Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw Kontekst luka finansowania zjawisko uzasadniające tworzenie / oferowanie pozabankowych źródeł finansowania Wykład M. Gajewski (2016 lato)

2 Podsumowanie (poprzedni wykład) kontekst pozabankowych uzasadnienia Źródło: na podstawie A. Skowronek-Mielczarek 2

3 Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań) Skala ograniczeń w dostępie do źródeł finansowania. Co najmniej około 1/3 populacji przedsiębiorstw napotyka trudności w dostępie do źródeł finansowania. 32% 35% 27% 22% Źródło: SMEs Access to Finance (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny, 2013). 3

4 Najnowsze badania na temat dostępności finansowania UE28 Dostępność kredytu najnowsze ustalenia Źródło: Survey on the access to finanse of enterprises (SAFE) Analytical Report (Komisja Europejska, grudzień 2015). 4

5 Najnowsze badania na temat dostępności finansowania UE28 Dostępność finansowania (ogólnie) najnowsze ustalenia Źródło: Survey on the access to finanse of enterprises (SAFE) Analytical Report (Komisja Europejska, grudzień 2015). 5

6 Zjawisko luki finansowania próba definicji Luka to wymagająca interwencji publicznej niedoskonałość rynku, polegająca na braku lub ograniczonym dostępie do źródeł finansowania zewnętrznego (niewystarczająca podaż kapitału ze źródeł zinstytucjonalizowanych). Nie ma możliwości (lub są niewystarczające) pozyskania finansowania ze źródeł zewnętrznych, oferowanych na rynku komercyjnym na realizację uzasadnionych ekonomicznie projektów Niemożność zaspokojenia popytu na finansowanie dotyczy przedsięwzięć wykonalnych i realizowanych przez podmioty posiadające potencjał produktywnego wykorzystania finansowania. Zjawisko luki pomiędzy popytem a podażą kapitału, dotyczące w znacznej mierze sektora małych i średnich przedsiębiorstw, określono mianem luki Macmillana po opublikowaniu raportu na temat systemu finansowego Wielkiej Brytanii w roku Nazwa tej luki pochodzi od nazwiska przewodniczącego Komisji Finansów, późniejszego premiera Wielkiej Brytanii - Harolda Macmillana. Do grona współautorów raportu należał m.in. J.M. Keynes. W sytuacji pozostawania w luce przedsiębiorstwa nie są w stanie skutecznie pozyskiwać środków na rozwój, pomimo posiadania potencjału do produktywnego wykorzystania kapitału. Możliwości rozwojowe ograniczane są do źródeł akumulacji wewnętrznej, z natury rzeczy ograniczonej aktualną skalą działania i wypracowanymi w przeszłości nadwyżkami. 6

7 Zjawisko luki finansowania metody pomiaru Luka mierzona na podstawie deklarowanych niezrealizowanych inwestycji Najszersza koncepcja pomiaru uwzględnia podmioty, które ubiegały się, jak i nie ubiegały się o finansowanie zewnętrzne). Pomiar obarczony problemem agregacji (przeprowadzenie wielu zamierzanych inwestycji mogłoby spowodować, że pozornie atrakcyjne przedsięwzięcia mogłyby ostatecznie okazać się nieefektywne). Luka nieprzyznanego finansowania zewnętrznego wielkość finansowania, o które ubiegano się, ale zabiegi te okazały się bezskuteczne (pomiar jest bardziej złożony wymaga odtworzenia sytuacji, gdy nieskutecznie ubiegano się o finansowanie). Luka niezrealizowanych inwestycji Luka nieprzyznanego finansowania 7

8 Charakterystyka luki finansowania segmenty luki Lukę finansowania można zdefiniować jako niedoskonałość rynku, polegającą na względnie trwałej ( zmiennej ) nieciągłości po stronie podażowej rynku, wyrażającą się: Brakiem możliwości sfinansowania projektów z określonego przedziału wielkości i/lub Pochodzących od określonej grupy przedsiębiorców (ograniczenie sektorowe). Tak rozumiana luka opiera się na założeniu, że niedoskonałość rynku wywołuje istnienie pewnego wolumenu niezaspokojonego popytu na kapitał, niezbędnego do finansowania uzasadnionych ekonomicznie przedsięwzięć. Luka finansowania może dotyczyć zarówno kapitału dłużnego, jak i kapitału udziałowego (equity gap). Luka kapitałowa dotyczy najczęściej firm, które znajdują się również w luce finansowania dłużnego. Luka finansowania Finansowanie dłużne Finansowanie mieszane Finansowanie udziałowe 8

9 (Przykład) Czynniki wywołujące niedoskonałości rynku w dostępie do finansowania kapitałem Przyczyny silnie związane z ekonomiką inwestowania / działania funduszy VC i naturą rynków finansowych. Inwestycje w małe przedsiębiorstwa są na ogół bardziej ryzykowne wyższy koszt przygotowania inwestycji kapitałowej (analizy finansowe, ekonomiczne, prawne ), Inwestycje kapitałowe, szczególnie w mniejsze firmy, mają charakter długoterminowy ( nawet 10 lat). Wszelkie analizy stają się bardzo ryzykowne (wręczniepewne). Większe koszty przygotowawcze wywołują wzrost ryzyka portfela (inwestora) - kapitał skonsumowany jest przez koszty przygotowania inwestycji i nie może być przeznaczony na inwestycje maleje dywersyfikacja portfela. Nadmierne zwiększenie ryzyka jest często nie akceptowane przez inwestorów. niskie prawdopodobieństwo ponad standardowych zysków. Dodatkowo Rozwój sektora inwestorów instytucjonalnych (fundusze emerytalne, otwarte fundusze inwestycyjne, itd.) zwiększa strumień kapitałów alokowanych do funduszy VC wzrost rozmiarów pojedynczej inwestycji mniejsze zainteresowanie drobnicą. Sposób konstrukcji opłaty za zarządzanie oraz premii za sukces (procent od wartości zgromadzonych kapitałów i od wypracowanych zysków) jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu większych funduszy zainteresowane większymi projektami. Brak zainteresowania finansowaniem określonych podmiotów 9

10 Charakterystyka luki finansowania PL Luka finansowania udziałowego POIG KFK NEWCONNECT 0 0, Ocena stanu gotowości sektora badawczo-rozwojowego w Polsce do skorzystania z możliwości wsparcia z publiczno-prywatnych inwestycyjnych instrumentów finansowych, NCBR, Warszawa 2015 r. 10

11 Ogólne podstawy kształtowania luki finansowania Koncepcja racjonowania kredytu (finansowania) Stiglitz a i Weiss a: w warunkach stanu równowagi rynku finansowego racjonalnym ekonomicznie postępowaniem jest racjonowanie finansowania. Skłaniają ku temu: niedostępność informacji, umożliwiającej oszacowanie ryzyka kredytowego, trudności z monitorowaniem przedsięwzięcia Asymetria informacji Ww. problemów nie rozwiązuje manipulowanie ceną (wyższy koszt finansowania w za wyższą podaż) budowa portfeli o ponadprzeciętnym ryzyku, opartym na negatywnej selekcji. Uzasadnione staje się racjonowanie wobec powszechnego udostępniania finansowania po wyższej cenie (awersja do kredytowania). W rezultacie z luką mamy do czynienia wtedy, gdy: pośród podobnych przedsięwzięć, dla których poszukiwane jest finansowanie, występuje sytuacja, gdy niektóre z nich otrzymują je, natomiast wnioski pozostałych są odrzucane, oraz gdy w populacji biorców finansowania występują podmioty, które nie będą w stanie pozyskać finansowania niezależnie od jego ceny. 11

12 12

13 Przejawy racjonowania Oferowanie finansowania pod warunkiem udostępnienia odpowiednich (ilość i jakość) zabezpieczeń (zabezpieczenia osobiste zazwyczaj niewystarczające lub też stosowanie bardzo niekorzystnych form). Oferowanie finansowania podmiotom legitymujących się pozytywną historią kredytową (dążenie do redukcji zjawiska asymetrii informacji). Wysokie wymogi w zakresie czasu funkcjonowania potencjalnego beneficjenta finansowania. Oferowanie finansowania w mniejszym zakresie niż oczekiwany (ograniczenie ryzyka poprzez porcjowanie ); podnoszenie wymogów w zakresie udziału własnego w finansowaniu przedsięwzięcia. Znaczna biurokratyzacja procesu analizy wniosku o finansowanie oraz znaczne wymogi dokumentacyjne. Problem brak zabezpieczeń (!) Problem brak historii kredytowej(!) Problem starterzy(!) Problem za niskie finansowanie (!) Problem koszty pozyskania(!) 13

14 Czynniki kształtujące lukę finansowania Generalnie, lukę finansowania kształtują dwie grupy czynników. Pierwsza z nich wynika z warunków, w których funkcjonują instytucje finansujące. Druga wynika ze specyficznych charakterystyk podmiotów potencjalnie zainteresowanych finansowaniem. Czynniki na poziomie makro (warunki funkcjonowania instytucji finansowych) Czynniki na poziomie mikro (czynniki odnoszące się do specyficznych kategorii potencjalnych biorców finansowania) 14

15 Czynniki kształtujące dostępność finansowania Poziom mikro niższa stabilność oraz poziom przychodów i zysków, majątku niższe stopy przeżywalności (śmiertelność), niższajakość informacji finansowych (jakość rachunkowości, zarządzania finansami), ograniczone możliwości oceny perspektyw rynkowych i racjonalności decyzji ekonomicznych ( scalenie ), zarządzanie oparte o intuicję właściciela, zbyt silne związki pomiędzy funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i jego właścicielami, niska wiarygodność wyceny wartości czynników niematerialnych wiążących się z funkcjonowaniem przedsiębiorcy. stopień zmonopolizowania / konkurencji, zakres ingerencji władz publicznych w mechanizmy rynkowe, dostępność alternatywnych celów lokowania kapitału, klimat dla przedsiębiorczości oraz związane z tym przewidywania, dotyczące ogólnej sytuacji gospodarczej i jej wpływu na sytuację biorców, obecność oraz skuteczność metod szacowania ryzyka inwestycyjnego, ukształtowanie ram prawnych oraz warunków funkcjonowania przedsiębiorstw, dostępność informacji, w związku z procesami finansowania oraz funkcjonowaniem sektora przedsiębiorstw. Pozio om makro 15

16 Kredytowanie - ograniczenia / / 16

17 Konkluzje dotyczące oddziaływania luki finansowania Przeprowadzane w ostatnich latach badania (OECD) wskazują, że zjawisko luki oddziaływuje szczególne silnie w przypadku trzech kategorii przedsiębiorstw. Są to: firmy znajdujące się na wczesnych etapach cyklu rozwojowego (zasiew, start i częściowo faza ekspansji), niezależnie od sektora lub branży. zjawisko nasila się w przypadku tzw. start-up ów. firmy o profilu technologicznym, których rozwój opiera się na innowacyjnym pomyśle lub nowym modelu biznesowym. W tym przypadku charakterystyczne są: szczególnie trudna ocena wykonalności przedsięwzięcia szacowanie ryzyka brak know-how do oceny tego rodzaju przedsięwzięć). ograniczenie możliwości finansowania w oparciu o instrumenty dłużne (zwrotne) z uwagi na asymetrię informacji oraz fakt, iż instrumenty standardowe nie okazują się właściwe, np. z uwagi na niską płynność i utrzymujące się przez pewien czas, często relatywnie długi, negatywne wyniki finansowe. 17

18 Schemat źródeł finansowania Źródła finansowania Zewnętrzne Wewnętrzne Własne Kapitał podstawowy i zapasowy Emisja papierów udziałowych Obce Majątkowe Bieżące wpływy Amortyzacja Sprzedaż majątku Rotacja majątku obrotowego Kapitałowe Zysk zatrzymany Fundusze celowe Rezerwy Mieszane mezzanine (bardzo zróżnicowane i specyficzne) Długoterminowe Kredyt inwestycyjny Pożyczka Leasing Emisja obligacji Inne Krótkoterminowe Kredyt obrotowy Pożyczka Factoring Kredyt kupiecki Emisja papierów dłużnych Inne 18

19 Schemat źródeł finansowania dopasowania zależnie od fazy cyklu rozwojowego 19

20 Segmentacja pozabankowych instrumentów finansowania działalności gospodarczej Instr. Sektor bankowy Fundusze pożyczkowe Fundusze mikropożyczkowe Działalności poręczeniowa Fundusze zalążkowe Faza rozwoju 20

21 Dziękuję za uwagę!