Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Transkrypt

1 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie Kraków 2015

2 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wykłady zostały opracowane przez zespół pracowników Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii Katedry Górnictwa Podziemnego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo Hutniczej w składzie: 1. prof. dr hab. inż. Stanisław Nawrat, prof. nadzw. AGH Kierownik Pracowni 2. dr inż. Mariusz Kapusta adiunkt, Z-ca Kierownika Pracowni 3. mgr inż. Sebastian Napieraj - asystent w Pracowni 4. mgr inż. Dagmara Nowak - Senderowska asystent w Pracowni 5. mgr inż. Natalia Schmidt - Polończyk, - asystent w Pracowni 6. Marek Pers specjalista ds. dydaktyki

3 Wykład 11 z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Temat wykładu: Podstawy analizy i oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.

4 Europejska podstawa prawna 89/391/EWG Dyrektywa Rady z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy wprowadza m.in. zasadę odpowiedzialności pracodawcy za zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, zapobieganie ryzyku zawodowemu oraz informowanie pracowników o zagrożeniach.

5 Krajowe uregulowania prawne Ustawa - Kodeks pracy - z dnia r. (Dz.U. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) Art Pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

6 Krajowe uregulowania prawne Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 129, poz. 844, z późn. zm.) Art. 39 ust.1. Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko: zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi, czynnikami szkodliwymi, zapewnienie likwidacji zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników.

7 Branżowe uregulowania prawne Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011r. (Dz.U. Nr 163, poz. 981) Art. 117 Pracodawca zobowiązany został do: posiadania dokumentu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia rozpoznawania zagrożeń związanych z ruchem zakładu górniczego i podejmowania środków zmierzających do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń przeprowadzenia oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego oraz stosowania niezbędnych rozwiązań zmniejszających to ryzyko Dyrektywa 92/104/EEC z dnia 3 grudnia 1992r. dotycząca minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników podziemnego i odkrywkowego przemysłu wydobywczego

8 Wytyczne do oceny ryzyka zawodowego ALO-OSH 2001 MOP Genewa - Wytyczne do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. BS 8800 Systemy bezpieczeństwa pracy oraz ochrony zdrowia pracowników. Komisja Europejska Zalecenia (wskazówki) w sprawie oceny ryzyka w miejscu pracy Zdrowie i Bezpieczeństwo. Program Phare UE System Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy Struktura systemu, zastosowanie oraz wdrażanie.

9 Wytyczne do oceny ryzyka zawodowego PN-N Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Wymagania PN-N Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego PN-N Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Wytyczne wdrażania Praktyczne wskazówki

10 Wprowadzenie Pracodawca zatem obowiązany jest: oceniać wielkość ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników, podejmować działania zapobiegające niebezpieczeństwom, informować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą, a także szkolić ich w tym zakresie, stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym, analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i na podstawie tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

11 Cel oceny ryzyka eliminowanie i ograniczenie sprawdzenie, czy zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe, wskazanie, że zastosowane środki ochrony są odpowiednie do zidentyfikowanych zagrożeń, wskazanie, że dokonano odpowiedniego wyboru materiałów, wyposażenia stanowisk pracy, ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,

12 Cel oceny ryzyka eliminowanie i ograniczenie cd. zbadanie czy ryzyko zawodowe jest na poziomie akceptowalnym i zastosowano odpowiednie środki ochrony, zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, wykazanie pracownikom oraz organom nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, że ryzyko zawodowe jest znane.

13 ZAGROŻENIE JEST TO SYTUACJA MOGĄCA DOPROWADZIĆ DO SZKODY W SZCZEGÓLNOŚCI DO SZKODY NA ZDROWIU

14 RYZYKO TO OKREŚLONA MOŻLIWOŚĆ POWSTANIA DANEJ SZKODY

15 SZKODA JEST TO UBYTEK, TO CO SIĘ PRZESTAŁO POSIADAĆ, STRATA JAKOŚCI, W SZCZEGÓLNOŚCI UTRATA ZDROWIA, CZYLI URAZ, CHOROBA, ŚMIERĆ.

16 PRAWDOPODOBIEŃSTWO ŻE JAKIŚ PRZYPADEK SIĘ ZDARZY, JEST TO MATEMATYCZNIE WYRAŻONA MOŻLIWOŚĆ, ŻE TAK BĘDZIE. PRAWDOPODOBIEŃSTWO JEST TO LICZBA. PRAWDOPODOBIEŃSTWO MUSI BYĆ ODNIESIONE DO PRZEDZIAŁU CZASU

17 RYZYKO ZAWODOWE JEST TO KOMBINACJA PRAWDOPODOBIEŃSTWA WYSTĄPIENIA SZKODY NA ZDROWIU PRACOWNIKA W OKRESIE JEGO AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ ORAZ WIELKOŚCI SZKODY

18 Jakościowy i ilościowy sposób wyrażania ryzyka Lp. SPOSÓB WYRAŻANIA RYZYKA SPOSÓB WYRAŻANIA SKŁADNIKÓW RYZYKA PRAWDOPODOBIEŃSTWO POWSTANIA SZKODY ROZMIAR SZKODY 1. JAKOŚCIOWY SŁOWNIE MAŁE SŁOWNIE BARDZO DUŻA 2. ILOŚCIOWY LICZBOWO 10-9 SŁOWNIE ŚMIERĆ PRACOWNIKA LICZBOWO 0,66 LICZBOWO ZŁ LICZBOWO (jedną liczbą) ZŁ

19 Ekonomiczny rozmiar ryzyka DLA ZAKŁADU PRACY JEST TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA SZKODY NA ZDROWIU PRACOWNIKA W OKRESIE ROKU POMNOŻONE PRZEZ WYRAŻONY FINANSOWO ROZMIAR SZKODY

20 Kiedy wykonywać ocenę ryzyka zawodowego tworzone są nowe stanowiska pracy, wprowadzane są zmiany na stanowiskach pracy (technologii, materiałów, narzędzi), zmieniono wymagania odnośnie dopuszczalnego poziomu czynników środowiska pracy, oceny ryzyka itp., na terenie zakładu wykonywane są roboty przez pracowników z innych firm.

21 Kiedy wykonywać ocenę ryzyka zawodowego cd. Poza wymienionymi przypadkami należy zawsze przeprowadzać okresowe oceny ryzyka. Okresową ocenę ryzyka powinno się wykonywać na stanowiskach pracy oraz dla technologii i procesów o dużych zagrożeniach, których skutki zagrożeń mogą być bardzo duże lub katastrofalne.

22 Kto przeprowadza ocenę Pracodawca Pracownicy Eksperci zewnętrzni Kompetencje: rozumienie ogólnego podejścia do oceny ryzyka znajomość stosowanych metod oceny ryzyka umiejętność analizy różnych sytuacji

23 Przygotowania do oceny ryzyka zawodowego Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego wymaga przygotowań obejmujących m. in.: zapewnienie niezbędnych zasobów informacji, wyznaczenie zespołu, określenie potrzeb szkoleniowych i przeprowadzenie szkoleń dla osób przeprowadzających ocenę ryzyka zawodowego, zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego, sporządzenie wykazu stanowisk pracy do analizy.

24 Algorytm oceny ryzyka

25 Algorytm oceny ryzyka cd.

26 Charakterystyka obiektu (stanowiska pracy) Przedmiotem oceny ryzyka jest człowiek - pracownik wykonujący prace na stanowisku. Stanowiska pracy jednozawodowe o stałych warunkach pracy (takie same powtarzalne czynności pracy) jednozawodowe o zmiennych warunkach pracy (takie same powtarzalne czynności pracy, okresowo zmienne wraz z nimi zmieniają się zagrożenia wielozawodowe o stałych warunkach pracy (takie same powtarzalne czynności okresowo dla różnych zawodów) wielozawodowe o zmiennych warunkach pracy (takie same powtarzalne czynności okresowo dla różnych zawodów w różnych warunkach)

27 Charakterystyka obiektu (stanowiska pracy) cd. W charakterystyce stanowiska pracy należy uwzględnić: granice stanowiska pracy, wykonywane czynności, poziom wykształcenia, doświadczenia, umiejętności i predyspozycje, niedogodności, inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko.

28 Granice stanowiska pracy Przez granice stanowiska pracy należy rozumieć obszar, po którym porusza się operator je obsługujący. W ocenie ryzyka zawodowego będą to granice obszaru stanowiska pracy, po którym porusza się pracownik - w tym obszarze identyfikowane będą zagrożenia, na które narażony jest pracownik.

29 Niedogodności Przez niedogodności należy rozumieć warunki środowiska pracy, które nie stanowią bezpośrednio zagrożenia dla bezpieczeństwa pracownika, ale w poważnym stopniu sprzyjają powstawaniu tego zagrożenia, np. ograniczona przestrzeń pracy, konieczność używania niewygodnych środków ochrony osobistej, praca w cyklu wielozmianowym, praca w nocy, nieprzystosowanie ergonomiczne stanowiska pracy do pracownika.

30 Poziom wykształcenia, doświadczenia, umiejętności i predyspozycje Zbierając informacje o stanowisku pracy należy brać pod uwagę poziom wykształcenia, doświadczenia oraz umiejętności, jakie powinien posiadać pracownik na danym stanowisku, w tym również wszystkie wymagane uprawnienia. Prawdopodobieństwo popełnienia błędu przez pracownika z niewiedzy jest duże. Doświadczenie pracownika zwiększa bezpieczeństwo wykonywania pracy.

31 Inne informacje Oprócz tego należy wykorzystać takie informacje jak: osoby pracujące na stanowisku (kobiety, młodociani), stosowane niebezpieczne środki pracy, materiały, operacje techniczne, wykonywane niebezpieczne czynności, sposób, czas wykonania, specjalne wymagania przepisów i norm dotyczących stanowiska, możliwe skutki występujących zagrożeń, wypadki i choroby zawodowe oraz inne szkodliwe lub uciążliwe efekty dla zdrowia pracownika, inne czynniki zaobserwowane na stanowisku pracy, istotne dla bezpieczeństwa.

32 Algorytm oceny ryzyka cd.

33 Identyfikacja zagrożeń Identyfikacja zagrożeń jest procesem rozpoznania, czy zagrożenie istnieje. Identyfikując zagrożenia stwierdzamy stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek, chorobę lub inną szkodę. Identyfikując zagrożenia, zaczynamy od rozpoznania niespełnienia wymagań przepisów i norm, następnie identyfikujemy inne zagrożenia, których źródłem są występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe.

34 Identyfikacja zagrożeń cd. Identyfikacja zagrożeń powinna objąć historię stanu środowiska pracy, czyli zagrożenia, które przyczyniły się do powstania wypadków przy pracy, chorób zawodowych, awarii i zdarzeń niebezpiecznych. Informacje o analizowanym stanowisku pracy mogą wynikać również z obserwacji wykonywanych zadań na stanowisku pracy, wywiadów z pracownikami, obserwacji czynników zewnętrznych mogących wpływać na środowisko pracy (np. czynniki atmosferyczne).

35 HAZOP To systematyczne badanie odstępstw od planowanego przebiegu procesu pracy, które mogą mieć szkodliwe konsekwencje, czyli powodować szkody na zdrowiu.

36 Postępowanie przy stosowaniu metody HAZOP Określenie granicy obiektu węzła Sformułowanie słowa przewodniego Sformułowanie parametru przepływ, temperatura, ciśnienie Określenie i zapisanie: - przyczyny odchylenia, - skutków odchylenia, - stosowanych zabezpieczeń, - proponowanych działań. nie ma (brak) więcej / mniej lepszy / gorszy odwrotny Dobranie słowa kluczowego Słowo kluczowe Przyczyny Skutki Zabezpieczenia Zalecenia Wzrost ciśnienia gazu Wzrost temperatury Pożar zewnętrzny Pęknięcie Rozszczelnienie Zawory bezpieczeństwa Ratownictwo Zawory zdalnie sterowane

37 CO SIĘ ZDARZY, GDY NASTĄPI...? BRAK (np. BRAK PRĄDU), WIĘCEJ, WIĘKSZE, MNIEJ, MNIEJSZE ZMIANA ILOŚCIOWA, (np. ZWIĘKSZENIE SIĘ ILOŚCI PRZEPŁYWAJĄCEGO GAZU), CZĘŚCIOWO, CZĘŚCIOWE ZMIANA JAKOŚCIOWA (np. DOSTARCZENIE MATERIAŁU GORSZEJ JAKOŚCI), ODWROTNIE (np. PRZEPŁYW GAZU W ODWROTNYM KIERUNKU W PRZEWODZIE) INACZEJ NIŻ DZIEJE SIĘ COŚ KOMPLETNIE INNEGO (np. PRZEWODEM PŁYNIE GAZ, ALE DWUTLENEK WĘGLA ZAMIAST ZIEMNEGO)

38 Algorytm oceny ryzyka cd.

39 Szacowanie ryzyka Parametry ryzyka zawodowego (wg definicji) możliwa strata wynikająca ze zdarzenia prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia Do szacowania ryzyka należy wybrać metodę oceny ryzyka. Parametry ryzyka zawodowego szacuje się oddzielnie dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Normy i przepisy zawierają jedynie sugestie, co do stosowanych metod. W literaturze specjalistycznej podkreśla się wręcz, że dobór metody uzależniony jest od specyfiki pracy i dlatego należy dopracować się własnych, najodpowiedniejszych sposobów.

40 Szacowanie ryzyka cd. Stopień możliwej straty: Oceniając stopień (wielkość) możliwej straty spowodowanej wystąpieniem zdarzenia niebezpiecznego bierzemy pod uwagę: wielkość fizycznego uszkodzenia ciała, utraty zdrowia lub życia rozmiar strat (może dotyczyć jednej osoby lub wielu osób).

41 Szacowanie ryzyka cd. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie Oceniając prawdopodobieństwo straty bierze się pod uwagę: prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wywołującego zagrożenie (niekoniecznie o określonej stracie), częstotliwość i czas narażenia (ekspozycję) na działanie zagrożeń, możliwość uniknięcia lub ograniczenia strat.

42 Algorytm oceny ryzyka cd.

43 Wartościowanie ryzyka Wartościowanie ryzyka jest formułowaniem sądu o ryzyku. Polega na określaniu wartości ryzyka według przyjętego kryterium. Wartościowanie ryzyka kończy się podjęciem decyzji odnośnie akceptacji poziomu ryzyka albo podjęcia kroków do jego zmniejszenia.

44 Algorytm oceny ryzyka cd.

45 Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego Jednym z głównych celów oceny ryzyka zawodowego jest eliminowanie zagrożeń lub ograniczanie ich skutków. Działania najlepiej podejmować u źródła i zaleca się zastosowanie takich środków, które będą chronić jak największą liczbę pracowników: środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła, środki ochrony zbiorowej, środki organizacyjne i proceduralne, środki ochrony indywidualnej.

46 Dokumentowanie oceny ryzyka Wyniki oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, należy zapisywać. Sposób dokumentowania ryzyka powinien być opracowany przez pracodawcę. Dokumentacja powinna zawierać informacje: charakterystykę stanowiska pracy, informacje dotyczące identyfikacji zagrożeń, szacowanie parametrów ryzyka i jego wartościowanie, informacje dotyczące kryteriów akceptacji (poziomu akceptacji), środki ochrony konieczne do eliminowania zagrożeń lub zmniejszenia ryzyka, zalecenia dotyczące monitorowania ryzyka i jego okresowej oceny.

47 Informowanie o ryzyku zawodowym Pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników o poziomie ryzyka i jego skutkach. Najczęściej poprzez przedstawienie pracownikom do wglądu oceny ryzyka zawodowego w formie Karty informacji o ryzyku zawodowym. Najkorzystniej informację o ryzyku przekazywać pracownikom w czasie szkoleń (np. z zakresu bhp). Karta.. z zamieszczonymi w niej informacjami może być jednocześnie swoistą instrukcją bezpiecznego postępowania pracownika.

48 Informowanie o ryzyku zawodowym Treść informacji o ryzyku zawodowym powinna zawierać: charakterystykę stanowiska pracy, informację o zagrożeniach wraz z ich charakterystykami, skalę ryzyka, charakter ryzyka, jego stałość, mierzalność, postrzegalność, skutki ryzyka - wypadki, choroby, prawdopodobieństwo, z jakim te skutki mogą wystąpić, sposób, w jaki może dojść do kontaktu z zagrożeniami, zasady ochrony przed zagrożeniami oraz kontrola ryzyka, sposób reagowania pracownika w sytuacjach zagrożenia.

49 Metody oceny ryzyka zawodowego Metody jakościowe ilościowe Analizę ryzyka zawodowego przeprowadzamy oddzielnie dla każdego możliwego zagrożenia, które może spowodować określone skutki. R = f ( P, S ) gdzie: S skutki (straty) spowodowane zdarzeniem P prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia.

50 Wstępna analiza zagrożeń PHA (Preliminary Hazard Analysis) Jest metodą matrycową, pozwalającą na jakościowe oszacowanie ryzyka. Oszacowanie ryzyka polega na określeniu możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwo szkód zdarzenia P, z jakim szkody mogą wystąpić. W=S*P gdzie: W wskaźnik ryzyka, S stopień szkód, P prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.

51 Szacowanie stopnia szkód S Poziom Charakterystyka 1 znikome urazy, lekkie szkody 2 lekkie obrażenia, wymierne szkody 3 ciężkie obrażenia, znaczne szkody 4 pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody 5 zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu 6 zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem zakładu

52 Szacowanie prawdopodobieństwa szkód zdarzenia P Poziom Charakterystyka 1 bardzo mało prawdopodobne 2 mało prawdopodobne zdarzające się raz na 10 lat 3 doraźne wydarzenia zdarzające się raz w roku 4 dosyć częste wydarzenia zdarzające się raz w miesiącu 5 dosyć regularne wydarzenia zdarzające się raz w tygodniu 6 duże prawdopodobieństwo wydarzenia

53 Wartościowanie ryzyka metodą PHA Prawdopodobieństwo Stopień szkód Poziom Ryzyko wartościowane jest na trzech poziomach: ryzyko akceptowalne dopuszczalna akceptacja ryzyka (po ocenie ryzyka) ryzyko niedopuszczalne wymagane zmniejszenie ryzyka Polecane osobom z mniejszym doświadczeniem lub przy niepełnej informacji (np. trudny do przewidzenia czas ekspozycji na zagrożenia). Wada - brak podpowiedzi dotyczących działań profilaktycznych.

54 PRZYKŁAD - laborant Jednym z zagrożeń na stanowisku pracy laboranta w laboratorium chemicznym jest oblanie kwasem. Skutkiem takiego zdarzenia może być ciężkie uszkodzenie ciała. Pracownik pracuje 8 godzin dziennie. W laboratorium wypadek oparzenia twarzy kwasem wydarzył się 10 lat temu. Prawdopodobieństwo Poziom Stopień szkód dopuszczalna akceptacja ryzyka (po ocenie ryzyka)

55 Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002) Szacowanie ciężkości następstw Następstwa Charakterystyka O małej dolegliwości Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy - niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp. O średniej dolegliwości Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające się okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji - zranienia, oparzenia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenia ścięgna), itp. O dużej dolegliwości Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć - oparzenia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma, itp.

56 Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002) Szacowanie ciężkości następstw Prawdopodobieństwo Charakterystyka Mało prawdopodobne Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika Prawdopodobne Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika Wysoce prawdopodobne Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej

57 Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej (PN-N-18002) Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne Małe 1 Małe 1 Średnie 2 Prawdopodobne Małe 1 Średnie 2 Duże 3 Wysoce prawdopodobne Średnie 2 Duże 3 Duże 3

58 Wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej (PN-N-18002) Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne Bardzo małe 1 Małe 2 Średnie 3 Prawdopodobne Małe 2 Średnie 3 Duże 4 Wysoce prawdopodobne Średnie 3 Duże 4 Bardzo duże 5

59 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka skali trójstopniowej

60 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka skali pięciostopniowej

61 PRZYKŁAD - kasjer Jednym z zagrożeń w pracy kasjerki w banku jest napad. Skutkiem takiego zdarzenia może być śmierć. Kasjerka pracuje codziennie. W banku stosowane są wszystkie możliwe zabezpieczenia. W tym banku nigdy nie było takiego wydarzenia. Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne Małe 1 Małe 1 Średnie 2 Prawdopodobne Małe 1 Średnie 2 Duże 3 Wysoce prawdopodobne Średnie 2 Duże 3 Duże 3 Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.

62 Metoda RISK SCORE Wskaźnik ryzyka: R=S*E*P gdzie parametrami ryzyka R są: S - możliwe skutki zdarzenia (straty spowodowane przez zdarzenie, E ekspozycja na zagrożenie, P prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.

63 Szacowanie możliwych skutków zdarzenia S Wartość S Szacowanie straty Straty ludzkie Straty materialne 100 poważna katastrofa wiele ofiar śmiertelnych > 30 mln zł 40 katastrofa kilka ofiar śmiertelnych mln zł 15 bardzo duża jedna ofiara śmiertelna 0,3-1 mln zł 7 duża ciężkie uszkodzenie ciała tys. zł 3 średnia absencja 3-30 tys. zł 1 mała udzielenie pierwszej pomocy < 3 tys. zł

64 Szacowanie ekspozycji na zagrożenie E Wartość E 10 Charakterystyka stała 6 częsta (codzienna) 3 sporadyczna (raz na tydzień) 2 okazyjna (raz w miesiącu) 1 minimalna (kilka razy w roku) 0,5 znikoma (raz w roku)

65 Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia P Wartość P Charakterystyka Szansa w% Prawdopodobieństwo 10 bardzo prawdopodobne 50 0,5 6 całkiem możliwe 10 0,1 1 0, , ² 0, ³ 0, , ,5 0,2 0,1 praktycznie możliwe mało prawdopodobne, możliwe tylko sporadycznie możliwe możliwe do pomyślenia teoretycznie możliwe

66 Wartościowanie ryzyka R Wartość R Kategoria ryzyka Działania zapobiegawcze R < 20 akceptowalne wskazana kontrola 20<R<70 małe potrzebna kontrola 70<R<200 istotne potrzebna poprawa 200<R<400 duże potrzebna natychmiastowa poprawa R > 400 wskazane wstrzymanie pracy bardzo duże

67 PRZYKŁAD - magazynier Jednym z zagrożeń na stanowisku pracy magazyniera jest uderzenie przez spadające z wysokości metalowe przedmioty. Pracownik pracuje codziennie 8 godzin, zdejmując z półek i układając towar na półkach. W ciągu ostatnich 20 lat zdarzyły się dwa takie zdarzenia. Oba skończyły się ciężkim uszkodzeniem ciała. S = 7 ciężkie uszkodzenie ciała E = 6 - częsta (codzienna) P = 1 mało prawdopodobne, możliwe R = 7 * 6 * 1 = 42 Ryzyko małe - potrzebna kontrola

68 Ocena ryzyka zawodowego dla czynników mierzalnych (wg normy PN-N-18002) Ocenę taką prowadzi się w oparciu o wyniki pomiarów czynników środowiska pracy i dopuszczalne ich wartości określone w normach i przepisach. mikroklimat oświetlenie hałas

69 Wartościowanie ryzyka Wielkość charakteryzująca narażenie P > P max Wartość ryzyka duże P max > P > 0,5 P max średnie P < 0,5 P max małe gdzie: P max wartość dopuszczalna charakteryzująca narażenie

70 Przykład kontroler jakości Na stanowisku kontrolera jakości pobierania i przygotowywania prób flotacyjnych występuje zagrożenie substancjami toksycznymi zawartymi w pyłach. Zmierzona wartość stężenia żelaza wynosi 0,39 mg/m3. Dla żelaza NDS wynosi 5 mg/m3. 0,39 mg/m3 < 0,5 NDS Ryzyko małe

71 Metoda pięciu kroków FIVE STEPS Jest jakościową, wskaźnikową metodą oceny ryzyka: R=P*F*S*I gdzie parametrami ryzyka R są: P prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia, F - częstotliwość narażenia (ekspozycja) S - następstwa zdarzenia (skutki), I - liczba osób narażonych.

72 P prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

73 F - częstotliwość narażenia Wartość F Charakterystyka 0,5 raz na rok 1 raz na miesiąc 1,5 raz na tydzień 2,5 raz dziennie 4 co godzinę 6 ciągle

74 S - następstwa zdarzenia Wartość S Charakterystyka 0,1 zadrapania, siniaki 0,5 skaleczenia, łagodne obrażenia 2 proste złamania, lekka choroba 4 skomplikowane złamania, poważna choroba 6 utrata jednej kończyny, utrata oka, trwała utrata słuchu 10 utrata dwóch kończyn, utrata oczu 15 śmierć

75 I - liczba osób narażonych Wartość I Charakterystyka osoby osób osób osób

76 R - poziom ryzyka Wartościowanie ryzyka Wartość R Charakterystyka 0-5 pomijalne 5-50 niskie, ale istotne wysokie powyżej 500 nie do przyjęcia

77 PRZYKŁAD - kucharz W restauracji na stanowisku pracy przy frytkownicy istnieje możliwość oparzenia termicznego kończyn górnych rozgrzanymi elementami frytkownicy lub olejem. Pracownik pracuje przez 7,5 godziny dziennie. W ciągu ostatnich 10 lat zaistniał jeden taki wypadek. S = 4 poważna choroba (oparzenia II stopnia) F = 6 ciągle (codziennie) P = 1,5 mało prawdopodobne, ale może się zdarzyć I = 1 jedna osoba R = 1,5 * 6 * 4 * 1 = 36 Ryzyko niskie, ale istotne

78 Podsumowanie Ocena ryzyka zawodowego jest najistotniejszym elementem zarządzania ryzykiem jej wyniki są bazą do dalszych działań. Należy pamiętać, że poszczególne fazy procesu technologicznego mogą być wykonywane przez różnych pracowników, w innych warunkach i są narażeni na inne zagrożenia, mają inne ryzyko. Metody oceny ryzyka należy dostosowywać do warunków i potrzeb, co zapewnia dokładniejszą oceną.

79 UREGULOWANIA PRAWNE POLSKIE I MIĘDZYNARODOWE POJĘCIA PODSTAWOWE OGÓLNE ZASADY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO WYBRANE METODY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO z PRZYKŁADAMI