Planowane działania w regionie wodnym Czarnej Orawy

Transkrypt

1 Projekt PL0494 Warunki zarządzania obszarem dorzecza i ochronąróżnorodności biologicznej dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów cennych przyrodniczo na przykładzie zlewni Czarnej Orawy stanowiącej część transgranicznego dorzecza Dunaju Planowane działania ania udrożnieniowe w regionie wodnym Czarnej Orawy 24 marca 2011 r. dr inż. Rafał Kokoszka (RZGW w Krakowie) Wsparcie udzielone przez Islandię, Lichtenstein oraz Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

2 Plan prezentacji 1). Pojęcie drożności rzeki 2). Aspekty prawne ochrony ichtiofauny 3). PL0494 rezultaty Projektu 4). Podsumowanie

3 Ekologiczna drożno ność rzeki Ekologiczna drożność rzeki to jej dostępność dla fauny wodnej Rzeka pojmowana jest jako ciągły system, w którym zespoły organizmów powinny mieć możliwość swobodnego przemieszczania się w górę i w dół cieku. Wędrówkiwszystkich gatunków rybsąkoniecznością, związane sąz rozrodem, poszukiwaniem żerowisk, uwarunkowaniami klimatycznymi czy też fizjologią i prowadzone sąna różne odległości.

4 Ekologiczna drożno ność rzeki Ryby potamodromiczne(stanowiskowe) wędrująw granicach jednej rzeki (jeziora, zbiornika) lub systemu rzecznego wyłącznie w wodach śródlądowych. Dla grupy tej niezbędna dla życia jest drożnośćcieku na odcinku od kilku do kilkudziesięciu kilometrów pozwalająca na migracjępomiędzy żerowiskami a tarliskami. Rodzimy pstrąg potokowy (Salmo trutta fario Linnaeus, 1758) orawski z górnej części potoku Bębęńskiego Ryby diadromiczne(dwuśrodowiskowe) wędrująpomiędzy wodami śródlądowymi a morskimi dlatego warunkiem dla ich istnienia jest drożność cieku często na całej ich długości. Najogólniej biorąc wędrówki ryb można podzielić na: migracje w góręi w dółrzeki. Łosoś(Salmosalar)

5 Ekologiczna drożno ność rzeki Bardzo istotny wpływ na życie i możliwość rozwoju populacji ryb mają w szczególności: * budowle piętrzące (jaz, stopień, zastawka itp.) które powstrzymują w znacznej mierze możliwośćprzemieszczania sięryb, a tym samym dotarcie do obszarów bogatych w pokarm oraz na tarliska. Zabudowa rzek przegrodami z elektrowniami wodnymi powodująca, że ryby wędrujące w dółrzeki musząprzepływaćprzez kanały turbin, gdzie część z nich ginie; * zastosowanie nieprawidłowych rozwiązańregulacji rejonów ujśćdopływów do rzeki głównej (np. połączenie dopływu z rzekągłównąpod kątem prostym Na wypukłej stronie łuku) powodujące utrudnienie komunikacji

6 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Międzynarodowe dokumenty dotyczące ekosystemów rzecznych i związanych z nimi populacji ryb wędrownych Konwencja o ochronie europejskich gatunków zwierząt i roślin oraz ich siedlisk naturalnych(tzw. Konwencja Berneńska) Obejmuje zarówno gatunki wędrowne, jak równie te przejawiające w tym zakresie małą aktywność. Podejmowanie środków, które niezbędne są dla zachowania populacji dzikiej fauny i flory na poziomie, odpowiadającym w szczególności wymaganiom ekologicznym, naukowym i kulturowym, uwzględniając jednoczenie wymagania gospodarcze i potrzeby rekreacyjne oraz potrzeby zagrożonych lokalnie podgatunków, odmian lub form.

7 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Międzynarodowe dokumenty dotyczące ekosystemów rzecznych i związanych z nimi populacji ryb wędrownych Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (tzw. Konwencja Bońska) W szczególnym stopniu odnosi sięona do dwuśrodowiskowych wędrownych ryb anadromicznych(wędrujących z wód morskich do słodkich). Strony konwencji zobowiązane sądo podejmowania starańw celu zapewnienia ochrony gatunków wędrownych. Oznacza to, wymóg zachowania oraz odtwarzania ciągłości ekologicznej rzek.

8 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Międzynarodowe dokumenty dotyczące ekosystemów rzecznych i związanych z nimi populacji ryb wędrownych Konwencja o różnorodności biologicznej (tzw. Konwencja z Rio de Janeiro) W odniesieniu do ichtiofauny i ryb wędrownych wskazuje na potrzebęochrony naturalnego zróżnicowania ekosystemów wodnych, zapewniających możliwości bytowania gatunków o odmiennych wymaganiach, jak równieżudrażnianie zniszczonych poprzez zabudowę i regulację rzek oraz potrzebę ich renaturyzacji.

9 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Międzynarodowe dokumenty dotyczące ekosystemów rzecznych i związanych z nimi populacji ryb wędrownych Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego(tzw. II Konwencja Helsińska) Jednym z elementów podejmowanych działańochronnych sątakże ryby wędrowne Koniecznośćpodjęcia niezbędnych środków dla poprawy warunków środowiska, w obecnych i potencjalnych rzekach łososiowych, oraz usunięcia istniejących i nie budowania w nich nowych, stałych lub tymczasowych, przeszkód mechanicznych.

10 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Międzynarodowe dokumenty dotyczące ekosystemów rzecznych i związanych z nimi populacji ryb wędrownych Dyrektywa 2000/60/EC z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej Warunkiem koniecznym dobrego stanu lub potencjału wód jest zachowania bądź uzyskanie ciągłości morfologicznejdla wrażliwych na jej brak organizmów, charakterystycznych dla określonego naturalnego ekosystemu wodnego, przynajmniej na poziomie zapewniającym uzyskanie założonych celów środowiskowych.

11 Aspekty prawne ochrony ichtiofauny Krajowe uregulowania prawne ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. nr 239, poz. 2019, z 2005 roku, z późn. zm.), ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. U. z 1999 r. nr 66, poz. 750 z późn. zm.), ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. nr 92, poz. 880 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627 z późn. zm.).

12 PL0494 Plan Wdrażania ania Projektu

13 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna Cel: wskazanie zakresu oraz kolejności udrażniania cieków występujących na obszarze zlewni, które są istotne dla występującej na terytorium Polski ichtiofauny dorzecza Dunaju

14 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna Szczegółowy zakres pracy obejmował m.in.: zebranie i analizędotychczas wykonanych opracowańdotyczących ichtiofauny dorzecza Dunaju występującej na terytorium Polski, analizęinformacji dotyczących zabudowy poprzecznejna ciekach zlokalizowanych w zlewni Czarnej Orawy, wskazanie cieków istotnychdla występującej na terytorium Polski ichtiofauny dorzecza Dunaju, znajdujących się na obszarze zlewni Czarnej Orawy, wskazanie priorytetówodnośnie kolejności udrażniania ciekówistotnych dla ichtiofauny, wskazanie propozycji wykonalnych technicznie rozwiązańdla poszczególnych obiektów uwzględniających wymagania występujących tam gatunków ryb (konkretnych działań warianty rozwiązańtechnicznych) likwidujących brak ciągłości morfologicznej

15 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna Ichtiofauna Czarnej Orawy Gatunki daleko wędrujące (potamodromicznymi)w dorzeczu Czarnej Orawy: 1.pstrąg potokowy Salmo trutta m. fario Linnaeus, lipień Thymallusthymallus(Linnaeus, 1758) 3.głowacica Huchohucho(Linnaeus, 1758) 4.szczupak EsoxluciusLinnaeus, boleń Aspiusaspius(Linnaeus, 1758) 6.brzana Barbusbarbus(Linnaeus, 1758) 7.świnka Chondrostomanasus(Linnaeus, 1758) 8.kleń Leuciscuscephalus(Linnaeus, 1758) 9.ukleja Alburnusalburnus(Linnaeus, 1758) 10.płoć Rutilusrutilus(Linnaeus, 1758) 11.leszcz Abramisbrama(Linnaeus, 1758) 12.okoń PercafluviatilisLinnaeus, miętus Lotalota(Linnaeus, 1758) 14.minóg ukraiński Eudontomyzonmariae(Berg, 1931) Płoć (Rutilus rutilus Linnaeus, 1758)

16 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna Ichtiofauna Czarnej Orawy Gatunkami blisko wędrujące w dorzeczu Czarnej Orawy: 1. głowacz białopłetwy CottusgobioLinnaeus, głowacz pręgopłetwy CottuspoecilopusHeckel, strzebla potokowa Phoxinusphoxinus(Linnaeus, 1758) 4. brzanka BarbuspeloponnesiusValenciennes, 1842) 5. kiełb krótkowąsy Gobiogobio(Linnaeus, 1758) 6. śliz Barbatulabarbatula(Linnaeus, 1758) 7. jelec Leuciscusleuciscus(Linnaeus, 1758) 8. piekielnica Alburnoidesbipunctatus(Bloch, 1872) 9. lin Tincatinca(Linnaeus, 1758) 10.karaśpospolity Carassiuscarassius(Linnaeus, 1758) 11.sandacz Stizostedionlucioperca(Linnaeus, 1758) 12.jazgarz Gymnocephaluscernua(Linnaeus, 1758) Głowacz białopłetwy (Cottus poecilopus Linnaeus, 1758 )

17 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna I ETAP UDRAŻNIANIA obiekt nr 105 w km na potoku Syhlec Obiekt należy udrożnićpoprzez: fizycznąlikwidacjęco jednak spowoduje uruchomienie erozji wgłębnej powodującej uruchomienie osadów dennych. Osady te złożone zostanąw czaszy orawskiego zbiornika zaporowego, przyczyniając siędo przyspieszenia jego technicznej śmierci, dlatego korzystniejszym wariantem będzie budowa przepławki. Zastosowanie mogłyby tu mieć: przepławkacentralna szczelinowa lub w postaci bliskiej naturze bystrotok kaskadowy. obiekt nr 107w km na potoku Lipnicanależy potraktowaćw identyczny sposób, co na potoku Syhlec.

18 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna II ETAP UDRAŻNIANIA Do udrożnienia w drugim etapie realizacji, zakwalifikowano obiekty na potokach: Zubrzyca, Solawka, Przywarówka(Lipnica) wykonanie bystrza kamiennego(głazy klinowane -nielicowane, podłoże rampy uszczelnione), wykonanie wycięcie w centralnej części stopnia, rampa z narzutu kamiennego w niecce stopnia,

19 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna III ETAP UDRAŻNIANIA Do trzeciego etapu realizacji zakwalifikowano progi piętrzące o wysokości powyżej 0,3 m. usytuowane w górnych częściach dopływów Czarnej Orawy (Zubrzycy i Lipnicy). Obiekty te nie stanowią przeszkód w migracjach pstrągów potokowych, ale mogą stanowić utrudnienia dla niektórych gatunków towarzyszących jak głowacz pręgopłetwy i strzebla potokowa. Progi poprzeczne proponuje sięudrażniaćpoprzez wykonanie wycięcia w centralnej części progu(szerokości 40 cm, na wysokośćspadu progu), w ubezpieczeniu poniżej obniżenia w postaci korytka. W przypadku przepustów proponuje sięich przebudowęna małe mosty z dnem naturalnym lub dnem zapewniającym warunki do migracji ryb.

20 Koncepcja programowo-przestrzenna przestrzenna IV OBIEKTY NIE WYMAGAJĄCE UDRAŻNIANIA Należy tu jużczęśćobiektów o piętrzeniu < 30 cm, ale równieżobiekty piętrzące na potokach Bębeńskim i Pietrzakowskim, które ze względu na zaproponowaną ochronę insitutych potokówprzeznaczone zostały do pozostawienia do własnej śmierci technicznej, jak np. w przypadku stopnia na potoku Bębeńskim.

21 Projekty realizacyjne Zapora przeciwrumowiskowa na potokulipnicawkm otwarcie korytarza migracyjnego o długości ok. 17,4 km Zapora przeciwrumowiskowa na potoku Syhlecw km otwarcie korytarza migracyjnego o długości ok. 18,8 km

22 Projekty realizacyjne Projekt budowlany Przedmiar robót Kosztorys inwestorski Szczegółowa specyfikacja technicznąwykonania i odbioru robót budowlanych

23 Projekty realizacyjne Wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji wraz z kartą informacyjną przedsięwzięcia Operat wodnoprawny Dokumentacja fotograficzna stanu istniejącego w miejscach charakterystycznych

24 Studia wykonalności Studia wykonalności element wniosków aplikacyjnych do funduszy pomocowych, z których może byćw przyszłości finansowana realizacja planowanych zamierzeń inwestycyjnych

25 Podsumowanie Dorzecze Dunaju w zlewni rzeki Czarnej Orawy zamknięte jest zbiornikiem zaporowym, w którym uformowałsięzespółryb lito-fitofilnychi litofilnych migrujących okresowo do Czarnej Orawy. Przywrócenie pierwotnej równowagi biocenotycznejnie jest możliwe z uwagi na zbiornik Orawski. Zaproponowane udrożnienie dorzecza Czarnej Orawy nie uzdrowi w całości ekosystemu tej rzeki, umożliwi jednak wymianęgenóww izolowanych dotąd populacjach ryb.

26 Dziękuj kujębardzo za uwagę!!!