TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI WAPNIOWO- FOSFORANOWEJ.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI WAPNIOWO- FOSFORANOWEJ."

Transkrypt

1 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. med. Tomasz Bednarczuk TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI WAPNIOWO- FOSFORANOWEJ. MICHAŁ POPOW XXI Zjazd Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Katowice 2016

2 NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC Charakterystyczny wywiad lub przypadkowe wykrycie hiperkalcemii. Charakterystyczne odchylenia w badaniach biochemicznych: 1) Hiperkalcemia 2) Hipofosfatemia 3) Hiperkalciuria 4) Nieobniżony poziom PTH mimo hiperkalcemii

3 GRUCZOLAK PRZYTARCZYC Gruczolak przytarczyc (adenoma) to monoklonalny rozrost wywodzący się z pojedynczej zmutowanej komórki. Mutacja najczęściej ma charakter nabyty. Wyjątek stanowi gruczolak u osób z mutacją genu parafibrominy (CDC73).

4 JAKA JEST ETIOLOGIA NAJCZĘSTSZEJ POSTACI PIERWOTNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC CZYLI POJEDYNCZEGO GRUCZOLAKA? Mutacja VDR receptora witaminy D (zmniejszająca jego wrażliwość na kalcytriol) Komentarz Mutacja powoduje słabsze pobudzenie receptora witaminy w obrębie przytarczyc, co sprzyja proliferacji komórek gruczołu. Zaburzenia funkcji VDR rzadko spotykane są w gruczolakach, natomiast wiązane są z predyspozycją do przemiany złośliwej we wtórnej i trzeciorzędowej nadczynności przytarczyc. CaSR mutacja receptora wapniowego (zmniejszająca jego wrażliwość na jony wapnia) Mutacja powoduje słabsze hamowanie aktywności wewnątrzydzielniczej komórek przytarczyc, co sprzyja ich namnażaniu i powiększaniu się. Zaburzenia funkcji CASR rzadko spotykane są w gruczolakach, natomiast podobnie jak w przypadku VDR wiązane są z predyspozycją do przemiany złośliwej we wtórnej i trzeciorzędowej nadczynności przytarczyc.

5 JAKA JEST ETIOLOGIA NAJCZĘSTSZEJ POSTACI PIERWOTNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC CZYLI POJEDYNCZEGO GRUCZOLAKA? PRAD1 (szacowany udział w rozwoju gruczolaka przytarczyc: 20-40%) mutacja genu (pełniącego funkcję onkogenu) kodującego cyklinę D1. Prowadzi do jej nadmiernej syntezy. Chromosom 11q15 Mutacja genu cykliny D1 występuje w około 18% przypadków gruczolaków przytarczyc. Jej nadmiar pobudza przejście komórki z fazy stacjonarnej (G1) do fazy syntezy DNA (S) Cdk4 i Cdk6 hipotetyczna mutacja aktywująca genów kodujących te enzymy (kinazy) dotychczas nie została opisana. Brak doniesień klinicznych

6 MECHANIZM ZWIĄZANY Z AKTYWACJĄ SZLAKU CYKLINY D1

7 JAKA JEST ETIOLOGIA NAJCZĘSTSZEJ POSTACI PIERWOTNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC CZYLI POJEDYNCZEGO GRUCZOLAKA? LOH (szacowany udział w rozwoju gruczolaka przytarczyc: 25-40%) utrata heterozygotyczności polega na skróceniu jednego z chromosomów i utracie jednego z alleli. Chromosom 11q13 i inne. Mutacja genu meniny (szacowany udział w rozwoju gruczolaka przytarczyc: 20-35%) Chromosom 11q13 i inne. Uważa się, że LOH wiąże się z utratą genów hamujących rozrost guzów. W przypadku białek z grupy hamujących rozwój guza do prawidłowego ich funkcjonowania potrzebne są oba allele. W przypadku genu meniny wykazującej efekt hamowaniach rozwoju guza do prawidłowego funkcjonowania potrzebne są oba allele.

8 UPROSZCZONY SCHEMAT DZIAŁANIA MENINY

9 CZY ROZPOZNANIE GRUCZOLAKA PRZYTARCZYC UZASADNIA PRZEPROWADZENIE BADAŃ GENETYCZNYCH? ARGUMENTY PRZECIW * Gruczolaki przytarczyc rzadko ulegają transformacji złośliwej * Gruczolak przytarczyc jest rozrostem monoklonalnym i jego resekcja przeprowadzona zgodnie ze standardem spowoduje wyleczenie * Wysoki koszt badania * Mutacje mają charakter somatyczny, więc badanie genetyczne nic nie wniesie. * Istnieje możliwość oceny ekspresji parafibrominy w materiale histopatologicznym ARGUMENTY ZA * Bardzo rzadko gruczolaki ulegają transformacji złośliwej i najprawdopodobniej odpowiedzialne są czynniki epigenetyczne jak np. nieprawidłowa metylacja, dołączenie się inne mutacji somatycznej * Nie istnieje metoda, która przed paratyreoidektomią mogłaby potwierdzić jednoznacznie, że zmiana wydzielająca PTH jest gruczolakiem * Nadczynność przytarczyc w zespołach genetycznych może klinicznie być nie do odróżnienia * W badaniu genetycznym możliwe jest wykrycie wielu chorób prowadzących do nadczynności przytarczyc.

10 HIPERPLAZJA KOMÓREK PRZYTARCZYC Hiperplazja jest poliklonalnym namnażaniem się komórek przytarczyc w odpowiedzi na czynniki środowiskowe (wtórna i trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc) lub spowodowanym wadą genetyczną. Nie są znane nieinwazyjne metody różnicujące w sposób jednoznaczny rozrost poliklonalny i monoklonalny.

11 MEN 1. MUTACJA GENU KODUJĄCEGO BIAŁKO MENINĘ (11Q13.1). CZĘSTOŚĆ 1: ROZPIĘTOŚĆ CZASU WYSTĄPIENIA SKŁADOWYCH ZESPOŁU: 5 90 ROKU ŻYCIA Cecha Pierwotna nadczynność przytarczyc Łagodna hiperkalcemia i umiarkowane podwyższenie poziomu PTH Guzy neuroendokrynne trzustki i dwunastnicy występują u 75% chorych z MEN 1: Gastrinoma (>10%) Insulinoma (10%) Niewydzielające (<10%) Inne (glukagonoma, somatostatuinoma, vipoma) rzadkie (*) Guzy przysadki występują u około 40% chorych z MEN 1. od 5 roku życia do 9 dekady, 85% to makrogruczolaki). Często naciekają okoliczne struktury. Komentarz Może poprzedzać wystąpienie pozostałych składowych zespołu nawet na 30 lat. Jest najczęstszą endokrynopatią w MEN 1 i występuje u ponad 90 procent chorych. Cechą charakterystyczną jest dysproporcja między umiarkowaną hiperkalcemią, a dużym nasileniem zmian kostnych. Charakterystyczna hiperplazja. Gastrinoma w MEN 1: wieloogniskowość, mały rozmiar. Czynnik ryzyka zgonu. Nieskuteczne leczenie operacyjne (rola PPI). Insulinoma czynnik ryzyka przedwczesnego zgonu - wymaga leczenia radykalnego. Guzy niewydzielające oraz guzy rzadkie są czynnikami ryzyka przedwczesnego zgonu z uwagi na wysokie ryzyko ich zezłośliwienia. Częstość występowania to kolejno: prolaktinoma, guzy niewydzielające, somatotropinoma i kortykotropinoma. Obecne też postacie mieszane wydzielające różne hormony. Prolaktinoma w MEN 1 często (44%) oporne na leczenie agonistami DA

12 FIBROMA W MEN 1

13 MEN 4. MUTACJA GENU CDKN1B KODUJĄCEGO BIAŁKO P27 BĘDĄCYM INHIBITOREM KINAZY CDK2. (12Q13.1). CZĘSTOŚĆ: 3% PRZYPADKÓW OPISANYCH JAKO MEN 1. Cecha Pierwotna nadczynność przytarczyc Guzy neuroendokrynne trzustki i dwunastnicy Guzy przysadki Komentarz Występuje we wszystkich dotychczas opisanych przypadkach zespołów MEN 4 ale jej obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany. Mała ilość opisanych przypadków. Opisano występowanie guzów neuroendokrynnych podobne jak w MEN 1 Mała liczba opisów przypadków. Dotychczas zespołowi MEN 4 towarzyszyły: kortykotropinoma, somatotropinoma i guzy nieaktywne hormonalnie.

14 MECHANIZM TŁUMACZĄCY PODOBIEŃSTWO OBRAZU KLINICZNEGO MEN1 I MEN4

15 MEN2A. MUTACJA AKTYWUJĄCA ONKOGEN RET (ARRANGED DURING TRANSFECTION). 10Q11.21 GEN KODUJE DUŻE BIAŁKO: PRZEZBŁONOWY RECEPTOR KINAZY TYROZYNOWEJ Nadczynność przytarczyc Guz chromochłonny Rak rdzeniasty tarczycy Pojawia się ona u 25% chorych, najczęściej w czwartej dekadzie życia, ma charakter łagodny. Wykazuje nawrotowośc jak w MEN1, dlatego przy okazji tyreoidektomii wykonuje się subtotalną paratyreoidektomię i tymektomię klinicznego ujawnienia się w zespole MEN2A przypada na czwartą dekadę życia. W formie utajonej może występować dużo wcześniej i przyczynić się do zgonów śródoperacyjnych. Najczęstsza endokrynopatia. Agresywność zależna od lokalizacji mutacji

16 MUTACJA GENU CDC73 [HRPT2] (1Q31.2) GEN KODUJE BIAŁKO PARAFIBROMINĘ PEŁNIĄCE FUNKCJĘ CZYNNIKA HAMUJĄCEGO ROZWÓJ GUZA Postać Zespół HPT-JT (ang. Hyperparathyroidismjaw tumor) Komentarz Rozpoznanie: Pierwotna nadczynność przytarczyc i jednej lub więcej z poniższych chorób: Kostniejący włókniak szczęki lub żuchwy Zespół HPT-JT wśród najbliższych krewnych. lub występowanie kostniejących włókniaków żuchwy lub szczęki i zespół HPT-JT wśród najbliższych krewnych. CDC73 zależna rodzinna, izolowana nadczynność przytarczyc (FIHP - ang. CDC73 related familial isolated hyperparathyroidism) Rak przytarczyc w przebiegu mutacji CDC73. (CDC73-related parathyroid carcinoma). Rozpoznanie: nadczynność przytarczyc, obecność mutacji germinalnej (wrodzonej) genu CDC73, występowanie nadczynności przytarczyc bez zmian kostnych u członka najbliższej rodziny Rozpoznanie: rak przytarczyc i wrodzona, patogenna mutacja CDC73

17 GERMINALNA MUTACJA CDC73

18 MUTACJA CDC73 GERMINALNA (PO LEWEJ) I SOMATYCZNA (PO PRAWEJ)

19 KIEDY PODEJRZEWAĆ GENETYCZNE PODŁOŻE NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC CZYLI KIEDY PONOWNIE ROZWAŻYĆ BADANIE GENETYCZNE? Cecha kliniczna Nadczynność przytarczyc w młodym (<40roku życia) wieku Wartości PTH 3 x powyżej górnej granicy normy Kalcemia > 3mmol/l Zaawansowane zmiany kostne guzy brunatne, guzy żuchwy Nieadekwatnie zaawansowane zmian kostnych w stosunku do łagodnej nadczynności przytarczyc Cechy naciekania okolicznych tkanek w USG/MIBI Nawrotowość nadczynności przytarczyc Komentarz Cecha spotykana najczęściej w zespołach MEN 1 i 4 oraz raku przytarczyc Cecha spotykana we wtórnej i trzeciorzędowej nadczynności przytarczyc oraz raku przytarczyc Podejrzenie raka przytarczyc Cecha charakterystyczna dla germinalnych mutacji CDC73 Cecha spotykana w MEN 1 Groźny objaw spotykany w raku przytarczyc Cecha typowa dla MEN 1, 2A, 4 oraz spotkana w mutacjach CDC73

20 KIEDY PODEJRZEWAĆ GENETYCZNE PODŁOŻE NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC CZYLI KIEDY PONOWNIE ROZWAŻYĆ BADANIE GENETYCZNE? Cecha kliniczna Współwystępowanie innych endokrynopatii, w tym gruczolaków przysadki wydzielających kilka hormonów tropowych Torbiele nerek Gruczolaki nadnercza Przytarczyca wyczuwalna w badaniu palpacyjnym Niewystępowanie hiperkalciurii komentarz Cecha zespołu MEN 1 Cecha w mutacji CDC73 Cecha towarzysząca MEN1 Rzadki objaw raka przytarczyc Możliwość występowania łagodnej hiperkalcemii hipokalciurycznej (mutacji inaktywującej receptor wapniowy) Powiększenie więcej niż jednej przytarczycy w badaniach obrazowych Zwapnienia przytarczycy w USG Pośredni dowód na germinalny charakter choroby Może odpowiadać ogniskom martwicy (w raku przytarczyc)

21 CZY WYNIK BADANIA GENETYCZNEGO BĘDZIE MIAŁ WPŁYW NA POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNO- DIAGNOSTYCZNE? Rozpoznanie Rodzinna hiperkalcemia hipokalciuryczna FHH Decyzja terapeutyczno-diagnostyczna Diagnostyka biochemiczna zawodzi zwłaszcza w niewydolności nerek, w przypadkowym stosowaniu diuretyku tiazydowego, w kamicy nerkowej. Rozpoznanie choroby zmienia leczenie, które się indywidualizuje. MEN 1 MEN 2A MEN 4 CDC 73 Podstawa do nadzoru endokrynologicznego i radykalnego leczenia. Ważna rola poradnictwa genetycznego Jak wyżej Jak wyżej Podstawa do nadzoru i indywidualizacji leczenia, chirurgia minimalnie inwazyjna.

22 HIPOKALCEMIA U OSOBY BEZ WYWIADU LECZENIA CHIRURGICZNEGO ANI RADIOTERAPII W OBRĘBIE SZYI. To musi być choroba o podłożu genetycznym Przyczyny: Nieprawidłowy rozwój przytarczyc (mutacja GCM2, del 10p13-14, del 22q11, mutacja TBCE, mutacja FAM111A) Odpowiedź immunologiczną skierowana przeciw przytarczycom (AIRE) Uszkodzenie genu odpowiedzialnego za syntezę PTH Odporność na działanie PTH (mutacje i zaburzenia metylacji GNAS 1) Zaburzenia regulacji wydzielania PTH (mutacja CASR)

23 HIPOKALCEMIA U OSOBY BEZ WYWIADU LECZENIA CHIRURGICZNEGO ANI RADIOTERAPII W OBRĘBIE SZYI. Większość tych chorób zostaje wykryta w dzieciństwie, jednak różna penetracja genów oraz charakter mutacji powodują, że choroba może ujawnić się dopiero w wieku dorosłym. Przykładem są: Mutacja genu GCM2 Mikrodelecja 22q11 Mutacja aktywująca CASR Rzekoma niedoczynność przytarczyc IB APS 1, APS 3 i APS 4

24 PODZIAŁ AUTOIMMUNOLOGICZNYCH ZESPOŁÓW WIELOGRUCZOŁOWYCH (APS) PRZEBIEGAJĄCYCH Z NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYTARCZYC Typ zespołu APS Objaw APS 1 APS 3 APS 4 Niedoczynność przytarczyc TAK TAK TAK Niedoczynność kory nadnerczy TAK TAK NIE Autoimmunologiczna niedoczynność tarczycy NIE TAK NIE Inne choroby z autoagresji TAK TAK TAK

25 KLINICZNE KRYTERIA APS 1: 1) NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC, 2) KANDYDOZA, 3) CHOROBA ADDISONA ORAZ DWA Z NASTĘPUJĄCYCH OBJAWÓW TOWARZYSZĄCYCH: CUKRZYCA TYPU 1, PIERWOTNY HIPOGONADYZM, AUTOIMMUNOLOGICZNE ZAPALENIE WĄTROBY, ŁYSIENIE PLACKOWATE I BIELACTWO Mutacja Objaw c.796c>t Centr. i Płn. Europa, tzw. Fińska c del13 Norwesko-angielskoamerykańska c.254a>g Irańska c.415>t Sardyńska Niedoczynność 79% 82% 96% 93% przytarczyc Niedoczynność kory 72% 68% 22% 73% nadnerczy Kandydoza błon 100% 79% 17% 83% śluzowych Autoimmunologiczne 12% 3%? 20% zapalenie wątroby Łysienie 29% 41% 13% 37% plackowate Bielactwo Cukrzyca typu 1 13% 20%? 12% 12% 9% 4% 2.5%

26 PRZYCZYNY ZGONU W APS 1 * Powikłania grzybicy przewodu pokarmowego jak rak przełyku. * Niewydolność wątroby w przypadku jej autoimmunologicznego zapalenia. * Przełom nadnerczowy. * Ciężka hipokalcemia. * Powikłania infekcyjne (w przypadku hipotrofii śledziony w APS 1 zaleca się szczepienia przeciw pneumokokom).

27 MIKRODELECJA 22Q11 Występuje z częstością 1 na 2000 żywo urodzonych dzieci! Hipokalcemia może być niestała ale w razie wystąpienia, objawy mogą być nasilone. Stanowi czynnik etiologiczny schizofrenii i zespołów depresyjnych. Epizody hipokalcemii mogą pogarszać przebieg chorób psychiatrycznych.

28 RZEKOMA NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC

29 RZEKOMA NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC

30 RZEKOMA NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC TYPU 1B

31 CZY BADANIE GENETYCZNE U CHORYCH Z NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYTARCZYC ZMIENI POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE? Patologia APS 1 Zastosowanie kliniczne Badanie genetyczne jest konieczne do rozpoznania, indywidualizacji leczenia i rokowania (nowe leki) Delecja 22q11 Konieczna diagnostyka składowych (poronnych postaci) zespołu Di George, duże znaczenie w poradnictwie genetycznym (ciąże nie są zalecane) Mutacja aktywująca receptor wapniowy Pozostałe Indywidualizacja leczenia, zwłaszcza pod kątem późnych powikłań. Poradnictwo genetyczne zwłaszcza w postaciach objawowych.

32 PROPONOWANE BADANIA PIERWSZEGO RZUTU GENETYCZNE U OSÓB Z PODEJRZENIEM GENETYCZNEGO PODŁOŻA ZABURZEŃ FUNKCJI PRZYTARCZYC (HIPREKALCEMIA) MEN 1 (11q31.1) Zespół MEN 1 CDKN1B (12q13.1) Zespół MEN 4 RET (10q11.21) Zespół MEN 2A CDC73 (1q31.2) /HRPT 2 HPT-JT/FIHP/rak przytarczyc CASR (3q13.3-3q21.1) FHH typ 1 (mutacja inaktywująca) GNA11 (19p31.3) FHH typ 2 (mutacja inaktywująca) AP2S1 (19q13.32) FHH typ 3 (mutacja inaktywująca)

33 PROPONOWANE BADANIA GENETYCZNE PIERWSZEGO RZUTU U OSÓB Z PODEJRZENIEM GENETYCZNEGO PODŁOŻA ZABURZEŃ FUNKCJI PRZYTARCZYC (HIPOKALCEMIA) Proponowana diagnostyka genetyczna del 22q11 AIRE (21q22.3) APS 1 GNAS (20q ) CASR (3q13.3-3q21.1) Jednostka chorobowa DiGeorgi, postacie łagodne Rzekoma niedoczynność przytarczyc (zwłaszcza 1B) HYPOC 1 (mutacja aktywująca) GNA11 (19p31.3) HYPOC 2 (mutacja aktywująca)

34 PODSUMOWANIE Czy gruczolak przytarczyc może ulec przemianie nowotworowej? Tak, ale nie wydaje się aby decydował o tym tylko czas trwania choroby. W tym czasie muszą zaistnieć sprzyjające warunki. Czy dochodzące do 5% występowanie raka przytarczyc może być niedoszacowane? Prawdopodobnie tak. Czy można obserwować nadczynność przytarczyc? Tak, ale należy monitorować zwłaszcza te cechy kliniczne, które mogą przemawiać za procesem złośliwym. Czy niedoczynność przytarczyc jest rzadką chorobą? Nie! Czy wynik badania genetycznego w niedoczynności przytarczyc wpływa na dalsze postępowanie z Chorym? Tak! Zwłaszcza w delecji 22q11 i APS.

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia

Bardziej szczegółowo

Klinika Endokrynologii [1]

Klinika Endokrynologii [1] Klinika Endokrynologii [1] Dane kontaktowe: tel. 41 36 74 181 fax 41 3456882 Kierownik kliniki: dr. hab. n. med. Aldona Kowalska (specjalista chorób wewnętrznych, specjalista medycyny nuklearnej, endokrynolog

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 15

Tyreologia opis przypadku 15 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 15 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letnia kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa

DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa 1 PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE Wady rozwojowe Wole Guzki tarczycy Nowotwory tarczycy Zaburzenia

Bardziej szczegółowo

Osteoporoza w przebiegu pierwotnej nadczynności przytarczyc rola kalcimimetyków

Osteoporoza w przebiegu pierwotnej nadczynności przytarczyc rola kalcimimetyków Osteoporoza w przebiegu pierwotnej nadczynności przytarczyc rola kalcimimetyków Michał Stuss, Ewa Sewerynek Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Częste (90%)

Bardziej szczegółowo

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...

Bardziej szczegółowo

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,

Bardziej szczegółowo

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne dr n. med. Marcin Wiszniewski, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Regionalny Ośrodek Onkologiczny II Ogólnopolska Konferencja Medycyny Pracy

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV

Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV HCV zidentyfikowany w 1989 roku należy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA koduje białka strukturalne i niestrukturalne (co najmniej 10) ma 6 podstawowych

Bardziej szczegółowo

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy

Bardziej szczegółowo

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,

Bardziej szczegółowo

Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych

Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Emilia Mórawska Katerda i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Plan prezentacji 1.Wstęp 2.Epidemiologia 3.Podział i Patogeneza

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ A.JAKUBOWSKA, M.BRZEWSKI, M.GRAJEWSKA-FERENS, A.MARCIŃSKI, J.MĄDZIK ZAKŁAD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ I KLINIKA ENDOKRYNOLOGII

Bardziej szczegółowo

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych

Bardziej szczegółowo

Nadczynność przytarczyc

Nadczynność przytarczyc Nadczynność przytarczyc Przytarczyce są gruczołami wydzielania wewnętrznego, których rolą jest regulacja poziomu wapnia i fosforu w organizmie. Rodzinna nadczynność przytarczyc związana jest z nadmiernym

Bardziej szczegółowo

Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika. Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa

Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika. Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa Guzy endokrynne żołądka 1% nowotworów narządu, 9% wszystkich tego typu w układzie pokarmowym 1-2 przypadki

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 9

Tyreologia opis przypadku 9 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 9 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku European Society of Endocrinology Clinical

Bardziej szczegółowo

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria

Bardziej szczegółowo

ZMIANY OGNISKOWE TRACZYCY POSTĘPOWANIE

ZMIANY OGNISKOWE TRACZYCY POSTĘPOWANIE ZMIANY OGNISKOWE TRACZYCY POSTĘPOWANIE Guzkową chorobę tarczycy rozpoznaje się po wykryciu pojedynczej zmiany lub mnogich zmian ogniskowych lub guzków, niezależnie od ich stanu czynnościowego. Wolem określa

Bardziej szczegółowo

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Cena Oczekiwana 03.0000.301.

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Cena Oczekiwana 03.0000.301. Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU

Bardziej szczegółowo

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych 1 TROMBOFILIA 2 Trombofilia = nadkrzepliwość u Genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do występowania zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi 3 4 5

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 1

Tyreologia opis przypadku 1 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 1 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 59-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Katedra i Klinika Endokrynologii i Pediatrii SUM Dr hab. n. med. Iwona Maruniak- Chudek Klinika Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka SUM Konsultant wojewódzki ds. Neonatologii

Bardziej szczegółowo

Zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej

Zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej ROZDZIAŁ 40 Zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej R o z d z i a ł 40 Terry C. Lairmore i Jeffrey F. Moley Zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 Zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej

Bardziej szczegółowo

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych

Bardziej szczegółowo

Wykład inauguracyjny im. Profesora Kazimierza Rybińskiego

Wykład inauguracyjny im. Profesora Kazimierza Rybińskiego PROGRAM RAMOWY Zjazd Naukowy Sekcji Chirurgii Endokrynologicznej Towarzystwa Chirurgów Polskich i XIII Spotkanie Polskiego Klubu Chirurgii Endokrynologiczneej 16 18. 06. 2016 Warszawa Czwartek 16.06.2016

Bardziej szczegółowo

Europejski Tydzień Walki z Rakiem

Europejski Tydzień Walki z Rakiem 1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie

Bardziej szczegółowo

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO:

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Andrzej W. SZAWŁOWSKI CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Żołądka Jelit Trzustki GEP z Kliniki Nowotworów Górnego Odcinka Układu Pokarmowego -Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Rok akademicki 2017/2018 - Semestr V Środa 15:45 17:15 ul. Medyczna 9, sala A

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 2

Tyreologia opis przypadku 2 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Warszawa, r.

Warszawa, r. Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.

Bardziej szczegółowo

15-17.10. 2009 Hotel Mercure Kasprowy

15-17.10. 2009 Hotel Mercure Kasprowy XV 15-17.10. 2009 Hotel Mercure Kasprowy ORGANIZATORZY: Klinika Endokrynologii CMKP Oddział Warszawski PTE Narodowa Fundacja Endokrynologii im. W. Hartwiga P R O G R A M Czwartek, 15.10.2009 Co nowego

Bardziej szczegółowo

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną

Bardziej szczegółowo

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 16

Tyreologia opis przypadku 16 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 16 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 64-letnia kobieta leczona w powodu depresji. W

Bardziej szczegółowo

Leczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007

Leczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007 Leczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007 Klasyfikacja guzów tarczycy wg WHO Guzy nabłonkowe 1. Łagodne 2. Złośliwe Gruczolak pęcherzykowy Inne gruczolaki 2.1. Rak pęcherzykowy

Bardziej szczegółowo

Rodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.

Rodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia. Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie

Bardziej szczegółowo

Rak tarczycy. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Rak tarczycy. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Rak tarczycy Jadwiga Szymczak Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Uproszczona klasyfikacja nowotworów złośliwych tarczycy wg ATA A. Rak

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 3

Tyreologia opis przypadku 3 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 3 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 25-letnia kobieta zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej

Bardziej szczegółowo

SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. Endokrynologia Kod modułu LK.3.E.015. II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Lekarski

SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. Endokrynologia Kod modułu LK.3.E.015. II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Lekarski Nazwa modułu/przedmiotu : Wydział: Kierunek studiów: Specjalności: SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. Endokrynologia Kod modułu LK.3.E.015 II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Lekarski

Bardziej szczegółowo

Rzadkie zaburzenia funkcji przytarczyc i działania receptorowego parathormonu

Rzadkie zaburzenia funkcji przytarczyc i działania receptorowego parathormonu PRACE POGLĄDOWE Robert KRYSIAK Anna BARTECKA Bogusław OKOPIEŃ Rzadkie zaburzenia funkcji przytarczyc i działania receptorowego parathormonu Rare abnormalities of parathyroid gland function and parathyroid

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego

Bardziej szczegółowo

diagnostyka i leczenie chorób nadnerczy

diagnostyka i leczenie chorób nadnerczy Spis treści 1 Wprowadzenie chirurgia nadnerczy wczoraj, dziś i jutro Tadeusz Tołłoczko 1 11 Wstęp 1 12 Przełomowe osiągnięcia wiedzy o nadnerczach 1 13 Przez myśl, trud i wątpliwości do sukcesów i porażek

Bardziej szczegółowo

I. STRESZCZENIE Cele pracy:

I. STRESZCZENIE Cele pracy: I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc

Bardziej szczegółowo

Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza

Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja. Rok akademicki 2018/ Semestr V

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja. Rok akademicki 2018/ Semestr V Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja Rok akademicki 2018/2019 - Semestr V Środa 16:15 17:45 ul. Medyczna 9, sala A Data Temat: Prowadzący:

Bardziej szczegółowo

Oddział Terapii Izotopowej

Oddział Terapii Izotopowej Źródło: http://www.cskmswia.pl Wygenerowano: Czwartek, 3 września 2015, 12:26 Oddział Terapii Izotopowej Kierownik Oddziału: dr n. med. Tadeusz Budlewski specjalista chorób wewnętrznych, medycyny nuklearnej

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Poniedziałek 10.30-12.00 - ul. Medyczna 9, sala A 27.02.17 Zaburzenia czynnościowe

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu?

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Pruszewicz według kryterium etiologicznego podzielił zaburzenia słuchu u dzieci na trzy grupy: 1. głuchota dziedziczna i wady rozwojowe, 2. głuchota wrodzona, 3.

Bardziej szczegółowo

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU

Bardziej szczegółowo

Zmiany genetyczne indukują karcinogenezę i determinują fenotyp choroby Te same zmiany dotyczą PanIn i choroby zaawansowanej! U wszystkich: geny

Zmiany genetyczne indukują karcinogenezę i determinują fenotyp choroby Te same zmiany dotyczą PanIn i choroby zaawansowanej! U wszystkich: geny PDAC jest czwartą przyczyną zgonu z powodu nabłonkowych nowotworów złośliwych w świecie zachodnim Czas 5-cio letniego przeżycia jest bardzo niski -6% Siegel 2013, ale istnieją różnice w Europie Estonia

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu

Bardziej szczegółowo

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 6

Tyreologia opis przypadku 6 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Drogie Koleżanki i Koledzy!

Drogie Koleżanki i Koledzy! 11-13.03 2010 Szanowni Państwo! Drogie Koleżanki i Koledzy! Warszawa, 6 listopada 2009 Zapraszamy Was wszystkich bardzo serdecznie w dniach 11-13 marca 2010 roku do nowego hotelu Prezydent w pięknej, słonecznej

Bardziej szczegółowo

4. Organizacja zajęć z Endokrynologii:

4. Organizacja zajęć z Endokrynologii: Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Ul. Przybyszewskiego 49 60-355 Poznań tel.: 61 869 13 30 fax: 61

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY LUDZKIEGO GRUCZOŁ PIESIWOEGO. dr hab. inż. Beata Brożek-Płuska

NOWOTWORY LUDZKIEGO GRUCZOŁ PIESIWOEGO. dr hab. inż. Beata Brożek-Płuska NOWOTWORY LUDZKIEGO GRUCZOŁ PIESIWOEGO dr hab. inż. Beata Brożek-Płuska wprowadzenie Nowotwór jest chorobą o podłożu genetycznym, czyli procesem spowodowanym nakładającym się zaburzeniami struktury DNA.

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?

Bardziej szczegółowo

XIII. 29.11-1.12. 2007 Hotel Kasprowy

XIII. 29.11-1.12. 2007 Hotel Kasprowy XIII 29.11-1.12. 2007 Hotel Kasprowy ORGANIZATORZY: Klinika Endokrynologii CMKP Oddział Warszawski PTE Narodowa Fundacja Endokrynologii im. W. Hartwiga XIII JESIENNA SZKOŁA ENDOKRYNOLOGII 29 listopada

Bardziej szczegółowo

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2014/2015

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2014/2015 WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S Rok akademicki: 2014/2015 Kierunek: Specjalność: Rok studiów, semestr: Tryb studiów: Nazwa przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

Opis programu Leczenie radioizotopowe

Opis programu Leczenie radioizotopowe Opis programu Leczenie radioizotopowe I. Leczenie radioizotopowe z zastosowaniem 131-I Leczenie dotyczy schorzeń tarczycy (choroby Graves-Basedowa, wola guzowatego, guzów autonomicznych). Polega ono na

Bardziej szczegółowo

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA I LECZENIE RADIOIZOTOPOWE CHORYCH NA GEP-NET

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA I LECZENIE RADIOIZOTOPOWE CHORYCH NA GEP-NET DIAGNOSTYKA OBRAZOWA I LECZENIE RADIOIZOTOPOWE CHORYCH NA GEP-NET Jarosławaw B. Ćwikła, Zakład ad Diagnostyki Radiologicznej i Obrazowej CMKP i CSK MSWiA W-wa; Guzy neuroendokrynne (NET) Guzy NET wywodzą

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 11

Tyreologia opis przypadku 11 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 11 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku Pacjent lat 64 stan po radykalnym leczeniu operacyjnym

Bardziej szczegółowo

powtarzane co rok w sezonie jesiennym. W przypadku przewlekłej niewydolności

powtarzane co rok w sezonie jesiennym. W przypadku przewlekłej niewydolności Postępowanie w dystrofiach mięśniowych u młodych dorosłych Anna Kostera-Pruszczyk Klinika Neurologii AM w Warszawie Wiele chorób prowadzących do niepełnosprawności rozpoczyna się w pierwszych latach Ŝycia.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware. Część II Choroby układu oddechowego 137 Eleanor C. Hawkins

Spis treści. Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware. Część II Choroby układu oddechowego 137 Eleanor C. Hawkins Spis treści Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware 1 Badanie układu krążenia 2 2 Badania dodatkowe stosowane w chorobach układu krążenia 8 3 Leczenie zastoinowej niewydolności serca 29 4 Zaburzenia

Bardziej szczegółowo

Pilotazowy Program Profilaktyki Zakazen HCV. Zakazenia i zachorowania etiologii HCV - klinika, diagnostyka, leczenie

Pilotazowy Program Profilaktyki Zakazen HCV. Zakazenia i zachorowania etiologii HCV - klinika, diagnostyka, leczenie Pilotazowy Program Profilaktyki Zakazen HCV Zakazenia i zachorowania etiologii HCV - klinika, diagnostyka, leczenie HCV zidentyfikowany w 1989 roku nalezy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 14

Tyreologia opis przypadku 14 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 14 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 32 letnia pacjentka zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Poniedziałek 10.30-12.00, co drugi tydzień - ul. Medyczna 9, sala A 29.02.16

Bardziej szczegółowo

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2015/2016

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2015/2016 WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S Rok akademicki: 2015/2016 Kierunek: Specjalność: Rok studiów, Lekarski Endokrynologia Wszystkie

Bardziej szczegółowo

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii?

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Wykorzystanie nowych technik molekularnych w badaniach nad genetycznymi i epigenetycznymi mechanizmami transformacji nowotworowej

Bardziej szczegółowo

Rak nerki. Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM

Rak nerki. Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM Rak nerki Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM Budowa nerki (http://www.cancerresearchuk.org/; zmodyfikowano) 2 Charakterystyka epidemiologiczna raka nerki 3 pod względem występowania nowotwór urologiczny

Bardziej szczegółowo

Standardy postępowania w chorobach otępiennych. Maria Barcikowska

Standardy postępowania w chorobach otępiennych. Maria Barcikowska Standardy postępowania w chorobach otępiennych Maria Barcikowska Rozwój wiedzy od 1984 1. Przestało obowiązywać rozpoznanie AD przez wykluczenie - fenotyp został ostatecznie zdefiniowany 2. Rozwój metod

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19

Spis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19 Przedmowa Barbara Czerska.................................. 11 Autorzy.................................................... 17 Wykaz skrótów.............................................. 19 Rozdział I.

Bardziej szczegółowo

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Sekwencyjność występowania zaburzeń molekularnych w niedrobnokomórkowym raku płuca

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9 Załącznik nr 9 Nazwa programu: do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo

Syllabus przedmiotu Endokrynologia

Syllabus przedmiotu Endokrynologia Syllabus przedmiotu Endokrynologia 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia I Wydział Lekarski Kierunek lekarski, studia całościowe, studia stacjonarne profil praktyczny Rok akademicki: 2016/2017

Bardziej szczegółowo

Wirus zapalenia wątroby typu B

Wirus zapalenia wątroby typu B Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby

Bardziej szczegółowo

Spis tre 1. Podstawy immunologii 11 2. Mechanizmy immunopatologiczne 61

Spis tre 1. Podstawy immunologii 11 2. Mechanizmy immunopatologiczne 61 Spis treści Przedmowa do wydania polskiego 6 Przedmowa do wydania pierwszego oryginalnego 6 Przedmowa do wydania drugiego oryginalnego 7 Przedmowa do wydania drugiego oryginalnego zmienionego i uaktualnionego

Bardziej szczegółowo

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana

Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU

Bardziej szczegółowo

Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu

Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Wytyczne: POLANICA 1998 POZNAŃ 1999 KRAKÓW 2000 Wrocław 2006 Rozporządzenie ministra edukacji

Bardziej szczegółowo

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy

Bardziej szczegółowo

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń 1. Scyntygrafia i radioizotopowe badanie czynnościowe tarczycy 1) gamma kamera planarna lub scyntygraf;

Bardziej szczegółowo

SEMINARIUM 2 15. 10. 2015

SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,

Bardziej szczegółowo

WOLE OBOJĘTNE. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu

WOLE OBOJĘTNE. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu WOLE OBOJĘTNE Jadwiga Szymczak Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu Wolem nazywamy każde powiększenie tarczycy Wole obojętne (nietoksyczne) to wole z eutyreozą, nie wykazujące

Bardziej szczegółowo

MAM HAKA NA CHŁONIAKA

MAM HAKA NA CHŁONIAKA MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki

Bardziej szczegółowo

Problemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne

Problemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne Problemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne dr n.med. Piotr Wojciechowski Szpiczak Mnogi Szpiczak Mnogi (MM) jest najczęstszą przyczyną pierwotnych nowotworów kości u dorosłych.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki raka piersi

Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki raka piersi Program profilaktyki raka piersi 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA PIERSI, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Rak piersi jest najczęściej występującym

Bardziej szczegółowo

Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM

Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Definicja NS to zespół kliniczny, w którym wskutek dysfunkcji serca jego pojemność minutowa jest zmniejszona w stosunku do zapotrzebowania

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA.... (imię i nazwisko)

UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA.... (imię i nazwisko) UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA... (imię i nazwisko) III rok (semestr 5/6) wykłady seminaria ćwiczenia I Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej II Klinika Chirurgii Ogólnej

Bardziej szczegółowo

Jubileuszowej, XX Jesiennej Szkoły Endokrynologii

Jubileuszowej, XX Jesiennej Szkoły Endokrynologii * Wstępny Program Jubileuszowej, XX Jesiennej Szkoły Endokrynologii 27-29 listopada 2014 r. 27 listopada 2014 r. (czwartek) 16.00-16.15 Uroczyste otwarcie Jubileuszowej, XX Jesiennej Szkoły Endokrynologii

Bardziej szczegółowo

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie DIAGNOSTYKA CHORÓB NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ U DZIEWCZĄT Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie 1 2 2 Cele wykładu Zaprezentowanie

Bardziej szczegółowo

Nawracająca kamica dróg moczowych. Recurrent urolithiasis as a symptom of a parathyroid adenoma in a 16-year-old patient. u 16-letniej pacjentki

Nawracająca kamica dróg moczowych. Recurrent urolithiasis as a symptom of a parathyroid adenoma in a 16-year-old patient. u 16-letniej pacjentki Praca kazuistyczna Endokrynol. Ped. 2015.14.3.52.57-62. Case Report Pediatr. Endocrinol. 2015.14.3.52.57-62. Nawracająca kamica dróg moczowych jako objaw gruczolaka przytarczyc u 16-letniej pacjentki Recurrent

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE Wprowadzenie

STRESZCZENIE Wprowadzenie STRESZCZENIE Wprowadzenie Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych o różnorodnej etiologii, charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i/lub działania insuliny.

Bardziej szczegółowo

Rak prostaty męska sprawa. Dr med. Piotr Machoy

Rak prostaty męska sprawa. Dr med. Piotr Machoy Rak prostaty męska sprawa Dr med. Piotr Machoy Wstęp Rocznie w Europie ok. 10% zgonów u mężczyzn z powodu chorób nowotworowych spowodowanych jest przez raka prostaty Rak prostaty (RS) jest jednym z trzech

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8 Załącznik nr 8 Nazwa programu: do Zarządzenia 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo