentem. b) Różne techniki badań: środowiskowe, pocztowe, prasowe, radiowo telewizyjne, internetowe wybór zależy od przyjętego celu badawczego. c) Konieczność poprawnej konstrukcji kwestionariusza rodzaje, układ, liczba i treść pytań; d) Konieczność doboru respondentów liczba, rodzaj, możliwość dotarcia, Janusz problem Olearnik Metodologia reprezentatywności badań badań.

138 Sondaż diagnostyczny - wywiad Rozmowa ukierunkowana na ściśle określony cel badawczy, dla uzyskania określonego zestawu informacji, przeprowadzana z jednym lub wieloma respondentami, w oparciu o skonstruowany kwestionariusz lub zestaw pytań Formy wywiadu: Wywiad bezpośredni (osobisty, indywidualny), Wywiad telefoniczny Wywiad swobodny lub ustrukturyzowany (wg listy pytań) Wywiad zogniskowany ( focus group) rejestrowana dyskusja 8 12 osób pod kierunkiem moderatora na podstawie przygotowanego scenariusza.

139 Analiza przypadków Case study Metoda diagnozowania zjawisk i obiektów oraz poszukiwania ich prawidłowości przez szczegółowe rozpatrzenie zjawiska lub obiektu (jednego lub kilku), o cechach charakterystycznych pozwalających na naukowe uogólnienie. Kluczowe znaczenie ma właściwy dobór konkretnego przypadku.

140 Metody statystyczne Metoda badań empirycznych, polegająca na wyciąganiu wniosków z wyodrębnionych i zmierzonych cech zbiorów elementów statystycznych. a) Opis zjawisk masowych celem ustalenia ich skali, udziału w zjawiskach nadrzędnych oraz tendencji rozwojowych; b) Opis zmienności indywidualnej celem ustalenia zmian dynamicznych, zmian struktur, zróżnicowań w przestrzeni, rozkładu zjawisk (średnie, odchylenia, odniesienia do modeli); c) Opis współzależności zjawisk celem poznania zależności przyczynowej dwóch zjawisk i określenia jej stopnia.

141 Analiza porównawcza Metoda oparta na porównaniu kilku celowo dobranych obiektów, zjawisk, procesów, przy użyciu systemu kryteriów porównawczych. Przedmioty badania muszą tu spełniać warunki porównywalności, tj. muszą być względnie jednorodne. Metoda porównawcza nie stanowi narzędzia wystarczającego do pełnego rozwiązania problemu naukowego.