Rok akademicki: 2014/2015 Kod: BGG GN-s Punkty ECTS: 3. Kierunek: Górnictwo i Geologia Specjalność: Geologia naftowa

Transkrypt

1 Nazwa modułu: terenowe złożowo-naftowe Rok akademicki: 2014/2015 Kod: BGG GN-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Górnictwo i Geologia Specjalność: Geologia naftowa Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Język wykładowy: Polski Profil kształcenia: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 1 Strona www: Osoba odpowiedzialna: dr hab. inż. Sechman Henryk (sechman@agh.edu.pl) Osoby prowadzące: dr hab. inż. Sechman Henryk (sechman@agh.edu.pl) dr inż. Dzieniewicz Marek (dzieniew@agh.edu.pl) Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Powiązania z EKK Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 Student zna podstawowe etapy i zakresy pracy przedsiębiorstw zajmujących się poszukiwaniem, zagospodarowaniem i eksploatacją złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. GG2A_W06 M_W002 Student zna czynności i zakres prac nadzoru geologicznego w czasie wiercenia otworu naftowego. GG2A_W06 M_W003 Student zna podstawowe zagadnienia dotyczące eksploatacji i przeróbki węglowodorów, a także podziemnego magazynowania gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych. GG2A_W07 Umiejętności M_U001 Student, pracując w zespole, potrafi dokonać krytycznej analizy funkcjonowania przedsiębiorstw zajmujących się poszukiwaniem, eksploatacją, magazynowaniem i przeróbką węglowodorów oraz ocenić istniejące rozwiązania techniczne. GG2A_U02, GG2A_U16, GG2A_U19 1 / 6

2 M_U002 Student, pracując w zespole, potrafi zaprojektować, zorganizować i praktycznie wykonać terenowe opróbowanie geochemiczne metodą gazu wolnego. GG2A_U02, GG2A_U07 Praca wykonana w ramach Kompetencje społeczne M_K001 Ma świadomość pozatechnicznych aspektów i skutków działalności inżyniera oraz wpływu prac geologiczno-inżynierskich na środowisko GG2A_K02 Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatori um seminaryjne praktyczne terenowe warsztatowe Inne E-learning Wiedza M_W001 M_W002 M_W003 Umiejętności M_U001 M_U002 Student zna podstawowe etapy i zakresy pracy przedsiębiorstw zajmujących się poszukiwaniem, zagospodarowaniem i eksploatacją złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Student zna czynności i zakres prac nadzoru geologicznego w czasie wiercenia otworu naftowego. Student zna podstawowe zagadnienia dotyczące eksploatacji i przeróbki węglowodorów, a także podziemnego magazynowania gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych. Student, pracując w zespole, potrafi dokonać krytycznej analizy funkcjonowania przedsiębiorstw zajmujących się poszukiwaniem, eksploatacją, magazynowaniem i przeróbką węglowodorów oraz ocenić istniejące rozwiązania techniczne. Student, pracując w zespole, potrafi zaprojektować, zorganizować i praktycznie wykonać terenowe opróbowanie geochemiczne metodą gazu wolnego. 2 / 6

3 Kompetencje społeczne M_K001 Ma świadomość pozatechnicznych aspektów i skutków działalności inżyniera oraz wpływu prac geologiczno-inżynierskich na środowisko Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) praktyczne ZAJĘCIA TERENOWE 1.Działalność przedsiębiorstw poszukiwawczych, ich struktura i zakresy prac związanych z odkryciem węglowodorów na przykładzie PGNIG S.A. Oddziału w Zielonej Górze i Pile oraz Poszukiwania Nafty i Gazu Nafta Sp. z o.o. w Pile. Historia i struktura organizacyjna Zakładu, podstawy prawne poszukiwań węglowodorów, sposoby rozwiercania i udostępniania akumulacji, przemysłowa ocena akumulacji, zasady sporządzania projektów badań geologicznych i dokumentacji wynikowych otworu, zapoznanie się z zakresami prac poszczególnych działów Zakładu (7,5h). 2.Badania laboratoryjne parametrów skał zbiornikowych i mediów nasycających. Sposoby przechowywania rdzeni wiertniczych i próbek okruchowych. Sposób opisu rdzeni i próbek okruchowych. Sporządzenie profilu litostratygraficznego dla wybranego interwału głębokościowego otworu (praca w zespołach 4 osobowych) (7,5h). 3.Zapoznanie się z zakresem działalności grup sejsmicznych Przedsiębiorstwa Geofizyka Toruń. terenowe udział w realizacji badań sejsmicznych w terenie: rozmieszczanie i lokalizacja profili sejsmicznych, sposoby wzbudzania fal sejsmicznych i ich rejestracji, wpływ badań sejsmicznych na środowisko (7,5h). 4.Czynności i zakres prac nadzoru geologicznego w czasie wiercenia (na wybranym odwiercie będącym w ruchu): bieżąca kontrola wiercenia (laboratoria polowe typu GEOSERVICE), badania próbek okruchowych i rdzeni wiertniczych, badania geofizyczne, opróbowanie horyzontów zbiornikowych, pomiary parametrów złożowych, zasady i sposoby poboru próbek do badań petrofizycznych i geochemicznych (7,5h). 5.Problematyka zagospodarowania i eksploatacji złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na przykładzie kopalń: KRNiGZ Dębno i KGZ Kościan-Brońsko: budowa geologiczna złóż i charakterystyka kopalń, sposoby wydobycia oraz kierunki i sposoby dostarczania węglowodorów do kopalń, technologia i instalacje do oczyszczania ropy naftowej i gazu ziemnego, istniejące zagrożenia, sposoby zabezpieczeń i metody likwidacji skutków awarii na kopalniach węglowodorów, wpływ kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego na środowisko (15h). 6.Uzdatnianie gazu na przykładzie Odazotowni Grodzisk Wielkopolski: instalacja usuwania CO2, instalacja usuwania wilgoci, instalacja usuwania rtęci i filtracji, kriogeniczna instalacja usuwania azotu, instalacja sprężania i magazynowania helu, instalacja magazynowania LNG, układ kompresorów metanu oraz układ wylotowy, komputerowy system sterowania procesami technologicznymi (sterownia), wpływ obiektu na środowisko (7,5h). 7.Magazynowanie ropy i paliw płynnych na przykładzie działalności Kawernowego Podziemnego Magazynu Paliw Góra k/inowrocławia: cele i zadania PMRiP, budowa i warunki geologiczno-górnicze wysadu solnego Góra, konwersja komór solankowych na magazyny ropy naftowej i paliw, technologia zatłaczania i odbioru ropy naftowej i paliw z podziemnych kawern solnych, komputerowe sterowanie procesami 3 / 6

4 technologicznymi, istniejące zagrożenia, system bezpieczeństwa i metody likwidacji ewentualnych skutków awarii, wpływ obiektu na środowisko (7,5h). 8.Magazynowanie gazu ziemnego na przykładzie Kawernowego Podziemnego Magazynu Gazu (KPMG) Mogilno: rozwiązania inżynieryjno-górnicze i parametry geologiczno-złożowe, sposoby magazynowania gazu, infrastruktura techniczna, technologie ługowania komór magazynowych, zatłaczanie i opróżnianie komór, wpływ i oddziaływanie na środowisko, potencjalne możliwości niekontrolowanej migracji gazu i wynikające stąd również zagrożenia wybuchowe, metody kontroli i oceny szczelności komór magazynowych i stref przyodwiertowych (7,5h). 9.Podstawowe zagadnienia dotyczące przeróbki węglowodorów na przykładzie działalności PKN ORLEN Płock: sposoby transportu i wstępnego przygotowania surowca (ropy naftowej), instalacje destylacji rurowo-wieżowej (DRW), instalacja hydrokrakingu, instalacja hydroodsiarczania gudronu, instalacja produkcji polimerów, systemy składowania odpadów i oczyszczania ścieków, magazynowanie produktów przeróbki i ich dystrybucja, komputerowy systemu sterowania jednym z procesami technologicznymi, wpływ Zakładu na środowisko (7,5h). 10.Powierzchniowe metody geochemiczne w zastosowaniu do poszukiwań złóż węglowodorów oraz oceny szczelności podziemnych magazynów gazu. Wykonanie powierzchniowych opróbowań geochemicznych metodą gazu wolnego w wybranych rejonach obszaru górniczego KPMG Mogilno opatentowanym zestawem pomiarowym patent RP nr , wzór użytkowy RP nr (pobór 50 próbek gazu glebowego praca w zespołach 6-7 osobowych). Wykonanie wstępnych badań analitycznych sumy węglowodorów gazowych w pobranych próbkach gazu glebowego za pomocą terenowego przenośnego analizatora oraz pobór próbek gazu glebowego do szczegółowych analiz cząsteczkowych metodą chromatografii gazowej (15h). Sposób obliczania oceny końcowej Ocena końcowa = 0,3 ocena ze sprawozdania z zajęć terenowych + 0,5 ocena z kolokwium zaliczeniowego (wiedza teoretyczna nabyta w trakcie zajęć) + 0,2 ocena z aktywności i umiejętności pracy w zespole Wymagania wstępne i dodatkowe Podstawowa znajomość geologii naftowej i metodyki poszukiwań złóż węglowodorów. Znajomość podstawowych zagadnień związanych z działalnością przemysłu naftowego. Zalecana literatura i pomoce naukowe 1.Dzieniewicz M., Sechman H. (2002). Zestaw do ręcznego pobierania próbek gazowych z warstw przypowierzchniowych. Patent RP nr PL , WUP, 08/ Gurewicz I. L. (1975). Własności i przeróbka pierwotna ropy naftowej i gazu, Warszawa, Wydaw. Nauk.-Techniczne. 3.Molenda J. (2006). Gaz ziemny paliwo i surowiec. WNT, Warszawa Surygała J., (2001). Ropa naftowa a środowisko przyrodnicze. Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej. Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu 1.Korus A., Kotarba M, Sechman H, Lasa J Metan w atmosferze ziemskiej: Udział Polski Południowej w emisji metanu do atmosfery. In: Buszewski B. (Ed.) Chromatografia i inne techniki separacyjne w ekoanalityce. Wyd. Uniwerstetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1997, Dzieniewicz M., Sechman H., Górecki W Measurements of soil gas migration around gas wells. del>p583/del> Ext. Abstr. 61th EAGE Conf. and Technical Exhibition, Helsinki, Finland, 7-11 June Kotarba M., Dzieniewicz M, Korus A., Sechman H., Kominowski K., Winnicki A., Trentowski J., Gogolewska A Zagrożenia gazowe w strefie przypowierzchniowej związane z likwidacją kopalń wałbrzyskich w dolnośląskim zagłębiu węglowym Konferencja SITG pt. Doświadczenia w likwidacji zakładów górniczych, Wałbrzych-Książ, maj / 6

5 4.Kotarba M.J., Dzieniewicz M., Korus A., Sechman H., Gogolewska A., Grzybek I., Kominowski K., Płonka A Zagrożenie gazowe metanem i ditlenkiem węgla w przypowierzchniowej strefie zabudowanego obszaru środkowej części wałbrzyskiego Okręgu Węglowego związane z likwidacją kopalń. in: Kotarba M.J., ed.: Przemiany środowiska naturalnego a ekorozwój, Wyd. Towarzystwo Badania Przemian Środowiska GEOSFERA, Dzieniewicz M., Sechman H., Górecki W Kontrola szczelności podziemnych magazynów gazu w świetle powierzchniowych badań geochemicznych. Mat. Konf.: Nauki o Ziemi w badaniach podstawowych, złożowych i ochronie środowiska na progu XXI w. Jubileusz 50-lecia WGGiOŚ, Kraków, czerwca Dzieniewicz M., Sechman H., Kotarba M.J., Korus A Distribution of methane and carbon dioxide contents in the near-surface zone along 23 geological cross-sections of the Wałbrzych Coal District. Chapter 7 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, Dzieniewicz M., Sechman H., Kotarba M.J., Korus A Surface geochemical surveing of methane and carbon dioxide in the selected areas of the Wałbrzych Coal District. Chapter 8 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, Dzieniewicz M., Sechman H., Kotarba M.J., Korus A Periodical changes of methane and carbon dioxide contents in the near-surface zone along the selected four geological cross-sections of in the Wałbrzych Coal District. Chapter 9 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, Sechman H., Dzieniewicz M., Kotarba M.J Depth changes in methane and carbon dioxide contents in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District. Chapter 10 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, Korus A., Kotarba M.J., Dzieniewicz M., Sechman H Evaluation of methane and carbon dioxide flux from Upper Carboniferous coal-bearing strata to near-surface zone in the Wałbrzych Coal District. Chapter 12 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, 2002, Kotarba M.J., Dzieniewicz M., Korus A., Sechman H., Kominowski K. Gogolewska A., Grzybek J Mechanism of coalbed gas flux and prediction of gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal Sub-basin. Chapter 13 in: Kotarba M.J. (Ed.): Gas hazard in the near-surface zone of the Wałbrzych Coal District caused by coal mine closure: geological and geochemical controls. Society of Research on Environmental Changes GEOSPHERE, Kraków, Sechman H., Dzieniewicz M., Kotarba M.J., Korus A Criteria of gas hazard assessment in the areas of closed mines of the Wałbrzych Coal District, Southwestern Poland. W: Near surface 2006, 12th European meeting of environmental and engineering geophysics : 4 6 September 2006, P010, s. [1 5], EAGE European Association of Geoscientists & Engineers, Helsinki, Finland. 13.Sechman H., Dzieniewicz M., Górecki W Wykorzystanie powierzchniowych badań geochemicznych do oceny szczelności naftowych otworów wiertniczych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, WUG Katowice, 6, Sechman H., Dzieniewicz M., Górecki W Wykorzystanie powierzchniowych badań geochemicznych do oceny szczelności naftowych otworów wiertniczych. // W: Warsztaty Górnicze z cyklu,,zagrożenia naturalne w górnictwie : materiały sympozjum : sesja okolicznościowa: Rozwiązania inżynierskie i badania naukowe dla ograniczenia zagrożeń naturalnych w górnictwie : Kraków Tomaszowice, czerwca 2006, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Sympozja i Konferencje, 67, Dzieniewicz M., Korus A., Kotarba M.J., Sechman H., Fiszer J Zastosowanie powierzchniowych badań geochemicznych do oceny zagrożenia gazowego na obszarach zlikwidowanych kopalń Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, WUG Katowice, 6, Dzieniewicz M., Korus A., Kotarba M.J., Sechman H., Fiszer J Zastosowanie powierzchniowych badań geochemicznych do oceny zagrożenia gazowego na obszarach zlikwidowanych kopalń Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Warsztaty Górnicze z cyklu,,zagrożenia naturalne w górnictwie : materiały sympozjum : sesja okolicznościowa: Rozwiązania inżynierskie i badania naukowe dla ograniczenia zagrożeń naturalnych w górnictwie, Kraków Tomaszowice, czerwca 2006, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Sympozja i Konferencje, 67, Dzieniewicz M., Sechman H., Górecki W Badanie składu gazów glebowych przykłady 5 / 6

6 zastosowań w prospekcji naftowej i ochronie środowiska. Geologia kwartalnik AGH, t. 35 z. 2/1 s Sechman H., Dzieniewicz M., Pomiary emisji metanu w wybranych rejonach polskich Karpat zewnętrznych. Geologia kwartalnik AGH, 35, 4, Sechman H., Mościcki J. W., Dzieniewicz M Pollution of near-surface zone in the vicinity of gas wells. Geoderma, , Sechman H., Kotarba M.J., Fiszer J., Dzieniewicz M Distribution of methane and carbon dioxide concentrations in the near-surface zone and their genetic characterization at the abandoned Nowa Ruda coal mine (Lower Silesian Coal Basin, SW Poland). International Journal of Coal Geology, , Guzy P., Sechman H., Dzieniewicz M., Izydor G., Ocena możliwości zastosowania przenośnego analizatora sumy lotnych związków organicznych w powierzchniowych badaniach geochemicznych. Nafta Gaz, 70, 9, Informacje dodatkowe Terminy i warunki zaliczenia zajęć: student ma prawo do dwóch terminów zaliczania zajęć (oddanie sprawozdania) maksymalnie do 2 tygodni od zakończenia zajęć terenowych. Ostateczny termin uzyskania zaliczenia określa prowadzący na na początku semestru. Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Udział w zajęciach terenowych Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 90 godz 90 godz 3 ECTS 6 / 6