Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów

2 Projekt Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów realizowany w latach obejmował kompleksowe działania przyrodnicze i inwestycyjne mające na celu przywrócenie ciągłości korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki wraz z dopływami: Ropą i Jasiołką, odtworzenie siedlisk dla żwirolubnych gatunków ryb oraz wsparcie poprzez zarybienia zagrożonych populacji ryb dwuśrodowiskowych. W ramach projektu usunięto dwie bariery migracyjne dla organizmów wodnych w korycie rzeki Wisłoki w miejscowości Jasło. Udrożnienie stopnia w km , przy ujęciu wody dla Rafinerii, polegało na wykonaniu przy prawym brzegu rzeki bystrotoku kaskadowego, o szerokości około 10 m. W przypadku stopnia w km , przy ujęciu wody dla miasta Jasła, wykonano na lewym brzegu przepławkę o konstrukcji technicznej, dwuszczelinowej. Kamienny bystrotok i przepławka dwuszczelinowa przy barierach migracyjnych w miejscowości Jasło. Oba zastosowane rozwiązania przyczyniły się do poprawy warunków migracji w korycie Wisłoki dla różnorodnych gatunków ryb, przy zmiennych przepływach wody. Potwierdziły to badania monitoringowe, które wykazały iż w obrębie obu przepławek zachodzi migracja szerokiego spektrum wielkościowego ryb. Efektywność funkcjonowania obu przebudowanych stopni sprawdzano metodami telemetrycznymi (odłowy i znakowanie ryb, radiotracking) oraz przy pomocy automatycznego licznika ryb, zainstalowanego bezpośrednio w przepławce. 2

3 Licznik przechodzących ryb. Obraz ryby przepływającej przez przepławkę. Skumulowany efekt realizacji tego działania to odtworzenie korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki o długości 75 km, rozumianego jako wolny od barier migracyjny odcinek koryta, położony pomiędzy istniejącymi przeszkodami. Realizacja działania bezpośrednio wpłynęła również na odtworzenie łączności odcinków rzeki Ropy i Jasiołki z górną Wisłoką powyżej przegród, o długości odpowiednio 32 oraz 17 km. Zmniejszenie fragmentacji zlewni, poprzez przywrócenie jej rzecznego continuum pozwoli na szybką poprawę warunków bytowania dla wszystkich organizmów wodnych, nie tylko ryb oraz w przyszłości przywróci integralność obszaru Natura 2000 Wisłoka z Dopływami. W latach wykonana została dokumentacja udrożnienia poprzecznej zabudowy hydrotechnicznej w zlewni Wisłoki, obejmująca modernizację przegród zlokalizowanych w miejscowościach: Mielec (km ), Dębica (km ), Mokrzec (km ) i Krempna (km ) na rzece Wisłoce, Jedlicze (km ), Szczepańcowa (km ) na rzece Jasiołka oraz Gorlice (km i km ) i Ropica (km ) na rzece Ropie. Prace projektowe poprzedziła dokładna inwentaryzacja zabudowy hydrotechnicznej oraz konsultacje możliwych rozwiązań technicznych zlikwidowania barier migracyjnych dla organizmów wodnych z poszanowaniem dotychczasowych funkcji ww. obiektów. W oparciu o powstałą koncepcję odtworzenia ciągłości rzeki Wisłoki i jej dopływów sporządzona została dokumentacja budowlana oraz uzyskano decyzje administracyjne, niezbędne do realizacji przedsięwzięć. Sporządzona dokumentacja projektowa przebudowy budowli poprzecznych uwzględnia w szczególności, wymogi gatunków dwuśrodowiskowych takich jak: jesiotr, łosoś, 3

4 troć i certa. Wśród zarekomendowanych do wykonania urządzeń hydrotechnicznych znalazły się również, rozwiązania bliskie naturze naśladujące warunki, jakie panują w naturalnej rzece. Zapewniają one pełną ekologiczną ciągłość rzeki tj. nieprzerwany przepływ wody, stałą możliwość transportu osadów dennych oraz gwarantują dwukierunkową, w górę i w dół rzeki, wędrówkę organizmów wodnych. Powstały w projekcie komplet dokumentacji posłuży, w najbliższych latach, do realizacji kolejnego przedsięwzięcia w zlewni Wisłoki. Bystrze w Dębicy wizualizacja, wg. projektu Biura Projektowo Inżynierskiego WTU sp. z o.o. Kolejnym podjętym w projekcie działaniem jest częściowe odtworzenie żwirowych siedlisk dla litofilnych gatunków ryb na odcinku Wisłoki od jazu w Mokrzcu do m. Pustków, które zaplanowano w celu uzupełnienia występującego poniżej jazu w Mokrzcu deficytu żwiru, niezbędnego dla ryb do odbycia tarła oraz zainicjowania procesu powstawania nowych siedlisk m.in. miejsc podchowu wylęgu i narybku. W oparciu o szczegółowe badania terenowe oraz modelowanie sporządzono koncepcję odtworzenia siedlisk w korycie Wisłoki obejmującą przeprowadzenie prac rewitalizacyjnych na dziesięciu stanowiskach. W wytypowanych odcinkach do koryta Wisłoki został wsypany żwir o granulacji 4-8 cm w ilości ok m 3. Materiał umieszczany był w postaci poprzecznych i podłużnych pryzm. Dodatkowo w korycie rzeki Wisłoki, na wspomnianych stanowiskach ułożono wielkogabarytowe głazy w różnych konfiguracjach (ażurowe, grupowe, deflektory) w celu zróżnicowania warunków przepływu wody. 4

5 Stanowisko w Brzeźnicy przed (2011) i po wykonaniu inwestycji (2014). W ramach działania zakupionych zostało siedemnaście działek, o łącznej powierzchni 7,28 ha znajdujących się, w obrębie potencjalnej, aktywnej bocznej erozji brzegów. Prace powyższe zostały objęte monitoringiem, którego wyniki potwierdzają zainicjowaną poprawę warunków hydromorfologicznych w korycie Wisłoki. Jednolite w wielu odcinkach koryto przekształciło się w układ różnych typów siedlisk zmieniających się wraz ze zmianą przepływu. Odcinek Wisłoki, objęty oddziaływaniem przeprowadzonych prac, to 70 ha powierzchnia siedlisk wykorzystywanych przez litofilne gatunki ryb. Kolejnym działaniem zrealizowanego projektu było przeprowadzenie zarybień rybami dwuśrodowiskowymi: łososiem atlantyckim i certą. Projekt zakładał przeprowadzenie zarybień wylęgiem nieżerującym łososia, w górnej części zlewni Wisłoki oraz narybkiem jednorocznym certy, w jej środkowym i dolnym odcinku. Zarybienia Odcinek koryta Wisłoki z widoczną mozaiką warunków prądowych oraz deflektorem kamiennym. 5

6 zlewni Wisłoki wsparte zostały analizą genetyczną, której wyniki pozwoliły ocenić, czy zakres polimorfizmu genetycznego zachowanych lub introdukowanych populacji jest wystarczający dla odbudowy i utrzymania populacji. Przez cztery lata trwania projektu do wód Wisłoki trafiło 800 tys. narybku jesiennego certy. Wyniki badań monitoringu wskazują na to, że ryby po wprowadzeniu do wód szybko adaptują się do środowiska, podejmują żerowanie i zaczynają wędrówkę w dół cieku. Typowe siedlisko certy w Wisłoce. W latach wypuszczono do wód w zlewni Wisłoki 800 tys. szt. wylęgu łososia. W ramach wykonanego monitoringu efektów zarybień oszacowano przeżywalność wylęgu łososia do stadium narybku jesiennego, która w zależności od badanego cieku wyniosła do 2,16%. Zarybianie łososiem. 6 Łososie odłowione w Wisłoce.

7 Dolina Wisłoki stanowi korytarz ekologiczny łączący obszary węzłowe (tj. Ostoję Magurską, Ostoję Jaśliska ) o znaczeniu krajowym, z korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym Dolina Rzeki Wisły oraz może zapewniać łączność obszarów NATURA 2000 pomiędzy obszarami alpejskim i kontynentalnym ( Wisłoka z Dopływami, Dolna Wisłoka z Dopływami ). Przez obszar zlewni Wisłoki przebiega jeden z najważniejszych korytarzy ekologicznych w Polsce (tzw. Korytarz Karpacki ) umożliwiający łączność migracyjną dla zwierząt oraz łączność siedlisk w skali całego kraju. Zrealizowany projekt zainicjował naturalne procesy przywrócenia ciągłości korytarza Wisłoki w celu poprawy jego funkcjonowania i spełniania ekologicznych funkcji. Rzeka Wisłoka korytarz ekologiczny. 7

8 Beneficjent Projektu: ul. Marszałka J. Piłsudskiego 22, Kraków Strona internetowa projektu: Instytucja Zarządzająca Ministerstwo 8 Infrastruktury i Rozwoju Instytucje zaangażowane w realizację projektu: Instytucja Wdrażająca Instytucja Pośrednicząca Centrum Koordynacji Ministerstwo Środowiska Projektów Środowiskowych Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie