Analizy ekonomiczne w procesie oceny technologii medycznych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Analizy ekonomiczne w procesie oceny technologii medycznych"

Transkrypt

1 A RTYKUŁY Dr Katarzyna Kolasa Medical Science, AstraZeneca R&D Analizy ekonomiczne w procesie oceny technologii medycznych Abstrakt Rosnące potrzeby zdrowotne wywierają coraz większą presję na ograniczone budżety systemów ochrony zdrowia na całym świecie. Nieustannie poszukuje się coraz nowych metod racjonalizacji dostępu do świadczeń zdrowotnych. Powołanie Agencji Oceny Technologii Medycznych przyczyniło się do rozpowszechnienia farmakoekonomiki na polskim rynku. Analiza kosztów-efektywności (CEA) oraz wpływu na budżet (BIA) jest uznawana za skuteczne narzędzie farmakoekonomiczne w budowaniu optymalnej alokacji ograniczonych zasobów w sektorze ochrony zdrowia. Coraz częściej podkreśla się potrzebę oceny ekonomicznych konsekwencji wprowadzenia nowych metod leczenia, stąd zagraniczne doświadczenia w tym zakresie wydają się szczególnie cenne. Analiza kosztów-efektywności polega na jednoczesnym porównaniu kosztów i wyników zdrowotnych dwóch alternatywnych terapii. Jej celem jest maksymalizacja korzyści zdrowotnych w ramach dostępnych zasobów finansowych. Analiza wpływu na budżet koncentruje się na badaniu konsekwencji finansowych wprowadzenia nowej metody leczenia i pozwala płatnikowi podejmować decyzje w ramach dostępnych środków finansowych. Podczas gdy analizę kosztów-efektywności prowadzi się głównie z perspektywy społecznej, w drugiej z analiz przyjmuje się perspektywę płatnika. Przyjęcie takiego założenia rodzi wiele konsekwencji i może prowadzić do przeciwstawnych decyzji. Wprowadzenie Na całym świecie rosnące potrzeby zdrowotne i ograniczone środki finansowe na funkcjonowanie systemów ochrony zdrowia przyczyniają się do poszukiwania coraz to nowych metod racjonalizacji wydatków na świadczenia zdrowotne. Opierając się na rozwiązaniach innych rozwiniętych krajów, powołano w Polsce Agencję Oceny Technologii Medycznych (AOTM). Istnienie takiej instytucji ma stanowić gwarancję, iż przyszłe decyzje refundacyjne będą zapewniały pacjentom nie tylko bezpieczne leczenie, ale także leczenie najbardziej skutecznymi metodami, jakie są dostępne w ramach budżetu NFZ. Ocena technologii medycznych polega na określeniu, czy dana terapia lekowa zapewnia oczekiwane wyniki terapeutyczne, a także czy uzyskane rezultaty rekompensują poniesione koszty (Bridges 2006). Głównym narzędziem wykorzystywanym do analizy tych zagadnień jest farmakoekonomika. Jest to nauka zajmująca się pomiarem i porównywaniem kosztów i wyników zdrowotnych alternatywnych programów leczniczych opartych na farmaceutykach (Lyles 2001). Zgodnie z wytycznymi AOTM producenci aplikujący o refundację nowych leków są 65

2 MBA 3/2009 zobowiązani dostarczyć między innymi analizę kosztów-efektywności (cost effectiveness analysis; CEA) oraz wpływu na budżet (budget impact analysis; BIA) (AOTM 2007). Są to podstawowe analizy farmakoekonomiczne, które z powodzeniem wspomagają proces podejmowania decyzji refundacyjnych od wielu lat w większości rozwiniętych krajów świata. Warto skorzystać z bogatych zagranicznych doświadczeń, aby umiejętnie wykorzystać je w procesach decyzyjnych dotyczących alokacji środków finansowych w polskim systemie ochrony zdrowia. Analiza kosztów-efektywności (CEA) Analiza kosztów-efektywności jest analizą porównawczą, polegającą na ocenie kosztów i wyników zdrowotnych zaistniałych w określonym przedziale czasowym dla dwóch alternatywnych terapii leczniczych (Walker et al. 2007). W analizie kosztów-efektywności koszty porównywanych interwencji są mierzone w wielkości pieniężnych, a wyniki zdrowotne naturalnych. Przesłanką do podejmowania analizy kosztów-efektywności jest maksymalizacja wyników zdrowotnych w ramach dostępnych zasobów finansowych. W celu przeprowadzenia CEA wykorzystuje się dane pochodzące z badań klinicznych na temat skuteczności klinicznej danej interwencji. Ponadto niezbędne są również dane na temat zużycia zasobów osobowych oraz rzeczowych związanych z leczeniem danego schorzenia. Aby określić, która z porównywanych terapii jest bardziej efektywna, należy zidentyfikować te pozycje kosztów, które zmieniają się zależnie od wybrania określonej interwencji (cost drivers). Istotne jest bowiem, aby móc ocenić potencjalne oszczędności wynikające z zastosowania bardziej efektywnej interwencji. Ważne jest przy tym, aby dane kosztowe przedstawiać szczegółowo, wykazując zmianę wielkości zużycia i ceny jednostkowe. Służy to transparentności przedstawianych analiz. Ponadto jest to szczególnie istotne, gdy z powodu braku informacji krajowych konieczne jest zastosowanie danych dotyczących konsumpcji zasobów sektora ochrony zdrowia pochodzących z innego kraju. Wówczas zmianie podlegają jedynie ceny jednostkowe. Dane na temat zużycia zasobów rzeczowych i osobowych mogą być gromadzone w trakcie badania klinicznego. Odbywa się to za pomocą specjalnych kwestionariuszy, na podstawie których rejestruje się korzystanie przez pacjenta z określonych świadczeń zdrowotnych. Ceny jednostkowe powinny odzwierciedlać koszt alternatywny zaangażowania danych zasobów, dlatego powinny to być ceny rynkowe. W szczególnych przypadkach mogą wystąpić odstępstwa od tej reguły, gdy agencja oceny technologii medycznych nakazuje przyjęcie innych rozwiązań. Ważnym aspektem CEA jest określenie wyników zdrowotnych. Często w badaniach klinicznych wykorzystuje się punkty pośrednie. Wykorzystanie takich surogatów wyników zdrowotnych, jak na przykład redukcja LDL nie jest optymalne przynajmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, nie pozwala porównać kosztów-efektywności takiej interwencji z terapią medyczną oferowaną innej grupie pacjentów. Ponadto stosowanie surogatów nie pozwala stwierdzić, jakie są faktyczne wyniki zdrowotne danej interwencji, tzn. na ile owa redukcja LDL przekłada się na redukcję ryzyka zawału serca (Johannesson 1996). 66

3 A RTYKUŁY Rysunek 1. Wyznaczanie QALYs korzyści, tj. utracone wyniki zdrowotne dla innej grupy pacjentów (Sculpher 2006). QALYs pokazuje zarówno efekt terapeutyczny wynikający ze zmian jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia, tj. zmian w nasileniu objawów choroby bądź dolegliwości i ograniczeń wynikających ze stanu zdrowia (health related quality of life, HRQoL), jak i zmian śmiertelności (life expectancy) (Sculpher 2006). Źródlo: Drummond 2005, p Najbardziej powszechnie stosowaną miarą wyznaczania korzyści zdrowotnych są lata życia skorygowane o jakość (QALYs). Pojęcie QALYs zostało wprowadzone po raz pierwszy w 1968 roku przez Herberta Klarmana w przypadku omawiania populacji dializowanych pacjentów (Drummond 1997). QALYs to miara generyczna, dzięki której możliwe jest porównywanie wyników zdrowotnych różnych interwencji oferowanych różnym grupom pacjentów. Spełnia warunek porównywalności. Celem jest ułatwienie podejmowania decyzji przez płatnika świadczeń zdrowotnych, który z tytułu ograniczonych środków musi dokonywać wyborów pomiędzy wzajemnie wykluczające się terapie zdrowotne. Wyliczenie wyników zdrowotnych w postaci QALYs oznacza, że można określić koszty alternatywne danej interwencji jako utracone Koncepcje QALYs przedstawia rysunek 1. Jakość życia pacjenta niepoddanego danemu leczeniu wyglądałaby jak przebiegająca na rysunku krzywa. Dzięki interwencji jakość życia pacjenta jest wyższa i odpowiada wyżej przebiegającej krzywej. Obszar leżący między dwiema krzywymi to uzyskane dodatkowo lata życia skorygowane o jakość. Podczas gdy obszar A obrazuje dodatkową jakość uzyskaną dzięki leczeniu, obszar B pokazuje dodatkowe lata życia uzyskane dzięki danej interwencji (Drummond 1997). W celu obliczenia QALYs potrzebne jest wyznaczenie preferencji (poziomów użyteczności) dla poszczególnych stanów chorobowych jak i oczekiwanej długości życia pacjenta w poszczególnych stanach chorobowych. Użyteczność aktualnego stanu zdrowia wyznacza się w przedziale ciągłym od O (śmierć) do 1 (pełne zdrowia). Wśród 67

4 MBA 3/2009 najbardziej popularnych sposobów wyznaczenia użyteczności jest metoda loterii (standard gamble) lub handlowania czasem (time trade-off). Oprócz owych bardzo pracochłonnych metod stosuje się odpowiednie skale ze zdefiniowanymi stanami chorobowymi, takie jak EQ5D, SFS 36 (Drummond et al. 2005). EQ-5D jest jednym z najbardziej popularnych metod kwestionariuszowych. Składa się z pięciu pytań dotyczących pięciu różnych aspektów jakości życia [6,9]. Jest to mobilność, samoopieka, niepokój/depresja, ból/dyskomfort, codzienna aktywność. Na każde pytanie pacjent może udzielić jednej z trzech możliwych odpowiedzi: bez utrudnień, z umiarkowanym utrudnieniem, ze znaczną trudnością. W efekcie otrzymujemy 243 stany zdrowia (3 5 =243), do których dołącza się dwa dodatkowe: brak świadomości oraz śmierć. Na podstawie wcześniej przygotowanego modelu przyporządkowuje się każdemu stanowi zdrowia użyteczność. Jest to ocena wykonana przez reprezentatywną próbę respondentów danego stanu zdrowia. W praktyce na podstawie odpowiedzi respondenta na pięć pytań kwestionariusza buduje się indeks pacjenta, opisujący jego ogólny stan zdrowia. Indeks jest wyrażony jako liczba składająca się z pięciu cyfr. Jego wartość zależy od preferencji przypisanej danemu stanowi zdrowia przez reprezentatywną próbę respondentów. CEA może prowadzić do różnych wniosków. W przypadku gdy jedna z alternatywnych terapii jest dominująca, tzn. jest mniej kosztowna i bardziej efektywna, decyzja płatnika świadczeń zdrowotnych nie pozostawia wątpliwości. Najczęściej jednak bardziej efektywna terapia jest jednocześnie bardziej kosztowna. Powstaje wówczas pytanie, czy dodatkowy koszt jest opłacalny w świetle perspektywy osiągnięcia oczekiwanych wyników zdrowotnych. Odpowiednim instrumentem wykorzystywanym w podjęciu właściwej decyzji jest inkrementalny współczynnik kosztów efektywności (incremental cost-effectiveness ratio, ICER). Wyznaczenie współczynnika odbywa się na podstawie poniższego wzoru: gdzie ICER = C E A A C E C A - koszty związane z realizacją nowej terapii; C B - koszty związane z realizacją dotychczasowej terapii; E A - efekty związane z realizacją nowej terapii; E B - efekty związane z realizacją dotychczasowej terapii. Czy dana terapia będzie uznana za efektywną zależy od progu opłacalności wyznaczonego w danym kraju. Innymi słowy, określona terapia może zostać uznana za efektywną kosztowo tylko wówczas, gdy wyliczony dla niej współczynnik opłacalności jest mniejszy niż przewidziany próg opłacalności. Z danych udostępnionych przez AOTM wynika, iż stosowany przez nią próg opłacalności wynosi trzykrotność PKB na osobę w Polsce. Oznacza to, iż w przypadku gdy ICER dla danej terapii będzie wyższy od tej wartości, AOTM uzna, iż bardziej opłacalne będzie korzystanie ze standardowego leczenia, z jakim nowa terapia była porównywana. B B 68

5 A RTYKUŁY Istnienie progu opłacalności powinno odzwierciedlać wartość (shadow price), jaką społeczeństwo przypisuje uzyskanemu wynikowi zdrowotnemu. Limit powinien również odpowiadać kosztowi alternatywnemu, tj. kosztowi niezrealizowanego programu zdrowotnego, jaki można byłoby sfinansować w miejsce danego programu, w ramach posiadanego budżetu. Należy podkreślić, iż próg opłacalności nie może być ustalany w oderwaniu od budżetu, jakim dysponuje płatnik. W praktyce niepewność wyników CEA powoduje, że ocenia się prawdopodobieństwo spełnienia warunku opłacalności kosztowej przy różnych poziomach limitu (cost effectivieness acceptability curie, CEAC). Analizy farmakoekonomiczne, szczególnie takie jak CEA, w większości przypadków wykonuje się na podstawie modelowania. Budowanie modeli ekonomicznych jest konieczne w celu zintegrowania danych pochodzących z wielu źródeł. Chociaż, jak wskazano wcześniej, CEA prowadzi się głównie na podstawie wyników badań klinicznych, często dane tam zgromadzone nie są wystarczające. Nierzadko konieczne jest przeprowadzenie metaanalizy pozwalającej zintegrować wyniki wielu badań klinicznych, tak aby ująć wszystkie możliwe alternatywne interwencje. Modelowanie jest konieczne, gdy badanie wykorzystuje jedynie punkty pośrednie zamiast QALYs. Często badania kliniczne prowadzone są zbyt krótko, aby wykazać wpływ danej interwencji na jakość i długość życia pacjenta. Wówczas modelowanie pozwala na określenie powiązania między efektami terapeutycznymi wykazanymi w badaniu klinicznym (intermiediate outcome) a wynikami zdrowotnymi uznanymi za istotne z punktu widzenia leczenia danego schorzenia ( final outcome). Badania kliniczne nie zawsze gromadzą informacje na temat zużycia zasobów. Wynika to z ograniczeń finansowych bądź wspomnianych limitów czasowych (zbyt krótki okres badania). W przypadku niektórych interwencji występują obawy, iż analiza zużycia zasobów w trakcie badania klinicznego nie będzie odzwierciedlać codziennej praktyki medycznej. Konieczność szczegółowej oceny stanu zdrowia pacjenta w trakcie badania może prowadzić do częstych badań i wizyt lekarskich (protocol driven costs). W takich sytuacjach konieczne jest zintegrowanie w modelu danych kosztowych pochodzących z innych źródeł. Można w tym zakresie zwrócić się do metod pierwotnych, tj. gromadzenia danych na temat zużycia zasobów na podstawie badań kwestionariuszowych lub baz danych (cost of illness study) albo wtórnych, tj. wykorzystania danych udostępnionych przez płatnika, bądź publikacji naukowych. Modelowanie jest wreszcie potrzebne, gdyż pozwala ocenić, jak wyniki CEA zmieniają się pod wpływem zmian parametrów wyjściowych, których wartości nie mogą być ustalone ze stuprocentową pewnością. Dotyczy to szczególnie pozycji kosztów oraz oczekiwanych wyników zdrowotnych (ang. probabilistic sensivity analysis). Analiza wpływu na budżet (BIA) Podczas gdy CEA porównuje dwie alternatywne interwencje i koncentruje się na odpowiedzi na pytanie, czy dany program terapeutyczny jest opłacalny, BIA informuje o efektach wprowadzenia nowej terapii na wydatki systemu ochrony zdrowia. Bierze przy tym pod uwagę zarówno wpływ nowej terapii na dotychczasową konsumpcję leków, jak i dotychczasowe wydatki na świadczenia zdro- 69

6 MBA 3/2009 wotne. BIA jest szczególnie ważne, gdyż pokazuje, jak wprowadzenie nowej metody leczenia wpływa na dotychczasowe zużycie zasobów finansowych. Z punktu widzenia płatnika ważne jest, czy proponowana metoda leczenia będzie prowadzić do ograniczenia wizyt lekarskich lub hospitalizacji oraz czy wydatki na farmaceutyki zostaną zwiększone. Należy również uwzględnić wpływ danej terapii na wykorzystanie innych medykamentów komplementarnych, gdy ich konsumpcja zostanie zmieniona w efekcie wprowadzenia danej terapii. Kluczowymi danymi wyjściowymi mającymi wpływ na wynik BIA jest określenie dotychczasowych kosztów leczenia danego schorzenia (w tym kosztów non-compliance oraz skutków ubocznych) oraz strategii przejmowania rynku przez nowy lek (substytucyjna czy komplementarna wobec istniejącej terapii) (Mauskopf et al. 2007). W przypadku gdy nowy farmaceutyk ma zostać zaoferowany pacjentom korzystającym z dotychczasowej terapii, ważne jest określenie, w jakiej sytuacji i jakim pacjentom nowe leczenie ma zostać zaproponowane. Następstwem określenia strategii wejścia jest ustalenie wielkości rynku dla danego preparatu, tzn. wielkości leczonej populacji. Bardzo istotne jest przedstawienie w analizie konsekwencji wprowadzenia danej interwencji w poszczególnych grupach pacjentów, wyróżnionych ze względu na ich charakterystykę, tzn. wiek, płeć czy też inne cechy istotne z punktu widzenia procesu leczenia danego stanu chorobowego. Należy wyróżnić dwa główne podejścia do BIA: statyczne dla badania konsekwencji adaptacji interwencji w krótkim okresie, dynamiczne dla analizy programów terapeutycznych stosowanych w dłuższym okresie czasu (Mauskopf 2005). Podczas gdy statyczne podejście stosowane jest do analizy nagłych stanów chorobowych lub krótkotrwałych interwencji w schorzeniach przewlekłych, podejście dynamiczne wykorzystywane jest do analizy zachorowań przewlekłych. Podstawowe różnice między CEA i BIA Podstawowe różnice między analizami przedstawia tabela 1. Jak wskazują doświadczenia innych krajów, BIA wykonuje się z perspektywy płatnika, dysponującego określonym budżetem, z kolei CEA z perspektywy społeczeństwa. Przyjęcie takiego założenia oznacza, iż zarówno ramy czasowe analizy, jak i zakres analizowanych kosztów w BIA powinny być określone właśnie przez budżet NFZ. Z kolei w CEA, poza wydatkami NFZ, powinny być brane pod uwagę również koszty niemedyczne, takie jak straty wynikające z ograniczonej produktywności pacjenta na rynku pracy czy też koszty opieki nad pacjentem (zaangażowania profesjonalnych opiekunów medycznych lub rodziny). Podkreślenia wymaga fakt, iż CEA i BIA realizują odmienne cele. Podczas gdy CEA informuje, czy dany program zdrowotny jest opłacalny, BIA pozwala określić, czy jest on możliwy do zrealizowania w ramach danego budżetu. W konsekwencji CEA koncentruje się jedynie na tych pozycjach kosztowych oraz wynikach zdrowotnych, jakie będą bezpośrednio zmienione w efekcie wprowadzenia danego programu zdrowotnego. Z kolei BIA odgrywa bardziej rolę narzędzia planowania finansowego, analizuje zarówno bezpośredni, jak i pośredni wpływ wprowadzenia danej terapii na budżet NFZ. Nierzadko bowiem, oprócz oszczędności, dana terapia przyczynia się do zwiększenia wydatków na inne stany 70

7 A RTYKUŁY Tabela 1. Podstawowe różnice między BIA a CEA BIA CEA Odbiorca płatnik społeczeństwo Zakres uwzględnianych kosztów budżet płatnika świadczeń zdrowotnych szeroki zakres wydatków związanych z stanem chorobowym Kryteria oceny nowej terapii opłacalność efektywność Perspektywa czasowa analizy krótka długa Podejście rozpowszechnienie choroby zachorowalność i rozpowszechnienie choroby Źródlo: opracowanie własne. chorobowe. Przykładem może być leczenie HIV, gdzie programy zdrowotne prowadzące do wydłużenia życia pacjenta oznaczają jednocześnie zwiększenie obciążenie systemu ochrony zdrowia z tytułu dodatkowego okresu leczenia. Kolejną istotną różnicą między CEA i BIA jest perspektywa czasowa. CEA powinna obejmować tak długi okres, jak długo rozciągają się wyniki zdrowotne zastosowanej terapii. Przykładowo, jeśli dana terapia ma na celu zahamowanie rozwoju choroby i tym samym wpływa na ograniczenie śmiertelności, CEA powinna obejmować swym zasięgiem pozostałe lata życia. BIA z kolei powinna stosować okres odpowiadający budżetowaniu płatnika. Najczęściej stosuje się taki horyzont czasowy, jaki jest niezbędny do osiągnięcia zaplanowanego udziału w rynku przez wprowadzaną nową metodę leczenia. BIA, w przeciwieństwie do CEA, oprócz wykorzystania informacji o aktualnym rozpowszechnieniu choroby, bierze pod uwagę zmiany wielkości leczonej populacji, symulując jednocześnie zmiany wielkości rynku wynikające ze stopniowej substytucji dotychczasowych terapii medycznych nową interwencję. Zamiast przyjęcia założenia, iż wszyscy pacjenci będą automatycznie objęci nowym programem zdrowotnym, BIA dopuszcza analizowanie konsekwencji różnych wariantów podziału rynku. Wreszcie, wśród podstawowych różnic pomiędzy BIA i CEA należy wskazać dyskontowanie. W przeciwieństwie do BIA, CEA dyskontuje przyszłe strumienie pieniężne. W sytuacji braku wytycznych regionalnych agencji oceny technologii medycznych, stosuje się zwykle stopę dyskontową na poziomie 5%. Podsumowanie Pomimo że CEA i BIA są powszechnie stosowane jako narzędzia w procesie oceny nowych terapii medycznych w wielu rozwiniętych krajach na świecie, mają swoje ograniczenia w przydatności w procesie podejmowania decyzji refundacyjnych. Przykładowo z punktu widzenia NFZ, wykazanie efektywności kosztowej na podstawie oszczędności w kosztach niemedycznych nie będzie miało takiego samego znaczenia co oszczędności w wydatkach na hospitalizację. Zdarzyć się również może, iż korzyści finansowe, jakie wykazuje CEA, pomimo tego, iż dotyczą budżetu NFZ, nie będą mogły zostać zrealizowane z uwagi na określoną organizację systemu ochrony zdrowia. Niełatwo bowiem doprowadzić w krótkim czasie do przekwalifikowania personelu medycznego lub też sprzedaży sprzętu medycznego na 71

8 MBA 3/2009 Tabela 2. Przykładowe rezultaty CEA i BIA Podział populacji względem wieku Inkrementalny koszt uzyskania dodatkowego efektu zdrowotnego Skumulowany koszt nowej interwencji netto (ponad koszt alternatywnej interwencji) Liczba potencjalnych pacjentów rocznie Wpływ na budżet < > Źródło: opracowanie na podstawie Trueman et al. 2001, p rzecz przeprowadzenia nowych inwestycji. Wreszcie wyniki BIA i CEA mogą prowadzić do przeciwstawnych wniosków. Obrazuje to przykładowo tabela 2 (Trueman 2001). CEA, wskazująca na najwyższą efektywność w grupie pacjentów po 65. roku życia, może oznaczać równocześnie największy wzrost budżetu dla NFZ, gdyż jest to jednocześnie najliczniejsza grupa potencjalnych pacjentów. Mimo że analizy CEA i BIA mają szereg ograniczeń, pozostają wciąż podstawowymi narzędziami farmakoekonomiki. Są wykorzystywane zarówno przez producentów leków, jak i płatników świadczeń zdrowotnych. Dzięki przeprowadzonym analizom wpływu na budżet i kosztów-efektywności firma farmaceutyczna może analizować politykę cenową, określić zarówno grupę docelową, jak i strategię wejścia na rynek. Analizy farmakoekonomiczne pomagają płatnikowi w odpowiedniej alokacji środków pomiędzy alternatywne metody leczenia i zidentyfikowaniu grupy pacjentów, dla jakich proponowane interwencje będą najbardziej opłacalne. Bibliografia AOTM, Wytyczne przeprowadzania Oceny Technologii Medycznych (HTA), (3 lipca 2008). Bridges, J. (2006) What can economics add to health technology assessment? Please not just another cost-effectiveness analysis! Expert Rev. Pharmacoeconomics Outcomes Res., 6(1), pp Drummond, M., et al. (2005) Methods for the Economics Evaluation of Health Care Programmes. New York: Oxford Univerity Press, pp Drummond, M. et al. (1997) Methods for the Economics Evaluation of Health Care Programmes. New York: Oxford Univerity Press, pp Johannesson. M. (1996) Theory and Methods of Economic Evaluation of Health Care. Netherlands: Kluwer Academic Publisher, pp Lyles, A. (2001) Decision-makers use of pharmacoeconomics: what does the research tell us?, Expert Rev. Pharmacoeconomics Outcomes Res., (2), pp Mauskopf, J. (2005) Budget impact analysis: review of the state of the art. Expert Rev. Pharmacoeconomics Outcomes Res., 5(1), pp Mauskopf J et al. (2007) Principles of Good Practice for Budget Impact Analysis: Report of the ISPOR Task Force on Good Research Practices Budget Impact Analysis. Value in Health. Sculpher, M. (2006) Analysis Sans Frontieres. Pharmacoeconomics, 24(11), pp Walker, S., Palmer, S., Sculpher M. (2007) The role of Nice technology appraisal in NHS rationing. British Medical Bulletin, 81, pp Trueman, P. et al. (2001) Developing Guidance for Budget Impact Analysis. Pharmacoeconomics, 19(6), pp

Farmakoekonomika ekonomika farmacji

Farmakoekonomika ekonomika farmacji Farmakoekonomika ekonomika farmacji Czym jest farmakoekonomika? ekonomia farmacja medycyna farmkoekonomika ekonomia farmakoekonomika ekonomika ochrony zdrowia Analiza farmakoekonomiczna Analiza farmakoekonomiczna

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY FARMAKOEKONOMIKI

PODSTAWY FARMAKOEKONOMIKI PODSTAWY FARMAKOEKONOMIKI FARMAKOEKONOMIKA Pharmakon lek, oikonomia oszczędność Jest to nowoczesna dziedzina wiedzy, obejmująca elementy: farmakologii, medycyny klinicznej, statystyki medycznej oraz ekonomii,

Bardziej szczegółowo

Szanse i zagrożenia przygotowania RSS na podstawie raportu HTA

Szanse i zagrożenia przygotowania RSS na podstawie raportu HTA Szanse i zagrożenia przygotowania RSS na podstawie raportu HTA Co może być istotne w procesie tworzenia RSS? Magdalena Władysiuk Ustawa refundacyjna W krajach o średnim dochodzie RSSs są szansą na finansowanie

Bardziej szczegółowo

Rola i zadania AOTMiT w procesie refundacji leków Aneta Lipińska

Rola i zadania AOTMiT w procesie refundacji leków Aneta Lipińska Rola i zadania AOTMiT w procesie refundacji leków Aneta Lipińska Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) Słów kilka o HTA HTA nie jest: nauką o ochronie zdrowia nauką / analizą dot.

Bardziej szczegółowo

Farmakoekonomika podstawy. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu

Farmakoekonomika podstawy. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu Farmakoekonomika podstawy Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu Dyrektywa przejrzystości z 1988 r. Obowiązek uzasadniania podjętych decyzji dotyczących cen i refundacji

Bardziej szczegółowo

Faramkoekonomiczna ocena leków biopodobnych. dr Michał Seweryn

Faramkoekonomiczna ocena leków biopodobnych. dr Michał Seweryn Faramkoekonomiczna ocena leków biopodobnych dr Michał Seweryn Klasyczny problem ekonomii Potrzeby Dobra Farmakoekonomika (ekonomiczna ocena technologii medycznych) Celem badania farmakoekonomicznego jest

Bardziej szczegółowo

Wpływ nowych terapii na budżet NFZ czy stać nas na refundację?

Wpływ nowych terapii na budżet NFZ czy stać nas na refundację? Wpływ nowych terapii na budżet NFZ czy stać nas na refundację? Leszek Stabrawa W A R S Z A W A, 1 1 s i e r p n i a 2 0 1 6 Dostęp do innowacyjnych terapii w Polsce o Jednym z celów ustawy refundacyjnej

Bardziej szczegółowo

POZA KLASYCZNYM DOSSIER I SPEŁNIANIEM WYMOGÓW FORMALNYCH WYKORZYSTANIE REAL WORLD DATA, PRZEGLĄDY BURDEN OF ILLNESS I UNMET NEED.

POZA KLASYCZNYM DOSSIER I SPEŁNIANIEM WYMOGÓW FORMALNYCH WYKORZYSTANIE REAL WORLD DATA, PRZEGLĄDY BURDEN OF ILLNESS I UNMET NEED. POZA KLASYCZNYM DOSSIER I SPEŁNIANIEM WYMOGÓW FORMALNYCH WYKORZYSTANIE REAL WORLD DATA, PRZEGLĄDY BURDEN OF ILLNESS I UNMET NEED Izabela Pieniążek Klasyczne dossier? Rozporządzenie MZ w sprawie MINIMALNYCH

Bardziej szczegółowo

Zasadność finansowania mechanicznej trombektomii w leczeniu udaru mózgu. Dr n. med. Przemysław Ryś

Zasadność finansowania mechanicznej trombektomii w leczeniu udaru mózgu. Dr n. med. Przemysław Ryś Zasadność finansowania mechanicznej trombektomii w leczeniu udaru mózgu Dr n. med. Przemysław Ryś Czy trombektomia powinna być refundowana? Jakie kryteria brane są pod uwagę? Kto podejmuje decyzję refundacyjną?

Bardziej szczegółowo

DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH

DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH ANALIZA WPŁYWU NA SYSTEM OCHRONY ZDROWIA Wersja 1.1 Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/33 02-516 Warszawa

Bardziej szczegółowo

Finansowanie technologii sierocych bariery systemowe w Polsce

Finansowanie technologii sierocych bariery systemowe w Polsce Karolina Skóra Finansowanie technologii sierocych bariery systemowe w Polsce znaczenie dla ekonomiki zdrowia oraz sens oceny technologii sierocych względem progu opłacalności Choroby rzadkie i ultrarzadkie

Bardziej szczegółowo

DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH

DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH ANALIZA EKONOMICZNA Wersja 1.1 Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/33 02-516 Warszawa Tel. 022 542 41

Bardziej szczegółowo

Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się

Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się (BIA) komu i po co Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się Not everything that can be counted counts, and not everything that counts can be counted A.

Bardziej szczegółowo

Analiza kosztowo-efektywnościowa (Cost-effectiveness analysis)

Analiza kosztowo-efektywnościowa (Cost-effectiveness analysis) Analiza kosztowo-efektywnościowa (Cost-effectiveness analysis) Farmakoekonomika Metody wspomagające optymalne wykorzystanie środków finansowych w ochronie zdrowia przy wprowadzaniu nowych terapii oraz

Bardziej szczegółowo

Standardy edukacyjne Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego

Standardy edukacyjne Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego Standardy edukacyjne Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego Grupa Robocza ds. Edukacji Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego Wersja: 6.0 F Autorzy- członkowie grupy (w kolejności alfabetycznej):

Bardziej szczegółowo

End-of-life treatment

End-of-life treatment Karolina Skóra End-of-life treatment Technologie stosowane w schyłkowej fazie życia (tzw. end-of-life treatment). End-of-life treatment (EoL) to terapia aktywna, która wydłuża życie, a nie tylko łagodzi

Bardziej szczegółowo

Sens oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii. Lek. med. Krzysztof Łanda

Sens oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii. Lek. med. Krzysztof Łanda Sens oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii Lek. med. Krzysztof Łanda Refundacja: co chce wiedzieć decydent? 1. Czy jest to technologia o udowodnionej efektywności? 2. Jaka jest siła

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 388 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 kwietnia 2012 r.

Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 388 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 kwietnia 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 388 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań, jakie muszą spełniać analizy

Bardziej szczegółowo

Systemowe aspekty leczenia WZW typu C

Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe

Bardziej szczegółowo

Warszawa,14 lutego 2017r. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Szanowny Panie Marszałku,

Warszawa,14 lutego 2017r. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Szanowny Panie Marszałku, Warszawa,14 lutego 2017r. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku, w odpowiedzi na interpelację nr 9087 Posłów na Sejm RP: Krystyny Sibińskiej, Marii Janyska,

Bardziej szczegółowo

Ile kosztuje pacjentki zaawansowana choroba nowotworowa rak piersi? Seminarium Innowacje w leczeniu raka piersi ocena dostępności w Polsce.

Ile kosztuje pacjentki zaawansowana choroba nowotworowa rak piersi? Seminarium Innowacje w leczeniu raka piersi ocena dostępności w Polsce. Ile kosztuje pacjentki zaawansowana choroba nowotworowa rak piersi? Seminarium Innowacje w leczeniu raka piersi ocena dostępności w Polsce. Warszawa, 17 stycznia 2014 ZAAWANSOWANY RAK PIERSI Badanie kosztów

Bardziej szczegółowo

Kwestie etyczne związane z leczeniem chorób rzadkich w Polsce. Prezes KFO - Mirosław Zieliński

Kwestie etyczne związane z leczeniem chorób rzadkich w Polsce. Prezes KFO - Mirosław Zieliński Kwestie etyczne związane z leczeniem chorób rzadkich w Polsce Prezes KFO - Mirosław Zieliński Imperatyw etyczny: Pomoc innemu w potrzebie jest wpisana w naturę człowieka... Etyka a prawo... w przypadku

Bardziej szczegółowo

Art. 24 ust. 7 pkt 2 ustawy o refundacji

Art. 24 ust. 7 pkt 2 ustawy o refundacji Minimalne wymagania dotyczące analiz uwzględnianych we wnioskach o objęcie refundacją i ustalenie oraz podwyższenie urzędowej ceny zbytu dla produktów, które nie mają odpowiednika refundowanego w danym

Bardziej szczegółowo

Wyniki ankiety Polityka lekowa

Wyniki ankiety Polityka lekowa Wyniki ankiety Polityka lekowa Innowacyjna, dostępna, transparentna Ankieta przygotowana przez Izbę Gospodarczą FARMACJA POLSKA i Instytut Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju INNOWO miała na celu zbadanie

Bardziej szczegółowo

Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny

Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny Przewlekła choroba układu oddechowego przebiegająca z dusznością Około 2 mln chorych w Polsce, ale tylko 1/3 jest zdiagnozowana (400-500 tys) Brak leczenia

Bardziej szczegółowo

Miary innowacyjności w rankingach ograniczenia dostępu do innowacyjnych technologii medycznych w ramach składki podstawowej

Miary innowacyjności w rankingach ograniczenia dostępu do innowacyjnych technologii medycznych w ramach składki podstawowej Miary innowacyjności w rankingach ograniczenia dostępu do innowacyjnych technologii medycznych w ramach składki podstawowej Krzysztof Łanda Fundacja Watch Health Care Rozwój gospodarczy a rozwój medycyny

Bardziej szczegółowo

Podejście AOTM do oceny wartościującej dla leków sierocych na podstawie dotychczasowych rekomendacji

Podejście AOTM do oceny wartościującej dla leków sierocych na podstawie dotychczasowych rekomendacji Podejście AOTM do oceny wartościującej dla leków sierocych na podstawie dotychczasowych rekomendacji Gabriela Ofierska-Sujkowska Agencja Oceny Technologii Medycznych Warszawa, 12.04.2013 r. Podejmowanie

Bardziej szczegółowo

Literatura: Oficyna Wydawnicza

Literatura: Oficyna Wydawnicza Literatura: 1. M.F. Drummond, B. O'Brien, G.L. Stoddart, G.W. Torrance przekł ad pod kierownictwem J. Spławińskiego. Metody bada ń ekonomicznych programów ochrony zdrowia. Via Media Gdańsk 2003. 2. T.E.Getzen,

Bardziej szczegółowo

a dobór terapii do refundacji 9. Międzynarodowe Sympozjum EBHC HTA for Healthcare Quality Assurance

a dobór terapii do refundacji 9. Międzynarodowe Sympozjum EBHC HTA for Healthcare Quality Assurance Uzyskiwane efekty kliniczne a dobór terapii do refundacji Refundacja nowych terapii HCV jako wyzwanie dla płatników 9. Międzynarodowe Sympozjum EBHC HTA for Healthcare Quality Assurance 15 grudnia 2014

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Opinia Rady Przejrzystości nr 380/2014 z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie zasadności objęcia refundacją leku Mimpara (cinacalcetum) w zakresie

Bardziej szczegółowo

Postulowane zmiany w ustawie refundacyjnej wydzielony budżet na leki oceniane w podejściu egalitarnym uzasadnienie ceny

Postulowane zmiany w ustawie refundacyjnej wydzielony budżet na leki oceniane w podejściu egalitarnym uzasadnienie ceny Postulowane zmiany w ustawie refundacyjnej wydzielony budżet na leki oceniane w podejściu egalitarnym uzasadnienie ceny Lek. Med. Krzysztof Łanda Dlaczego refundacja leków sierocych wymaga szczególnego

Bardziej szczegółowo

Finansowanie świadczeń w ramach hematoonkologii miejsca na porozumienia podziału ryzyka. Magdalena Władysiuk, MD, MBA

Finansowanie świadczeń w ramach hematoonkologii miejsca na porozumienia podziału ryzyka. Magdalena Władysiuk, MD, MBA Finansowanie świadczeń w ramach hematoonkologii miejsca na porozumienia podziału ryzyka Magdalena Władysiuk, MD, MBA Wydatki NFZ w hematonkologii Wydatki 2010 Onkologia Hematologia JGP 1 411 500 000 zł

Bardziej szczegółowo

Autorzy: ANNA SZYCHTA, ALICJA A. JARUGA, PRZEMYSŁAW KABALSKI

Autorzy: ANNA SZYCHTA, ALICJA A. JARUGA, PRZEMYSŁAW KABALSKI RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA Autorzy: ANNA SZYCHTA, ALICJA A. JARUGA, PRZEMYSŁAW KABALSKI O autorach Wstęp Rozdział 1. Istota, rola i rozwój rachunkowości zarządczej Alicja A. Jaruga 1.1. Rachunkowość zarządcza

Bardziej szczegółowo

Schemat wystąpienia. Programy lekowe - > Programy terapeutyczne. Program lekowy Zarządzenie 36/2005

Schemat wystąpienia. Programy lekowe - > Programy terapeutyczne. Program lekowy Zarządzenie 36/2005 Coverage of highly expensive drugs by a public payer, on the example of Polish NHF theory and practice Schemat wystąpienia Finansowanie szczególnie drogich leków przez publicznego płatnika na przykładzie

Bardziej szczegółowo

Chemioterapia niestandardowa

Chemioterapia niestandardowa Chemioterapia niestandardowa - Jak podjąć najlepszą decyzję w świetle obowiązujących przepisów? Przebieg procesu decyzyjnego płatnika na podstawie Dolnośląskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ Joanna Krzywkowska

Bardziej szczegółowo

Rola HTA w ustalaniu cen leków i refundacji

Rola HTA w ustalaniu cen leków i refundacji Rola HTA w ustalaniu cen leków i refundacji Dr Krzysztof Łanda HTA Audit Treść 1. Wprowadzenie 2. Co jest ważniejsze: decyzje dotyczące ustalania cen czy refundacji? 3. Przykłady umów podziału ryzyka przy

Bardziej szczegółowo

Całokształt działalności zmierzającej do zapewnienia ochrony zdrowia ludności Sprawy podstawowe: zapobieganie chorobom, umocnienie zdrowia,

Całokształt działalności zmierzającej do zapewnienia ochrony zdrowia ludności Sprawy podstawowe: zapobieganie chorobom, umocnienie zdrowia, Całokształt działalności zmierzającej do zapewnienia ochrony zdrowia ludności Sprawy podstawowe: zapobieganie chorobom, umocnienie zdrowia, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych,

Bardziej szczegółowo

LEGISLACJA A DOSTĘP DO NOWOCZESNYCH TERAPII

LEGISLACJA A DOSTĘP DO NOWOCZESNYCH TERAPII LEGISLACJA A DOSTĘP DO NOWOCZESNYCH TERAPII INFARMA, Katarzyna Połujan Prawo i finanse 2015 Warszawa 08.12.2014 PLANOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ RESORTU ZDROWIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO OBYWATELI

Bardziej szczegółowo

Analiza racjonalizacyjna Wersja 1.0. Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta.

Analiza racjonalizacyjna Wersja 1.0. Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta. Adcetris (brentuksymab vedotin) w leczeniu dorosłych oraz dzieci od 12 r.ż. chorych na nawrotowego lub opornego na leczenie chłoniaka Hodgkina CD30+ oraz układowego chłoniaka anaplastycznego z dużych komórek

Bardziej szczegółowo

Analiza ekonomiczna Wersja 1.1. Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta.

Analiza ekonomiczna Wersja 1.1. Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta. Betmiga (mirabegron) w II linii farmakologicznego leczenia objawów zespołu pęcherza nadreaktywnego u dorosłych chorych, uprzednio leczonych lekami antymuskarynowymi Analiza Wersja 1.1 Wykonawca: MAHTA

Bardziej szczegółowo

Przyszłość refundacji i modeli cenowych gdzie będzie rynek polski za kilka lat? VI POLAND PHARMA COMMERCE FORUM

Przyszłość refundacji i modeli cenowych gdzie będzie rynek polski za kilka lat? VI POLAND PHARMA COMMERCE FORUM Przyszłość refundacji i modeli cenowych gdzie będzie rynek polski za kilka lat? VI POLAND PHARMA COMMERCE FORUM Czerwiec 2015 Total spending on health, % GDP Całkowite wydatki na ochronę zdrowia Polska

Bardziej szczegółowo

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 111/2013 z dnia 26 sierpnia 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Zoladex,

Bardziej szczegółowo

Analiza wpływu na system ochrony zdrowia finansowania produktu leczniczego Ruconest (konestat alfa) w ramach programu lekowego w Polsce w leczeniu

Analiza wpływu na system ochrony zdrowia finansowania produktu leczniczego Ruconest (konestat alfa) w ramach programu lekowego w Polsce w leczeniu Analiza wpływu na system ochrony zdrowia finansowania produktu leczniczego Ruconest (konestat alfa) w ramach programu lekowego w Polsce w leczeniu ostrych, zagrażających życiu, napadów obrzęku naczynioruchowego

Bardziej szczegółowo

Wnioski i rekomendacje na przykładzie niewydolności serca

Wnioski i rekomendacje na przykładzie niewydolności serca Priorytety zdrowotne w kontekście demograficznego i gospodarczego rozwoju Polski Wnioski i rekomendacje na przykładzie niewydolności serca Streszczenie raportu Długość życia w dobrym zdrowiu obywateli

Bardziej szczegółowo

Xeplion (palmitynian paliperydonu) w leczeniu schizofrenii

Xeplion (palmitynian paliperydonu) w leczeniu schizofrenii 1 Wykonawca: Raport został wykonany na zlecenie i sfinansowany przez firmę Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o. Autorzy nie zgłosili konfliktu interesów. Wersja 2.0 ostatnia aktualizacja dnia 4 sierpnia 2015

Bardziej szczegółowo

Rada Przejrzystości działająca przy Prezesie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Stanowisko Rady Przejrzystości nr 95/2016 z dnia 29 sierpnia 2016 roku w sprawie zasadności wydawania zgody

Bardziej szczegółowo

Specyfika oceny ekonomicznej kombinacji leku i wyrobu medycznego - perspektywa farmakoekonomisty. Dr hab. Marcin Czech

Specyfika oceny ekonomicznej kombinacji leku i wyrobu medycznego - perspektywa farmakoekonomisty. Dr hab. Marcin Czech Specyfika oceny ekonomicznej kombinacji leku i wyrobu medycznego - perspektywa farmakoekonomisty Postępowanie kosztowo- efektywne w specjalnościach zabiegowych- od teorii do praktyki Dr hab. Marcin Czech

Bardziej szczegółowo

Ustawa. z dnia.. Art. 1

Ustawa. z dnia.. Art. 1 PROJEKT Ustawa z dnia.. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty Art. 1

Bardziej szczegółowo

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń EPP ehealth Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń Upodmiotowienie pacjentów Światowa Organizacja Zdrowia definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces,

Bardziej szczegółowo

Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce

Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce Rafał Zyśk Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce Uro-Onko 2012 Jastrzębia Góra, 11-12 maja 2012 Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce 1 USTAWA z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków,

Bardziej szczegółowo

Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce

Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce Rafał Zyśk Farmakoekonomika leczenia raka nerki w Polsce Uro-Onko 2012 Jastrzębia Góra, 11-12 maja 2012 Farmakoekonomika Farmakoekonomika leczenia raka nerki w HE USTAWA z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji

Bardziej szczegółowo

Dlaczego należy oceniać efektywność systemów wynagradzania? Kraków, 18.05.2015 r. Renata Kucharska-Kawalec, Kazimierz Sedlak

Dlaczego należy oceniać efektywność systemów wynagradzania? Kraków, 18.05.2015 r. Renata Kucharska-Kawalec, Kazimierz Sedlak Dlaczego należy oceniać efektywność systemów wynagradzania? Kraków, 18.05.2015 r. Renata Kucharska-Kawalec, Kazimierz Sedlak Dlaczego należy oceniać efektywność systemów wynagradzania? Bo nakłady na wynagrodzenia

Bardziej szczegółowo

Deklaracja dotycząca inwestowania w. badania nad astmą Londyn- Malaga

Deklaracja dotycząca inwestowania w. badania nad astmą Londyn- Malaga Deklaracja dotycząca inwestowania w badania nad astmą Londyn- Malaga Wprowadzenie Astma jest schorzeniem wpływającym na codzienne życie 30 milionów Europejczyków i 300 milionów osób na świecie, przy czym

Bardziej szczegółowo

Wstęp Rozdział 1. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa Wprowadzenie 1.1. Rozwój rachunku kosztów i

Wstęp Rozdział 1. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa Wprowadzenie 1.1. Rozwój rachunku kosztów i Wstęp Rozdział 1. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa 1.1. Rozwój rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej 1.2. Cel istota i zakres rachunkowości zarządczej

Bardziej szczegółowo

Podstawowe założenia, kierunki i wstępne propozycje zmian systemu opieki onkologicznej w Polsce (CZĘŚĆ II/V) - wersja 1a1

Podstawowe założenia, kierunki i wstępne propozycje zmian systemu opieki onkologicznej w Polsce (CZĘŚĆ II/V) - wersja 1a1 Projekt: Pro Aegrotis Oncologicis Podstawowe założenia, kierunki i wstępne propozycje zmian systemu opieki onkologicznej w Polsce (CZĘŚĆ II/V) - wersja 1a1 CZĘŚĆ I/V dostępna pod linkiem 2014-09-18 1 DOSTĘPNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA

PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA Dziennik Ustaw 2 Poz. 2476 WZÓR PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ STRONA TYTUŁOWA Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2017 r. (poz. 2476) Załącznik nr 1 AKCEPTUJĘ.. data, oznaczenie

Bardziej szczegółowo

Proces refundacyjny w Polsce Rola Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji

Proces refundacyjny w Polsce Rola Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Proces refundacyjny w Polsce Rola Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) Główni gracze w sytemie MINISTERSTWO ZDROWIA NARODOWY FUNDUSZ

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie zrealizowanych warsztatów z Rachunku kosztów

Podsumowanie zrealizowanych warsztatów z Rachunku kosztów Podsumowanie zrealizowanych warsztatów z Rachunku kosztów Nowoczesne zarządzanie w zakładach opieki zdrowotnej szkolenia z zakresu rachunku kosztów i informacji zarządczej oraz narzędzi restrukturyzacji

Bardziej szczegółowo

Ekspertyzę opracowano na zlecenie firmy Swedish Orphan Biovitrum Sp. z o.o. Oddział w Polsce ul. Wspólna 35 lok. 7 00-519 Warszawa

Ekspertyzę opracowano na zlecenie firmy Swedish Orphan Biovitrum Sp. z o.o. Oddział w Polsce ul. Wspólna 35 lok. 7 00-519 Warszawa Ocena opłacalności finansowania produktu leczniczego Ruconest (konestat alfa) w warunkach polskich w ramach programu lekowego w leczeniu ostrych, zagrażających życiu, napadów obrzęku naczynioruchowego

Bardziej szczegółowo

Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL. Mateusz Nikodem

Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL. Mateusz Nikodem Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL Mateusz Nikodem > WP 2 To provide different possible options of designs for preauthorization studies to assess Relative Effectiveness

Bardziej szczegółowo

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja

Bardziej szczegółowo

Analiza Kosztów i Korzyści

Analiza Kosztów i Korzyści Analiza Kosztów i Korzyści I. Wprowadzenie dr Anna Bartczak WNE UW CBA Teoria racjonalnego wyboru: Osoby fizyczne: Korzyści prywatne (TPB) > Koszty prywatne (TPC) Przedsiębiorstwa: Rentowność => korzyści

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia. Narodowy Rachunek Zdrowia za 2012 rok

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia. Narodowy Rachunek Zdrowia za 2012 rok GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Notatka informacyjna Narodowy Rachunek Zdrowia za 2012 rok WPROWADZENIE System rachunków zdrowia 1 jest międzynarodowym narzędziem

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA 2012-2015 Kierunkowe zmiany legislacyjne Zwiększenie efektywności finansowania lecznictwa ze środków publicznych Stworzenie kręgosłupa bezpieczeństwa zdrowotnego

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja w polityce społecznej

Ewaluacja w polityce społecznej Ewaluacja w polityce społecznej Kryteria ewaluacji efektywność Dr hab. Ryszard Szarfenberg Instytut Polityki Społecznej UW rszarf.ips.uw.edu.pl/ewalps/dzienne/ Rok akademicki 2018/2019 trafność Potrzeby

Bardziej szczegółowo

Kluczowe pojęcia w SW

Kluczowe pojęcia w SW Kluczowe pojęcia w SW Analiza finansowa Analiza skonsolidowana Analiza ekonomiczna Analiza efektywności kosztowej Analiza kosztów i korzyści Analiza ryzyka Analiza wrażliwości Analiza trwałości finansowej

Bardziej szczegółowo

Krajowy przemysł farmaceutyczny a bezpieczeństwo lekowe i wpływ na gospodarkę.

Krajowy przemysł farmaceutyczny a bezpieczeństwo lekowe i wpływ na gospodarkę. Krajowy przemysł farmaceutyczny a bezpieczeństwo lekowe i wpływ na gospodarkę. Jakie korzyści przynosi nam krajowy przemysł farmaceutyczny? 1. Zapewnia bezpieczeństwo lekowe Polaków. Co drugi lek na rynku

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja w polityce społecznej

Ewaluacja w polityce społecznej Ewaluacja w polityce społecznej Kryteria ewaluacji użyteczność, trwałość, trafność Dr hab. Ryszard Szarfenberg Instytut Polityki Społecznej UW rszarf.ips.uw.edu.pl/ewalps/dzienne/ Rok akademicki 2018/2019

Bardziej szczegółowo

WZW typu C KOSZTY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, SPOŁECZNE, OPŁACALNOŚĆ

WZW typu C KOSZTY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, SPOŁECZNE, OPŁACALNOŚĆ Robert Plisko WZW typu C KOSZTY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, SPOŁECZNE, OPŁACALNOŚĆ Konferencja Innowacje w leczeniu HCV ocena dostępności w Polsce 5 stycznia 2015 roku Naturalny przebieg infekcji WZW typu

Bardziej szczegółowo

Reumatoidalne zapalenie stawów WYDATKI NA LECZENIE RZS W POLSCE

Reumatoidalne zapalenie stawów WYDATKI NA LECZENIE RZS W POLSCE Reumatoidalne zapalenie stawów WYDATKI NA LECZENIE RZS W POLSCE październik 2015 Absencje chorobowe z powodu RZS RZS istotnie upośledza zdolność chorych do pracy i dlatego stanowi duże obciążenie dla gospodarki

Bardziej szczegółowo

ANALIZA RACJONALIZACYJNA

ANALIZA RACJONALIZACYJNA ANALIZA RACJONALIZACYJNA PALIWIZUMAB (SYNAGIS ) W ZAPOBIEGANIU CIĘŻKIEJ CHOROBIE DOLNYCH DRÓG ODDECHOWYCH WYWOŁANEJ WIRUSEM RS U DZIECI Z ISTOTNĄ HEMODYNAMICZNIE WRODZONĄ WADĄ SERCA Wersja 1.00 Kraków

Bardziej szczegółowo

Potrzeby informacyjne regulatora. na rzecz decyzji refundacyjno-cenowych. dotyczących nowych leków. w terapii HCV

Potrzeby informacyjne regulatora. na rzecz decyzji refundacyjno-cenowych. dotyczących nowych leków. w terapii HCV Lek. med. Krzysztof Łanda Potrzeby informacyjne regulatora na rzecz decyzji refundacyjno-cenowych dotyczących nowych leków w terapii HCV Dylematy regulatora nowa sytuacja Skoro pojawiły się nowe niemal

Bardziej szczegółowo

Aspekty systemowe opieki nad chorymi na raka piersi w Polsce - kluczowe raporty

Aspekty systemowe opieki nad chorymi na raka piersi w Polsce - kluczowe raporty Aspekty systemowe opieki nad chorymi na raka piersi w Polsce - kluczowe raporty Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Doradztwo i ekspertyzy, IZWOZ UŁa, HEN Warszawa, 25.10.2018 r. Wprowadzenie Rak piersi

Bardziej szczegółowo

Granice opłacalności i rozwiązanie takie jak FWR dla IPF i innych chorób ultrarzadkich

Granice opłacalności i rozwiązanie takie jak FWR dla IPF i innych chorób ultrarzadkich Granice opłacalności i rozwiązanie takie jak FWR dla IPF i innych chorób ultrarzadkich Anna Kordecka K R A K Ó W, 1 8 l i s t o p a d a 2 0 1 5 Refundacja: co chce wiedzieć decydent? 1. Czy jest to technologia

Bardziej szczegółowo

Postawy wobec ryzyka

Postawy wobec ryzyka Postawy wobec ryzyka Wskaźnik Sharpe a przykład zintegrowanej miary rentowności i ryzyka Konstrukcja wskaźnika odwołuje się do klasycznej teorii portfelowej Markowitza, której elementem jest mapa ryzyko

Bardziej szczegółowo

XTANDI (ENZALUTAMID) W LECZENIU DOROSŁYCH CHORYCH NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO OPORNEGO NA KASTRACJĘ PO NIEPOWODZENIU TERAPII DOCETAKSELEM

XTANDI (ENZALUTAMID) W LECZENIU DOROSŁYCH CHORYCH NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO OPORNEGO NA KASTRACJĘ PO NIEPOWODZENIU TERAPII DOCETAKSELEM XTANDI (ENZALUTAMID) W LECZENIU DOROSŁYCH CHORYCH NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO OPORNEGO NA KASTRACJĘ PO NIEPOWODZENIU TERAPII DOCETAKSELEM Wykonawca: MAHTA Sp z oo ul Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel 22

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011. STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia

Cukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011. STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia Cukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011 STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia Cukrzyca pochłania około 15% wydatków na ochronę zdrowia w

Bardziej szczegółowo

Popyt i podaż w ochronie zdrowia. Ewelina Nojszewska (SGH, NFZ)

Popyt i podaż w ochronie zdrowia. Ewelina Nojszewska (SGH, NFZ) Popyt i podaż w ochronie zdrowia Ewelina Nojszewska (SGH, NFZ) Ochrona zdrowia i ekonomia (zdrowia): -Analiza ekonomiczna w ochronie zdrowia -Ocena ekonomiczna w ochronie zdrowia Ochrona zdrowia i gospodarka

Bardziej szczegółowo

Sirturo (bedakilina) jako element odpowiedniego skojarzonego schematu leczenia dorosłych chorych na wielolekooporną gruźlicę płuc

Sirturo (bedakilina) jako element odpowiedniego skojarzonego schematu leczenia dorosłych chorych na wielolekooporną gruźlicę płuc Sirturo (bedakilina) jako element odpowiedniego skojarzonego schematu leczenia dorosłych chorych na wielolekooporną gruźlicę płuc Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542

Bardziej szczegółowo

Rodzaje kosztów. Koszty stałe. Koszty zmienne

Rodzaje kosztów. Koszty stałe. Koszty zmienne Rodzaje, identyfikacja i pomiar kosztów w ochronie zdrowia Badanie kosztów w choroby Łukasz Łapiński nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr nauka stosowana

Bardziej szczegółowo

Co ustawa refundacyjna mówi o cenach leków?

Co ustawa refundacyjna mówi o cenach leków? Co ustawa refundacyjna mówi o cenach leków? Natalia Łojko Radca prawny Warszawa, 1. Brak szczególnej regulacji dla leków biologicznych - podlegają tym samym regulacjom refundacyjnym, co inne leki 2 2.

Bardziej szczegółowo

All.Can Razem na rzecz onkologii

All.Can Razem na rzecz onkologii All.Can Razem na rzecz onkologii Letnia Akademia Onkologiczna 7 sierpnia 2018 Copyright Założenia projektu Przeanalizowanie wpływu nieefektywnych praktyk na budżet Kluczowa rola oddolnego zaangażowania

Bardziej szczegółowo

Ceny transferowe jeszcze podatki czy już ekonomia? Michał Majdański BT&A Podatki

Ceny transferowe jeszcze podatki czy już ekonomia? Michał Majdański BT&A Podatki Ceny transferowe jeszcze podatki czy już ekonomia? Michał Majdański BT&A Podatki Plan prezentacji 1. Ceny transferowe uwagi wstępne 2. Definicja podmiotów powiązanych 3. Zasada ceny rynkowej 4. Podatkowe

Bardziej szczegółowo

Rola AOTM w ocenie wyrobów medycznych. Gabriela Ofierska-Sujkowska Krzysztof Mączka Warszawa, r.

Rola AOTM w ocenie wyrobów medycznych. Gabriela Ofierska-Sujkowska Krzysztof Mączka Warszawa, r. Rola AOTM w ocenie wyrobów medycznych Gabriela Ofierska-Sujkowska Krzysztof Mączka Warszawa, 24.11.2011 r. Plan prezentacji AOTM - Rola i cel funkcjonowania Proces podejmowania decyzji refundacyjnych w

Bardziej szczegółowo

Lenalidomid (Revlimid ) w skojarzeniu z deksametazonem w leczeniu chorych ze szpiczakiem mnogim po niepowodzeniu wcześniejszego leczenia

Lenalidomid (Revlimid ) w skojarzeniu z deksametazonem w leczeniu chorych ze szpiczakiem mnogim po niepowodzeniu wcześniejszego leczenia Lenalidomid (Revlimid ) w skojarzeniu z deksametazonem w leczeniu chorych ze szpiczakiem mnogim po niepowodzeniu wcześniejszego leczenia Analiza wpływu na system ochrony zdrowia maj 2013 Autorzy raportu:

Bardziej szczegółowo

Podejmowanie decyzji gospodarczych

Podejmowanie decyzji gospodarczych Podejmowanie decyzji gospodarczych Zakres podejmowanych decyzji jest bardzo szeroki zarówno na poziomie przedsiębiorstwa jak i na szczeblu państwa. W każdym przypadku sensowna analiza wariantów decyzji

Bardziej szczegółowo

EBM w farmakoterapii

EBM w farmakoterapii EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1. Ankieta

Załącznik 1. Ankieta Metodyka Przeprowadzono badanie pilotażowe dotyczące poziomu świadomości klinicystów na temat farmakoekonomiki. Badanie prowadzone było od początku października do kooca grudnia 2011 na terenie Poznania

Bardziej szczegółowo

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx

Bardziej szczegółowo

Testy na utratę wartości aktywów case study. 2. Testy na utratę wartości aktywów w ujęciu teoretycznym

Testy na utratę wartości aktywów case study. 2. Testy na utratę wartości aktywów w ujęciu teoretycznym Roksana Kołata Dariusz Stronka Testy na utratę wartości aktywów case study 1. Wprowadzenie Zgodnie z prawem bilansowym wycena aktywów w bilansie powinna być poddawana regularnej ocenie. W sytuacji, gdy

Bardziej szczegółowo

Ograniczenia QALY w ocenie technologii stosowanych w stanach terminalnych

Ograniczenia QALY w ocenie technologii stosowanych w stanach terminalnych Ograniczenia QALY w ocenie technologii stosowanych w stanach terminalnych experience makes the difference Ograniczenia oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii Robert Plisko Jakość

Bardziej szczegółowo

2 grudnia 2015 - środa

2 grudnia 2015 - środa 2 grudnia 2015 - środa od 9:30 Rejestracja uczestników warsztatu Część I - Porównania pośrednie, czyli szacowanie efektu zdrowotnego z danych nie wprost : Metodyka wraz z weryfikacją wiarygodności modelu

Bardziej szczegółowo

Badania kliniczne w szpitalu akademickim wyzwania i kontrowersje Sesja warsztatowa

Badania kliniczne w szpitalu akademickim wyzwania i kontrowersje Sesja warsztatowa Badania kliniczne w szpitalu akademickim wyzwania i kontrowersje Sesja warsztatowa dr Rafał Staszewski mgr Joanna Wieczorek mec. Paweł Węgrzynowski mgr Mariola Stalińska Badania kliniczne w szpitalu akademickim

Bardziej szczegółowo

Rynek zdrowotny w Polsce - wydatki państwa i obywateli na leczenie w kontekście pakietu onkologicznego

Rynek zdrowotny w Polsce - wydatki państwa i obywateli na leczenie w kontekście pakietu onkologicznego Rynek zdrowotny w Polsce - wydatki państwa i obywateli na leczenie w kontekście pakietu onkologicznego Jakub Szulc Dyrektor EY Prawo i finanse w ochronie zdrowia Warszawa, 9 grudnia 2014 r. Wydatki bieżące

Bardziej szczegółowo

Ocena spełnienia kryterium będzie polegała na przyznaniu wartości logicznych TAK, NIE.

Ocena spełnienia kryterium będzie polegała na przyznaniu wartości logicznych TAK, NIE. Załącznik do Uchwały nr 26/2016 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 Kryteria wyboru projektów w procedurze negocjacyjno - uzgodnieniowej przedsięwzięć

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 29 grudnia 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2017 r.

Warszawa, dnia 29 grudnia 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2017 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 grudnia 2017 r. Poz. 2476 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie wzoru programu polityki zdrowotnej, wzoru raportu

Bardziej szczegółowo

SCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI

SCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI SCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI PACJENT NA RYNKU PRACY 43 lata, stan wolny, wykształcenie średnie Pierwsze objawy w wieku 29 lat. Średnio 1 rok mija od momentu pierwszych

Bardziej szczegółowo

Struktura wydatków na zdrowie Rodzaje ubezpieczeń Rynek ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i Europie Potencjał rozwoju ubezpieczeń zdrowotnych i

Struktura wydatków na zdrowie Rodzaje ubezpieczeń Rynek ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i Europie Potencjał rozwoju ubezpieczeń zdrowotnych i Struktura wydatków na zdrowie Rodzaje ubezpieczeń Rynek ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i Europie Potencjał rozwoju ubezpieczeń zdrowotnych i abonamentów medycznych w Polsce Propozycje Ministerstwa Zdrowia

Bardziej szczegółowo

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY

Bardziej szczegółowo