ŻYCIE PO RAKU Krystyna de Walden-Gałuszko. Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku

Transkrypt

1 ŻYCIE PO RAKU Krystyna de Walden-Gałuszko Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku

2 ŻYCIE PO RAKU W oczach lekarzy W oczach psychoonkologów W oczach pacjentów

3 OCZAMI LEKARZY SURVIVORS : O KIM MÓWIMY? Osoby po przebytym leczeniu: W pełnej remisji Wyleczone NCCN Survivorship Guidelines Version

4 OCZAMI LEKARZY CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (1) 64% - 5 i więcej lat od dg 45% - 70i więcej lat lokalizacja: pierś, prostata, jelito grube McCabe MS, Bhatia S, Oeffinger KC, et al. American Society of Clinical Oncology Statement: Achieving High-Quality Cancer Survivorship Care. J Clin Oncol 2013;31:

5 OCZAMI LEKARZY CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (2) Często zaniedbują zdrowy tryb życia Ok 50% zgłasza dolegliwości (wczesne, późne następstwa leczenia) Wielu prezentuje objawy chorób współistniejących U części wtórne zachorowania na Ca Harding M. Health-promotion behaviors and psychological distress in cancer survivors. Oncol Nurs Forum 2012;39:E

6 OCZAMI LEKARZY CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (3) Najczęstsze objawy fizyczne: ból, zmęczenie, zaburzenia seksualne, zaburzenia snu, dysfunkcje przewodu pokarmowego, obrzęki. Park SY, Bae D-S, Nam JH, et al. Quality of life and sexual problems in disease-free survivors~of cervical cancer compared with the general population. Cancer 2007, 1, 10, Paskett ED, Dean JA, Oliveri JM, Harrop JP. Cancer-related lympheorema risk factors, diagnosis, treatment, and impact: a review. J Clin Oncol 2012;30: Brana I, Tabernero J. Cardiotoxicity. Ann Oncol 2010;21 Suppl 7:vii

7 OCZAMI LEKARZY CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (4) Najczęstsze objawy psychiczne: Depresja (15-20%) lęk Zaburzenia poznawcze (19-76%) PTSD (19%) Bellizzi KM, Miller MF, Arora NK, Rowland JH. Positive and negative life changes experienced by survivors of non-hodgkin's lymphoma. Ann Behav Med 2007;34: Smith SK, Zimmerman S, Williams CS, et al. Post-traumatic stress outcomes in non-hodgkin's lymphoma survivors. J Clin Oncol 2008;26:

8 Mało znana OCENA QL?

9 OCZAMI PSYCHOONKOLOGÓW CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (1) Zaburzenia poznawcze (19-76%) Pamięć Uczenie się Szybkość myślenia Róznice: informowani / nieinformowani Wefel JS, Schagen SB. Chemotherapy-related cognitive dysfunctions. Curr Neurol Neurosci Rep 2012;12:

10 OCZAMI PSYCHOONKOLOGÓW CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (2) Depresja / lęk (15-20%) Nawrót choroby Dolegliwości fizyczne Izolacja społeczna Bariery komunikacyjne Rodzina, finanse Hodgkinson K, Butow P, Fuchs A, et al. Long-term survival from gynecologic cancer: psychosocial outcomes, supportive care needs and positive outcomes. Gynecol Oncol 2007;104: Hoffman KE, McCarthy EP, Recklitis CJ, Ng AK. Psychological "distress in long-term survivors of adultonset cancer: results from a national survey. Arch Intern Med 2009;169:

11 OCZAMI PSYCHOONKOLOGÓW CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (3) PTSD (postrautmatic stress disorder) (19%) objawy: Natrętne przykre wspomnienia / sny Odrętwienie, wypalenie Anhedonia, emocjonalne znieczulenie Depresja, lęk Zaburzenia wegetatywne Ograniczenie planów życiowych Smith SK, Zimmerman S, Williams CS, et al. Post-traumatic stress outcomes in long-term non-hodgkin's lymphoma survivors. J Clin Oncol 2011 ;29:

12 OCZAMI PSYCHOONKOLOGÓW CHARAKTERYSTYKA SURVIVORS (4) Następstwa problemów psychologicznospołecznych Częstość samobójstwa 2 x większa Gorsza współpraca z lekarzem Mniejsza motywacja Rehabilitacja Zachowania prozdrowotne Misono S, Weiss NS, Fann JR, et al. Incidence of suicide in persons with cancer. J Clin Oncol 2008;26:

13 Oczami pacjentów

14 skojarzenie? Nic nie jest już takie same

15 POCZĄTEK: PUSTKA CO DALEJ? POTEM: RÓŻNE MOŻLIWOŚCI, RÓŻNY PRZEBIEG wzrost pourazowy choroba leczenie Równowaga psychiczna zasoby własne, wsparcie Stres Depresja lęk PTSD

16 PW postawy Potraumatyczny wzrost (PW) = transformacja psychiczna wyższy poziom funkcjonowania dobrostan Tadeschi R.G., Calhoun L.G., 2004 Postrautmatical Inquiny 15, 1-8

17 A. Postawy OBJAWY PW Relacje z ludźmi (empatia, otwartość) Poprawa Percepcja siebie (samoskuteczność) Ocena życia (wartość, codzienność) Zmiana: pogłębienie postaw egzystencjalnych (hierarchia wartości, sens życia) B. Wyższy dobrostan Ogińska-Bulik N., 2013 Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych. Engram Difin. Warszawa

18 Co może pomóc do PW?

19 OPTYMIZM/NADZIEJA zachwyt pięknem jest w oku tego który patrzy (O. Wilde) w ludziach, świecie Widzenie dobra w sobie w zdarzeniach niekorzystnych Nadzieja: oczekiwanie dobra (marzenie jest do zrealizowania) Trzebiński J., Zięba M., 2003 Nadzieja, strata, rozwój. Psychologia Jakości Życia, 1, 5-33 Snyder C.R., The past and possible future of hope. J. Soc. Clin. Psychol 1, 11-28

20 CIEKAWOŚĆ / KREATYWNOŚĆ Świat jest pełen ogromnych świateł i tajemnic a człowiek zasłania się przed nimi swoją małą dłonią (Baalszemtow) Otwarcie się na świat, ludzi Świeżość bezinteresowność zdziwienia Tworzenie nowego Realizacja pomysłów (w codziennym życiu) Blum R, 2009, Psychologia pozytywna w praktyce, KDC, Warszawa 19-23

21 POCZUCIE SAMOSKUTECZNOŚCI Nie możemy przeszkodzić ptakom latać nad naszymi głowami Możemy im przeszkodzić wić gniazda w naszych włosach (przysłowie indyjskie) Przewidywanie (pewność) pożądanych skutków własnego działania Marks R., Allegrante J.P 2005, A rewiew and synthesis of research evidence for self efficacy enhancing interventions for reducing chronic disability. Health Promotion Practice 6, 37-43

22 Wytrwałe działanie mimo trudności DZIELNOŚĆ / ODWAGA Nie siła lecz wytrwałość czyni wielkie dzieła (S. Johnson) Zaangażowanie: życie jako wyzwanie: Zadanie? Przygoda? Każdy musi na to odpowiedzieć sam Pury CLS, Lopez SHT 2009 Courage W: Oxford Handbook of Positive Psychology ed: SHJ Lopez, CR Snyder, Oxford University Press, Walkace KA, Bergeman CS (2007) Haridness as a dispositional Resource w: Oxford Handbook of methods in positive psychology: ed: Ad ONG, MHM van Dulman, Oxford University Press, Oxford

23 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!