WIOŚ Kraków Delegatura w Nowym Sączu 1. Wstęp

Transkrypt

1 1. Wstęp Zgodnie z realizacją Porozumienia zawartego w dniu 2 lutego 2005 roku w Nowym Sączu pomiędzy Powiatem Nowosądeckim, a Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie na dofinansowanie sieci monitoringu wód powierzchniowych na terenie Powiatu nowosądeckiego w 2005 roku prowadzono badania jakości wód w zlewniach rzek: Dunajca, Popradu, Kamienicy Nawojowskiej, Łososiny i Białej Tarnowskiej w 19 punktach pomiarowo-kontrolnych. Ogółem dokonano poboru 328 próbek wody do badań analitycznych w tym : 130 próbek wody do badań fizykochemicznych, 88 próbek do badań bakteriologicznych i 110 próbek wody do badań biologicznych. Badania ukierunkowano głównie dla sporządzenia: oceny ogólnej jakości wód według 5 klas oceny stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych oceny jakości wód pod kątem ich przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych oceny jakości wód z określeniem kategorii wód pobieranych do celów pitnych Częstotliwość badań w punktach pomiarowo-kontrolnych była zróżnicowana w zależności od rodzaju prowadzonego monitoringu. W zakresie monitoringu diagnostycznego badania prowadzono z częstotliwością 12 razy na rok w 6 punktach pomiarowo- kontrolnych: 1. Gołkowice - Dunajec (km 119,0 ) 2. Dąbrowa-Kamieniołom - Dunajec (km 101,1) 3. Ćirć Poprad (km 64.2) 4. Piwniczna Poprad (km 23,9) 5. Biegonice Poprad ( km 2,9) 6. Jakubkowice Łososina (km 6,8) Pełny zakres badań w monitoringu diagnostycznym obejmował: wskaźniki fizyczne wody: temp. wody, zapach, barwa, zawiesina ogólna, odczyn ph, wskaźniki tlenowe (świadczące o zawartości substancji organicznych) BZT 5, tlen rozpuszczony, ChZT-Cr, ChZT-Mn, ogólny węgiel organiczny, 3

2 wskaźniki biogenne: amoniak, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny, wskaźniki zasolenia: przewodność elektrolityczna, chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone, zasadowość ogólna, wapń, magnez, fluorki, metale : arsen, bar, bor, chrom ogólny, cynk, glin, kadm, mangan, miedź, nikiel, ołów, rtęć, selen, żelazo, wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych: fenole, substancje powierzchniowo czynne anionowe, cyjanki wolne, pestycydy, oleje mineralne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, wskaźniki bakteriologiczne: ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli typu feralnego wskaźniki biologiczne: saprobowość fitoplanktonu, chlorofil a, makrobezkręgowce bentosowe - indeks bioróżnorodności i biotyczny. Na 6 punktach monitoringu diagnostycznego zlokalizowanych na głównych rzekach Powiatu Nowosądeckiego określono również stopień eutrofizacji wód w powiązaniu z wrażliwością na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz z dnia 31 grudnia 2002 r.). Na wszystkich 19 punktach pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu jakości wód powierzchniowych na terenie Powiatu Nowosądeckiego prowadzono monitoring pod kątem ich przydatności do bytowania ryb wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Badania prowadzono z częstotliwością od 4 12 razy w roku. Na rzece Dunajec w punktach pomiarowo-kontrolnych Gołkowice i Świniarsko oraz na potoku Muszynka w ppk. Powroźnik prowadzono monitoring pozwalający na określenie kategorii jakości wód wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. W sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody 4

3 powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Lokalizację punktów pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu wód powierzchniowych na terenie Powiatu Nowosądeckiego przedstawia mapa nr Metodyka wykonania oceny jakości wód Ocenę jakości wód powierzchniowych przepływających przez teren Powiatu Nowosądeckiego wykonano zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska. Prezentowana ocena uwzględnia wymogi uregulowań prawnych według nowych przepisów obowiązujących od 2004 roku i dostosowanych do wymogów Unii Europejskiej. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu, oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz.284, załącznik nr 1) wprowadza klasyfikację dla prezentowania stanu wód powierzchniowych obejmującą 5 klas jakości wód ocenianych w danym punkcie pomiarowo kontrolnym z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2, A3, określonych w przepisach w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. 1) klasa I - wody o bardzo dobrej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1, b) wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne; 2) klasa II - wody dobrej jakości: a) spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, 5

4 b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych; 3) klasa III - wody zadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych; 4) klasa IV wody niezadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych; 4) klasa V wody złej jakości: a) nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Oceny jakości wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie badań prowadzonych w danym punkcie pomiarowo-kontrolnym. W jednym punkcie możliwe jest przeprowadzenie oceny pod kątem spełniania wymagań określonych dla różnych sposobów użytkowania wód. Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując otrzymane wartości stężeń poszczególnych wskaźników jakości wody, z wyłączeniem wskaźników występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach, z wartościami granicznymi określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przyjmując klasę ogólną obejmującą 90 % wartości. Stan czystości wód rzek i potoków na terenie Powiatu Nowosądeckiego przedstawia mapa nr 2 oraz tabela nr 1. 6

5 Celem zachowania przejrzystości i czytelności poszczególnych zasad dokonywania klasyfikacji wód, opis metodyk zgodnych z rozporządzeniami przedstawiono w kolejnych rozdziałach zawierających poszczególne oceny. 3. Ocena jakości wód powierzchniowych przepływających przez teren Powiatu Nowosądeckiego Na podstawie przeprowadzonych badań stan jakości wód powierzchniowych w 2005 roku według 5 klas przedstawiał się następująco: wody bardzo dobrej jakości - klasy I wystąpiły w 2 punktach pomiarowokontrolnych na potoku Wierchomla (dopływ Popradu) oraz na potoku Kamionka (dopływ Kamienicy Nawojowskiej) - wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne; wody dobrej jakości klasy II stwierdzono w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych na dopływach Dunajca: Kamienica Zabrzeska, Słomka, Łubinka, Smolnik, na Muszynce w Powroźniku, Kamienicy Nawojowskiej przy ujściu do Dunajca, na potoku Jasienianka przy ujściu do Białej Tarnowskiej oraz w Zbiorniku Rożnowskim (warstwa powierzchniowa i naddenna) wartości wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych; wody zadowalającej jakości - klasy III wystąpiły w 9 punktach pomiarowokontrolnych na rzekach: - Dunajec w ppk: Gołkowice, Świniarsko, Dąbrowa - Kamieniołom - Poprad w ppk: Ćirć, Piwniczna, Biegonice - Łososina w ppk Jakubkowice oraz na potokach: - Białka przy ujściu do Łososiny - Mostysza przy ujściu do Białej Tarnowskiej nie wystąpiły wody niezadowalającej jakości klasy IV oraz złej jakości klasy V O klasyfikacji jakościowej wód Dunajca decydują głównie wskaźniki fizyczne wody jak: barwa i odczyn ph oraz zanieczyszczenia organiczne. Jakość wód tej rzeki degradują zanieczyszczenia mikrobiologiczne (ogólna liczba bakterii coli 7

6 i liczba bakterii coli typu fekalnego) o maksymalnych wartościach w miesiącach letnich lipiec-sierpień. Stan jakościowy wód Popradu pomimo zadowalającej jakości ogólnej degraduje znacznie większa ilość wskaźników fizykochemicznych, do głównych należą: zawiesina ogólna, barwa, żelazo, zanieczyszczenia organiczne i biogenne, oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne, których wysokie stężenia utrzymują się prawie przez cały rok. O klasyfikacji jakościowej wód rzeki Łososiny decydują: barwa, odczyn ph, zanieczyszczenia organiczne. Jakość wód degradują zanieczyszczenia mikrobiologiczne o maksymalnych stężeniach w miesiącu sierpniu. Na potokach o jakości wód decydują głównie: zanieczyszczenia organiczne, zawiesina ogólna, fenole lotne i odczyn ph. W wodach potoków: Łubinka, Białka (dopływ Łososiny) oraz Jasienianka (dopływ Białej Tarnowskiej) utrzymują się podwyższone stężenia azotynów, co może świadczyć o dopływie zanieczyszczeń typu fekalnego. W Zbiorniku Rożnowskim jakość ogólna wód jest dobra. Wskaźniki pogarszające jakość tych wód to: odczyn ph, zawiesina ogólna, azotany i azotyny. Klasyfikację wód wg 5 klas jakości przedstawia tabela poniżej. 8

7 Nr p.p.k.na mapie Tabela nr 1 Klasyfikacja jakości śródlądowych wód powierzchniowych w 2005 roku (wg 5 klas) na terenie Powiatu Nowosądeckiego Rzeka Punkt pomiarowo-kontrolny Nazwa km Rodzaj monitoringu Klasa jakości wód ogólna Wskaźniki degradujące jakość wody Fizyko-chemiczne Bakteriologiczne Biologiczne Zlewnia rzeki Dunajec 84 Gołkowice 119,0 D R, A, U 85 Świniarsko 110,8 R, U III Dunajec Zbiornik Rożnowski Kamienica Zabrzeska Dąbrowa Kamieniołom 101,1 pow.zapory -powierzchnia -w.naddenna Zabrzeż ujście do Dunajca D R, A R III III II II 0,2 R II IV - barwa, III - odczyn ph, III barwa, odczyn ph, ChZT-Cr, IV - zawiesina ogólna, III barwa, BZT 5, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, żelazo, fosforany IV - ogólna liczba bakterii coli, III - liczba bakterii coli fek., III - ogólna liczba bakterii coli, III - liczba bakterii coli fek. IV - ogólna liczba bakterii coli, IV- liczba bakterii coli fek. III - saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu n.b. IV saprobowość peryfitonu, III saprobowość fitoplanktonu, clorofil a, indeks bioróżnorodnośći, indeks biotyczny w.p.: III - odczyn ph, II - BZT 5, azot Kjeldahla, azotany, azotyny w.n.: III zawiesina ogólna, II azot Kjeldahla, azotany, azotyny n.b. n.b. III - zawiesina ogólna, II BZT 5, fenole lotne n.b. n.b. 9

8 99 Słomka Naszacowice 0,1 R II II zawiesina ogólna, fenole lotne, n.b. n.b. 100 Łubinka Nowy Sącz 1,0 R II II azotyny, fenole lotne n.b. n.b. 101 Smolnik Marcinkowice 1,8 R II III - BZT 5 II azotyny, przewodnictwo elektrolityczne, fenole lotne zlewnia rzeki Poprad 104 Čirč 64,2 105 Poprad Piwniczna 23,9 D R, A D R, A III III IV - zawiesina ogólna, ChZT-Cr, III barwa, BZT 5, utlenialność, amoniak, azot Kjeldahla, azotyny, fosforany, żelazo, III - barwa, zawiesina ogólna, odczyn ph, BZT 5, utlenialność, ChZT-Cr,, azotyny, fosforany, żelazo, n.b. IV - ogólna liczba bakterii coli, IV - liczba bakterii coli fek. IV - ogólna liczba bakterii coli, III - liczba bakterii coli fek., n.b. III saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu, III - saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu 106 Biegonice 2,9 D R, A 107 Muszynka Powroźnik 9,2 R, U II III IV - zawiesina ogólna, III barwa, BZT 5, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, azotyny, fosforany, żelazo, III - barwa, ChZT-Cr, II zapach, BZT 5, azot Kjeldahla, żelazo, fenole lotne IV - ogólna liczba bakterii coli, III - liczba bakterii coli fek., III - ogólna liczba bakterii coli, III - liczba bakterii coli fek. III - saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu n.b. II zawiesina ogólna, 108 Wierchomla Wierchomla Wielka 0,5 R I n.b. n.b. 10

9 109 Kamienica Nawojowska Zlewnia rzeki Kamienica Nawojowska III - odczyn ph, Nowy Sącz 0,3 R II II - BZT 5, azotyny, fenole lotne n.b. n.b. 110 Kamionka Jamnica 0,1 R I II - BZT 5 n.b. n.b. 112 Łososina Jakubkowice 6,8 D R, A 115 Białka Biała Dolna 0,3 R III zlewnia rzeki Łososina III barwa, odczyn ph, ChZT-Cr, III IV - liczba bakterii coli fek., IV - ogólna liczba bakterii coli III - saprobowość fitoplanktonu, saprobowość peryfitonu V- zawiesina ogólna, III - BZT 5, n.b. n.b. 119 Mostysza 120 Jasienianka ujście do Białej Tarnowskiej ujście do Białej Tarnowskiej zlewnia rzeki Biała Tarnowska V fosfor ogólny 0,2 R III III zawiesina ogólna n.b. n.b. 0,2 R II II - azotyny, fosfor ogólny n.b. n.b. 11

10 Objaśnienia Rodzaje monitoringu: D monitoring diagnostyczny wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu prezentacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U z dnia 1 marca 2004 r. A - monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (eutrofizacja) wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U z dnia 31 grudnia 2002 r.) R - monitoring wód pod kątem możliwości bytowania ryb wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. (Dz. U z dnia 23 października 2002 r.) U - monitoring wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. (Dz. U z dnia 9 grudnia 2002 r.) n.b. nie badano 12

11 4. Ocena wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Wody Dunajca są ujmowane są do celów komunalnych. Zaopatrują w wodę pitną miasta Stary Sącz i Nowy Sącz. Dla potrzeb zaopatrzenia w wodę pitną Uzdrowiska Krynica ujmowane są wody potoku Muszynka w Powroźniku. W 2005 roku badania jakości wód Dunajca powyżej ujęć dla Starego i Nowego Sącza prowadzono w punktach: Gołkowice (km 119,0); Świniarsko (km 110,8) oraz na Muszynce w punkcie pomiarowo-kontrolnym Powroźnik (km 9,2) w zakresie wskaźników zanieczyszczeń określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Rozporządzenie określa wartości zalecane i dopuszczalne dla wskaźników fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych oraz ustala trzy kategorie jakości wód, które w zależności od stopnia zanieczyszczenia muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: Kategoria A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; Kategoria A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego); Kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Oceny jakości wód dokonuje się porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z normatywami określonymi w załączniku nr 1 w cytowanym wyżej rozporządzeniu. Ocenę przedstawia tabela poniżej. 13

12 Tabela nr 2. Ocena jakości wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2005 roku Nr p.p.k. na mapie Rzeka 84 Dunajec 85 Dunajec 107 Muszynka Nazwa Punkt pomiarowo-kontrolny Gołkowice, pow. ujęcia wody dla Starego Sącza Świniarsko, pow. ujęcia wody dla Nowego Sącza Powroźnik, pow. Ujęcia wody dla Krynicy Km 119,0 A2 110,8 A2 9,2 A2 Kategoria wód wg wskaźników Kategoria wód ogólna Fizykochemicznych Bakteriologicznych A2 barwa, fenole lotne A2 odczyn ph, ogólny węgiel organiczny, fenole lotne A2 fenole lotne A2 liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli, liczba paciorkowców fekal. A2 liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli, liczba paciorkowców fekal. A2 liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli Badania wykazały, że jakość wód Dunajca powyżej ujęć wody dla Starego i Nowego Sącza wg wskaźników fizyko-chemicznych odpowiada Kategorii A2 o której w ppk Gołkowice decyduje barwa i fenole lotne natomiast w ppk Świniarsko decydują wskaźniki: odczyn ph, OWO ogólny węgiel organiczny i fenole lotne. Według wskaźników bakteriologicznych również Kategoria A2 - decyduje ogólna liczba bakterii Coli, liczba bakterii Coli typu fekalnego oraz liczba paciorkowców fekalnych. Ogólna jakość wód odpowiada Kategorii A2. Jakość wód Muszynki powyżej ujęcia wody dla Krynicy we wskaźnikach fizykochemicznych odpowiada Kategorii A2 ze względu na fenole lotne; we wskaźnikach bakteriologicznych również Kategoria A2 o której decyduje ogólna liczba bakterii Coli oraz liczba bakterii Coli typu fekalnego. Ogólna jakość wód odpowiada Kategorii A2. Oznacza to, że zarówno wody Dunajca jak i Muszynki ujmowane do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia wymagają typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego. 14

13 Nr Ppk. na mapie 5. Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Opracowana przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie typologia rybacka wód wyróżnia w zlewni Dunajca i Popradu krainy: pstrąga, brzany; leszcza i lipienia. Gatunkiem dominującym w wodach Dunajca i Popradu oraz ich dopływach jest pstrąg potokowy, brzana, świnka, kleń, leszcz. Charakterystykę rybacką wód zlewni przedstawia tabela poniżej. Tabela nr 3. Charakterystyka wód zlewni Dunajca i Popradu pod kątem bytowania ryb na terenie Powiatu Nowosądeckiego Nazwa cieku Typologia Gatunki towarzyszące rybacka wody Brak Dunajec od Ochotnicy do Kamienicy kraina brzany 98 Kamienica Zabrzeska kraina pstrąga Brak Dunajec do Kamienicy Kraina od Obidzy brzany 84 Dunajec od Obidzy do Słomki Kraina brzany 99 Słomka Kraina pstrąga Brak Dunajec od Słomki do Kraina Popradu brzany 104 Poprad od granicy Państwa do Muszynki Kraina brzany 107 Muszynka Kraina pstrąga Brak Poprad od Muszynki do Kraina Wierchomli brzany 108 Wierchomla Kraina pstrąga 105 Poprad od Wierchomli Kraina do Czercza brzany Dominujący gatunek ryb (powyżej 50% w połowach) potokowy, lipień, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec płoć, karp, karaś, sumik, okoń, szczupak, sandacz, węgorz, śliz, jelec, okoń, boleń Brzana, świnka, kleń, okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Gatunki chronione o wysokim stopniu zagrożenia Brak Różanka, piskorz, troć wędr., miętus, certa, brzana, świnka Brak Brak różanka, piskorz, troć wędr., miętus, certa, brzana, świnka Brak 15

14 Brak Poprad od Czercza do Rytrzanki 106 Poprad od Rytrzanki do ujścia 85 Dunajec od Popradu do Kamienicy Nawojowskiej 109 Kamienica od Homerki do ujścia Kraina brzany Kraina brzany Kraina brzany Kraina lipienia 110 Kamionka Kraina pstrąga Brak Dunajec od Kamienicy Kraina Nawojowskiej do brzany Łubinki 100 Łubinka Kraina 86 Dunajec od Łubinki do Smolnika pstrąga Kraina brzany 101 Smolnik Kraina pstrąga 86 Dunajec od Smolnika do początku zbiornika Rożnów Kraina brzany 87 Zbiornik Rożnów Kraina leszcza 112 Łososina od km Kraina w m. Jakubkowice do brzany ujścia do Zb. Czchów 115 Białka (dopływ Łososiny) 119 Mostysza ( dopływ Białej Tarnowskiej) 120 Jasienianka (dopływ Białej Tarnowskiej) Kraina pstrąga Kraina pstrąga Kraina pstrąga potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, jelec, kleń, brzanka potokowy, kleń Kleń potokowy, kleń potokowy, kleń, brzana, świnka, leszcz Kleń Kleń, brzana, świnka, leszcz Kleń, brzana, świnka, leszcz Kleń, brzana, świnka, leszcz potokowy, kleń potokowy Pstrag potokowy Okoń, szczupak, śliz, jelec, bolen Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Strzebla potokowa, śliz, świnka, brzana Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Brzana, świnka, okoń, szczupak, pstrąg potokowy, strzebla potokowa, śliz, jelec Głowacz pręgopł., strzebla potokowa, śliz, jelec Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Głowacz pregopł., strzebla potokowa, śliz, pstrąg potokowy, jelec Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń Płoć, karp, karaś, okoń, szczupak, sandacz, węgorz Okoń, szczupak, śliz, jelec, boleń. Szczebla potokowa, śliz, jelec Szczebla potokowa, głowacz pręgopłetwy, śliz Szczebla potokowa, głowacz pręgopłetwy, śliz Brak Brak Brak Miętus rózanka, piskorz, troć wędrowna, mietus, certa, brzana, świnka rózanka, piskorz, troć wędrowna, mietus, certa, brzana, świnka 16

15 W 2005 roku na rzekach, potokach i w Zbiorniku Rożnowskim badania jakości wód pod względem wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych przeprowadzono w 19 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących jakość wód dla wytypowanych krain rybackich. Zakres badań obejmował wskaźniki fizyko-chemiczne zawarte w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych ( Dz. U. Nr 176, poz. 1455): temperatura wody, zawiesina ogólna, odczyn ph, tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny, całkowity chlor pozostały, cynk ogólny, miedź rozpuszczona, fenole. Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny opowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. W przypadku łososiowatych oznacza to wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodzaju Salmo spp., rodziny Coregonidae (Coregonus) jak: pstrąg potokowy, łosoś bałtycki, troć lub gatunku lipień (Thymallus thymallus). Dla karpiowatych oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodziny karpiowatych (Cyprinidae) jak: karp, brzana, karaś srebrzysty i pospolity, certa, świnka, kleń, jelec, ukleja, leszcz, płoć lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla). Ocenę przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych dokonano porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z wartościami dopuszczalnymi określonymi w załączniku do rozporządzenia. Ocenę przedstawiono graficznie na mapie Nr 4 oraz w tabeli poniżej. 17

16 Tabela nr 4. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych w 2005 roku Nr Ppk. na mapie Punkt pomiarowo-kontrolny Rzeka Nazwa km Przydatność wód dla bytowania ryb Wskaźniki degradujące wody 84 Dunajec Gołkowice 119,0 nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny 85 Dunajec Świniarsko 110,8 nieprzydatne Azotyny 86 Dunajec Dąbrowa nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny 101,1 Kamieniołom pow.zapory 87 Zbiornik Rożnowski -powierzchnia -w.naddenna nieprzydatne nieprzydatne Azotyny tlen rozpuszczony, azotyny 98 Kamienica Zabrzeska Ujście do Dunajca 0,2 karpiowate Azotyny 99 Słomka Naszacowice 0,1 karpiowate Azotyny 100 Łubinka Nowy Sącz 1,0 nieprzydatne Azotyny 101 Smolnik Marcinkowice 1,8 nieprzydatne Azotyny 104 Poprad Čirč 64,2 nieprzydatne azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny 105 Poprad Piwniczna 23,9 nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny 106 Poprad Biegonice 2,9 nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny 107 Muszynka Powroźnik 9,2 karpiowate Azotyny 108 Wierchomla Wierchomla Wielka 0,5 łososiowate 109 Kamienica Nawojowska Nowy Sącz 0,3 nieprzydatne Azotyny 110 Kamionka Jamnica 0,1 karpiowate Azotyny 112 Łososina Jakubkowice 6,8 nieprzydatne Azotyny 115 Białka Biała Dolna Mostysza Jasienianka ujście do Białej Tarnowskiej ujście do Białej Tarnowskiej 0,3 0,2 0,2 nieprzydatne nieprzydatne nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny, zawiesina ogólna azotyny, fosfor ogólny azotyny, fosfor ogólny Zgodnie z Wykazami wykorzystania i przeznaczenia wód powierzchniowych w układzie zlewniowym sporządzonymi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie wody Dunajca, Popradu i ich dopływów przeznaczone są do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, co oznacza, że stężenia zanieczyszczeń w tych wodach winny spełniać bardziej rygorystyczne wymagania określone dla ryb łososiowatych. Według uzyskanej oceny: Tylko wody potoku Wierchomla spełniają wymagania do bytowania ryb łososiowatych, a tym samym karpiowatych. Wody potoków: Kamienica Zabrzeska, Słomka, Muszynka, Kamionka odpowiadają wymogom do bytowania ryb karpiowatych. Wskaźnikiem degradującym ich przydatność do bytowania populacji ryb łososiowatych są: azotyny. 18

17 Wody Dunajca, Popradu, Łososiny oraz potoków: Mostysza i Jasienianka nie spełniają wymagań do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na zawartość azotynów i fosforu ogólnego. Wody potoków: Łubinka, Smolnik, Kamienica Nawojowska, są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, gdyż nie spełniają wymaganych normatywów ze względu na stężenia azotynów. Wody Zb. Rożnowskiego nie spełniają wymagań do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na stężenia azotynów i małą zawartość tlenu rozpuszczonego w warstwie naddennej. 6. Eutrofizacja wód. Przez eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód (art. 9.4 ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 roku). Istotnym źródłem zanieczyszczeń wód biogenami jest działalność rolnicza. W celu ograniczenia zanieczyszczenia wód spowodowanego przez azotany pochodzenia rolniczego oraz ochrony wód przed dalszym zanieczyszczeniem kraje członkowskie UE zostały zobowiązane do wdrożenia Dyrektywy Azotanowej 91/676/EWG. Postanowienia tej Dyrektywy zostały przetransponowane do prawa polskiego między innymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz załącznik nr 1). W zlewniach Dunajca, Popradu i Łososiny dokonano oceny jakości wód pod kątem ich eutrofizacji w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych: Gołkowice i Dąbrowa Kamieniołom na rzece Dunajec, Ćirć, Piwniczna, Biegonice na Popradzie, Jakubkowice na Łososinie (zgodnie z metodyką zalecaną w cytowanym rozporządzeniu). Wyniki oceny zestawiono w tabeli poniżej. 19

18 Tabela nr 5. Ocena wód pod kątem eutrofizacji. Wartości podstawowych wskaźników eutrofizacji w wodach powierzchniowych w 2005 roku Nr ppk na mapie Rzeka Punkt pomiarowokontrolny Nazwa km Azot ogólny [mgn/l] Wskaźniki eutrofizacji Stężenia średnioroczne Azotany Azot azotanowy [mgn NO3 /l] [mgno 3 /l] Fosfor ogólny [mgp/l] Chlorofil a [μg/l] Dunajec Gołkowice 119,0 1,38 1,06 4,69 0,041 2,64 Dunajec Dąbrowa Kamieniołom 101,1 1,93 1,39 6,16 0,060 7,10 Poprad Čirč 64,2 2,80 1,87 8,26 0,106 4,18 Poprad Piwniczna 23,9 2,43 1,74 7,68 0,083 3,34 Poprad Biegonice 2,9 2,44 1,88 8,33 0,084 3,64 Łososina Jakubkowice 6,8 2,16 1,70 7,54 0,050 3,56 Wartości graniczne 5 2,2 10 0,25 25 Ocena stopnia eutrofizacji Nie stwierdzono Nie stwierdzono Nie stwierdzono Nie stwierdzono Nie stwierdzono Nie stwierdzono Z powyższej oceny wynika, że wody Dunajca, Popradu i Łososiny nie wykazują cech eutrofizacji. Stężenia średnioroczne podstawowych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód płynących: azotu ogólnego, azotu azotanowego, azotanów, fosforu ogólnego, chlorofilu a nie przekraczają wartości granicznych powyżej, których występuje eutrofizacja wód i tym samym nie są wodami zanieczyszczonymi oraz zagrożonymi zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych. 20

19 7. Podsumowanie. Według podziału hydrologicznego Polski na terenie Powiatu Nowosądeckiego znajdują się większe zlewnie: Dunajca, Popradu, Łososiny i Białej Tarnowskiej. Szczególnie wody rzeki Dunajec mają istotne znaczenie dla kształtowania zasobów wodnych i ochrony przeciwpowodziowej, dla zaopatrzenia ludności w wodę do picia, dla możliwości bytowania ryb, a także dla celów rekreacyjnych i krajobrazowych. Od roku 2004 badania prowadzone są w punktach pomiarowo-kontrolnych, rozmieszczonych na rzekach i potokach w sposób zapewniający dokonanie oceny ogólnego stanu wód powierzchniowych w danej zlewni, oceny stopnia ich zagrożenia oraz oceny przydatności wód do określonych celów i wykorzystania. Z oceny przeprowadzonej dla wód powierzchniowych w 19 punktach pomiarowo-kontrolnych w 2005 roku wynika, że: - 10,5% z ogółu badanych stanowią wody klasy I bardzo dobrej jakości, - 42,1% stanowią wody klasy II dobrej jakości, - 47,4% stanowią wody klasy III zadowalającej jakości - nie wystąpiły wody niezadowalającej jakości klasy IV i złej jakości klasy V. Jakość wód powierzchniowych w 2005 roku wg ilości punktów pomiarowych w danej klasie. LEGENDA 47,4% 10,5% I klasa wody o bardzo dobrej jakości II klasa wody dobrej jakości III klasa wody zadowalającej jakości 42,1% Wody bardzo dobrej jakości klasy I wystąpiły na potoku Wierchomla i Kamionka, w których wartości wskaźników jakości wody wskazują na brak oddziaływań antropopresji. Wody dobrej jakości klasy II stwierdzono na dopływach Dunajca: Kamienica Zabrzeska, Słomka, Łubinka, Smolnik, Kamienica Nawojowska oraz na Muszynce w Powroźniku i potoku Jasienianka przy ujściu do Białej Tarnowskiej, a także w Zbiorniku Rożnowskim. Są to wody, w których wartości wskaźników 21

20 jakościowych wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych. O jakości tych wód decydowały głównie stężenia zanieczyszczeń organicznych i azotynów. Wody zadowalającej jakości klasy III wystąpiły na Dunajcu, Popradzie, Łososinie, Białce przy ujściu do Łososiny oraz Mostyszy przy ujściu do Białej Tarnowskiej. Są to wody, w których zaznacza się umiarkowany wpływ oddziaływań antropopresji. O jakości tych wód zadecydowały głównie zanieczyszczenia organiczne, barwa, zawiesina ogólna, a na Popradzie również zanieczyszczenia biogenne. Wody głównych rzek: Dunajca, Popradu, Łososiny degradują zanieczyszczenia bakteriologiczne pochodzenia fekalnego. Wody Dunajca i Muszynki ujmowane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia odpowiadają Kategorii A2, czyli wymagają typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, Pod względem przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych tylko wody potoku Wierchomla spełniają wymagania do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych. Wody potoków Słomka, Muszynka, Kamionka, Kamienica Zabrzeska są przydatne do bytowania ryb karpiowatych. Wody Dunajca, Popradu Łososiny, Zbiornika Rożnowskiego oraz potoków: Łubinka, Smolnik, Kamienica Nawojowska, Białka, Mostysza, Jasienianka są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, gdyż nie spełniają wymaganych normatywów ze względu na stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Jakość wód powierzchniowych na terenie powiatu nowosądeckiego badanych w 2005 roku pod kątem przydatności do bytowania ryb. LEGENDA 5,3% 21% Wody dla ryb łososiowatych wody dla ryb karpiowatych wody nieprzydatne dla ryb 73,7% Wody Dunajca, Popradu i Łososiny nie wykazują cech eutrofizacji i tym samym nie są zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych. 22

21 Badania jakości wód powierzchniowych na terenie Powiatu Nowosądeckiego przeprowadzone w 2004 roku w tych samych punktach pomiarowo-kontrolnych i rodzajach monitoringu pozwoliły wykazać zmiany jakościowe wód jakie wystąpiły w 2005 roku, które zawiera tabela nr 6. Nr ppk. na mapie Tabela nr 6. Porównanie jakości wód powierzchniowych w latach POWIAT NOWOSĄDECKI Rzeka Punkt pomiarowo-kontrolny Ogólna klasa jakości wód Nazwa km Rok 2004 Rok Dunajec Gołkowice 119,0 III III bez zmian 85 Dunajec Świniarsko 110,8 III III bez zmian 86 Dunajec Dąbrowa 101,1 III III bez zmian Kamieniołom pow.zapory -powierzchnia -w.naddenna Zmiana klasy jakości wód 87 Zbiornik Rożnowski III II poprawa o 1 klasę II II bez zmian 98 Kamienica Zabrzeska Zabrzeż 0,2 III II poprawa o 1 klasę 99 Słomka Naszacowice 0,1 II II bez zmian 100 Łubinka Nowy Sącz 1,0 II II bez zmian 101 Smolnik Marcinkowice 1,8 III II poprawa o 1 klasę 104 Poprad Čirč 64,2 IV III poprawa o 1 klasę 105 Poprad Piwniczna 23,9 III III bez zmian 106 Poprad Biegonice 2,9 III III bez zmian 107 Muszynka Powroźnik 9,2 III II poprawa o 1 klasę 108 Wierchomla Wierchomla Wielka 0,5 III I poprawa o 2 klasy 109 Kamienica Nawojowska Nowy Sącz 0,3 III II poprawa o 1 klasę 110 Kamionka Jamnica 0,1 III I poprawa o 2 klasy 112 Łososina Jakubkowice 6,8 III III bez zmian 115 Białka Biała Dolna 0,3 II III pogorszenie o 1 klasę 119 Mostysza ujście do Białej Tarnowskiej 120 Jasienianka ujście do Białej Tarnowskiej 0,2 II III pogorszenie o1 klasę 0,2 II II bez zmian 23

22

23

24

25