Krzysztof Beck. Determinanty synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Krzysztof Beck Determinanty synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej Determinants of business cycle synchronization in European Union countries Rozprawa doktorska - STRESZCZENIE Promotor: dr hab. Waldemar Florczak Katedra: Europeistyki Poznań

2 STRESZCZENIE W ostatnich latach gospodarka światowa doświadczyła znacznych perturbacji. Kryzys finansowy i gospodarczy, zainicjowany w 2007 roku w USA, doprowadził do kryzysu gospodarczego i zadłużeniowego krajów europejskich. Najsilniej odczuła go Grecja, która dziś stoi na skraju bankructwa. Do grupy krajów mocno dotkniętych skutkami kryzysu należą także Irlandia, Włochy, Portugalia oraz Hiszpania. Kryzys nie ominął również pozostałych krajów Unii Europejskiej, jednak zdołały się one uporać z nim dużo sprawniej. I wreszcie, stopa wzrostu nominalnego PKB w Polsce była dodatnia w całym okresie spowolnienia i pozostaje taka do dzisiaj. Doświadczenia ostatniego kryzysu skłaniają ekonomistów do refleksji nad postępującą globalizacją i wynikającymi z niej nowymi zagrożeniami, np. w postaci zarażania się dekoniunkturą czy rozlewaniem się lokalnie zainicjowanych perturbacji na gospodarkę globalną. Kryzys pokazał także, jak bardzo różnią się gospodarki poszczególnych krajów zarówno w zakresie odczuwania skutków, jak i spektrum wdrażanych środków zaradczych wpływających na długość trwania kryzysu. Problem ten jest szczególnie istotny w kontekście postępującej integracji europejskiej, zwłaszcza dla krajów będących członkami bądź kandydującymi do uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej. Przynależność do unii walutowej oznacza podporządkowanie się regułom wspólnej polityki monetarnej oraz zmianom kursu walutowego zgodnie z warunkami ustalonymi dla całego obszaru walutowego. Jednakże skuteczna implementacja jednolitej polityki pieniężnej jest możliwa tylko wtedy, gdy kraje członkowskie jednocześnie doświadczają kryzysu. W przeciwnym wypadku wspólne władze monetarne muszą przedłożyć interes jednych krajów nad interes pozostałych. Oznacza to, że przyszłość integracji gospodarczej w Europie jest w znacznej mierze uzależniona od stopnia współzmienności koniunktury gospodarczej pomiędzy państwami członkowskimi. Powyższe spostrzeżenie zmusza do sformułowania pytań o sposób pomiaru współzmienności aktywności gospodarczej oraz o czynniki determinujące tę współzmienność. Na podstawie teorii optymalnych obszarów walutowych oraz przeglądu badań empirycznych dotyczących synchronizacji cykli koniunkturalnych, przy użyciu nowoczesnych narzędzi analizy ekonometrycznej, przeprowadzono wszechstronne badania 2

3 nad mechanizmami i determinantami cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej w latach W pierwszej kolejności na podstawie definicji cyklu koniunkturalnego Burnsa i Mitchella oraz Lucasa skonstruowano adekwatne miary synchronizacji cykli koniunkturalnych z wykorzystaniem filtrów Baxter-Kinga oraz Hodricka-Prescotta. Następnie, na podstawie kwerendy specjalistycznej literatury, ustalono pełny zbiór potencjalnych determinant SCK: handel bilateralny, podobieństwo struktur produkcji, współzmienność polityki fiskalnej i monetarnej, członkostwo w Unii Europejskiej i strefie euro, różnice w poziomach PKB per capita oraz stopień SCK z USA. Ponadto zbiór determinant SCK dopełniają zmienne grawitacyjne: iloczyny realnych PKB i populacji, odległość geograficzna, wspólna granica oraz różnice kulturowe. Analizy miały charakter zarówno statyczny, jak i dynamiczny, przy czym badano także zależność pomiędzy SCK, a jej determinantami przy użyciu metod nieparametrycznych. Badania prowadzono z perspektywy całej próby, strefy euro oraz Polski. W celu zapewnienia jednoznaczności formułowanym wnioskom w odniesieniu do determinant SCK, wykorzystano procedurę bayesowskiego ważenia międzymodelowego (BMA Bayesian model averaging). Z metodycznego punktu widzenia BMA wydaje się bowiem najbardziej adekwatną metodą badania odporności rezultatów ekonometrycznych analiz empirycznych. Badania wskazują na postępującą synchronizację cykli koniunkturalnych analizowanych krajów UE, krajów strefy euro i Polski z pozostałymi krajami. Zastosowanie procedury BMA wskazało na istnienie sześciu odpornych determinant synchronizacji cyklów koniunkturalnych. Są to: współzmienność polityki pieniężnej, podobieństw struktur produkcji, przynależność do Unii Europejskiej i strefy euro, stopień SCK z USA oraz dystans PKB per capita. Szczegółowe analizy potwierdziły także istotny wpływ współzmienności polityki fiskalnej oraz handlu bilateralnego. Rezultaty i wnioski płynące z badań przedstawionych w monografii umożliwiają nie tylko precyzyjne określenie zbioru istotnych czynników determinujących, ale także kwantyfikację siły ich oddziaływania na SCK. Tym samym dysertacja stanowi autorskie podsumowanie dotychczasowych badań nad synchronizacją cykli koniunkturalnych. Bazując na ustaleniach teoretycznych oraz wyczerpującym przeglądzie analiz empirycznych, przy 3

4 użyciu metod bayesowskiego ważenia międzymodelowego, dokonano w niej obiektywnego połączenia wniosków płynących ze wszystkich współczesnych nurtów rozważań ekonomicznych nad przyczynami synchronizacji cykli koniunkturalnych. Monografia składa się pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy zawiera wyczerpujący przegląd literatury teoretycznej i badań empirycznych nad problematyką synchronizacji cykli koniunkturalnych. Literatura ta była od samego początku silnie związana z teorią optymalnych obszarów walutowych (OCA). Teoria OCA określa granice terytorium, dla którego optymalnym rozwiązaniem jest utrzymywanie wspólnej waluty w celu efektywnej realizacji jednolitej polityki pieniężnej. Dlatego w pierwszym rozdziale pracy omówiono klasyczną oraz nową teorię optymalnych obszarów walutowych. Mundell, McKinnon oraz Kenen, powszechnie określani ojcami teorii klasycznej, zidentyfikowali następujące kryteria SCK: mobilność siły roboczej, otwartość gospodarki, dywersyfikację struktury produkcji i eksportu oraz istnienie instytucji odpowiedzialnej za federalizm fiskalny. Kryteria te pozwalały ustalić czy w danym momencie i dla danej grupy krajów optymalnym rozwiązaniem jest posiadanie wspólnej waluty. Takie ujęcie problemu przez ekonomistów klasycznych sprawiło, że teoria OCA miała charakter statyczny. Jej zwolennicy zakładali implicite stałą substytucję pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji. Uwzględnienie roli oczekiwań oraz wykorzystanie instrumentów analizy dynamicznej doprowadziło do powstania nowej teorii optymalnych obszarów walutowych, w ramach której wykształciły się dwa przeciwstawne stanowiska. Pierwsze z nich, określane mianem Poglądu Komisji Europejskiej, zakłada, że na skutek wzrostu handlu wewnątrzgałęziowego integrujące się gospodarki będą wymagać coraz mniejszych korekt nominalnego kursu walutowego. Pogląd ten otrzymał silne wsparcie empiryczne dzięki badaniom Frankela i Rose a (1996), którzy sformułowali hipotezę endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Z drugiej strony, zgodnie z Poglądem Krugmana, postępująca integracja gospodarcza może jednak - na skutek specjalizacji i destabilizacji regionalnego eksportu - wymuszać na poszczególnych krajach coraz większe zmiany w nominalnych kursach walutowych w celu stabilizacji ich sytuacji makroekonomicznej. Empiryczne dowody na słuszność Poglądu Krugmana dostarczyła praca Bayoumiego i Eichengreena (1993). 4

5 Przedstawiciele nowej teorii OCA podkreślali także znaczenie jakościowych różnic pomiędzy unifikacją monetarną a wprowadzeniem stałego kursu walutowego. W rozdziale drugim przedstawiono wybrane matematyczne modele gospodarki otwartej w celu formalnej oceny mechanizmów odpowiedzialnych za SCK. Jako pierwszy omówiono model Kenena, który objaśnia wpływ dywersyfikacji gospodarki na stabilność produkcji i zatrudnienia. Następnie analizie poddano modele opisujące mechanizm SCK dla przypadku dwóch dużych gospodarek. Pierwszy zakłada istnienie jedynie rynku dóbr, natomiast drugi dopuszcza dodatkowo rynek pieniądza oraz transakcji międzynarodowych. Trzeci model, w pełni autorski, dotyczy dwóch gospodarek funkcjonujących w warunkach unii walutowej. Rozdział kończy porównanie wniosków płynących z omówionych w nim modeli matematycznych z wnioskami formułowanymi na podstawie różnych badań empirycznych. Konkluzje z tego porównania zostały dalej wykorzystane w doborze zmiennych objaśniających w modelu tłumaczącym synchronizację cykli koniunkturalnych. Korzystając z adekwatnych danych za lata analizie poddano 20 krajów Unii Europejskiej: Austrię, Belgię, Cypr, Danię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Węgry, Irlandię, Luksemburg, Maltę, Holandię, Polskę, Portugalię, Słowację, Hiszpanię, Szwecję oraz Wielką Brytanię. Szczegóły badania zostały omówione w rozdziale trzecim, który traktuje o kwestiach metodycznych. Rozpoczynają go rozważania na temat istoty cyklu koniunkturalnego w kontekście problemów definicyjnych, przemyśleń teoretycznych oraz trudności pomiarowych. Rozdział przedstawia dorobek zarówno ekonomii, jak i ekonometrii w obszarze badań nad cyklem koniunkturalnym, przy czym autor dokonuje próby syntezy tych dwóch ujęć. Efektem jest przyjęcie dwóch metod pomiaru cyklu koniunkturalnego: filtru Hodricka-Prescotta, korespondującego do definicji cyklu koniunkturalnego Lucasa oraz filtru Baxter-Kinga, który jest metodologicznym odpowiednikiem definicji cyklu Burnsa i Mitchella. W rozdziale trzecim skonstruowano także i zinterpretowano miary potencjalnych determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Szczególną uwagę poświęcono podobieństwom strukturalnym, dla których skonstruowano 12 osobnych wskaźników. Uwzględniono wszystkie zmienne objaśniające SCK znajdujące solidne uzasadnienie w literaturze ekonomicznej: handel bilateralny, współzmienność polityki monetarnej i fiskalnej, 5

6 zmienne opisujące uczestnictwo w Unii Europejskiej oraz przynależność do unii walutowej. Autor zaproponował ponadto dwie dodatkowe zmienne: różnice w poziomach PKB per capita oraz stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych z USA. Listę potencjalnych determinant domykają regularnie stosowane w analizach empirycznych zmienne grawitacyjne: iloczyn realnych PKB, iloczyn populacji, dystans geograficzny, a także zmienne binarne opisujące wspólną granicę oraz wspólny język. Rozdział trzeci zawiera także szczegółowy opis procedury estymacji z wykorzystaniem bayesowskiego ważenia międzymodelowego (BMA bayesian model averaging). Wybór tej metody był podyktowany następującymi względami. Po pierwsze, BMA jest najbardziej rygorystyczną i kompletną metodą analizy wpływu wybranych regresorów na zmienną objaśnianą. Jest tak dlatego, że wnioskowanie w przypadku BMA ma miejsce nie tylko na podstawie jednego wybranego modelu, ale na podstawie wszystkich możliwych kombinacji modeli, jakie można utworzyć na zbiorze wszystkich rozważanych zmiennych objaśniających. BMA umożliwia zatem jednoczesne sprawdzenie odporności uzyskanych wyników oraz pokazuje ranking najlepszych modeli wybranych w toku zastosowania procedury. Po drugie, do tej pory nie pojawiła się, żadna praca wykorzystująca tę metodę do analizy synchronizacji cykli koniunkturalnych. Po trzecie, w 2007 i 2009 roku opracowano miary łączności (J jointness), które w ramach BMA pozwalają ustalić rodzaj zależności pomiędzy regresorami (czy są względem siebie substytutami czy też zmiennymi komplementarnymi), co nie jest możliwe w przypadku zastosowania jakiejkolwiek innej metody. Do obliczeń numerycznych wykorzystano najnowszą wersję pakietu BMS opracowanego przez Zeugnera (2015) dla środowiska R oraz dodatek do programu Gretl opracowany przez Błażejowskiego i Kwiatkowskiego (2013). Rozdział czwarty przedstawia wyniki autorskich analiz ekonometrycznych. Omówiono w nim wyniki badań statycznych nad stopniem synchronizacji cykli koniunkturalnych krajów Unii Europejskiej. Przyjęto trzy perspektywy czasowe - okres oraz dwa równoliczne podokresy: oraz Przedmiot badań stanowią trzy grupy odniesienia: cała próba, kraje strefy euro oraz gospodarka Polski. Uzyskane wyniki posłużyły do konstrukcji podzbiorów hipotetycznych optymalnych obszarów walutowych ze zbioru wszystkich krajów Unii Europejskiej. W rozdziale czwartym 6

7 omówiono także wyniki analizy dynamicznej stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych, stosując ten sam podział czasowy i rodzajowy co w przypadku badania statycznego. Analizą statyczną, przeprowadzoną według schematu opisanego powyżej, objęto również determinanty synchronizacji cykli koniunkturalnych. Rozdział kończy prezentacja wyników oszacowań wpływu poszczególnych determinant na SCK uzyskanych przy pomocy metod nieparametrycznych. Rozdział piąty prezentuje wyniki analizy BMA. Zawiera on rozważania na temat współliniowości pomiędzy wszystkimi trzydziestoma zmiennymi będącymi przedmiotem analiz w niniejszej pracy: dwie miary SCK (uzyskane przy użyciu filtru Baxter-Kinga i Hodricka-Prescotta), 12 miar podobieństwa struktur gospodarczych, handel bilateralny, dwie miary współzmienności polityki fiskalnej, trzy miary współzmienności polityki pieniężnej, dwie miary SCK z USA, dystans PKB per capita, członkostwo w strefie euro i Unii Europejskiej oraz zmienne grawitacyjne (iloczyn realnych PKB i populacji, dystans geograficzny, wspólna granica oraz wspólny język). W dalszych partiach rozdziału przedstawiono wyniki zastosowania BMA dla dwóch zbiorów informacyjnych zawierających po 12 potencjalnych determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Dla każdej pary determinant wyznaczono miary łączności. Następnie przedstawiono wyniki badań dla mniejszych zbiorów determinant SCK oraz przeprowadzono wszechstronną analizę odporności uzyskanych wyników. Analizy empiryczne przeprowadzone w monografii były bardzo zróżnicowane. Ich celem była wszechstronna weryfikacja różnorodnych hipotez w celu identyfikacji i kwantyfikacji wpływu na SCK odpornych statystycznie zmiennych. Analiza statyczna wskazała na wzrost stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych zarówno dla wszystkich krajów UE, strefy euro, jak i Polski, przy czym największy wzrost odnotowano w przypadku Polski. Uzyskane rezultaty potwierdzają zatem Pogląd Komisji Europejskiej (PKE) oraz hipotezę endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego (EKOOW). Kraje strefy euro charakteryzowały się wyższym stopniem SCK niż badane kraje UE, zarówno w całym badanym okresie, jak i w podokresach. Parą krajów o najwyższym stopniu synchronizacji cykli koniunkturalnych okazała się Francja i Hiszpania. 7

8 Najwyższą wartość współczynnika korelacji dla Polski odnotowano w parze z Danią (dla filtru Baxter-Kinga) oraz Słowacją (dla filtru Hodrick-Prescotta). W obydwu przypadkach są to jednak relatywnie słabe powiązania, a pary z Polską charakteryzują najniższe wskaźniki SCK spośród wszystkich analizowanych krajów. Wnioskować można zatem, że w Europie nie ma dla Polski partnerów do utworzenia optymalnego obszaru walutowego. Zbliżony obraz zależności wyłania się z wyników analizy dynamicznej. Rezultaty uzyskane przy pomocy filtru Baxter-Kinga oraz w mniejszym stopniu - przy użyciu filtru Hodricka-Prescotta wskazały na wzrost stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych w całym badanym okresie dla wszystkich rozważanych grup krajów. Raz jeszcze największy wzrost odnotowano dla par z Polską. Ponownie zatem otrzymane wyniki potwierdzają PKE i EKOOW. Zastosowanie kryteriów dynamicznych wskazało, że najlepszymi kandydatami na utworzenie unii walutowej są Portugalia i Holandia oraz Francja i Hiszpania (wskazania obydwu filtrów) oraz Irlandia i Wielka Brytania (wskazania filtru Hodricka-Prescotta). Najwyższy stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych wykazywały kraje członkowskie strefy euro oraz pary krajów charakteryzujących się bliskością geograficzną. Są to zatem kolejne argumenty przemawiające na korzyść Poglądu Komisji Europejskiej oraz hipotezy endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Ponownie SCK Polski jest w porównaniu z pozostałymi krajami relatywnie niski, przy czym najsilniejsze powiązana odnotowano pomiędzy Polską a Słowacją, Danią i Maltą. Badanie obejmowało także statyczną analizę determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. W pracy wykorzystano 12 alternatywnych miar podobieństw struktur gospodarczych. Rezultaty wskazują na wysoki stopień podobieństw struktur produkcji/zatrudnienia między krajami całej próby, bardzo wysoki w przypadku strefy euro i dość wysoki dla par z Polską. We wszystkich przypadkach nastąpił wzrost podobieństwa struktur produkcji pomiędzy okresem a Wyniki wskazują na poprawność PKE oraz EKOOW, jednak w aneksie przedstawiono przypadki, których nie można interpretować tak jednoznacznie. 8

9 W analizie współzmienności polityki fiskalnej wykorzystano miarę opartą o pozycje budżetowe oraz długi publiczne par krajów. W przypadku całej próby oraz par z Polską współzmienność polityki fiskalnej wzrastała, podczas gdy spadała dla strefy euro. Z drugiej strony, to w przypadku strefy euro była ona zdecydowanie najwyższa dla pozycji budżetowych. Współzmienność polityki monetarnej w przypadku pełnej próby krajów, strefy euro oraz par z Polską wzrastała w analizowanym okresie. Współzmienność polityki monetarnej jest wyższa niż fiskalnej dla całej próby oraz strefy euro. Przeciwne stwierdzenie jest prawdziwe dla par z Polską. Handel bilateralny stanowił najwyższy udział w PKB dla par krajów ze strefy euro, na drugim miejscu uplasowała się cała próba, a na ostatnim pary z Polską. Wszystkie trzy analizowane grupy odnotowały wzrostu handlu bilateralnego z okresu na , co było rezultatem zacieśnienia integracji handlowej i monetarnej pomiędzy badanymi krajami. Jest to kolejny empiryczny dowód potwierdzający zasadność Poglądu Komisji Europejskiej oraz hipotezy endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Rezultaty dla stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych analizowanych krajów z gospodarką z USA były niejednoznaczne. Jedyne co można powiedzieć na pewno to, że stopień SCK z USA jest znacznie wyższy w przypadku całej próby oraz krajów strefy euro niż w przypadku Polski. Różnice w poziomach PKB per capita uległy zmniejszeniu w przypadku wszystkich krajów UE, przy czym postępująca konwergencja była najbardziej widoczna w przypadku Polski. Różnice w poziomie PKB per capita krajów Unii Gospodarczej i Walutowej utrzymywały się na stabilnym poziomie ze względu na wysoki stopień konwergencji między tymi krajami. Badania empiryczne zawarte w pracy objęły również analizy nieparametryczne. Zbadano wpływ handlu bilateralnego na synchronizację cykli koniunkturalnych. Wyniki jednoznacznie wskazały na dodatnią zależność pomiędzy natężeniem handlu bilateralnego a SCK, potwierdzając tym samym hipotezy PKE oraz EKOOW. Z drugiej strony, wpływ handlu międzynarodowego na SCK jest dużo lepiej odzwierciedlony przez funkcję o dodatniej pierwszej pochodnej oraz ujemnej drugiej pochodnej, co odpowiada hipotezie o 9

10 malejącym krańcowym wpływie handlu bilateralnego na stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych. Rezultaty estymacji nieparametrycznych wykazały dodatnią zależność między SCK a podobieństwem struktur produkcji i zatrudnienia. Zastosowanie 12-stu różnych miar podobieństw struktur gospodarczych pokazało wysoką odporność uzyskanych wyników. Podobne rezultaty otrzymano dla zależności pomiędzy współzmiennością polityki monetarnej a stopniem synchronizacji cykli koniunkturalnych. Natomiast wnioski dotyczące wpływu współzmienności polityki fiskalnej na SCK (dodatni kierunek zależności) okazały się mniej odporne na użycie alternatywnych miar. Estymacja nieparametryczna dała bardzo niejednoznaczne wyniki w odniesieniu do zależności pomiędzy SCK analizowanych krajów a stopniem synchronizacji cykli koniunkturalnych z gospodarką USA. Relacja ta okazała się wyraźnie nieliniowa (paraboliczny kształt zależności). Niezbędne okazało się zatem zastosowanie zmiennych kontrolnych w celu prawidłowej ekstrakcji wpływu tej determinanty na synchronizację cykli koniunkturalnych. Z kolei relacja łącząca dystans PKB per capita z SCK okazała się zgodnie z oczekiwaniami ujemna. Najwartościowsze z metodologicznego punktu widzenia wydają się wnioski płynące z analiz BMA (Bayesian model averaging). Aplikacja tej procedury doprowadziła do identyfikacji jedynie sześciu spośród pierwotnie rozważanych 12 regresorów determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Pięć z nich oddziałuje pozytywnie na SCK, jedna zaś negatywnie. Do grupy odpornych stymulant synchronizacji cykli koniunkturalnych zakwalifikowano: współzmienność polityki monetarnej, podobieństwo struktur produkcji, członkostwo w Unii Europejskiej, przynależność do unii walutowej oraz stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych z USA. Odporną destymulantą SCK okazały się natomiast różnice w poziomach PKB per capita. Poszerzenie metod BMA o analizy wykorzystujące ograniczone zbiory informacyjne doprowadziło do identyfikacji dwóch kolejnych stymulant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Są to: współzmienność polityki fiskalnej oraz natężenie handlu bilateralnego. Rezultaty te okazały się bardzo odporne na manipulację założeniami a priori zarówno w stosunku do rozmiarów modelu jak i parametru g Zellnera. 10

11 Ogólnie, uzyskane w pracy rezultaty pokazują, że w latach następował systematyczny wzrost synchronizacji cykli koniunkturalnych. Wśród krajów Unii Europejskiej, a w szczególności wśród krajów strefy euro istnieją ugrupowania o tak silnym stopniu współzmienności aktywności ekonomicznej, że mogą być określane mianem optymalnego obszaru walutowego. Najlepszą parę kandydatów na utworzenie unii walutowej w Europie stanowią Francja oraz Hiszpania. Wnioski sformułowane w odniesieniu do pełnej próby krajów oraz strefy euro potwierdzają Pogląd Komisji Europejskiej oraz hipotezę endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Postępująca integracja gospodarcza i monetarna w Europie poprzez eliminację barier handlu i mobilności kapitału, ryzyka kursowego oraz ujednolicenie sposobu prowadzenia polityki pieniężnej (w postaci jednolitej polityki monetarnej lub adopcji zbliżonych celów inflacyjnych), prowadzi do wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej. To dzięki umacnianiu integracji gospodarczej i walutowej we wszystkich analizowanych krajach Unii Europejskiej wzrastało natężenie handlu bilateralnego. Integracji ekonomicznej i monetarnej, realizacji kryteriów z Maastricht oraz Paktowi Stabilności i Wzrostu należy przypisać narastającą współzmienność polityki pieniężnej oraz fiskalnej. Postępującej konwergencji realnej, a zatem zmniejszaniu różnic w poziomach PKB per capita między krajami europejskimi, towarzyszył wzrost podobieństwa struktur produkcji i zatrudnienia w Europie. Oba te czynniki wydatnie przyczyniają się do wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach europejskich. Oznacza to, że realizowana w ramach struktur Unii Europejskiej polityka spójności, poprzez redukcję dystansu PKB per capita, będzie prowadzić do wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych, i tym samym przybliżać Europę do uzyskania statusu optymalnego obszaru walutowego. Polska w analizowanym okresie charakteryzowała się relatywnie niską synchronizacją cykli koniunkturalnych z pozostałymi krajami. Trudno byłoby zatem wskazać odpowiedniego kandydata do utworzenia z Polską optymalnego obszaru walutowego. Z drugiej strony, Polska zanotowała także najwyższą dynamikę wzrostu stopnia SCK z krajami partnerskimi. Biorąc pod uwagę fakt, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, a także rosnącą współzmienność polityki fiskalnej i monetarnej, wzrost natężenia handlu międzynarodowego, upodobnianie się 11

12 struktur produkcji oraz postępującą konwergencję, należy spodziewać się dalszego wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych Polski z krajami europejskimi. Prawdziwość Poglądu Komisji Europejskiej oraz hipotezy endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego, a także pozytywny wpływ integracji monetarnej na SCK pozwalają sądzić, że dalsza integracja europejska będzie coraz bardziej przybliżać Polskę do utworzenia optymalnego obszaru walutowego z krajami strefy euro. Oznacza to, że z biegiem czasu i wraz z postępującą integracją europejską, bilans korzyści i kosztów będzie coraz mocniej uzasadniał jej partycypację w strefie euro. Warszawa