Ocena stanu jakości wód powierzchniowych płynących przez teren Gminy Nowy Targ na podstawie badań przeprowadzonych w 2005 roku

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE Kraków, pl. Szczepański 5 tel. (0-12) , fax (0-12) Delegatura w Nowym Sączu Ocena stanu jakości wód powierzchniowych płynących przez teren Gminy Nowy Targ na podstawie badań przeprowadzonych w 2005 roku Podstawą sporządzenia oceny jest Porozumienie zawarte w dniu 18 marca 2005 r. pomiędzy Gminą Miasto Nowy Targ a Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie na dofinansowanie sieci monitoringu wód powierzchniowych w rejonie Nowego Targu. Opracowano: W Delegaturze w Nowym Sączu Dział Monitoringu Środowiska mgr Grażyna Cieśla Opracowanie graficzne: mgr inż. Dorota Łęczycka mgr inż. Linda Tyrkiel-Cebula Zatwierdził: marzec 2006 r.

2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Metodyka wykonania oceny jakości wód Ocena jakości wód powierzchniowych przepływających przez teren Gminy Nowy Targ Ocena jakości wód Białego Dunajca w punkcie pomiarowokontrolnym Szaflary powyżej ujęcia wody, pobieranej do spożycia dla potrzeb Nowego Targu Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych Eutrofizacja wód Podsumowanie Załączniki Mapa nr 1. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych wraz z oceną czystości wód powierzchniowych wpływających i płynących przez teren gminy Nowy Targ rok Mapa nr 2. Ocena przydatności wód powierzchniowych wpływających i płynących przez teren gminy Nowy Targ dla bytowania ryb rok Miesięczne wartości stężeń zanieczyszczeń organicznych. Miesięczne wartości stężeń zanieczyszczeń biogennych. Miesięczne wartości wskaźników mikrobiologicznych. Miesięczne wartości wskaźników degradujących jakość wód dla bytowania ryb w warunkach naturalnych. 9. Przetworzone wyniki badań Normy polskie wg 5 klas. Dopuszczalne dla wodociągów wg MŚ. Dopuszczalne dla ryb wg MŚ. Zbiorcze zestawienie ocen jakości wód rzek i potoków badanych w 2005 roku w rejonie Nowego Targu.

3 3 1. Wstęp Zgodnie z Porozumieniem zawartym w dniu 18 marca 2005 roku w Nowym Targu pomiędzy Gminą Miasto Nowy Targ a Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie na dofinansowanie badań jakości wód powierzchniowych w punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na rzekach i potokach płynących przez teren gminy Nowy Targ dokonano w roku 2005 poboru ogółem 112 próbek wody do badań analitycznych w tym : 48 próbek wody do badań fizykochemicznych, 30 do badań bakteriologicznych i 34 do badań biologicznych. Sieć monitoringu jakości wód w rejonie Nowego Targu stanowi 8 punktów pomiarowo-kontrolnych. Częstotliwość badań w tych punktach była zróżnicowana w zależności od rodzaju prowadzonego monitoringu. W zakresie monitoringu badawczego badania prowadzono z częstotliwością cztery razy w roku w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych: 1. Ludźmierz - Czarny Dunajec (205,0 km), 2. Długopole - ujście Piekielnika (0,1 km) do Czarnego Dunajca, 3. Ludźmierz - ujście Lepietnicy (0,3 km) do Czarnego Dunajca, 4. Ludźmierz - ujście Wielkiego Rogoźnika (0,5 km) do Czarnego Dunajca, 5. Szaflary (powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu) Biały Dunajec (7,1 km), 6. Dębno ujście Białki Tatrzańskiej ( 1,0 km) do Zb. Czorsztyńskiego. W zakresie monitoringu diagnostycznego badania prowadzono z częstotliwością 12 razy na rok w dwóch punktach pomiarowo- kontrolnych: 1. Waksmund - Dunajec (196,2 km), 2. Harklowa - Dunajec (187,2 km). Pełny zakres badań (monitoring diagnostyczny) obejmował: wskaźniki fizyczne wody: temp. wody, zapach, barwa, zawiesina ogólna, odczyn ph, wskaźniki tlenowe (świadczące o zawartości substancji organicznych) BZT 5, tlen rozpuszczony, ChZT-Cr, ChZT-Mn, ogólny węgiel organiczny, wskaźniki biogenne: amoniak, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny,

4 4 wskaźniki zasolenia: przewodność elektrolityczna, chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone, zasadowość ogólna, wapń, magnez, fluorki, metale : arsen, bar, bor, chrom ogólny, cynk, glin, kadm, mangan, miedź, nikiel, ołów, rtęć, selen, żelazo, wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych: fenole, substancje powierzchniowo czynne anionowe, cyjanki wolne, pestycydy, oleje mineralne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, wskaźniki bakteriologiczne: ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli typu fekalnego - oznaczone w punktach Harklowa i Waksmund na Dunajcu, oraz w punkcie Szaflary powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu gdzie oznaczono również liczbę paciorkowców kałowych (enterokoki) i bakterie z rodzaju Salmonella, wskaźniki biologiczne: saprobowość fitoplanktonu, chlorofil a, makrobezkręgowce bentosowe - indeks bioróżnorodności i biotyczny - oznaczono w punktach Harklowa i Waksmund na Dunajcu. Lokalizację punktów pomiarowo-kontrolnych wraz z oceną czystości wód powierzchniowych płynących przez teren gminy Nowy Targ przedstawia mapa nr Metodyka wykonania oceny jakości wód Ocenę jakości wód powierzchniowych wpływających i wypływających z Nowego Targu wykonano zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska. Prezentowana ocena uwzględnia wymogi uregulowań prawnych według nowych przepisów obowiązujących od 2004 roku i dostosowanych do wymogów Unii Europejskiej. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu, oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz.284, załącznik nr 1) wprowadza klasyfikację dla prezentowania stanu wód powierzchniowych obejmującą 5 klas jakości wód ocenianych w danym punkcie pomiarowo kontrolnym z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2, A3, określonych w przepisach w sprawie wymagań, jakim

5 5 powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. 1) klasa I - wody o bardzo dobrej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1, b) wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne; 2) klasa II - wody dobrej jakości: a) spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych; 3) klasa III - wody zadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla lategorii A2, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych; 4) klasa IV wody niezadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych; 4) klasa V wody złej jakości: a) nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych.

6 6 Oceny jakości wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie badań prowadzonych w danym punkcie pomiarowo-kontrolnym. W jednym punkcie możliwe jest przeprowadzenie oceny pod kątem spełniania wymagań określonych dla różnych sposobów użytkowania wód. Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując otrzymane wartości stężeń poszczególnych wskaźników jakości wody, z wyłączeniem wskaźników występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach, z wartościami granicznymi określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przyjmując klasę ogólną obejmującą 90 % wartości. Stan czystości wód rzek wpływających i wypływających z Nowego Targu przedstawia mapa nr 1 oraz tabela nr 1. We wszystkich punktach pomiarowo- kontrolnych oceniono jakość wód pod kątem możliwości bytowania ryb w warunkach naturalnych wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocenę tę zawiera tabela nr 4. Na Białym Dunajcu w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Szaflarach powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu określono kategorię jakości wód wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Wyniki oceny przedstawia tabela nr 2. Na rzece Dunajec w punktach pomiarowo-kontrolnych Harklowa i Waksmund oceniono jakość wód pod kątem wrażliwości na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz z dnia 31 grudnia 2002 r.). Ocenę zawiera tabela nr 5.

7 7 3. Ocena jakości wód powierzchniowych przepływających przez teren Gminy Nowy Targ. Na podstawie przeprowadzonych badań stan czystości wód rzek i potoków w 2005 roku według 5 klas jakości przedstawiał się następująco: 1. Czarny Dunajec (205,0 km) Ludźmierz Klasa I wody bardzo dobrej jakości wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych. 2. Piekielnik ( 0,1 km) Długopole ujście do Czarnego Dunajca Klasa II wody dobrej jakości wartości wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, wskaźnikami decydującymi o jakości wód są: BZT 5 ( zanieczyszczenia organiczne), azotyny, fenole lotne. 3. Lepietnica (0,3 km) Ludźmierz - ujście do Czarnego Dunajca Klasa I wody bardzo dobrej jakości wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych, są to wody o nieznacznie podniesionym odczynie ph i niskich stężeniach zanieczyszczeń organicznych i zawiesiny. 4. Wielki Rogoźnik ( 0,5 km) Ludźmierz ujście do Czarnego Dunajca Klasa II wody dobrej jakości wartości wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, o jakości wód decydują wskaźniki: zawiesina ogólna, BZT 5, azotyny. 5. Biały Dunajec ( 7,1 km) Szaflary - powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu Klasa II wody dobrej jakości wartości wskaźników fizyko-chemicznych wykazują nieznaczny wpływ oddziaływań antropogenicznych, wskaźnikami decydującymi o jakości wód są: barwa, BZT 5, ChZT-Cr, azotany, azotyny, fenole lotne. Natomiast degradującymi są wskaźniki bakteriologiczne: liczba bakterii Coli typu fekalnego i ogólna liczba bakterii Coli, których wartości wskazują na znaczący sezonowy wpływ antropopresji. W wodach występuje wzrost skażeń bakteriologicznych o wartościach maksymalnych w miesiącu sierpniu.

8 8 6. Dunajec ( 196,2 km) Waksmund Klasa III wody zadowalającej jakości wartości wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych, w wodach występuje podwyższona zawartość stężeń substancji organicznych, azotu organicznego, zawiesiny ogólnej, oleju mineralnego (substancje ropopochodne). Ponadto jakość wód degradują zanieczyszczenia bakteriologiczne o czym świadczą wysokie wartości ogólnej liczby bakterii Coli oraz liczba bakterii Coli typu fekalnego. 7. Dunajec ( 187,2 km) Harklowa Klasa III wody zadowalającej jakości wartości wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych, w wodach występują podwyższone wartości stężeń substancji organicznych, zawiesiny ogólnej, azotu organicznego, oleju mineralnego oraz zaznacza się wysoka wartość ogólnej liczby bakterii Coli i liczby bakterii Coli typu fekalnego. 8. Białka Tatrzańska (1,0 km) Dębno - ujście do Zb. Czorsztyńskiego Klasa I wody bardzo dobrej jakości wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych. Klasyfikację wód wg 5 klas jakości przedstawia tabela poniżej.

9 9 Lp. p.p.k.na mapie 71 Tabela nr 1 Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych w 2005 roku (wg 5 klas) na terenie Gminy Nowy Targ Punkt pomiarowo-kontrolny Klasa Wskaźniki degradujące jakość wody Rzeka Nazwa Rodzaj jakości Km monitoringu wód Fizyko-chemiczne Bakteriologiczne Biologiczne ogólna Czarny Dunajec zlewnia rzeki Czarny Dunajec Ludźmierz 205,0 R I III odczyn ph n. b. n.b. 72 Piekielnik Długopole 0,1 R II II - BZT 5, azotyny, fenole lotne n. b. n.b. 73 Lepietnica Ludźmierz 0,3 R I III odczyn ph n.b. n.b. 74 Wielki Rogoźnik 76 Biały Dunajec Ludźmierz 0,5 R II Szaflary, pow.ujęcia wody dla Nowego Targu 79 Waksmund 196, Dunajec Białka Tatrzańska Harklowa 187,2 II- zawiesina ogólna, BZT 5, azotyny zlewnia rzeki Biały Dunajec III - odczyn ph 7,1 R, U II II BZT 5, barwa, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, fenole zlewnia rzeki Dunajec D R, A D R, A III III V zawiesina ogólna III barwa, odczyn ph, BZT 5, utlenialność, ChZT-Cr, zasadowość ogólna, azot Kjeldahla, oleje mineralne IV zawiesina ogólna III - barwa, odczyn ph, utlenialność, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, zasadowość ogólna, oleje mineralne n.b IV - ogólna liczba bakterii coli III - liczba bakterii coli fek. IV - liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli IV - liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli n.b. n.b. IV saprobowość fitoplanktonu, III saprobowość peryfitonu, indeks bioróżnorodności III - saprobowpść fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu, indeks bioróżnorodności Dębno 1,0 R I II zawiesina ogólna n.b. n.b.

10 10 Objaśnienia Rodzaje monitoringu: D monitoring diagnostyczny wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu prezentacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U z dnia 1 marca 2004 r. A - monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (eutrofizacja) wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U z dnia 31 grudnia 2002 r.) R - monitoring wód pod kątem możliwości bytowania ryb wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. (Dz. U z dnia 23 października 2002 r.) U - monitoring wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. (Dz. U z dnia 9 grudnia 2002 r.)

11 11 4. Ocena jakości wód Białego Dunajca w punkcie pomiarowokontrolnym Szaflary powyżej ujęcia wody, pobieranej do spożycia dla potrzeb Nowego Targu. Wody Białego Dunajca ujmowane są do celów pitnych dla Nowego Targu. Ujęcie wody o nominalnej wydajności 6050 m 3 /d zlokalizowane jest w Szaflarach w km W 2005 roku badania jakości wód Białego Dunajca powyżej ujęcia dla Nowego Targu w punkcie pomiarowo-kontrolnym Szaflary (km 7+100) przeprowadzono z częstotliwością 4 razy na rok w zakresie wskaźników zanieczyszczeń określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Rozporządzenie określa wartości zalecane i dopuszczalne dla wskaźników fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych oraz ustala trzy kategorie jakości wód, które w zależności od stopnia zanieczyszczenia muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: Kategoria A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; Kategoria A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego); Kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Oceny jakości wód dokonuje się porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z normatywami określonymi w załączniku nr 1 w cytowanym wyżej rozporządzeniu. Ocenę przedstawia tabela poniżej.

12 12 Tabela nr 2. Ocena jakości wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2005 roku Nr p.p.k.na mapie Rzeka 76 Biały Dunajec Punkt pomiarowo-kontrolny Nazwa Szaflary pow. ujęcia wody dla Nowego Targu km Kategoria wód ogółem 7,1 A3 Kategoria wód wg wskaźników Fizykochemicznych Bakteriologicznych A2 A3 odczyn ph, Ogólna liczba fenole lotne bakterii coli Badania wykazały, że jakość wód Białego Dunajca powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu wg wskaźników fizyko-chemicznych odpowiada Kategorii A2 (decyduje odczyn ph i fenole lotne), wg wskaźników bakteriologicznych Kategorii A3 (decyduje ogólna liczba bakterii Coli). Ogólna jakość wód odpowiada Kategorii A3.

13 13 5. Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Opracowana przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie typologia rybacka wód wyróżnia w zlewni Górnego Dunajca (rejon Nowego Targu) krainy: pstrąga, lipienia i brzany. Gatunkiem dominującym w wodach dopływów Dunajca jest pstrąg potokowy i kleń. W wodach Dunajca występuje większa różnorodność dominujących gatunków jak: pstrąg potokowy, lipień, kleń, jelec, brzanka, świnka. Charakterystykę rybacką wód zlewni przedstawia tabela poniżej. Tabela Nr 3. Charakterystyka wód zlewni Dunajca pod katem bytowania ryb w rejonie Nowego Targu. Nr ppk na mapie dla krainy Nazwa cieku Typologia rybacka wody 72 Piekielnik kraina pstrąga 71 Czarny Dunajec kraina pstrąga 73 Lepietnica kraina pstrąga 74 Wielki Rogoźnik kraina lipienia Dunajec od Wielkiego Rogoźnika do Białego Dunajca Biały Dunajec od km w m. Szaflary do ujścia Dunajec od Białego Dunajca do km w m. Waksmund Dunajec od km w m. Waksmund do Łopuszanki Dunajec od Łopuszanki do pocz. zb. Czorsztyńskiego kraina lipienia kraina pstrąga kraina lipienia kraina lipienia kraina brzany 94 Białka kraina pstrąga Dominujący gatunek ryb (powyżej 50% w połowach) pstrąg potokowy, kleń pstrąg potokowy, kleń pstrąg potokowy, kleń pstrąg potokowy, kleń, jelec, brzanka pstrąg potokowy, kleń, jelec, brzanka pstrąg potokowy, kleń pstrąg potokowy, lipień, kleń, jelec, brzanka pstrąg potokowy, lipień, kleń, jelec, brzanka pstrąg potokowy, lipień, kleń, brzana, świnka, leszcz pstrąg potokowy, kleń Gatunki towarzyszące głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz strzebla potokowa, śliz, świnka, strzebla potokowa, śliz, jelec, strzebla potokowa, śliz, świnka strzebla potokowa, śliz, świnka kleń, okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Gatunki chronione o wysokim stopniu zagrożenia brak brak brak brak piekielnica, troć wędrowna piekielnica, troć wędrowna piekielnica, troć wędrowna piekielnica, troć wędrowna piekielnica, troć wędrowna brak W 2005 roku na rzekach i potokach płynących w rejonie Nowego Targu badania jakości wód pod względem wymagań jakim powinny odpowiadać wody

14 14 śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych przeprowadzono w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących jakość wód dla wytypowanych krain rybackich. Zakres badań obejmował wskaźniki fizykochemiczne zawarte w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych ( Dz. U. Nr 176, poz. 1455): temperatura wody, zawiesina ogólna, odczyn ph, tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny, całkowity chlor pozostały, cynk ogólny, miedź rozpuszczona, fenole. Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny opowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. W przypadku łososiowatych oznacza to wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodzaju Salmo spp., rodziny Coregonidae (Coregonus) jak: pstrąg potokowy, łosoś bałtycki, troć lub gatunku lipień (Thymallus thymallus). Dla karpiowatych oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do do rodziny karpiowatych (Cyprinidae) jak: karp, brzana, karaś srebrzysty i pospolity, certa, świnka, kleń, jelec, ukleja, leszcz, płoć lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla). Ocenę przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych dokonano porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z wartościami dopuszczalnymi określonymi w załączniku do rozporządzenia. Ocenę przedstawiono graficznie na mapie Nr 2 oraz w tabeli poniżej. Tabela nr 4. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych w 2005 roku Nr Punkt pomiarowo-kontrolny Przydatność wód Rzeka ppk. Na mapie Nazwa km dla bytowania ryb Wskaźniki degradujące wody 71 Czarny Dunajec Ludźmierz 205,0 karpiowate azotyny, fosfor ogólny 72 Piekielnik Długopole 0,1 nieprzydatne azotyny 73 Lepietnica Ludźmierz 0,3 karpiowate tlen rozpuszczony, azotyny 74 Wielki Rogoźnik Ludźmierz 0,5 nieprzydatne azotyny 76 Biały Dunajec Szaflary, pow. ujęcia wody dla Nowego Targu 7,1 nieprzydatne azotyny 79 Dunajec Waksmund nieprzydatne zawiesina ogólna, BZT 196,2 5, azotyny 80 Dunajec Harklowa 187,2 nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny 94 Białka Tatrzańska Dębno 1,0 łososiowate

15 15 Zgodnie z Wykazami wykorzystania i przeznaczenia wód powierzchniowych w układzie zlewniowym sporządzonymi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie wody Dunajca i jego dopływów przeznaczone są do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, co oznacza, że stężenia zanieczyszczeń w tych wodach winny spełniać bardziej rygorystyczne wymagania określone dla ryb łososiowatych. Według uzyskanej oceny: Tylko wody Białki Tatrzańskiej spełniają wymagania do bytowania ryb łososiowatych, a tym samym karpiowatych. Wody potoków: Czarny Dunajec, Lepietnica odpowiadają wymogom do bytowania ryb karpiowatych. Wskaźnikami degradującymi ich przydatność do bytowania populacji ryb łososiowatych są: azotyny, fosfor ogólny, tlen rozpuszczony. Wody potoków: Piekielnik, Wielki Rogoźnik, Biały Dunajec są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na zawartość azotynów. Wody Dunajca poniżej Nowego Targu są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, gdyż nie spełniają wymaganych normatywów ze względu na stężenia azotynów, substancji organicznych, zawiesiny ogólnej, natomiast przed zbiornikiem Czorsztyńskim jakość wód Dunajca degradują azotyny i fosfor ogólny.

16 16 6. Eutrofizacja wód. Przez eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód (art. 9.4 ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 roku). Istotnym źródłem zanieczyszczeń wód biogenami jest działalność rolnicza. W celu ograniczenia zanieczyszczenia wód spowodowanego przez azotany pochodzenia rolniczego oraz ochrony wód przed dalszym zanieczyszczeniem kraje członkowskie UE zostały zobowiązane do wdrożenia Dyrektywy Azotanowej 91/676/EWG. Postanowienia tej Dyrektywy zostały przetransponowane do prawa polskiego między innymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz załącznik nr 1). W zlewni Górnego Dunajca dokonano oceny jakości wód pod kątem ich eutrofizacji w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych Waksmund i Harklowa na rzece Dunajec (zgodnie z metodyką zalecaną w cytowanym rozporządzeniu). Wyniki oceny zestawiono w tabeli poniżej. Tabela nr 5. Ocena wód pod kątem eutrofizacji. Wartości podstawowych wskaźników eutrofizacji w wodach Dunajca w 2005 roku. Lp. Ppk na mapie Rzeka Punkt pomiarowo-kontrolny Nazwa km Azot ogólny [mgn/l] Wskaźniki eutrofizacji Stężenia średnioroczne Azotany Azot azotanowy [mgn NO3 /l] [mgno 3 /l] Fosfor ogólny [mgp/l] Chlorofil a [μg/l] Dunajec Waksmund 196,2 1,91 1,12 4,96 0,040 6,33 Dunajec Harklowa 187,2 2,11 1,47 6,52 0,039 3,59 Wartości graniczne 5 2,2 10 0,25 25 Ocena stopnia eutrofizacji Nie stwierdzono Nie stwierdzono Z powyższej oceny wynika, że wody Dunajca w rejonie Nowego Targu nie wykazują cech eutrofizacji. Stężenia średnioroczne podstawowych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód płynących: azotu ogólnego, azotu

17 17 azotanowego, azotanów, fosforu ogólnego, chlorofilu a nie przekraczają wartości granicznych powyżej, których występuje eutrofizacja wód i tym samym nie są wodami zanieczyszczonymi oraz zagrożonymi zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych.

18 18 7. Podsumowanie. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2005 roku stan czystości rzek i potoków płynących przez teren Gminy Nowy Targ według 5 klas jakości przedstawiał się następująco: wody bardzo dobrej jakości klasy I wystąpiły w potokach: Czarny Dunajec, Lepietnica, Białka Tatrzańska, wody dobrej jakości klasy II prowadziły potoki: Piekielnik, Wielki Rogoźnik, Biały Dunajec ( w ppk. Szaflary), wody zadowalającej jakości klasy III wystąpiły na Dunajcu poniżej Nowego Targu i przy ujściu do Zbiornika Czorsztyńskiego, brak wód niezadowalającej jakości klasy IV, brak wód złej jakości klasy V. O jakości wód potoków decydowały głównie stężenia zanieczyszczeń organicznych i azotynów. Jakość wód Dunajca degradowały zanieczyszczenia organiczne, barwa, zawiesina ogólna, oleje mineralne oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne pochodzenia fekalnego. Wody Białego Dunajca ujmowane do celów pitnych dla Nowego Targu wymagają wysokosprawnego procesu uzdatniania fizycznego i chemicznego (Kategoria wód A3), o której decydują zanieczyszczenia bakteriologiczne. Pod względem przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych tylko wody potoku Białka Tatrzańska spełniają wymagania do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych. Wody potoków Czarny Dunajec i Lepietnica są przydatne do bytowania ryb karpiowatych. Wody potoków Piekielnik, Wielki Rogoźnik Biały Dunajec są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, gdyż nie spełniają wymaganych normatywów ze względu na stężenia azotynów. Wody Dunajca od Nowego Targu do Zbiornika Czorsztyńskiego poddane ciągłej antropopresji nie spełniają wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego, substancji organicznych i zawiesiny ogólnej. Wody Dunajca w rejonie Nowego Targu nie wykazują cech eutrofizacji i tym samym nie są zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych.

19 19 Badania jakości wód powierzchniowych w rejonie Nowego Targu przeprowadzone w 2004 roku w tych samych punktach pomiarowo-kontrolnych i rodzajach monitoringu pozwoliły wykazać zmiany jakościowe wód jakie wystąpiły w 2005 roku, które przedstawia tabela nr 6. Tabela nr 6. Porównanie jakości wód powierzchniowych w latach w rejonie Nowego Targu Nr p.p. k. Na mapie Ciek Punkt pomiarowo - kontrolny Nazwa km Ogólna klasa jakości wód Rok 2004 Rok Czarny Dunajec Ludźmierz 205,0 III I 72 Piekielnik Długopole 0,1 III II 73 Lepietnica Ludźmierz 0,3 II I 74 Wielki Rogoźnik Ludźmierz 0,5 III II 76 Biały Dunajec Szaflary, pow. ujęcia wody dla Nowego Targu 7,1 III II Zmiana klasy jakości wód Poprawa o 2 klasy jakości Poprawa o 1 klasę jakości Poprawa o 1 klasę jakości Poprawa o 1 klasę jakości Poprawa o 1 klasę jakości 79 Waksmund 196,2 III III Bez zmian Dunajec 80 Harklowa 187,2 III III Bez zmian 94 Białka Tatrzańska Dębno 1,0 II I Poprawa o 1 klasę jakości

20