Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2015) 576 final - ZAŁĄCZNIK 1.

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 23 listopada 2015 r. (OR. en) 14381/15 ADD 1 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 18 listopada 2015 r. Do: CLIMA 138 ENV 723 ENER 401 IND 187 TRANS 378 COMPET 536 MI 745 AGRI 612 ECOFIN 913 Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej Nr dok. Kom.: COM(2015) 576 final - ZAŁĄCZNIK 1 Dotyczy: ZAŁĄCZNIK do sprawozdania w sprawie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla towarzyszące dokumentowi SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie z postępów w realizacji programu działań na rzecz klimatu obejmujące sprawozdanie dotyczące funkcjonowania europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla i sprawozdanie na temat przeglądu dyrektywy 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2015) 576 final - ZAŁĄCZNIK 1. Zał.: COM(2015) 576 final - ZAŁĄCZNIK /15 ADD 1 gt DG E 1B PL

2 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2015) 576 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK Sprawozdanie w sprawie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla towarzyszące dokumentowi SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie z postępów w realizacji programu działań na rzecz klimatu obejmujące sprawozdanie dotyczące funkcjonowania europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla i sprawozdanie na temat przeglądu dyrektywy 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla {SWD(2015) 246 final} PL PL

3 Spis treści 1. WPROWADZENIE EU ETS NA TRZECIM ETAPIE HANDLU EMISJAMI INFRASTRUKTURA EU ETS Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statku powietrznego Rejestr Unii FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W LATACH 2013 I Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu Pułap Wydane uprawnienia Przydział bezpłatnych uprawnień Program NER Sprzedaż uprawnień na aukcji Odstępstwo od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego Międzynarodowe jednostki emisji Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu Zachowanie równowagi między podażą a popytem LOTNICTWO NADZÓR RYNKU Charakter prawny uprawnień do emisji i status podatkowy MONITOROWANIE, RAPORTOWANIE I WERYFIKACJA EMISJI Wymagania na 3. etapie Zastosowane monitorowanie

4 7.3. Akredytowana weryfikacja PRZEGLĄD UZGODNIEŃ ADMINISTRACYJNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH ZGODNOŚĆ I EGZEKWOWANIE REFORMY STRUKTURALNE EU ETS Opóźnienie sprzedaży i rezerwa stabilności rynkowej Reforma EU ETS WNIOSKI I PROGNOZA ZAŁĄCZNIK

5 1. WPROWADZENIE Ambitna polityka przeciwdziałania zmianie klimatu stanowi integralną część inicjatywy unii energetycznej 1, co znalazło odzwierciedlenie również w ramach polityki klimatycznoenergetycznej do roku 2030 zatwierdzonej przez przywódców europejskich w październiku 2014 r. 2. W 2015 r. minęło dziesięć lat od chwili uruchomienia w 2005 r. unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), który stanowi podstawę strategii na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Na skutek utworzenia rezerwy stabilności rynkowej oraz podjęcia potrzebnych i proponowanych środków na rzecz spełnienia bardziej ambitnych zamierzeń zaplanowanych do 2030 r. EU ETS sprawi, że cena uprawnień do emisji dwutlenku węgla stanie się znacząca, przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz będzie odgrywał rolę neutralnego technologicznie mechanizmu napędzającego inwestycje niskoemisyjne w całej UE. System nie tylko usprawnia funkcjonowanie wewnętrznego rynku energii dzięki kształtowaniu cen na szczeblu UE, lecz również stymuluje wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii i innych niskoemisyjnych i energooszczędnych technologii. Pierwsze sprawozdanie w sprawie stanu europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla 3 opublikowano w listopadzie 2012 r. (sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2012 r.). Jego celem było przeanalizowanie sposobu funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla i rozważenie konieczności podjęcia działania regulacyjnego w świetle narastania nadwyżki uprawnień. Niniejsze sprawozdanie w sprawie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, wymagane na podstawie art. 10 ust. 5 i art. 21 ust. 2 dyrektywy 2003/87/WE 4 (dyrektywa w sprawie EU ETS), obejmuje okres dwóch lat: 2013 r. - pierwszy rok trzeciego etapu handlu emisjami, w którym do EU ETS wprowadzono liczne zmiany, oraz 2014 r. Ponadto przedstawiono w nim pewne inicjatywy, które zaproponowano lub uzgodniono w 2015 r. O ile nie wskazano inaczej, dane wykorzystane do celów niniejszego sprawozdania to dane publicznie dostępne i będące w posiadaniu Komisji przed czerwcem 2015 r. W lipcu 2015 r. Trybunał Obrachunkowy opublikował sprawozdanie specjalne w sprawie integralności unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji i jego wdrażania 5. W odpowiednim zakresie w niniejszym sprawozdaniu również występują odniesienia do kwestii analizowanych przez Trybunał COM(2012) 652 final, 4 Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE, Dz.U. L 275 z , s

6 Kwestie dotyczące transportu lotniczego opisano głównie w sekcji 5 niniejszego sprawozdania. 5

7 2. EU ETS NA TRZECIM ETAPIE HANDLU EMISJAMI EU ETS został zainicjowany w 2005 r. jako podstawa strategii Unii Europejskiej na rzecz opłacalnej redukcji emisji dwutlenku węgla (CO 2 ) oraz innych gazów cieplarnianych. System ten jest nie tylko pierwszym na świecie znaczącym rynkiem uprawnień do emisji dwutlenku węgla, lecz pozostaje największym takim rynkiem, obejmującym ponad trzy czwarte uprawnień znajdujących się w obrocie na międzynarodowym rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla. EU ETS obejmuje obecnie emisje z około elektrowni i instalacji produkcyjnych w 28 państwach członkowskich UE, na Islandii, w Norwegii i w Liechtensteinie oraz emisje ponad 600 przewoźników lotniczych operujących w europejskich portach lotniczych. EU ETS działa na zasadzie pułapów i handlu. Pułap, lub limit, ustala się w odniesieniu do całkowitej ilości pewnych gazów cieplarnianych, jaka może być emitowana przez fabryki, elektrownie i inne instalacje objęte systemem. Z czasem pułap ten jest zmniejszany, tak że zmniejsza się ilość całkowitych emisji. W 2020 r. emisje z sektorów objętych EU ETS będą o 21 % mniejsze niż w 2005 r. Przewiduje się, że do 2030 r. emisje będą mniejsze o 43 %. W 2013 r. EU ETS wszedł w trzeci wieloletni etap handlu emisjami, który będzie trwał do 2020 r. W następstwie uzgodnionej w 2009 r. istotnej korekty systemu 6 funkcjonuje on obecnie na podstawie bardziej zharmonizowanych zasad. W trzecim etapie wprowadzono liczne usprawnienia dotyczące zasad systemu, w tym najważniejsze z nich to: jeden, obowiązujący w całej UE pułap uprawnień do emisji, który zmniejsza się o 1,74 % rocznie, zastępujący poprzedni system pułapów krajowych i zapewniający większą przewidywalność i stabilność; sprzedaż na aukcji, a nie przydział bezpłatnych uprawnień, staje się domyślną metodą przydzielania uprawnień i podlega przepisom rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji w ramach EU ETS 7, zapewniając otwarty, przejrzysty i niedyskryminujący proces sprzedaży uprawnień na aukcji; 6 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, Dz.U. L 140 z , s Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031/2010 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz.U. L 302 z , s. 1. 6

8 zharmonizowane zasady przydziału dotyczące przydziału bezpłatnych uprawnień, oparte na ambitnych obowiązujących w całej UE wskaźnikach emisyjności ex-ante; przepisy w zakresie monitorowania i raportowania 8, weryfikacji raportów na temat wielkości emisji oraz akredytacji i nadzoru weryfikatorów 9 ; bardziej restrykcyjne zasady i warunki dotyczące korzystania z międzynarodowych jednostek emisji w EU ETS, zawierające zharmonizowane limity korzystania z nich przez operatorów 10 ; centralny elektroniczny rejestr Unii, zastępujący rejestry krajowe i podlegający przepisom rozporządzenia w sprawie rejestru 11 ; uprawnienia do emisji, pochodne instrumenty finansowe lub oparte na nich produkty sprzedawane na aukcji podlegają przepisom dyrektywy i rozporządzenia w sprawie rynków instrumentów finansowych należących do pakietu MiFID2 12 (od stycznia 2017 r.) oraz rozporządzenia w sprawie nadużyć na rynku 13 (od stycznia 2017 r.). Chociaż wspomniana reforma w znacznym stopniu rozwiązała początkowe problemy EU ETS, wpływ kryzysu gospodarczego, który rozpoczął się w 2008 r., był bezprecedensowy. W efekcie nastąpiła akumulacja nadwyżki uprawnień, która przez lata rosła, osiągając w 2012 r. poziom dwu miliardów uprawnień. W pierwszym sprawozdaniu w sprawie stanu rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla opublikowanym w 2012 r. przedstawiono oczekiwania, zgodnie z którymi do 2013 r. nadwyżka uprawnień miała wynosić około 2 mld, do 2014 r. oczekiwano zmniejszenia tempa wzrostu nadwyżki, a do 2020 r. oczekuje się, że spadek nadwyżki w ujęciu ogólnym nie będzie miał miejsca. Ten narastający brak równowagi na rynku oraz słaby sygnał cenowy dotyczący emisji dwutlenku węgla 8 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. L 181 z , s Rozporządzenie Komisji (UE) nr 600/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie weryfikacji raportów na temat wielkości emisji gazów cieplarnianych i raportów dotyczących tonokilometrów oraz akredytacji weryfikatorów zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. L 181 z , s W rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1123/2013 z dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie określania uprawnień do międzynarodowych jednostek emisji zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 299 z , s. 32) określono uprawnienia do międzynarodowych jednostek emisji dla każdego prowadzącego instalacje i operatora statków powietrznych do 2020 r. 11 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 389/2013 z dnia 2 maja 2013 r. ustanawiające rejestr Unii zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, decyzjami nr 280/2004/WE i nr 406/2009/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenia Komisji (UE) nr 920/2010 i nr 1193/2011, Dz.U. L 122 z , s Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE, Dz.U. L 173 z , s. 349, i rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 600/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Dz.U. L 173 z , s Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE, Dz.U. L 173 z , s. 1. 7

9 doprowadziły do ożywionej debaty publicznej na temat wariantów strategicznych przedstawionych w sprawozdaniu w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2012 r., mających zaradzić problemom występującym w EU ETS. System nie napędzał w wystarczającym stopniu inwestycji w technologie niskoemisyjne, a także zwiększał prawdopodobieństwo wprowadzania nowych polityk krajowych. W związku z tym w listopadzie 2012 r. Komisja zaproponowała krótkoterminowe rozwiązanie polegające na odsunięciu w czasie (opóźnieniu sprzedaży) sprzedaży na aukcji 900 mln uprawnień do emisji aż do roku 2019 i W grudniu 2013 r. Parlament Europejski i Komisja doszły do porozumienia w sprawie projektu aktu ustawodawczego 14, a opóźnienie sprzedaży zostało zapoczątkowane w marcu 2014 r. Sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2012 r. zawierało szereg wariantów strukturalnych mających rozwiązać problem skumulowanego znacznego braku równowagi w zakresie uprawnień. Następnie w styczniu 2014 r., równolegle z komunikatem w sprawie ram polityki klimatycznoenergetycznej do roku , przedstawiono wniosek ustawodawczy w sprawie ustanowienia rezerwy stabilności rynkowej (zob. sekcja 10.1.). W październiku 2015 r. Parlament Europejski i Komisja doszły do porozumienia w sprawie wniosku 16. W październiku 2014 r. szefowie państw i rządów UE doszli do porozumienia w sprawie głównych celów i struktury ram polityki klimatyczno-energetycznej UE do roku Do uzgodnionych celów należy ograniczenie do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40 % w porównaniu z poziomem z 1990 r. Ten krajowy cel polegający na zredukowaniu emisji o co najmniej 40 % zostanie osiągnięty wspólnie przez UE w sposób opłacalny, obejmując redukcje w sektorach objętych i nieobjętych systemem handlu emisjami. Sprawnie funkcjonujący i zreformowany EU ETS oraz zaproponowany przez Komisję instrument mający ustabilizować rynek będą stanowiły główny mechanizm służący do realizacji tego celu, co przyczyni się do spadku emisji w sektorach objętych EU ETS o 43 % w porównaniu z 2005 r. W dniu 15 lipca 2015 r. Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy dotyczący przeglądu systemu handlu emisjami UE zgodnie z ramami do roku 2030 (zob. sekcja 10.2.). 3. INFRASTRUKTURA EU ETS W niniejszej sekcji zawarto objaśnienia dotyczące podstawowej infrastruktury systemu EU ETS: w tym jej zakresu (tj. rodzajów instalacji i gazów objętych systemem) oraz rejestru 14 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1359/2013/UE z dnia 17 grudnia 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu wyjaśnienia przepisów dotyczących harmonogramu aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, Dz.U. L 343 z , s COM(2014) 15 final, 16 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE, Dz.U. L 264 z , s. 1. 8

10 Unii, do którego wprowadza się posiadanie uprawnień i transakcje, w ramach których przekazuje się je Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statków powietrznych Począwszy od 3. etapu, do sektorów, których instalacje stacjonarne zostają objęte zakresem EU ETS, zalicza się sektory energochłonne, w tym elektrownie i inne obiekty energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej 20 MW (z wyjątkiem instalacji zajmujących się przetwarzaniem odpadów niebezpiecznych lub komunalnych), rafinerie ropy naftowej, piece baterii koksowniczych, produkcję żelaza i stali, klinkieru cementowego, szkła, wapna, cegieł, ceramiki, masy włóknistej, papieru i kartonu, aluminium, produktów petrochemicznych, amoniaku, kwasu azotowego, adypinowego, glioksalu i kwasu glioksalowego, wychwytywanie, transport rurociągami i geologiczne składowanie CO 2. Do 2016 r. zakres objęcia transportu lotniczego przez EU ETS ogranicza się do lotów w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego 17. W kontekście gazów cieplarnianych zakresem EU ETS obecnie objęte są emisje dwutlenku węgla (CO 2 ), emisje podtlenku azotu (N 2 O) z całej produkcji kwasu azotowego, adypinowego, glioksalu i kwasu glioksalowego oraz emisje perfluorowęglowodorów (PFC) z produkcji aluminium. Od początku 3. etapu system obejmuje około połowę wszystkich emisji gazów cieplarnianych w UE. Państwa członkowskie UE mogą włączyć do EU ETS więcej sektorów i emisji gazów cieplarnianych (procedura opt-in). W swoich sprawozdaniach przekazanych w 2015 r. obejmujących rok sprawozdawczy państwa członkowskie 19 zgłosiły, że do systemu EU ETS włączono łącznie około instalacji, w porównaniu z zgłoszonymi w poprzednim roku sprawozdawczym Wspomniane instalacje są bardzo różne pod względem swoich cech charakterystycznych, w związku z czym w rozporządzeniu w sprawie monitorowania i raportowania określono cztery kategorie instalacji na podstawie ich średnich rocznych wielkości emisji 20. Według 17 Działalność lotnicza objęta początkowym zakresem EU ETS obejmowała wszystkie loty kończące się lub rozpoczynające na lotnisku znajdującym się na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zastosowanie Traktat, z pewnymi wyjątkami wymienionymi w załączniku I do dyrektywy w sprawie EU ETS. W świetle negocjacji w ICAO mających na celu zaproponowanie ogólnoświatowego, opartego na rynkach mechanizmu redukcji emisji pochodzących z transportu lotniczego, zakres ten został jednak tymczasowo zmniejszony. Obecnie (do końca 2016 r.) zakresem objęte zostały wyłącznie loty w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. 18 Sprawozdania wymagane na podstawie art. 21 za rok (N) należy przesyłać do dnia 30 czerwca następnego roku (N+1). Sprawozdania przesyła się za pośrednictwem EIONET, która jest siecią partnerską umożliwiającą wymianę danych i informacji Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) i jej państwom członkowskim oraz z nią współpracującym. 19 W odniesieniu do sprawozdań na postawie art. 21 państwa członkowskie obejmują 28 państw członkowskich UE oraz kraje EOG (Islandię, Norwegię i Liechtenstein). 20 Zob. rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012, w którym wskazano, że instalacje należące do kategorii C emitują więcej niż ton ekwiwalentu CO 2 rocznie, instalacje należące do kategorii B emitują ekwiwalentu CO 2 rocznie, a instalacje należące do kategorii A emitują mniej niż ton ekwiwalentu 9

11 sprawozdań wymaganych na podstawie art. 21 w 2014 r., podobnie jak w 2013 r., 72 % instalacji należało do kategorii A, 21 % do kategorii B i tylko 7 % (868 instalacji) należało do kategorii C. W 2014 r. ponad instalacji (51 % wszystkich) zakwalifikowano jako instalacje o niskim poziomie emisji, w porównaniu z instalacjami, stanowiącymi 49 % wszystkich instalacji, w roku sprawozdawczym Duży odsetek instalacji o niskim poziomie emisji i należących do kategorii A potwierdza znaczenie opartej na podziale architektury systemu monitorowania, raportowania i weryfikacji opracowanego z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. O ile pod względem kategorii instalacji państwa członkowskie wypadają dość podobnie, sytuacja różni się pod względem sektorów przemysłu lub działań objętych systemem. We wszystkich państwach członkowskich występują instalacje EU ETS, w których mają miejsce procesy spalania. Inne działania zgłoszone przez większość państw członkowskich obejmują rafinację ropy naftowej, produkcję stali, cementu, wapna, szkła, ceramiki oraz masy włóknistej i papieru. W 2014 r. tylko dwa państwa (FR i NO) zgłosiły, że wydały zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie wychwytywania i składowania CO 2. W odniesieniu do nowych gazów (które dodano do załącznika I do dyrektywy w sprawie EU ETS w celu włączenia ich do systemu na początku 3. etapu) w 13 państwach wydano pozwolenia dotyczące prowadzenia działalności wiążącej się z emisją PFC, natomiast w 20 państwach członkowskich wydano pozwolenia dotyczące prowadzenia działalności wiążącej się z produkcją kwasu azotowego. Inne sektory N 2 O występują tylko w trzech państwach członkowskich (DE, FR, IT). Tylko kilka państw członkowskich skorzystało z możliwości wyłączenia z EU ETS małych podmiotów uczestniczących w systemie zgodnie z art. 27 dyrektywy w sprawie EU ETS. W dyrektywie zaoferowano taką możliwość w celu zmniejszenia kosztów administracyjnych małych podmiotów uczestniczących w systemie i korzystanie z niej jest dozwolone w przypadku, gdy wdrożono równoważne środki dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych. Według sprawozdań przedstawionych w 2015 r. osiem państw (DE, ES, FR, HR, IS, IT, SI, UK) korzysta z tej możliwości, w szczególności w odniesieniu do instalacji spalania i produkcji ceramiki. Ilość wyłączonych emisji wynosi około 3,9 mln ton CO 2, lub 0,2 % całkowitych zweryfikowanych emisji w 2014 r., w porównaniu z 4,7 mln ton CO 2 w Jeżeli chodzi o uwzględnienie operatorów statków powietrznych, oszacowano, że w 2014 r. liczba operatorów statków powietrznych rzeczywiście objętych EU ETS wynosiła około Rejestr Unii Rejestr Unii, w którym odnotowuje się posiadanie uprawnień i transakcje z udziałem tych uprawnień, scentralizował te operacje od 2012 r. Jeden rejestr jest prowadzony i utrzymywany przez Komisję, natomiast krajowi administratorzy rejestrów we wszystkich 31 dwutlenku węgla rocznie. Ponadto instalacje o niskim poziomie emisji oznaczają instalacje należące do kategorii A, które emitują mniej niż ton ekwiwalentu CO 2 rocznie. 10

12 państwach uczestniczących w EU ETS stanowią punkty kontaktowe dla przedstawicieli ponad rachunków (przedsiębiorstw lub osób fizycznych). W 2013 r. zmieniono rozporządzenie w sprawie rejestru, aby uruchomić funkcje niezbędne do celów 3. etapu EU ETS oraz aby uwzględnić księgowanie transakcji, o którym mowa w decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego 21. W odniesieniu do EU ETS w zmienionym rozporządzeniu w sprawie rejestru przewidziano również mechanizm wdrożenia postanowień art. 11a dyrektywy w sprawie EU ETS, na mocy którego operatorzy mogą wymieniać międzynarodowe jednostki emisji na uprawnienia (zob. również sekcja ). Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS i rozporządzeniem w sprawie rejestru procesy przydziału na 3. etapie EU ETS przebiegają na szczeblu centralnym w rejestrze Unii, zarówno w odniesieniu do przydziału odpłatnych uprawnień operatorom stacjonarnym i operatorom statków powietrznych (zob. również sekcja i ) jak i w odniesieniu do sprzedaży uprawnień na aukcji za pośrednictwem wspólnej platformy aukcyjnej i dwóch platform aukcyjnych opt-out (zob. również sekcja ). Jako centralny administrator rejestru Unii Komisja w porozumieniu z krajowymi administratorami rejestrów dąży również do ciągłego usprawniania funkcji rejestru, zwiększania jego bezpieczeństwa i przystępności dla użytkownika. 4. FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W LATACH 2013 I 2014 W niniejszym rozdziale omówiono główne cechy EU ETS, zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Przedstawiono w nim informacje na temat pułapu, przydziału bezpłatnych uprawnień, sprzedaży na aukcji i odstępstwa od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego w pewnych państwach członkowskich. W rozdziale poruszono również kwestię wykorzystania międzynarodowych jednostek emisji. Jeżeli chodzi o popyt, przedstawiono w nim informacje dotyczące zweryfikowanych emisji oraz zachowania równowagi między podażą a popytem Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu Pułap EU ETS działa na zasadzie pułapów i handlu. Pułap oznacza bezwzględną ilość gazów cieplarnianych, jaka może zostać wyemitowana w systemie, aby zapewnić osiągnięcie celu w 21 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków redukcyjnych podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, Dz.U. L 140 z , s

13 zakresie redukcji emisji, i odpowiada liczbie uprawnień wprowadzonych do obrotu na jednym etapie handlu emisjami. Począwszy od 3. etapu obowiązujący w całej UE pułap określa się na podstawie dyrektywy w sprawie EU ETS. Każdego roku pułap będzie zmniejszał się o ilość odpowiadającą 1,74 % liczby uprawnień wydanych w 2010 r. Tempo spadku określane jest jako współczynnik liniowy redukcji. W ujęciu bezwzględnym oznacza to, że liczba uprawnień rocznie będzie zmniejszana o określoną liczbę wynoszącą około 38 mln uprawnień. Ten współczynnik liniowy redukcji określono w kontekście ogólnego celu, jakim była redukcja o 20 %, i prowadzi on do redukcji wynoszącej 21 % w porównaniu z emisjami EU ETS w 2005 r. Na 1. i 2. etapie obowiązujący w całej UE pułap ustalano w sposób oddolny na podstawie zagregowanej łącznej liczby uprawnień określonej przez państwa członkowskie w ich krajowych planach rozdziału uprawnień. Łączna liczba uprawnień wydanych w 2013 r. wynosi W tabeli 1 przedstawiono dane liczbowe dotyczące pułapu w odniesieniu do każdego roku w latach Tabela 1: Pułap EU ETS na lata Rok Roczny pułap (z wyłączeniem transportu lotniczego)

14 Wydane uprawnienia Przydział bezpłatnych uprawnień Na 3. etapie EU ETS wprowadzono znaczne zmiany w zakresie przydziału bezpłatnych uprawnień: zasadniczo w przypadku produkcji energii elektrycznej nie przysługuje już przydział bezpłatnych uprawnień (zob. poniższa sekcja ), a sprzedaż na aukcji stała się przepisem dyspozytywnym. Zasady leżące u podstaw przydziału bezpłatnych uprawnień sektorom w ramach EU ETS uległy zasadniczej zmianie w porównaniu z poprzednimi dwoma etapami. Po pierwsze, uprawnienia rozdziela się bezpłatnie zgodnie ze zharmonizowanymi zasadami obowiązującymi w całej UE, co oznacza, że te same zasady mają zastosowanie do instalacji tego samego typu we wszystkich państwach członkowskich. Po drugie, przydział bezpłatnych uprawnień odbywa się w oparciu o wskaźniki emisyjności, aby wzmocnić zachęty do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz wynagrodzić najbardziej wydajne instalacje. Po trzecie, przewiduje się, że w całej UE rezerwa dla nowych instalacji będzie równoważna 5 % całkowitej liczby uprawnień dla 3. etapu. W ramach programu NER300 udostępniono 300 mln uprawnień z tej puli na potrzeby stymulowania budowy i działania wielkoskalowych demonstracyjnych projektów w dziedzinie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) oraz innowacyjnych technologii w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych. Proponuje się (zob. sekcja 10.2.), aby od 2021 r. pozostałe uprawnienia rezerwy dla nowych instalacji zostały wykorzystane w ramach przydziału bezpłatnych uprawnień na rzecz nowych i rozwijających się instalacji należących do EU ETS. Instalacjom przemysłowym zapewnia się przydział bezpłatnych uprawnień, aby zmniejszyć potencjalne ryzyko ucieczki emisji (branże przenoszące produkcje do państw trzecich, w których obowiązują mniejsze ograniczenia w zakresie emisji gazów cieplarnianych, co prowadzi do zwiększenia emisji w ujęciu ogólnoświatowym) w odniesieniu do energochłonnych gałęzi przemysłu wytwórczego. Zapewnienie bezpłatnych uprawnień znacznie ogranicza koszty przedsiębiorstw UE narażonych na konkurencję międzynarodową. Sektory i podsektory narażone na konkurencję ze strony przemysłu spoza UE uznaje się za zagrożone ucieczką emisji i w związku z tym otrzymują one większy odsetek bezpłatnych uprawnień niż te gałęzie, które uznano za nienarażone na takie ryzyko. Pierwszy wykaz określający sektory i podsektory, które uznaje się za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji (wykaz narażenia na ucieczki emisji 22 ), został przyjęty przez Komisję w 2009 r. i zastosowany w odniesieniu do przydziału bezpłatnych uprawnień w latach 2013 i W latach i 2013 do wykazu narażenia na ucieczki emisji dodano nowe sektory i podsektory. Ponieważ pierwszy wykaz ucieczki emisji wygasł w 2014 r., po szeroko zakrojonych konsultacjach z zainteresowanymi stronami, do których należały państwa 22 Decyzja Komisji 2010/2/UE z dnia 24 grudnia 2009 r. ustalająca, zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, wykaz sektorów i podsektorów uważanych za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji, Dz.U. L 1 z , s

15 członkowskie, przemysł, organizacje pozarządowe i akademickie, Komisja przyjęła decyzję 23 o przedłużeniu ważności obowiązującego wykazu narażenia na ucieczki emisji na okres Szacuje się, że na 3. etapie około 43 % całkowitego pułapu dla 3. etapu (co odpowiada 6,6 mld uprawnień) zostanie przydzielone bezpłatnie na rzecz instalacji przemysłowych. Dalszy przydział bezpłatnych uprawnień jest dostępny dla nowych instalacji w ramach rezerwy dla nowych instalacji. Tabela 2: liczba uprawnień (w mln) przydzielonych na rzecz przemysłu w latach 2013, 2014 i Przydział bezpłatnych uprawnień 25 (UE-28 + państwa EOG EFTA) 903,0 874,8 847,6 Przydział z rezerwy dla nowych instalacji (inwestycje od podstaw i zwiększenie zdolności) 10,7 12,4 12,3 Bezpłatne uprawnienia nieprzydzielone z powodu zamknięcia lub zmian w zakresie produkcji lub zdolności produkcyjnej 40,7 59,4 65,3 Na 3. etapie nowe instalacje objęte EU ETS oraz instalacje zwiększające zdolność produkcyjną kwalifikują się do objęcia dodatkowym przydziałem bezpłatnych uprawnień z rezerwy dla nowych instalacji. Początkowa rezerwa dla nowych instalacji, po odjęciu 300 mln uprawnień na rzecz programu NER300, wynosiła 480,2 mln uprawnień. Do lipca 2015 r. zarezerwowano 91,3 mln uprawnień na potrzeby 369 instalacji na cały okres trwania 3. etapu. Pozostałe rezerwy dla nowych instalacji można rozdzielić w przyszłości w przypadku pojawienia się nowych instalacji lub istniejących instalacji zwiększających swoja zdolność produkcyjną. Oczekuje się, że znaczna liczba tych uprawnień pozostanie jednak nieprzydzielona. 23 Decyzja Komisji 2014/746/UE z dnia 27 października 2014 r. ustalająca, zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, wykaz sektorów i podsektorów uważanych za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji na lata , Dz.U. L 308 z , s Dane liczbowe obejmują zgłoszenia otrzymane do lipca 2015 r. i mogą podlegać znacznym zmianom z powodu późniejszych zgłoszeń przez państwa członkowskie. 25 Liczba początkowa przed zastosowaniem ograniczeń, o których mowa w poniższej tabeli. 14

16 Do lipca 2015 r. przydział zmniejszono o około 165,4 mln uprawnień z powodu instalacji, które zamknięto lub których produkcję lub zdolność produkcyjną ograniczono w porównaniu z produkcją lub zdolnością produkcyjną wykorzystaną początkowo do wyliczenia przydziału dla 3. etapu Program NER300 Program NER300 jest jednym z największych na świecie programów finansowania projektów demonstracyjnych w dziedzinie innowacyjnych technologii niskoemisyjnych. Program jest finansowany z monetyzacji 300 mln uprawnień do emisji z rezerwy dla nowych instalacji ustanowionej na potrzeby trzeciego etapu EU ETS. Fundusze uzyskane w drodze monetyzacji przeznacza się na projekty wybrane w dwóch rundach zaproszeń do składania wniosków. Dotacje oparte na wynikach w ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków przyznano w grudniu 2012 r., kiedy to na rzecz 20 projektów z dziedziny energii ze źródeł odnawialnych (OZE) przyznano 1,1 mld EUR. W lipcu 2014 r. w ramach drugiego zaproszenia do składania wniosków Komisja przyznała 1 mld EUR na rzecz jednego projektu wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) oraz 18 projektów dotyczących OZE. Celem programu jest pomyślne zademonstrowanie na skalę komercyjną technologii CCS bezpiecznego dla środowiska oraz innowacyjnych technologii z dziedziny OZE w celu zwiększenia produkcji technologii niskoemisyjnych w UE. Realizacja programu przebiega pomyślnie, a trzy projekty, które otrzymały dotacje w ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków zorganizowanego przez NER300, już produkują czystą energię: w ramach włoskiego projektu BEST z dziedziny bioenergii wybrane rośliny energetyczne są przetwarzane na biopaliwa drugiej generacji w elektrowni demonstracyjnej w Crescentino w pobliżu Turynu. W tej wysoce innowacyjnej zintegrowanej elektrowni zasilanej biopaliwem do produkcji etanolu wykorzystuje się lasecznicę trzcinowatą, nową, szybko rosnącą i odporną na susze roślinę energetyczną, a także słomę pszenną. Roczna zdolność produkcyjna zakładu wynosi 51 mln litrów rocznie. Realizacja projektu BEST, prowadzonego przez przedsiębiorstwo Italian Bio Product S.p.A, rozpoczęła się w dniu 1 czerwca 2013 r. i otrzymał on współfinansowanie w ramach NER300 o wartości 28,4 mln EUR; Verbiostraw jest niemieckim projektem z dziedziny bioenergii, w ramach którego dzięki pierwszemu w swoim rodzaju zakładowi odpady rolne przekształcane są w biogaz. Zdolność produkcyjna projektu wynosi 16,5 MW i rocznie jest on w stanie wyprodukować 136 gigawatogodzin biogazu, wykorzystując do tego celu około ton słomy rocznie. Surowiec stanowią wyłącznie odpady rolne, więc zakład nie będzie potrzebował użytków rolnych do uprawy roślin energetycznych. Uzdatniony biogaz będzie wpompowywany do sieci gazu ziemnego lub wykorzystywany jako zaawansowane biopaliwo w sektorze transportu. Projekt Verbiostraw prowadzi spółka VERBIO Ethanol Schwedt GmbH & Co i jest on zlokalizowany w 15

17 Niemczech, w Schwedt nad Odrą. Realizacja projektu rozpoczęła się w dniu 3 stycznia 2014 r. i otrzymał on współfinansowanie w ramach NER300 o wartości 22,3 mln EUR; szwedzki projekt Windpark Blaiken w dziedzinie energii wiatrowej dotyczy budowy farmy wiatrowej o mocy 225 MW usytuowanej w strefie klimatu polarnego na północy Szwecji. Z chwilą osiągnięcia pełnej operacyjności farma będzie składała się z 90 turbin wiatrowych wyposażonych w innowacyjny system odladzania, który będzie składać się z elementów grzewczych wbudowanych w krawędzie czołowe łopaty. Projekt, który jest realizowany na przestrzeni trzech lat w trzech partiach po 30 turbin, jest podłączony do sieci krajowej. Dwie pierwsze partie turbin już funkcjonują, a trzecia zostanie uruchomiona w 2015 r. Projekt jest prowadzony przez przedsiębiorstwo Blaiken Vind AB, jego realizacja rozpoczęła się w dniu 1 stycznia 2015 r. i otrzymał on współfinansowanie w ramach NER300 o wartości 15 mln EUR Sprzedaż uprawnień na aukcji Począwszy od 3. etapu sprzedaż na aukcji za pośrednictwem rynku pierwotnego stała się domyślnym trybem przydziału uprawnień. Na podstawie dyrektywy w sprawie EU ETS Komisja była zobowiązana do przyjęcia rozporządzenia w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji, aby zapewnić przeprowadzanie tej sprzedaży w sposób otwarty, przejrzysty, zharmonizowany i niedyskryminujący. W związku z tym w listopadzie 2010 r. przyjęto rozporządzenie w sprawie sprzedaży na aukcji 26. Przewiduje się w nim wyznaczenie przez uczestniczące państwa członkowskie i Komisję wspólnej platformy do sprzedaży uprawnień na aukcji w imieniu państw członkowskich, lecz również przewiduje dla państw członkowskich możliwość niekorzystania (opt-out). Niemcy, Polska i Zjednoczone Królestwo zadecydowały o zastosowaniu tej możliwości i wyznaczeniu własnej platformy aukcyjnej. Wyznaczenie takie podlega warunkowi wpisania do wykazu w załączniku III do rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji 27. W rozporządzeniu w sprawie sprzedaży na aukcji przewiduje się wyznaczanie platform aukcyjnych na podstawie procedur przetargowych; w celu wyznaczenia wspólnej platformy aukcyjnej państwa członkowskie uczestniczące we wspólnym działaniu oraz Komisja podpisały i wprowadziły w życie umowę dotyczącą wspólnego udzielania zamówień. W sierpniu 2012 r. platformę European Energy Exchange (EEX) wyznaczono jako pierwszą wspólną platformę aukcyjną. W rozporządzeniu w sprawie sprzedaży na aukcji przewiduje się również wyznaczenie podmiotu monitorującego aukcje w ramach umowy dotyczącej wspólnego udzielania 26 Zob. przypis European Energy Exchange AG (EEX) i Intercontinental Commodity Exchange (ICE) zostały wymienione w załączniku III do rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji odpowiednio jako platformy aukcyjne opt-out dla Niemiec i Zjednoczonego Królestwa. Polska nie wyznaczyła jeszcze swojej własnej platformy aukcyjnej opt-out i przy braku wpisu do wykazu korzysta z przejściowej wspólnej platformy aukcyjnej. 16

18 zamówień zawartej między państwami członkowskimi a Komisją i obecnie ocenie poddaje się warianty tego rozwiązania. Przed rozpoczęciem każdego roku kalendarzowego każda platforma aukcyjna musi określić i opublikować wolumeny i dane dotyczące każdej poszczególnej aukcji (tzw. kalendarz aukcji). Do dnia 30 czerwca 2015 r. na potrzeby 3. etapu przeprowadzono ponad 650 aukcji. W poniższej tabeli przedstawiono przegląd wolumenów uprawnień 3. etapu sprzedawanych na aukcji za pośrednictwem EEX i ICE w latach 2012 (tzw. wczesne aukcje 28 ), 2013, 2014 i Za pośrednictwem EEX, sprzedając na aukcji w imieniu 27 państw członkowskich (25 państw członkowskich współpracujących w ramach wspólnej platformy aukcyjnej, Niemiec i Polski), sprzedano 88 % całkowitej liczby uprawnień sprzedanych na aukcji w latach , a za pośrednictwem ICE sprzedano na aukcji 12 % całkowitego wolumenu w imieniu Zjednoczonego Królestwa. Aukcje zwykle przebiegały bezproblemowo, a ceny rozliczenia aukcji były zwykle zgodne z cenami rynku wtórnego, przy czym nie występowały istotne problemy ani incydenty. Zgodnie z art. 7 ust. 6 rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji w 2013 r. w trzech przypadkach aukcje w EEX zostały unieważnione niedługo po rozpoczęciu aukcji. Wolumeny uprawnień, które mają zostać sprzedane na aukcji w 2014 r., poddano przeglądowi począwszy od dnia 12 marca 2014 r. (ICE) i dnia 17 marca 2014 r. (EEX) zgodnie z decyzją o opóźnieniu sprzedaży 900 mln uprawnień od roku 2014, 2015 i 2016 do roku 2019 i 2020 zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 176/2014. Sprzedaż na aukcji uprawnień do emisji lotniczych została zawieszona w 2012 r. w następstwie decyzji w sprawie wstrzymania biegu terminów 29 i wznowiona w 2014 r. Chorwacja rozpoczęła sprzedaż na aukcji swojej części uprawnień w styczniu 2015 r. Islandia, Liechtenstein i Norwegia nie rozpoczęły jeszcze sprzedaży uprawnień na aukcji. Tabela 3: Liczba uprawnień 3. etapu sprzedanych na aukcji przez EEX i ICE Rok Liczba uprawnień do emisji ogólnych sprzedanych na aukcji Liczba uprawnień do emisji lotniczych sprzedanych na aukcji Wczesne aukcje uprawnień 3. etapu przeprowadzono w 2012 r. z uwzględnieniem powszechnych praktyk handlowych w sektorze energii elektrycznej, polegającej na sprzedaży energii na zasadzie perspektywicznej oraz dokonywania zakupu wymaganych wkładów (w tym uprawnień) po sprzedaży swoich produktów. 29 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 377/2013/UE z dnia 24 kwietnia 2013 r. wprowadzająca tymczasowe odstępstwo od dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz.U. L 113 z , s.1. 17

19 Łączne dochody uzyskane z aukcji przeprowadzonych od 2012 r. do czerwca 2015 r. przekroczyły 8,9 mld EUR. Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS państwa członkowskie powinny wykorzystać co najmniej 50 % dochodu ze sprzedaży na aukcji lub równowartość finansową tych dochodów, w tym wszystkie dochody z uprawnień rozdzielonych na potrzeby solidarności i wzrostu, na cele związane z klimatem i energią. W 2014 r. państwa członkowskie wykorzystały lub planują wykorzystać około 87 % tych dochodów lub równowartość finansową tych dochodów na cele związane z klimatem lub energią, w głównej mierze aby udzielić wsparcia na rzecz krajowych inwestycji w ochronę klimatu i energię (zob. sekcja sprawozdania z działań w dziedzinie klimatu). Platformy aukcyjne publikują szczegółowe wyniki każdej aukcji na specjalnych stronach internetowych. Ponadto Niemcy, Polska i Zjednoczone Królestwo oraz Komisja w imieniu państw członkowskich korzystających ze wspólnej platformy aukcyjnej, publikują comiesięczne sprawozdania w sprawie aukcji Odstępstwo od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego Odstępstwo od ogólnej zasady sprzedaży na aukcji przewidziano w art. 10c dyrektywy w sprawie EU ETS, aby umożliwić inwestowanie w modernizację sektora energii elektrycznej w niektórych państwach członkowskich. Osiem z dziesięciu kwalifikujących się państw członkowskich 32 korzysta z tego odstępstwa i bezpłatnie przydziela wytwórcom energii elektrycznej pewną liczbę uprawnień pod warunkiem realizacji określonych inwestycji. Bezpłatne uprawnienia, o których mowa w art. 10c, odejmuje się od liczby uprawnień, które dane państwo członkowskie w innym przypadku sprzedałoby na aukcji. W zależności od przepisów krajowych w zakresie wprowadzania odstępstwa wytwórcy energii elektrycznej mogą otrzymać bezpłatne uprawnienia o wartości równej realizowanym lub zrealizowanym przez nich inwestycjom wymienionym w krajowym planie inwestycji lub płatnościom dokonanym na rzecz funduszu krajowego, za pośrednictwem którego można finansować takie inwestycje. Liczbę takich uprawnień przydzielonych bezpłatnie wytwórcom energii elektrycznej w latach 2013 i 2014 przedstawiono w tabeli 4. Jeżeli liczba przydzielonych uprawnień jest niższa niż 30 W odniesieniu do 2015 r. wartość liczbowa oznacza liczbę uprawnień, które mają zostać sprzedane na aukcji zgodnie z opublikowanymi kalendarzami aukcji. 31 Sprawozdania te są dostępne na specjalnych stronach internetowych Komisji, na których można również znaleźć inne informacje dotyczące sprzedaży aukcyjnej, dostępnych pod adresem: 32 Do zastosowania odstępstwa kwalifikują się Bułgaria, Republika Czeska, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska i Rumunia. Malta i Łotwa zdecydowały się z niego nie korzystać. 18

20 Państ wo członk owski e maksymalna liczba uprawnień, które można przydzielić, niewykorzystane uprawnienia można przydzielić bezpłatnie w następnym roku (latach) w zależności od odpowiednich przepisów krajowych państw członkowskich. Uprawnienia nieprzydzielone bezpłatnie na mocy odstępstwa zostaną ostatecznie sprzedane na aukcji. W pierwszym roku można było zgłaszać określone w planie krajowym inwestycje, których realizacji podjęto się począwszy od czerwca 2009 r. W odniesieniu do lat 2013 i 2014 zgłoszono koszty 500 inwestycji, z których 135 ukończono, a w odniesieniu do 22 zgłoszono unieważnienie, natomiast pozostałe są w trakcie realizacji, lecz nie zostały jeszcze ukończone. Całkowita wysokość zgłoszonych kosztów inwestycji w okresie wynosi 5,9 mld EUR, a w 2014 r. 1,9 mld EUR. Około 80 % z nich zostało przeznaczonych na modernizację i doposażanie infrastruktury, natomiast pozostałe inwestycje dotyczyły czystych technologii lub dywersyfikacji dostaw energii. Do przykładowych inwestycji należą: nowa kogeneracyjna turbina kondensacyjna w Estonii (modernizacja infrastruktury), odbudowa lokalnych sieci grzewczych w Bułgarii (doposażanie infrastruktury), zastąpienie węgla energią ze źródeł odnawialnych w postaci utylizacji odpadów w Republice Czeskiej (czyste technologie) oraz budowa gazociągu międzysystemowego gazu ziemnego na Węgrzech (dywersyfikacja dostaw energii). Tabela 4: Liczba bezpłatnych uprawnień, jaka została lub ma zostać wydana na podstawie art. 10c Liczba bezpłatnych Maksymalna liczna wydanych uprawnień rocznie uprawnień, o jaką wnioskowało państwo członkowskie Ogółem BG CY CZ EE HU LT PL RO Ogółe m

21 Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS państwa członkowskie korzystające z odstępstwa muszą publikować roczne sprawozdania z realizacji inwestycji wymienionych w swoich planach krajowych. Należy również publikować informacje o zastosowaniach. Z doświadczenia wynika, że opublikowane do tej pory istniejące sprawozdania różnią się między sobą pod względem formatu i treści. W niektórych przypadkach państwa członkowskie ograniczają lub agregują informacje dotyczące kosztów inwestycji, powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa. Sprawozdania są zazwyczaj publikowane na stronach internetowych odpowiedniego ministerstwa, np. Ministerstwa Energii (Bułgaria, Litwa, Rumunia) lub Ministerstwa Środowiska (Republika Czeska, Estonia, Cypr, Węgry, Polska) Międzynarodowe jednostki emisji Do 2020 r. EU ETS umożliwia uczestnikom wykorzystywanie jednostek emisji przeznaczonych na mechanizm czystego rozwoju (CDM) i mechanizm wspólnego wdrożenia (JI) dwóch programów kredytowania zorganizowanych przez ONZ na rzecz wywiązania się z części swoich zobowiązań wynikających z EU ETS, z wyjątkiem projektów jądrowych i projektów związanych z zalesianiem i ponownym zalesianiem 33. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 550/ wykorzystywanie jednostek generowanych przez projekty związane z niszczeniem gazów przemysłowych (HFC 23 i adypinowego N 2 O) przestało być dozwolone wraz z rozpoczęciem etapu 3. Ponadto na 3. etapie weszły w życie dalsze ograniczenia dotyczące jednostek emisji przeznaczonych na projekty zarejestrowane po 2013 r. w państwach innych niż kraje najsłabiej rozwinięte. Ponadto od dnia 31 marca 2015 r. oraz zgodnie z art. 11a ust. 3 i 4 dyrektywy w sprawie EU ETS jednostki wydane na potrzeby redukcji emisji w pierwszym okresie rozliczeniowym protokołu z Kioto ( ) nie kwalifikują się już do wymiany na uprawnienia EU ETS. W art. 11a ust. 8 dyrektywy w sprawie EU ETS uwzględniono również przepisy dotyczące poziomów stosowania międzynarodowych jednostek emisji w podziale na kategorie prowadzących instalacje i operatorów statków powietrznych oraz wyznaczono minimalne uprawnienia w tym względzie. W rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1123/2013 określono zasady dotyczące określania uprawnień poszczególnych prowadzących instalacje i operatorów statków powietrznych obowiązujące do 2020 r. Chociaż dokładna liczba uprawnień do jednostek emisji na 2. i 3. etapie będzie częściowo zależna od liczby przyszłych zweryfikowanych emisji, analitycy rynku szacują, że wyniesie ona około 1,6 mld jednostek. W 3. etapie jednostki nie są już bezpośrednio przekazywane, 33 Zarówno projekty mechanizmu czystego rozwoju jak i JI generują jednostki emisji Kioto: odpowiednio jednostki poświadczonej redukcji emisji (CER) i jednostki redukcji emisji (ERU), z których każda stanowi równowartość jednej tony CO Rozporządzenie Komisji (UE) nr 550/2011 z dnia 7 czerwca 2011 r. ustalające, na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, pewne ograniczenia w zakresie wykorzystania międzynarodowych jednostek z tytułu projektów związanych z gazami przemysłowymi, Dz.U. L 149 z , s

22 lecz wymieniane na uprawnienia na przestrzeni roku kalendarzowego. Na dzień 30 kwietnia 2015 r. łączna liczba wykorzystanych lub wymienionych międzynarodowych jednostek emisji wynosi mln. 21

23 Tabela 5: Podsumowanie wymiany międzynarodowych jednostek emisji do dnia 30 kwietnia 2015 r. Mt % CDM 195,62 50,59 % Chiny 150,21 76,79 % Indie 12,61 6,45 % Brazylia 4,52 2,31 % Uzbekistan 3,72 1,90 % Chile 3,12 1,59 % Korea 2,93 1,50 % Meksyk 2,63 1,34 % Inne 15,88 8,12 % Ścieżka pierwsza 35 Ścieżka druga 36 JI 191,05 49,41 % mln odsetek mln odsetek Ukraina 146,66 76,77 % 144,92 75,85 % 1,74 0,91 % Rosja 32,06 16,78 % 32,06 16,78 % 0 0,00 % Litwa 3,54 1,85 % 0 0,00 % 3,54 1,85 % Polska 2,82 1,48 % 2,82 1,48 % 0 0,00 % Niemcy 1,65 0,86 % 1,65 0,86 % 0 0,00 % Francja 1,24 0,65 % 1,24 0,65 % 0 0,00 % Inne 3,08 1,61 % 2,26 1,18 % 0,81 0,42 % Ogółem 386,67 100,00 % 184,95 96,81 % 6,09 3,19 % 4.2. Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu Według informacji odnotowanych w rejestrze Unii szacuje się, że w 2014 r. emisje gazów cieplarnianych z instalacji stacjonarnych objętych EU ETS uległy zmniejszeniu o około 4,5 % w porównaniu z poziomem, jaki miał miejsce w 2013 r., co stanowi szybszy spadek niż w latach poprzednich. Oszacowano, że w r. zweryfikowane emisje gazów cieplarnianych zmniejszyły się o co najmniej 3 % w porównaniu z 2012 r. Należy zauważyć, że z powodu rozszerzenia zakresu EU ETS z 2. etapu do 3. etapu pojawiły się problemy metodyczne dotyczące pewności oceny zmian poziomu emisji w porównaniu z 2012 r. W odniesieniu do instalacji w sektorach, które uwzględniono zarówno w 2. jak i 3. etapie, szacowane na zasadzie podobieństwa emisje w 2013 r. były jednak co najmniej o 3 % poniżej poziomu z 2012 r. Chociaż zweryfikowane emisje gazów cieplarnianych z instalacji stacjonarnych w 2013 r. wynosiły mln ton ekwiwalentu CO 2, szacuje się, że emisje dodatkowo objęte EU ETS z powodu rozszerzenia jego zakresu wynoszą mln ton. 35 Ścieżka pierwsza mechanizmu wspólnego wdrożenia dotyczy procedury, w której strona przyjmująca może wydać jednostki JI w następstwie weryfikacji, bez odwołania do komitetu nadzoru mechanizmu wspólnego wdrożenia (JISC). 36 Ścieżka druga mechanizmu wspólnego wdrożenia dotyczy procedury, w której weryfikację przeprowadza się zgodnie z procedurą określoną przez komitet nadzoru mechanizmu wspólnego wdrożenia (JISC). W ramach ścieżki drugiej niezależny podmiot akredytowany przez JISC musi określić, czy spełnione zostały odpowiednie wymogi, zanim strona przyjmująca będzie mogła wydać i przenieść jednostki. 22