Zarządzanie projektem inwestycyjnym. Wykład 2

Transkrypt

1 Zarządzanie projektem inwestycyjnym Wykład 2

2 Etapy budżetowania inwestycji 1. Sformułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej 2. Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych 3. Ocena efektywności inwestycji 4. Podjęcie decyzji inwestycyjnej 5. Kontrola efektów inwestycji

3 Sformułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej Priorytet inwestycji: realizacja strategii firmy Kapitał do dyspozycji firmy jest ograniczony Działania poza priorytetem: ryzyko braku realizacji strategii

4 Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych Dlaczego poszukiwane są możliwości inwestycyjne? Pojawiają się zmiany w systemie prawnym i gospodarczym Pojawiają się zmiany w branży Pojawiają się zmiany w przedsiębiorstwie? Przykłady?

5 Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych typologia czynników Czynniki wewnętrzne: W sferze zarządzania W sferze wytwarzania W sferze badawczo-rozwojowej W sferze zbytu W sferze rachunkowości W sferze organizacji Czynniki zewnętrzne: W otoczeniu dalszym (zmiany systemowe) W otoczeniu bliższym (zmiany w branży)

6 Ocena efektywności inwestycji Podjęcie decyzji inwestycyjnej NPV, IRR

7 Kontrola efektów inwestycji Bieżąca kontrola (controllling) Audyt poreaizacyjny (postaudyt, post-completion audyt)

8 Rachunek efektywności inwestycji

9 Rodzaje rachunku efektywności inwestycji Ze względu na moment sporządzania: prospektywny (ex ante) retrospektywny (ex post) Ze względu na cel: bezwzględny (absolutny) względny (relatywny, porównawczy) Ze względu na sposób przeprowadzania: rachunek wielowskaźnikowy (wielokryteriowy, cząstkowy) rachunek jednowskaźnikowy (syntetyczny) Ze względu na charakter: komercyjny społeczny Efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Metody analiza przykłady, red. R. Borowiecki, Fogra, Warszawa Kraków 1995, s

10 Warunki skuteczności rachunku efektywności inwestycji Odpowiednie, zweryfikowane założenia teoretyczne Odzwierciedlanie rzeczywistych efektów Ujmowanie wszystkich kosztów i nakładów inwestycji Ujmowanie wszystkich korzyści Uniwersalność Umożliwienie bezwzględnej względnej oceny efektywności Inwestor. Inwestycje rzeczowe, red. W. Flak, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000, s. 48.

11 Podstawowe pojęcia związane z efektywnością inwestycji metoda oceny efektywności (opłacalności) inwestycji, procedura rachunku inwestycyjnego (decyzyjnego), techniki oceny inwestycji, modele w rachunku inwestycyjnym.

12 Mierniki opłacalności Miernik opłacalności to sposób pomiaru opłacalności Mierniki opłacalności: stopa zwrotu zainwestowanego w inwestycję kapitału skumulowane korzyści netto czas niezbędny na zwrot odniesienie odniesienie dodatnich korzyści netto związanych z inwestycją do ujemnych korzyści netto

13 Zasady oceny projektu inwestycyjnego 1. Zasada przyrostowości (odrębności) 2. Zasada uniwersalności 3. Zasada porównywalności (3.1 przedmiotowej, 3.2 czasowej) 4. Zasada kompleksowości 5. Zasada jednoznaczności 6. Zasada realności (obiektywności) 7. Zasada spójności (7.1 inflacji, 7.2 stopy dyskonta, 7.3 kursu walutowego, 7.4 kryterium decyzyjnego)

14 Zasada spójności - zakres Inflacja Stopa dyskonta Kurs walutowy Kryterium decyzyjne Wycena pieniężnych korzyści i kosztów społecznych

15 Metoda oceny opłacalności: 2 Benchmark Pierwotne dane: 1, 3.1, 4, 6, 7.1 Model finansowy: 7.3 Algorytm: 7.2 Założenia: 3.2 Porównanie Wynik Interpretacja Kryterium decyzyjne: 5, 7.4 Podjęcie decyzji inwestycyjnej I Etap II Etap III Etap IV Etap

16 Identyfikacja kosztów i korzyści

17 Identyfikacja korzyści z inwestycji Kryteria: forma (powiązanie z inwestycją), charakter korzyści rodzaj korzyści wynikający z celu realizacji inwestycji.

18 Rodzaje korzyści - związek Korzyści powiązane: Jawne Ukryte Alternatywne pozytywne Pozytywne efekty uboczne (zewnętrzne komercyjne i zewnętrzne społeczne) Korzyści niepowiązane

19 Rodzaje korzyści Korzyści przychodowe Korzyści kosztowe Korzyści procesowe: obniżenie kosztów procesu zwiększenie jakości procesu zmniejszenie ryzyka realizacji procesu zwiększenie niezawodności procesu zmniejszenie czasochłonności procesu zmniejszenie kapitałochłonności procesu korzyści podatkowe korzyści związane z kapitałem klienta: zwiększenie lojalności klientów wzrost dochodowości współpracy rozszerzenie zakresu współpracy z klientem korzyści wizerunkowo-prestiżowe: budowa marki zwiększanie rozpoznawalności marki społeczna odpowiedzialność firmy korzyści wewnętrzne: wzrost wartości kapitału ludzkiego wzrost wartości kapitału strukturalnego

20 Identyfikacja kosztów inwestycji Koszty jawne (bezpośrednie) Koszty ukryte (pośrednie) Koszty odwracalne Negatywne koszty uboczne (komercyjne i społeczne)

21 Kategoria kosztów Kategoria rodzajowa: nakłady inwestycyjne (capital expenditure, CAPEX) koszty operacyjne (operational expenditure, OPEX) koszty finansowe (financial costs) Z uwagi na charakter kosztów: koszty komercyjne koszty społeczne

22 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży obecnego produktu na obecnym rynku Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży obecnego produktu, ale na nowym rynku (rozwój rynku) Oczekiwany przyrost wartości sprzedaży dla obecnego produktu oferowanego na obecnym rynku (ex ante) Oczekiwana wartość sprzedaży dla obecnego produktu na nowym rynku (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: koszty przyrostowe ponoszone w związku ze zwiększeniem sprzedaży (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą na nowym rynku wynikające ze wzrostu ilościowego sprzedaży i ew. specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych (ex ante)

23 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży nowego produktu na obecnym rynku (rozwój produktu Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży nowego produktu na nowym rynku (rozwój produktu i rynku) Oczekiwana wartość sprzedaży nowego produktu na obecnym rynku (ex ante) Oczekiwana wartość sprzedaży nowego produktu na nowym rynku (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą nowego produktu wynikające ze wzrostu ilościowego sprzedaży, a także ewentualnych specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą nowego produktu wynikająca ze wzrostu ilościowego sprzedaży, a także ewentualnych specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych

24 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Obniżenie kosztów operacyjnych: surowców energii i innych mediów remontów i konserwacji administracyjnych kosztów sprzedaży kosztów wynagrodzeń kar i opłat (np. środowiskowych) Ograniczanie ryzyka gospodarczego Mogą być wyrażone już w ujęciu przyrostowym jako korzyść netto: Obecna wartość kosztów operacyjnych pomniejszona o oczekiwaną wartość obniżki kosztów operacyjnych (ex ante) lub W ujęciu nominalnym: Wartość kosztów operacyjnych po obniżeniu w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Wartość poniesionej straty/kosztów w wyniku zaistnienia niepożądanego zjawiska Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: W przypadku wyrażenia korzyści w ujęciu nominalnym uwzględniane są obecne koszty operacyjne, które przyjmowane są jako wartości ex ante (przy założeniu, że gdyby nie była realizowana inwestycja, one nadal byłyby ponoszone) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante)

25 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Podniesienie jakości procesu Skracanie czasochłonności procesu Podniesienie jakości procesu mierzone np. przez obniżenie liczby wadliwych produktów lub spadek liczby realizowanych napraw gwarancyjnych Skrócenie czasochłonności procesu (mierniki np.: w przypadku procesu obsługi klienta zwiększenie liczby obsługiwanych klientów; wartość korzyści: liczba dodatkowych klientów pomnożona przez obecną średnią wartość transakcji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante)

26 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Dostosowanie do przepisów, w szczególności w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa Stworzenie infrastruktury technicznej Ograniczenie płaconych kar, a w skrajnym przypadku wartość obecnej sprzedaży (ex post) Wzrost wolumenu sprzedaży Nakłady inwestycyjne: Wysokość nakładów inwestycyjnych potrzebnych do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: Wysokość nakładów inwestycyjnych potrzebnych do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji.

27 Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Ograniczenie strumienia płaconego podatku dochodowego W zakresie prestiżu i budowania marki W zakresie zwiększania satysfakcji i lojalności klientów Korzyści Obecna wartość płaconego podatku dochodowego pomniejszona o oczekiwaną wartość obniżki strumienia podatkowego (ex ante) Zwiększenie prestiżu i wykreowanie marki Zwiększenie poziomu lojalności i satysfakcji klientów stabilizacja i/lub wzrost sprzedaży Koszty Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante)

28 Pojęcie i wycena korzyści netto inwestycji Korzyść nettot = Bt Ct gdzie: Bt przyrostowa korzyść z inwestycji, Ct przyrostowy koszt inwestycji.

29 CF Operacyjne (związane bezpośrednio z celem realizacji inwestycji) Wpływy (CFI) korzyści uzyskiwane w postaci przychodów ze sprzedaży korzyści uzyskiwane z obniżki kosztów operacyjnych korzyści uzyskiwane z obniżki kosztów procesu korzyści uzyskiwane z podwyższenia jakości procesu korzyści uzyskiwane ze skrócenia czasu realizacji procesu subwencje, dotacje Wydatki (CFO) koszty związane z funkcjonowaniem inwestycji w fazie operacyjnej (bez amortyzacji) podatek dochodowy liczony od dochodu nie zaś zysku

30 CF Inwestycyjne (związane z ponoszeniem nakładów inwestycyjnych na realizację inwestycji i odzyskiwaniem środków zaangażowanych w daną inwestycję) Wpływy (CFI) sprzedaż zbędnych aktywów w fazie inwestycyjnej (niezaangażowanych w inwestycję) zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto w fazie operacyjnej (np. w wyniku zwiększenia efektywności zarządzania należnościami czy zapasami poprzez skrócenie cykli rotacji w dniach) wartość rezydualna likwidacyjna netto (po uwzględnieniu ewentualnych kosztów związanych z procesem sprzedaży oraz ewentualnego podatku od zysku w przypadku, gdy wartość rynkowa jest większa od wartości księgowej) w fazie likwidacji odzyskane środki pieniężne w wyniku spieniężenia aktywów bieżących (sprzedaży zapasów odzyskanych Wydatki (CFO) nakłady inwestycyjne fazy przedinwestycyjnej nakłady inwestycyjne fazy inwestycyjnej, w tym zwiększenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto nakłady inwestycyjne fazy operacyjnej, w tym zwiększenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto nakłady inwestycyjne fazy likwidacyjnej

31 CF Finansowe (związane z pozyskiwaniem kapitału, zwrotem kapitału dłużnego oraz ponoszeniem kosztów wykorzystania kapitału) Wpływy (CFI) Pozyskiwanie kapitału dłużnego: zaciąganie kredytów bankowych zaciąganie pożyczek emisja papierów dłużnych (w tym obligacji) Pozyskiwanie kapitału własnego: wpłaty właścicieli emisja akcji Wierzycielskie Właścicielskie Wydatki (CFO) Zwrot kapitału dłużnego: spłata kredytów bankowych spłata pożyczek wykup papierów dłużnych Koszt kapitału dłużnego: odsetki od kredytów, pożyczek, papierów dłużnych inne koszty finansowe (prowizje, opłaty) Koszt kapitału własnego: dywidenda

32 Przepływy pieniężne w fazie realizacyjnej Nakłady na aktywa trwałe Nakłady na kapitał obrotowy (netto) CNI = NKT + NKO SIM gdzie: CNI całkowite nakłady inwestycyjne NKT nakłady na aktywa trwałe NKO nakłady na kapitał obrotowy netto SIM sprzedaż istniejącego, zbędnego majątku (dywestycja)

33 Wskaźniki obrotowości w razach (ogólne wzory) wskaźnik rotacji w razach obrotu= wskaźnik rotacji w razach obrotu = pozycja bilansowa = 365 dni wskaźnik rotacji w dniach sprzedaż lub koszty pozycja bilansowa sprzedaż wskaźnik rotacji w razach obrotu

34 Szacowanie pozycji kapitału obrotowego netto należności i zobowiązania handlowe są szacowane w stosunku do kosztów operacyjnych bez amortyzacji zapasy materiałów i surowców są szacowane w stosunku do kosztów zakupu surowców i materiałów zapasy produkcji w toku są szacowane w stosunku do kosztu fabrycznego zapasy produktów są szacowane w stosunku do kosztu fabrycznego powiększonego o koszty administracyjne środki pieniężne są szacowane w stosunku do całkowitych kosztów produkcji pomniejszonych o koszty zakupów materiałów i surowców, mediów i amortyzację.

35 Prognoza sprzedaży - podstawa Badania rynku i przyszłych potrzeb rynku Możliwości w zakresie zdolności produkcyjnych Możliwy do zrealizowania wolumen sprzedaży przy zakładanych poziomach ceny sprzedaży

36 Całkowite koszty operacyjne w metodyce oceny opłacalności inwestycji Koszty operacyjne bez amortyzacji Amortyzacja Koszty finansowe

37 Przyrostowe przepływy gotówkowe gdzie: CF t P =CF t F+P CF t F CF t P - przyrostowe przepływy pieniężne inwestycji CF t F+P - przepływy pieniężne przedsiębiorstwa uwzględniające przepływy z inwestycji CF t F -przepływy pieniężne przedsiębiorstwa nieuwzględniające przepływów z inwestycji kontynuacja obecnej działalności

38 Charakterystyka przepływów pieniężnych netto algorytm bezpośredni Opiera się na obliczeniu NCF/FCF jako różnicy pomiędzy wpływami a wydatkami pochodzącymi z tego samego okresu NCF t = CFI t CFO t gdzie: NCF t - przepływy pieniężne w okresie t CFI t -wpływy w okresie t CFO t -wydatki w okresie t

39 Charakterystyka przepływów pieniężnych netto algorytm uproszczony Opiera się na obliczeniu NCF/FCF jako różnicy pomiędzy wpływami a wydatkami pochodzącymi z tego samego okresu NCF t = wynik finansowy t ±korekty t

40 Bezwzględny rachunek opłacalności inwestycji

41 Bezwzględny rachunek efektywności inwestycji - zakres bezwzględna ocena opłacalności (w warunkach pewności rachunek deterministyczny) analiza ryzyka podjęcie bezwzględnej decyzji inwestycyjnej (w warunkach ryzyka rachunek probabilistyczny)

42 Etapy procesu bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji 1. Zdefiniowanie charakteru inwestycji 2. Określenie rodzaju korzyści i kosztów oraz ich specyfiki 3. Określenie zakresu oraz stopnia szczegółowości informacji 4. Zebranie koniecznych (SIP i SIEMD)) 5. Wycena zebranych informacji w ujęciu pieniężnym 6. Przyporządkowanie uzyskanych wartości do korzyści bądź kosztów 7. Wybór sposobu pomiaru opłacalności 8. Wybór podejścia do przygotowania niezbędnych prognoz w ujęciu pieniężnym (ujęcie nominalne bądź realne) 9. Określenie rodzaju wykorzystywanej metody oceny opłacalności (metody proste lub dyskontowe) 10. Oszacowanie korzyści netto 11. Dokonanie stosownych 12. Interpretacja wyniku 13. Zbudowanie kryterium decyzyjnego 14. Porównanie otrzymanego wyniku z odpowiednim kryterium decyzyjnym 15. Przygotowanie informacji o opłacalności bądź nieopłacalności inwestycji

43 Mierniki zalecane w literaturze Literatura Metody proste Metody dyskontowe niemieckojęzyczna rachunek porównawczy kosztów rachunek porównawczy zysków rachunek rentowności (odpowiednik metody prostej stopy zwrotu nakładów inwestycyjnych) rachunek amortyzacyjny (odpowiednik metody prostego okresu zwrotu) metoda Baldwina analiza korzyści i kosztów analiza wartości użytkowych rentowność kapitału (odpowiednik metody prostej stopy zwrotu z kapitału własnego anglojęzyczna proste stopy zwrotu ROI i ROE prosty okres zwrotu PP księgowa stopa zwrotu ARR wartość zaktualizowana netto wewnętrzna stopa zwrotu metoda annuitetów (renta wieczysta i płatności roczne) wartość zaktualizowana netto NPV wewnętrzna stopa zwrotu IRR współczynnik rentowności PI zdyskontowany okres zwrotu DPP

44 Bezwzględny rachunek opłacalności inwestycji

45 Względna ocena opłacalności inwestycji w przypadkach gdy projekty są współzależne, np. : mają wspólny cel wzajemnie wykluczają się

46 Rachunek opłacalności względny - etapy 1. Zidentyfikowanie, zestawienie i porównanie charakterystyk 2. Wybór odpowiedniej metody 3. Zastosowanie określonego sposobu postępowania 4. Zbudowanie względnego kryterium decyzyjnego 5. Zestawienie rankingu efektywności analizowanych inwestycji 6. Uwzględnienie kryteriów pozafinansowych 7. Zestawienie rankingu atrakcyjności 8. Podjęcie względnej decyzji inwestycyjnej