CHOROBY ZAWODOWE PRACOWNIKÓW SZKOŁY. Obowiązki dyrektora 2PO10

Transkrypt

1 CHOROBY ZAWODOWE PRACOWNIKÓW SZKOŁY Obowiązki dyrektora 2PO10

2 WSTĘP Dyrektor szkoły dokonuje oceny ryzyka zawodowego i dokumentuje jej przeprowadzenie. Zapewnia również środki ochrony indywidualnej, by uchronić pracowników przed szkodliwymi czynnikami przy wykonywaniu niektórych prac. Pracownika dotkniętego chorobą zawodową przenosi na inne stanowisko nienarażające go na czynniki szkodliwe. Poznaj obowiązki dyrektora szkoły związane z oceną ryzyka zawodowego oraz z wystąpieniem choroby zawodowej. Sprawdź, co zrobić, gdy w związku ze schorzeniem narządu głosu nie można przenieść nauczyciela do innej pracy. 2

3 OBOWIĄZKI DYREKTORA ZWIĄZANE Z OCENĄ RYZYKA ZAWODOWEGO Ryzyko zawodowe to zagrożenia w pracy zawodowej i prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących pojawienie się: strat, niekorzystnych skutków zdrowotnych, uszczerbku na zdrowiu lub choroby zawodowej. Ocena ryzyka jest szczegółowym i dokładnym sprawdzeniem oraz oceną wszystkiego, co na danym stanowisku pracy może być przyczyną strat i szkód. Celem oceny ryzyka zawodowego jest ocena, czy zastosowano wystarczające środki zaradcze, oraz podjęcie kolejnych, zwiększających bezpieczeństwo danego stanowiska pracy. Dyrektor szkoły jako pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą; 2) stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 3) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami; 3

4 4) zapewnia organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości - z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników; 5) zapewnia likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń. Zapewnienie środków ochrony indywidualnej pracownikom Jeśli zastosowanie rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie ograniczy wystarczająco zagrożeń, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń. Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania. Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej określa załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 4

5 Dokonanie oceny ryzyka zawodowego w szkole Spośród wszystkich stanowisk pracy występujących w szkole szczególną uwagę należy zwrócić na: 1) pracowników obsługi wykonujących prace fizyczne związane ze szczególnym ryzykiem, np. prace na wysokościach: odśnieżanie dachów, mycie okien; 2) osoby pracujące przy komputerach; 3) nauczycieli zawodu; 4) nauczycieli wychowania fizycznego; 5) nauczycieli prowadzących zajęcia laboratoryjne, np. chemia, fizyka, przedmioty zawodowe. Przykładowa procedura oceny ryzyka zawodowego Krok 1. Ustalenie zagrożeń na wszystkich stanowiskach Dyrektor szkoły ustala wszystkie zagrożenia i stanowiska pracy, których one dotyczą, a zatem zarówno nauczycieli jak i pracowników niepedagogicznych. Czynniki, na które należy zwrócić uwagę: dotychczas zidentyfikowane zagrożenia, przyczyny dotychczasowych awarii i wypadków, przyczyny chorób zawodowych, używane urządzenia, materiały mogące stanowić zagrożenie, 5

6 operacje mogące stanowić zagrożenie, zagrożenia, na jakie wskazują instrukcje obsługi użytkowanych maszyn i urządzeń, częstotliwość i czas trwania narażenia na zagrożenia, normy i wymagania prawne odnoszące się do rodzajów ryzyka występujących na danym stanowisku pracy, czynniki i substancje chemiczne np. wykorzystywane w pracowni chemicznej lub środki dezynfekujące, pyły głównie kredowy, czynniki biologiczne i fizyczne, czynniki uciążliwe, np. praca przy komputerze. Krok 2. Oszacowanie ryzyka na danym stanowisku W celu oszacowania ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy, dyrektor szkoły ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń na ocenianym stanowisku oraz określa skalę konsekwencji ich wystąpienia, np. uszczerbek na zdrowiu pracownika. Robi to na podstawie dotychczasowych zdarzeń, zachodzących w szkole zmian (np. zwiększenie stopnia bezpieczeństwa) oraz zmian na danym stanowisku (np. zakup nowych maszyn). Na jednym stanowisku pracy może występować kilka zagrożeń o różnym prawdopodobieństwie, jednak wartości tych nie sumuje się i nie uśrednia. Dla każdego z tych zagrożeń należy oszacować ryzyko. W celu prawidłowego oszacowania ryzyka można się posłużyć jedną z metod opisanych w Polskiej Normie lub 6

7 innej, a nawet własnej metody opracowanej na potrzeby danej placówki. Krok 3. Ograniczanie i eliminowanie ryzyka Dyrektor szkoły zaczyna od tych zagrożeń, których ryzyko wystąpienia jest największe. Co do zasady priorytetem jest całkowite usunięcie zagrożeń, a zastosowanie środków ochrony indywidualnej jest ostatecznością. Dyrektor określa, jakie środki mają być zastosowane, aby obniżyć lub wyeliminować ryzyko, albo jakie działania należy kontynuować, aby ryzyko pozostało na tym samym poziomie. W przypadku ryzyka niedopuszczalnego, działania ograniczające muszą mieć charakter natychmiastowy. Dla ryzyka dopuszczalnego należy opracować plany działań korygujących lub zapobiegawczych w celu zmniejszenia lub wyeliminowania zagrożenia. Krok 4. Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego Dyrektor szkoły dokumentuje dokonanie oceny ryzyka zawodowego. Pismo powinno zawierać: opis danego stanowiska pracy, wyniki dokonanej oceny każdego z występujących w nim zagrożeń, podjęte ustalenia mające na celu ich eliminację lub ograniczenie, datę oceny, dane osób, które dokonały oceny. 7

8 Krok 5. Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym Dyrektor szkoły przekazuje pracownikom wszelkie informacje na temat istniejącego ryzyka zawodowego na ich stanowisku pracy. Sposób informowania pracowników może być dowolnie ustalony przez pracodawcę. Dla własnego bezpieczeństwa dyrektor może zebrać od pracowników pisemne potwierdzenia z adnotacją, kiedy informacja została przekazana i co zawierała. Przykład metody oceny ryzyka zawodowego Metoda oceny ryzyka według normy PN-N w skali trójstopniowej polega na oszacowaniu ryzyka zawodowego związanego z poszczególnymi zagrożeniami zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy poprzez ustalenie: 1) prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń w skali 3- stopniowej: ryzyko mało prawdopodobne, ryzyko prawdopodobne, ryzyko wysoce prawdopodobne; 2) ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń w skali 3- stopniowej: następstwo o małej szkodliwości, następstwo o średniej szkodliwości, następstwo o dużej szkodliwości. 8

9 Matryca ryzyka Prawdopodobieństwo Ciężkość następstw zagrożenia mała średnia duża mało prawdopodobne ryzyko małe ryzyko małe ryzyko średnie prawdopodobne ryzyko małe ryzyko średnie ryzyko duże wysoce ryzyko prawdopodobne średnie ryzyko duże ryzyko duże Przesłanki do dokonania oceny ryzyka zawodowego Przepisy nie określają częstotliwości obowiązkowego tworzenia oceny ryzyka zawodowego. Jednak jest ono wskazane w następujących sytuacjach: utworzenie nowego stanowiska pracy, np. w szkole zostały otwarte nowe kierunki, więc powstała nowa pracownia szkolna, zakupiono nowe maszyny i urządzenia oraz zatrudniono nauczycieli zawodu, wprowadzenie zmian na stanowisku pracy, np. zakupiono bardziej nowoczesne wyposażenie warsztatów szkolnych, 9

10 zatrudnienie nowego pracownika o innym poziomie kwalifikacji i umiejętności niż poprzednik na danym stanowisku, np. mniejsze doświadczenie nowego pracownika może zwiększyć prawdopodobieństwo ryzyka, zmiana obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy. OBOWIĄZKI DYREKTORA W ZWIĄZKU Z CHOROBĄ ZAWODOWĄ PRACOWNIKA Jeśli u pracownika zostaną stwierdzone objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej, dyrektor szkoły zobowiązany jest przenieść go do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Robi to na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu. Choroby zawodowe nauczycieli Jeśli u nauczyciela zostanie stwierdzona choroba zawodowa w postaci przewlekłego schorzenia narządów głosu, czy też inna choroba zawodowa, to pracodawca przy przeniesieniu nauczyciela do innej pracy powinien kierować się w pierwszym rzędzie 10

11 wskazówkami zamieszczonymi w orzeczeniu lekarskim zalecającym przeniesienie pracownika do innej pracy nieszkodliwej. W PRAKTYCE Jeśli nauczyciel cierpi na chorobę zawodową narządu głosu, a praca nauczycielska polega na ciągłym jego używaniu, to w zasadzie szkoła może takiemu nauczycielowi zaproponować jedynie pracę na innym stanowisku pracy niezwiązanym z pracą nauczycielską (np. w administracji szkoły). Jeśli: z przyczyn obiektywnych (np. organizacyjnych, braku kwalifikacji pracownika itp.) szkoła nie może nauczycielowi powierzyć innego stanowiska lub nauczyciel nie zgadza się wykonywać innej pracy (chociaż ma stosowne kwalifikacje), szkole nie pozostaje nic innego, jak rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem. Choroby zawodowe pracowników niepedagogicznych W przypadku wystąpienia choroby zawodowej u pracownika niepedagogicznego (np. przewlekłych chorób układu ruchu wywołanych sposobem wykonywania pracy) również może się zdarzyć, że nie można im zaproponować innej pracy, nieszkodliwej, odpowiadającej zaleceniom lekarskim. Wówczas 11

12 taka okoliczność stanowi wystarczający powód do rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Dodatek wyrównawczy przy niższej płacy na nowym stanowisku Jeśli pracownikowi zostanie wystawione orzeczenie lekarskie, z którego wynika, że pracownik stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ale równocześnie pracownik nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów emerytalnorentowych, to dyrektor szkoły ma obowiązek przenieść takiego pracownika do innej pracy odpowiadającej kwalifikacjom pracownika i nienarażającej go na czynniki szkodliwe. Jeśli przeniesienie wiąże się z niższym wynagrodzeniem, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy. Zawiadomienie organów kontroli o podejrzeniu choroby zawodowej Dyrektor szkoły ma obowiązek niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Zgłoszenia należy dokonać na specjalnym formularzu, którego wzór stanowi załącznik nr 1 do 12

13 rozporządzenia ministra zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób, dalej rozporządzenie w sprawie dokumentowania chorób zawodowych. W przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika zgłoszenia należy dokonać dodatkowo w formie telefonicznej. Ustalenie przyczyn choroby zawodowej W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej dyrektor szkoły: 1) ustala przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym; 2) przystępuję niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze; 3) zapewnia realizację zaleceń lekarskich. 13

14 Rejestr chorób zawodowych w formie wybranej przez dyrektor Dyrektor szkoły powinien również prowadzić rejestr stwierdzonych chorób zawodowych oraz podejrzeń o takie choroby. Wzór rejestru nie został ustalony przepisami powszechnie obowiązującymi. Pracodawca może zatem prowadzić rejestr w sposób najbardziej przez siebie dogodny i w dowolnej formie (papierowej, elektronicznej itp.). Rejestr powinien umożliwiać łatwe ustalenie skali zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby w danej szkole. Zawiadomienie Instytutu Medycyny Pracy o skutkach choroby Po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika lub byłego pracownika zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej, należy przesłać do: Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego na formularzu według wzoru ustalonego w załączniku nr 10 do rozporządzenie w sprawie dokumentowania chorób zawodowych. 14

15 Analizowanie przyczyn wypadków przy pracy Dyrektor szkoły powinien systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. Na podstawie wyników tych badań dyrektor szkoły przy pomocy służby bhp może podjąć kroki celem poprawy warunków bhp w miejscu pracy, np. w celu zmniejszenia natężenia hałasu w szkole, ograniczenia emisji zanieczyszczeń w warsztatach szkolnych itp. Podstawa prawna: Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz ze zm.). Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1367). Rozporządzenia ministra zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. z 2013 r. poz. 1379). 15

16 Wydawca: Paulina Krzyżanowska Autorzy: Małgorzata Celuch nauczycielka, wicedyrektorka Dominik Wajda asystent sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego Agnieszka Rumik radca prawny Joanna Kaleta prawnik, specjalista prawa pracy Redaktor prowadzący: Katarzyna Giruć Koordynator produkcji: Katarzyna Kopeć Korekta: Zespół ISBN: Zdjęcia w numerze pochodzą z: Fotolia.pl Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z.o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel , faks , nadzor@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Choroby zawodowe pracowników szkoły wraz z przysługującym Czytelnikom innymi elementami dostępnymi w subskrypcji (e-letter, strona www i inne) chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w Choroby zawodowe pracowników szkoły oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Choroby zawodowe pracowników szkoły została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Choroby zawodowe pracowników szkoły oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Choroby zawodowe pracowników szkoły lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Centrum Obsługi Klienta: Tel: cok@wip.pl 16 2PO10