Rozkład materiału Na tropach przyrody. Klasa 4

Transkrypt

1 Rozkład materiału Na tropach przyrody. Klasa 4 Dział 1. MY I PRZYRODA 9 godzin 1 Witaj, przyrodo! Poznajemy si i planujemy wspólnà prac (lekcja organizacyjna)* Zakres Program i podr cznik, regulamin pracowni przyrodniczej, przedmiotowy system oceniania 2 Lekcja 1. Co to jest przyroda? Przyroda; składniki przyrody: o ywione, nieo ywione; pracownia przyrodnicza; przyrzàdy w pracowni i ich zastosowanie 3 Lekcja 2. Sposoby poznawania przyrody Znaczenie zmysłów w poznawaniu przyrody: wzroku, słuchu, w chu, smaku, dotyku; przyrzàdy do obserwacji przyrody: lupa, mikroskop, lornetka, teleskop i ich zastosowanie; êródła wiedzy o przyrodzie 1.7 podaje przykłady przyrzàdów ułatwiajàcych obserwacj przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje si nimi podczas prowadzonych obserwacji 4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieo ywione i o ywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zale noêci mi dzy nimi 1.6 nazywa zmysły człowieka i wyjaênia ich rol w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeƒstwa podczas obserwacji przyrodniczych 1.7 podaje przykłady przyrzàdów ułatwiajàcych obserwacj przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje si nimi podczas prowadzonych obserwacji Zapoznanie si z programem, podr cznikiem, regulaminem pracowni oraz sposobem oceniania (test diagnostyczny) Obserwacja elementów przyrody o ywionej i nieo ywionej; wykonanie schematu elementów przyrody; zapoznanie si z wybranymi elementami wyposa enia pracowni przyrodniczej, wskazanie ich przeznaczenia Obserwacja ró nych obiektów przyrodniczych ich wyglàd, smak, zapach i faktura; obserwacja wybranego obiektu przyrodniczego,,gołym okiem, za pomocà lupy i lornetki; obserwacja wybranego obiektu z u yciem mikroskopu (pokaz nauczyciela); dobór przyrzàdów do obserwacji wybranych obiektów przyrodniczych, przeglàd êródeł wiedzy o przyrodzie 4 Lekcja 3. Jak zadawaç przyrodzie pytania? Planowanie i wykonanie prostych obserwacji i doêwiadczeƒ przyrodniczych; bezpieczeƒstwo podczas doêwiadczeƒ i obserwacji 5 Lekcja 4. Jak byç lubianym? Kole eƒstwo, wzajemna pomoc, kultura osobista na co dzieƒ; czynniki wpływajàce pozytywnie i negatywnie na samopoczucie 6 Lekcja 5. Mój plan dnia Rytm dobowy, układanie planu dnia, znaczenie aktywnoêci fizycznej i wypoczynku, w tym snu 1.6 nazywa zmysły człowieka i wyjaênia ich rol w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeƒstwa podczas obserwacji przyrodniczych 1.1 wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływajàce na swoje samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych 1.2 wyjaênia znaczenie odpoczynku (w tym snu), od ywiania si i aktywnoêci ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu 1.5 uzasadnia potrzeb planowania zaj ç w ciàgu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zaj ç w ciàgu dnia 9.6 wyjaênia znaczenie ruchu i fizycznych w utrzymaniu zdrowia Przeprowadzenie przykładowego doêwiadczenia: jak kolor papieru wpływa na jego nagrzewanie si ; opracowanie instrukcji przeprowadzania obserwacji i doêwiadczeƒ przyrodniczych Wskazanie przykładów niewłaêciwego i po àdanego zachowania w sytuacjach szkolnych; odgrywanie miniscenek dotyczàcych wybranych pozytywnych i negatywnych zachowaƒ uczniów w grupie Opracowanie planu dnia, opracowanie tygodniowego planu stałych zaj ç; kalendarzyk ucznia klasy 4 * Lekcja niezamieszczona w podr czniku 1

2 Rozkład materiału 7 Lekcja 6. Jak si skutecznie uczyç? Zakres Pozytywne nastawienie do nauki; sposoby skutecznego uczenia si ; systematycznoêç; urzàdzenie miejsca do pracy 1.3 wymienia zasady prawidłowego uczenia si i stosuje je w yciu; 1.4 opisuje prawidłowo urzàdzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej,,giełda pomysłów skutecznego uczenia si ; trening pami ci; komiks porównanie prawidłowo i nieprawidłowo zaprojektowanego miejsca pracy; zaplanowanie tabeli ocen z przyrody 8 Lekcja 7. Podsumowanie TreÊci nauczania z nr , 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 4.1, 9.6 Gry dydaktyczne: puzzle przyrodnicze, quiz 9 działu 1 Sprawdzian z działu 1 Dział 2. MOJA OKOLICA 12 godzin 10 Lekcja 8. Krajobraz najbli szej okolicy 11 Lekcja 9. Od gł bokich dolin do wysokich gór 12 Lekcja 9a. Rozpoznajemy formy terenu (zaj cia terenowe) 13 Lekcja 10. Poznajemy ró ne rodzaje skał Krajobraz: naturalny, wytworzony przez człowieka; składniki krajobrazu naturalnego: ukształtowanie powierzchni, skały, gleby, wody, roêlinnoêç Formy terenu: wkl słe i wypukłe; równina, pagórek, wzgórze, góra, dolina, kotlina Poj cie skały; podział skał pod wzgl dem spoistoêci na lite, zwi złe i sypkie i ich przykłady; rozpoznawanie skał w najbli szej okolicy 14 Lekcja 11. Jak powstaje gleba? Gleba jako element krajobrazu; powstawanie gleby jako długotrwały proces; składniki gleby; warstwowa budowa gleby; yznoêç gleb; przykłady: yznej gleby czarnoziem, gleby mało yznej gleba górska 15 Lekcja 12. Krajobrazy miast i wsi Krajobraz wytworzony przez człowieka; cechy krajobrazów: miejskiego, wiejskiego, rolniczego, przemysłowego; rozró nianie krajobrazów 4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieo ywione i o ywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zale noêci mi dzy nimi 7.3 podaje przykłady zale noêci mi dzy cechami krajobrazu a formami działalnoêci człowieka 2.7 rozró nia w terenie i na modelu formy wypukłe i wkl słe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej 7.3 podaje przykłady zale noêci mi dzy cechami krajobrazu a formami działalnoêci człowieka 4.13 rozpoznaje i nazywa skały typowe dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i inne charakterystyczne dla okolicy 4.14 opisuje gleb, jako zbiór składników nieo ywionych i o ywionych, wyjaênia znaczenie glebowych i próchnicy w odniesieniu do yznoêci gleby 4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieo ywione i o ywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zale noêci mi dzy nimi 7.2 charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wy yny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie Wykonanie prostego szkicu najbli szej okolicy z zaznaczeniem elementów naturalnych i przekształconych przez człowieka; analiza materiału ilustracyjnego przedstawiajàcego ró ne przykłady krajobrazów naturalnych i przekształconych przez człowieka Wykonanie z piasku modeli wzniesienia i zagł bienia oraz doliny i kotliny; uzupełnianie schematu podziału form terenu; rozpoznawanie form terenu na fotografiach i w atlasie Opis wybranej formy terenu z najbli szej okolicy; wykonanie szkicu przedstawiajàcego t form terenu; wykonanie klasowego albumu form terenu z najbli szej okolicy Obserwacja wybranych skał, rozpoznawanie skał na podstawie zebranych okazów; gromadzenie ko skał; uzupełnianie schematu podziału skał Rysowanie komiksu Jak powstaje gleba? ; obserwacja i badanie próbek gleby (składniki o ywione i nieo ywione); analiza profili glebowych i okreêlenie yznoêci gleby na podstawie fotografii; mapa mentalna znaczenie gleby w przyrodzie i dla człowieka Rozpoznawanie krajobrazów na podstawie fotografii; uzupełnianie schematu podziału krajobrazów; tabela: elementy poszczególnych krajobrazów 2

3 16 Lekcja 13. Jak wyznaczyç kierunki geograficzne? 17 Lekcja 13a. Wyznaczamy kierunki geograficzne (zaj cia terenowe) 18 Lekcja 14. W drówka Słoƒca nad widnokr giem 19 Lekcja 14a. Obserwujemy w drówk Słoƒca nad widnokr giem (zaj cia terenowe) Zakres Widnokràg, północ geograficzna, wyznaczanie północy geograficznej za pomocà gnomonu i kompasu; główne kierunki geograficzne: północ, południe, wschód, zachód; budowa kompasu właêciwoêci igły magnetycznej; kierunki poêrednie; ró a kierunków Pozorna w drówka Słoƒca nad widnokr giem w ciàgu doby; wa ne momenty w drówki Słoƒca: wschód, górowanie, zachód; zale noêç długoêci cienia od wysokoêci Słoƒca nad widnokr giem; doba 2.1 wyznacza kierunki na widnokr gu za pomocà kompasu, gnomonu 2.2 obserwuje widomà w drówk Słoƒca nad widnokr giem, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słoƒca w zale noêci od pory roku, i wskazuje zale noêç mi dzy wysokoêcià Słoƒca a długoêcià cienia Porównanie widnokr gu widocznego nad brzegiem morza i w górach; wskazywanie na globusie bieguna północnego; omówienie budowy kompasu; wyznaczanie kierunków geograficznych za pomocà kompasu OkreÊlanie kierunków głównych i poêrednich za pomocà gnomonu i kompasu, kalambury wyszukiwanie bł dów podczas posługiwania si kompasem OkreÊlanie pory dnia na podstawie pozycji Słoƒca nad widnokr giem i na podstawie kierunku i długoêci cienia; symulacja przesuwania si cienia gnomonu z u yciem latarki Obserwacja miejsc wschodu, górowania i zachodu Słoƒca w poszczególnych porach roku 20 Lekcja 15. Podsumowanie TreÊci nauczania z nr 8 14a 2.1, 2.2, 2.7, 4.1, 4.13, 4.14, 7.2, 7.3 Turniej wiedzy i umiej tnoêci z treêci działu 2 21 działu 2 Sprawdzian z działu 2 Dział 3. CIEPŁO, ZIMNO I POGODA 15 godzin 22 Lekcja 16. Co to jest temperatura? 23 Lekcja 17. Jakà postaç mo e mieç woda? 24 Lekcja 18. Kiedy woda paruje szybciej? 25 Lekcja 18a. Badamy przemiany stanów skupienia wody Temperatura; stopieƒ Celsjusza ( C); odczuwanie temperatury przez człowieka; termometr jako przyrzàd do pomiaru temperatury; ró ne rodzaje termometrów; odczytywanie temperatury z termometru cieczowego temperatura dodatnia, ujemna Stany skupienia wody w przyrodzie: lód, woda, para wodna; przemiany stanów skupienia wody: parowanie, topnienie, krzepni cie, skraplanie Parowanie jako zjawisko, które zachodzi w ka dej temperaturze wody; badanie czynników wpływajàcych na szybkoêç parowania Badanie przemian stanów skupienia wody: krzepni cie, topnienie, skraplanie 3.12 obserwuje pogod, mierzy temperatur powietrza oraz okreêla kierunek i sił wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopieƒ zachmurzenia nieba; prowadzi kalendarz pogody 3.3 obserwuje i rozró nia stany skupienia wody, bada doêwiadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepni cia) wody DoÊwiadczenie wykazujàce ró ne odczuwanie temperatury w zale noêci od warunków; przeglàd ró nych typów termometrów i ich przeznaczenia; odczytywanie temperatury dodatniej i ujemnej z termometru cieczowego (pokojowego lub zaokiennego) DoÊwiadczenia: badanie temperatury topnienia lodu, badanie warunków krzepni cia wody; rozpoznawanie w przyrodzie zmian stanów skupienia wody DoÊwiadczenia: badanie wpływu temperatury, ruchu powietrza oraz wielkoêci powierzchni wody na parowanie DoÊwiadczenia: badanie warunków krzepni cia wody oraz skraplania pary wodnej; wskazanie przykładów zmian stanów skupienia wody w przyrodzie 3

4 Rozkład materiału Zakres 26 Lekcja 19. Poznajemy ciała stałe, ciecze i gazy Substancja i jej rodzaje: ciało stałe, ciecz, gaz; przykłady substancji z najbli szego otoczenia; przemiany stanów skupienia ró nych substancji 3.5 opisuje skład materii jako zbiór ró nego rodzaju drobin tworzàcych ró ne substancje i ich mieszaniny OkreÊlanie stanów skupienia wybranych substancji; doêwiadczenia: badanie topnienia i krzepni cia stearyny, badanie szybkoêci parowania wody i oleju roêlinnego; pogadanka na temat wykorzystania przez człowieka zmian stanów skupienia ró nych substancji; analiza schematu zmian stanów skupienia substancji 27 Lekcja 20. Otacza nas powietrze Powietrze otaczajàce Ziemi ; tlen jako jeden z gazów wchodzàcych w skład powietrza; nacisk powietrza na wszystko, co si znajduje na Ziemi; ciênienie atmosferyczne; hektopaskal jako jednostka ciênienia atmosferycznego; barometr przyrzàd do pomiaru ciênienia atmosferycznego 3.10 wykonuje i opisuje proste doêwiadczenia wykazujàce istnienie powietrza i ciênienia atmosferycznego DoÊwiadczenie wykazujàce istnienie powietrza; doêwiadczenie wykazujàce istnienie ciênienia atmosferycznego oraz zale noêç ciênienia od wielkoêci powierzchni przedmiotu; odczytywanie ciênienia z barometru 28 Lekcja 21. Pogoda i jej składniki. Temperatura powietrza Składniki pogody: temperatura powietrza, ciênienie atmosferyczne, zachmurzenie, opady i osady atmosferyczne, wiatry; zmiany temperatury powietrza w ciàgu doby i w ciàgu roku; pomiar temperatury powietrza 3.11 wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciênienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrzàdów słu àcych do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii 3.12 obserwuje pogod, mierzy temperatur powietrza oraz okreêla kierunek i sił wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopieƒ zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody Opis pogody w danej chwili z zastosowaniem nazw składników pogody; mierzenie temperatury powietrza o ró nych porach doby, odczytywanie temperatury wskazywanej przez termometr zaokienny 29 Lekcja 22. Skàd wieje wiatr? Wpływ temperatury na ruch powietrza; wy i ni atmosferyczny; wiatr jego siła i kierunek; wiatromierz budowa i zastosowanie 30 Lekcja 23. Gdy pada deszcz, Ênieg albo grad Zachmurzenie; mechanizm powstawania chmur; podstawowe rodzaje chmur; mgła; rodzaje opadów atmosferycznych: deszcz, Ênieg, grad; pomiary opadów; deszczomierz i jego budowa 3.2 obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzàce w Polsce 3.10 [...] buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji 3.12 obserwuje pogod, mierzy temperatur powietrza oraz okreêla kierunek i sił wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopieƒ zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody DoÊwiadczenie badanie wpływu temperatury na ruch powietrza; obserwacja działania wiatru; okreêlanie kierunku wiatru za pomocà zwil onego palca; budowanie prostego wiatromierza; burza mózgów przykłady wykorzystania siły wiatru przez człowieka Obserwacja stopnia zachmurzenia nieba; rozpoznawanie podstawowych rodzajów chmur na ilustracjach i za oknem; przewidywanie pogody na podstawie zachmurzenia; budowanie prostego deszczomierza i pomiary opadów 31 Lekcja 24. Jak powstajà osady atmosferyczne? Osady atmosferyczne: szron, szadê, rosa, gołoledê; warunki powstawania osadów Rozpoznawanie osadów atmosferycznych na fotografiach 32 Lekcja 25. Pogod mo na przewidywaç Dziennik pogody; mapa pogody; znaki na mapie pogody; prognoza pogody; znaczenie pogody dla człowieka Obserwacja pogody; wykonanie kalendarza pogody; czytanie map pogody w gazetach i internecie; podawanie przykładów znaczenia pogody dla człowieka 33 Lekcja 25a. Obserwujemy składniki pogody (zaj cia terenowe) Dziennik pogody; zró nicowanie pogody w ciàgu doby i roku; obserwacja wysokoêci Słoƒca nad widnokr giem 3.12 obserwuje pogod, mierzy temperatur powietrza oraz okreêla kierunek i sił wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopieƒ zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody Obserwacje i pomiary poszczególnych składników pogody; zapisywanie obserwacji w dzienniczku obserwacji pogody 34 Lekcja 26. Pogoda zmienia si wraz z porami roku Zró nicowanie pogody w ciàgu doby i roku; pory roku; wysokoêç Słoƒca nad widnokr giem w ciàgu roku; zale noêç temperatury powietrza od wysokoêci Słoƒca nad widnokr giem 3.13 opisuje i porównuje cechy pogody w ró nych porach roku, dostrzega zale noêç mi dzy wysokoêcià Słoƒca, długoêcià dnia a temperaturà powietrza w ciàgu roku Analiza w drówki Słoƒca nad widnokr giem w poszczególnych porach roku, wykonanie kartki z kalendarza na ka dà por roku 4

5 35 Lekcja 27. Podsumowanie działu 3 Zakres TreÊci nauczania z nr 16 26a 36 Sprawdzian z działu 3 Dział 4. MOJE ZDROWIE I BEZPIECZE STWO 12 godzin 37 Lekcja 28. Poznajemy Êwiat bakterii 38 Lekcja 29. Co wywołuje choroby? 39 Lekcja 30. Jak si nie zaraziç? 40 Lekcja 31. Jak chroniç jedzenie przed zepsuciem? 41 Lekcja 32. Higiena osobista pomaga zachowaç zdrowie 42 Lekcja 33. Bezpieczeƒstwo w domu zale y tak e od ciebie 43 Lekcja 34. Instalacje: gazowa, elektryczna i wodna mogà byç niebezpieczne 44 Lekcja 35. Bezpieczeƒstwo poza domem Bakterie jako grupa ; bakterie chorobotwórcze; po yteczne bakterie; znaczenie bakterii w przyrodzie i dla ycia człowieka Wirusy i bakterie wywołujàce choroby; wirusy jak twory niezaliczane do ; zaka enie, sposoby przenoszenia chorób zakaênych, przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych i ich objawy Sposoby rozprzestrzeniania si chorób bakteryjnych i wirusowych: kontakt z chorà osobà, pokarm, skaleczenie, za poêrednictwem zwierzàt Sposoby konserwacji ywnoêci: podgrzewanie, szczelne pakowanie, stosowanie konserwantów, przechowywanie w warunkach chłodniczych; data przydatnoêci do spo ycia Zasady dbania o skór, włosy, paznokcie, z by i odzie Sposoby radzenia sobie w sytuacji zagro enia numery telefonów alarmowych; zagro enia w yciu codziennym próby wtargni cia obcych osób do domu, po ar; zapobieganie po arom; przykłady materiałów łatwopalnych Zasady post powania z instalacjà gazowà, elektrycznà i wodnà Bezpieczeƒstwo w ruchu drogowym, znaczenie elementów odblaskowych podczas poruszania si po drogach, zasady bezpieczeƒstwa podczas zabaw na Êwie ym powietrzu, zasady post powania w przypadku znalezienia niewybuchu lub niewypału 3.2, 3.3, 3.5, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13 Samodzielne konstruowanie przez uczniów sprawdzianu z działu 3 według okreêlonych zasad 9.1 podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierzàt, roêlin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegajàce chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie 9.2 wymienia zasady post powania z produktami spo ywczymi od momentu zakupu do spo ycia (termin przydatnoêci, przechowywanie, przygotowywanie posiłków) 9.4 podaje i stosuje zasady dbałoêci o własne ciało (higiena skóry, włosów, z bów, paznokci oraz odzie y) 9.11 wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania si w domu, w tym posługiwania si urzàdzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu, wody 9.7 podaje przykłady właêciwego sp dzania wolnego czasu z uwzgl dnieniem zasad bezpieczeƒstwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania si po drodze 9.9 podaje przykłady zachowaƒ i sytuacji, które mogà zagra aç zdrowiu i yciu człowieka (np. niewybuchy i niewypały, po ar, wypadek drogowy, jazda na ły wach lub kàpiel w niedozwolonych miejscach) DoÊwiadczenie badajàce warunki kwaênienia mleka; rozpoznawanie kształtów bakterii, przeglàd produktów otrzymywanych dzi ki działaniu bakterii Porównanie wirusów i bakterii; schemat podziału chorób na bakteryjne i wirusowe Opracowanie spisu zasad post powania profilaktycznego, mapa mentalna wnikanie zarazków do organizmu; przeglàd ulotek profilaktycznych Sporzàdzenie spisu sposobów zabezpieczania ywnoêci; analiza opakowaƒ i etykiet wybranych artykułów spo ywczych; dyskusja zalety i wady stosowania konserwantów Wywiad z piel gniarkà; przeglàd ulotek profilaktycznych; mapa mentalna zasady higieny osobistej Wykonanie spisu telefonów alarmowych; odgrywanie scenek przedstawiajàcych sytuacje wymagajàce wezwania pomocy, wskazanie na liêcie ró nych materiałów łatwopalnych; sporzàdzenie spisu zasad bezpiecznego zachowania si w domu Wykonanie plakatu przedstawiajàcego właêciwe i niewłaêciwe post powanie w kontaktach z instalacjà elektrycznà, gazowà, wodnà; dobieranie właêciwych zachowaƒ do okreêlonych niebezpiecznych sytuacji Burza mózgów niebezpieczne zachowania poza domem; spisanie zasad prawidłowego post powania w ró nych wypadkach 5

6 Rozkład materiału 45 Lekcja 36. Bezpieczeƒstwo w gospodarstwie rolnym 46 Lekcja 37. Kiedy zdarzy si wypadek 47 Lekcja 38. Podsumowanie działu 4 Zakres Bezpieczeƒstwo podczas prac polowych z u yciem maszyn rolniczych, unikanie hałasu oraz trujàcych substancji w gospodarstwie Zasady post powania w przypadku skaleczenia, krwotoku z nosa, stłuczenia, u àdlenia, ukàszenia oraz oparzenia 48 Sprawdzian z działu 4 Dział 5. ÂWIAT ISTOT YWYCH 14 godzin 49 Lekcja 39. Co to znaczy yç? Poj cie organizmu; wybrane czynnoêci yciowe : od ywianie, oddychanie, rozmna anie, wzrost i rozwój; komórka jako najmniejszy element organizmu 50 Lekcja 40. Co widaç pod mikroskopem? 51 Lekcja 41. Podział Êwiata 52 Lekcja 42. Do ycia niezb dna jest energia 53 Lekcja 43. Dlaczego musimy oddychaç? 54 Lekcja 44. Jak roêliny si od ywiajà? 9.9 podaje przykłady zachowaƒ i sytuacji, które mogà zagra aç zdrowiu i yciu człowieka (np. niewybuchy i niewypały, po ar, wypadek drogowy, jazda na ły wach lub kàpiel w niedozwolonych miejscach) 9.8 opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenie, zwichni cie, skaleczenie, złamanie, ukàszenie, u àdlenie), potrafi wezwaç pomoc w ró nych sytuacjach Burza mózgów: jak sp dzajà czas dzieci mieszkajàce na wsi; dyskusja na temat niebezpiecznych sytuacji i ich mo liwych nast pstw podczas prac w gospodarstwie rolnym Rozpoznawanie niebezpiecznych owadów; analiza wyposa enia apteczki; symulacja prób udzielania pierwszej pomocy TreÊci nauczania z nr , 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.11 Opracowanie w grupach komiksów na zadany temat z działu 4 Budowa mikroskopu optycznego, obserwacje preparatów pod mikroskopem Podział na grupy: zwierz ta, roêliny, grzyby, bakterie, inne; podział zwierzàt: bezkr gowce owady, paj czaki, kr gowce ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki; poj cie gatunku; człowiek jako gatunek nale àcy do zwierzàt Poj cie energii; êródła energii dla ; spalanie i produkty spalania: energia, dwutlenek w gla Oddychanie jako łàczenie si substancji pokarmowych z tlenem w organizmie; oddychanie u zwierzàt i u roêlin Organizmy samo ywne i cudzo ywne, samo ywnoêç, istota procesu fotosyntezy, tlen jako produkt uboczny fotosyntezy, fotosynteza a oddychanie roêlin i czynnoêci yciowych làdowych do 4.11 obserwuje i nazywa typowe roêliny i zwierz ta yjàce w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewn trznej i czynnoêci yciowych do Êrodowiska ycia 1.7 podaje przykłady przyrzàdów ułatwiajàcych obserwacj przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje si nimi podczas prowadzonych obserwacji i czynnoêci yciowych làdowych do Êrodowiska ycia, na przykładach obserwowanych 4.11 obserwuje i nazywa typowe roêliny i zwierz ta yjàce w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewn trznej i czynnoêci yciowych do Êrodowiska ycia 8.5 wykazuje doêwiadczalnie, e czynnikiem niezb dnym do spalania jest tlen, identyfikuje produkty spalania i oddychania: dwutlenek w gla, para wodna oraz podaje ich nazwy 4.5 wskazuje organizmy samo ywne i cudzo ywne oraz podaje podstawowe ró nice w sposobie ich od ywiania si Mapa mentalna czynnoêci yciowe organizmu; schemat rysunkowy przedstawiajàcy analogi : dom zbudowany z cegieł organizm zbudowany z komórek Analiza budowy i działania mikroskopu, przygotowanie preparatu ze skórki cebuli i obserwacja pod mikroskopem Uzupełnianie schematu podziału ; dopasowywanie wybranych gatunków do grup DoÊwiadczenie wykazujàce, e tlen jest niezb dny do spalania substancji (stearyny); opracowanie schematu procesu spalania DoÊwiadczenie wykazujàce obecnoêç dwutlenku w gla w powietrzu wydychanym przez człowieka; dopasowywanie narzàdów oddechowych do DoÊwiadczenie wykazujàce, e woda i Êwiatło sà niezb dne roêlinom do ycia; schemat czynników niezb dnych roêlinie do fotosyntezy analiza schematu z podr cznika 6

7 55 Lekcja 45. Wzrost i rozwój roêliny Zakres Potrzeby yciowe roêlin; rola soli mineralnych; etapy rozwoju roêliny; budowa roêliny i funkcje, jakie pełnià jej poszczególne cz Êci 56 Lekcja 46. RoÊliny wokół nas Przykłady roêlin w najbli szym otoczeniu: ozdobnych, uprawnych, trujàcych; zasady piel gnacji roêlin doniczkowych 57 Lekcja 47. Łaƒcuchy pokarmowe w przyrodzie 58 Lekcja 48. Jak si rozmna ajà zwierz ta? 59 Lekcja 49. Zwierz ta wokół nas RoÊlino ercy, mi so ercy, drapie niki, padlino ercy, wszystko ercy, paso yty; łaƒcuch pokarmowy, ogniwa łaƒcucha pokarmowego; tworzenie łaƒcuchów pokarmowych Zró nicowanie osobników na płcie; samiec, samica, młode; grupy zwierzàt jajorodnych i yworodnych; zachowania godowe; przykłady zwierzàt, które si opiekujà swoim potomstwem i przykłady zwierzàt, które po urodzeniu muszà byç samodzielne Zwierz ta dzikie i udomowione, hodowlane i domowe; przykłady zwierz cych paso ytów człowieka; zasady opieki nad zwierz tami 60 Lekcja 50. Poznajemy grzyby Grzyby kapeluszowe, pleênie, dro d e, grzyby paso ytnicze; znaczenie poszczególnych grup grzybów dla człowieka 61 Lekcja 51. Podsumowanie działu 5 62 Sprawdzian z działu obserwuje wszystkie fazy rozwoju roêliny, dokumentuje obserwacje 1.8 podaje przykłady roêlin i zwierzàt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi 1.9 rozpoznaje i nazywa niektóre roêliny (w tym doniczkowe), zawierajàce substancje trujàce lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady post powania z nimi 4.6 przedstawia proste zale noêci pokarmowe zachodzàce mi dzy organizmami làdowymi, posługujàc si modelem lub schematem i czynnoêci yciowych làdowych do 1.8 podaje przykłady roêlin i zwierzàt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi 9.1 podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierzàt, roêlin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegajàce chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie i czynnoêci yciowych làdowych do Êrodowiska ycia, na przykładach obserwowanych 4.5 wskazuje organizmy samo ywne i cudzo ywne oraz podaje podstawowe ró nice w sposobie ich od ywiania si 9.1 podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierzàt, roêlin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegajàce chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie Obserwacja naturalnych okazów roêlin i wskazywanie ich cz Êci; hodowla i obserwacja rozwoju fasoli; schematyczny rysunek roêliny z zaznaczeniem funkcji, jakie pełnià jej poszczególne cz Êci Obserwacja wybranych roêlin ozdobnych i doniczkowych, w tym tak e w pracowni; zakładanie hodowli wybranej roêliny doniczkowej; spisanie zasad piel gnacji roêlin doniczkowych; przygotowanie klasowego atlasu roêlin doniczkowych Klasyfikacja zwierzàt pod wzgl dem sposobów od ywiania si ; budowa prostych łaƒcuchów pokarmowych zabawa Kto kogo zjada? Uzupełnianie schematu podziału na jajorodne i yworodne; słuchanie godowych odgłosów zwierzàt; obserwacja jaj ptaków, obserwacja gniazd ptaków Rozpoznawanie wybranych zwierzàt towarzyszàcych człowiekowi; wskazówki dla właêcicieli psów i kotów; przeglàd ras psów Obserwacje pleêni i dro d y; rozpoznawanie wybranych gatunków grzybów z wykorzystaniem atlasu grzybów TreÊci nauczania z nr , 1.8, 1.9, 3.1, 4.3, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 8.5, 9.1 Przeglàd najwa niejszych wiadomoêci i umiej tnoêci z działu 5 7

8 Rozkład materiału Dział 6. W WODZIE I NAD WODÑ 9 godzin 63 Lekcja 52. Jak woda krà y w przyrodzie? 64 Lekcja 53. Rozpoznajemy wody powierzchniowe 65 Lekcja 54. Jak i dokàd płynà rzeki? 66 Lekcja 54a. Badamy najbli szà rzek (zaj cia terenowe) 67 Lekcja 55. RoÊliny wodne i nadwodne 68 Lekcja 56. Jakie zwierz ta yjà w wodzie? 69 Lekcja 57. Łaƒcuchy pokarmowe w wodzie 70 Lekcja 57a. Rozpoznajemy ryby Zakres Zmiany stanów skupienia wody podczas obiegu w przyrodzie; powstawanie êródeł; wody podziemne Wody płynàce i wody stojàce; typy wód powierzchniowych: rzeka, jezioro, bagno, i ich rozró nianie Elementy rzeki: êródło, ujêcie; prawy brzeg i lewy brzeg; rozró nianie brzegów rzeki; obserwacje przepływu wody w rzece; obserwacje czystoêci wody w rzece Przystosowania roêlin do ycia w Êrodowisku wodnym; przykłady roêlin wodnych i nadwodnych Przystosowania zwierzàt do ycia w wodzie, w tym: oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie, opływowy kształt ciała; ryby charakterystyka grupy; inne zwierz ta wodne (w tym płazy) i ich przystosowania do ycia w Êrodowisku wodnym Wodne organizmy samo ywne roêliny i glony; przykłady wodnych zwierzàt roêlino ernych i drapie nych; przystosowania zwierzàt wodnych do okreêlonego sposobu od ywiania si, łaƒcuchy pokarmowe w Êrodowisku wodnym Rozpoznawanie pospolitych gatunków ryb 3.3 obserwuje i rozró nia stany skupienia wody, bada doêwiadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepni cia) wody 14.4 podaje i bada doêwiadczalnie czynniki wywołujàce topnienie i krzepni cie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkoêç powierzchni) 4.8 obserwuje zjawiska zachodzàce w cieku wodnym, okreêla kierunek i szacuje pr dkoêç przepływu wody, rozró nia prawy i lewy brzeg 4.9 rozró nia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych 4.10 wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujàce ycie w wodzie 4.11 obserwuje i nazywa typowe roêliny i zwierz ta yjàce w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewn trznej i czynnoêci yciowych do Êrodowiska ycia 4.11 obserwuje i nazywa typowe roêliny i zwierz ta yjàce w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewn trznej i czynnoêci yciowych do Êrodowiska ycia 4.12 przedstawia proste zale noêci pokarmowe wyst pujàce w Êrodowisku wodnym, posługujàc si modelem lub schematem 4.11 obserwuje i nazywa typowe roêliny i zwierz ta yjàce w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewn trznej i czynnoêci yciowych do Êrodowiska ycia 4.12 przedstawia proste zale noêci pokarmowe wyst pujàce w Êrodowisku wodnym, posługujàc si modelem lub schematem Analiza schematu obiegu wody w przyrodzie; obserwacja etapów krà enia wody Model wód płynàcych i stojàcych; analiza czynników wpływajàcych na powstawanie jezior; analiza schematu przekroju jeziora; wykonanie modelu rzeki, jeziora, bagna Obserwacja nurtu rzeki; wyznaczanie kierunku przepływu wody; okreêlanie, który brzeg jest prawy, a który lewy; zaznaczanie na schemacie elementów rzeki Obserwacje najbli szej rzeki lub jeziora wypełnianie metryczki: badanie czystoêci wody Rozpoznawanie wybranych przedstawicieli roêlin wodnych i wskazanie ich cech przystosowawczych, analiza schematu przekroju jeziora pod kàtem rozmieszczenia wybranych roêlin wodnych i nadwodnych Rozpoznawanie wybranych gatunków zwierzàt wodnych i wskazanie ich przystosowaƒ do ycia w wodzie; analiza cyklu rozwojowego aby Układanie łaƒcuchów pokarmowych z yjàcych w Êrodowisku wodnym Rozpoznawanie gatunków ryb na podstawie opisów i ilustracji; tworzenie łaƒcuchów pokarmowych, których ogniwami sà ryby 8

9 71 Lekcja 58. Podsumowanie działu 6 Zakres 72 Sprawdzian z działu 6 Dział 7. YCIE LASU 10 godzin 73 Lekcja 59. Las to przykład Êrodowiska làdowego 74 Lekcja 60. Drzewa najwi ksze roêliny w lesie 75 Lekcja 60a. Rozpoznajemy drzewa (zaj cia terenowe) 76 Lekcja 61. Poznajemy pi tra lasu TreÊci nauczania z nr 52 57a 3.3, 4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 14.4 Drama film przyrodniczy pt. W wodzie i nad wodà z wykorzystaniem jak najwi kszej iloêci informacji z działu 6 Warunki ycia na làdzie: tlen atmosferyczny, okresowy niedobór wody i nadmierne parowanie, zmiany temperatury powietrza; przystosowania roêlin i zwierzàt do ycia na làdzie Budowa drzewa: korzenie, pieƒ, gał zie (korona); drzewa liêciaste, drzewa iglaste; rozpoznawanie gatunków drzew rosnàcych w najbli szym lesie lub parku; rodzaje lasów: iglaste, liêciaste, mieszane Warunki ycia w lesie: dost p do Êwiatła, siła wiatru, wilgotnoêç powietrza; pi tra lasu: korony drzew, podszyt, runo, Êciółka, gleba; charakterystyczne roêliny podszytu i runa; powstawanie i znaczenie Êciółki 77 Lekcja 62. Zwierz ta leêne Przykłady gatunków yjàcych w poszczególnych pi trach lasu: ssaków, ptaków, owadów, pajàków i innych bezkr gowców; ich przystosowania do ycia w lesie 78 Lekcja 63. Łaƒcuchy pokarmowe w lesie 79 Lekcja 63a. Obserwujemy mieszkaƒców lasu (zaj cia terenowe) Przykłady zwierzàt leênych: roêlino erców, drapie ców, paso ytów; przykłady łaƒcuchów pokarmowych w lesie; zale noêci mi dzy organizmami yjàcymi w lesie 4.2 wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujàce ycie na làdzie i czynnoêci yciowych làdowych do 4.2 wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujàce ycie na làdzie 4.7 rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujàce w nich warunki abiotyczne 4.14 opisuje gleb, jako zbiór składników nieo ywionych i o ywionych, wyjaênia znaczenie glebowych i próchnicy w odniesieniu do yznoêci gleby i czynnoêci yciowych làdowych do 4.6 przedstawia proste zale noêci pokarmowe zachodzàce mi dzy organizmami làdowymi, posługujàc si modelem lub schematem i czynnoêci yciowych làdowych do i czynnoêci yciowych làdowych do Porównanie warunków ycia w wodzie i na làdzie; porównanie intensywnoêci parowania z powierzchni liêci w zale noêci od wielkoêci powierzchni blaszki liêciowej; omówienie znaczenia skorupy jaj Rozpoznawanie wybranych drzew i krzewów na podstawie ilustracji; tworzenie zielnika liêci drzew Rozpoznawanie i obserwacja drzew w najbli szym lesie lub parku Analiza schematu warstwowej budowy lasu; rozpoznawanie yjàcych na poszczególnych pi trach lasu; tworzenie makiety lasu Słuchanie nagraƒ głosów ptaków; rozpoznawanie typowych gatunków zwierzàt na podstawie ilustracji; stworzenie tabeli przystosowania wybranych zwierzàt do ycia w lesie; obserwacja hodowli d d ownic; obserwacja rozkładu ró nych odpadów Analiza przystosowaƒ pokarmowych zwierzàt yjàcych w lesie; układanie łaƒcuchów pokarmowych z yjàcych w lesie i omawianie poszczególnych ogniw; drama Kto kogo zjada w lesie? Rozpoznawanie i obserwacja zwierzàt leênych; wykonanie albumu zwierzàt leênych 9

10 Rozkład materiału Zakres 80 Lekcja 64. Człowiek i las Znaczenie lasu dla człowieka; drewno jako surowiec; sposoby ograniczania wycinki drzew; las jako êródło po ywienia i miejsce wypoczynku; zasady zachowania si w lesie; bezpieczeƒstwo w lesie 5.2 wyjaênia wpływ codziennych zachowaƒ w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan Êrodowiska 5.5 podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu Êrodowiska na zdrowie człowieka 81 Lekcja 65. Podsumowanie TreÊci nauczania z nr , 4.3, 4.4, 4.6, 4.7, 4.14, 5.2, 5.5 Quiz z tematyki działu 7 82 działu 7 Sprawdzian z działu 7 Dział 8. NA ŁÑCE, W POLU I W SADZIE 10 godzin 83 Lekcja 66. Dlaczego roêliny kwitnà? 84 Lekcja 67. Po co roêlinom owoce? 85 Lekcja 68. Ró norodnoêç roêlin na łàce 86 Lekcja 69. Poznajemy roêliny uprawne Budowa kwiatu; kwiaty pojedyncze i zło one; zapylenie; sposoby roêlin na przenoszenie pyłku: wiatropylnoêç, owadopylnoêç; przykłady roêlin wiatropylnych i owadopylnych Owoc jako organ słu àcy roêlinie do rozsiewania nasion; sposoby rozprzestrzeniania si nasion Łàki, pastwiska, charakterystyczna roêlinnoêç łàkowa przykłady gatunków traw i innych roêlin zielnych; przykłady roêlin leczniczych Pole uprawne jako Êrodowisko silnie przekształcone przez człowieka; zbo a; rozpoznawanie gatunków zbó rosnàcych w Polsce; inne pospolite roêliny uprawne; sady, nawo enie pól 3.1 obserwuje wszystkie fazy rozwoju roêliny, dokumentuje obserwacje i czynnoêci yciowych làdowych do 3.1 obserwuje wszystkie fazy rozwoju roêliny, dokumentuje obserwacje i czynnoêci yciowych làdowych do 4.6 przedstawia proste zale noêci pokarmowe zachodzàce mi dzy organizmami làdowymi, posługujàc si modelem lub schematem i czynnoêci yciowych làdowych do Organizacja wystawy Dary lasu ; mapa mentalna korzyêci, jakie człowiekowi daje las, spis prawidłowych zachowaƒ w lesie Obserwacja budowy kwiatów; opracowanie modelu kwiatu; uzupełnianie schematu podziału roêlin na owadopylne i wiatropylne Obserwacja budowy ró nych owoców; doêwiadczenie wskazanie zwiàzku budowy nasion ze sposobem ich rozsiewania Mapa mentalna łàka; rozpoznawanie wybranych gatunków roêlin łàkowych, tworzenie ko roêlin łàkowych w formie zielnika Obserwacja podstawowych gatunków zbó porównanie okazów w pracowni; rozpoznawanie wybranych roêlin uprawnych; tworzenie wystawy produktów uzyskanych z roêlin uprawnych 10

11 Zakres 87 Lekcja 70. Mieszkaƒcy pól i łàk Przykłady zwierzàt pól i łàk; przystosowania zwierzàt do ycia w tym Êrodowisku; szkodniki upraw; sposoby zwalczania szkodników; przykłady 88 Lekcja 70a. Wycieczka na łàk (zaj cia terenowe) 89 Lekcja 71. Poznajemy zwierz ta gospodarskie 90 Lekcja 72. Podsumowanie działu 8 łaƒcuchów pokarmowych zło onych z yjàcych na polu i łàce Najwa niejsze zwierz ta hodowlane; pochodzenie bydła domowego; produkty wytwarzane ze zwierzàt hodowlanych; warunki hodowli zwierzàt 91 Sprawdzian z działu 8 92 Lekcja 73a. Wakacje z przyrodà Sposoby obserwacji przyrody podczas wakacji; miejsca, gdzie uczniowie sp dzajà wakacje i czynnoêci yciowych làdowych do 4.6 przedstawia proste zale noêci pokarmowe zachodzàce mi dzy organizmami làdowymi, posługujàc si modelem lub schematem 5.4 podaje przykłady miejsc w najbli szym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalnoêci człowieka i czynnoêci yciowych làdowych do Przeglàd zwierzàt yjàcych na polu i łàce i ich rozpoznawanie: klasyfikacja zwierzàt po yteczne i szkodliwe dla upraw; przystosowanie zwierzàt do ycia na otwartych terenach Obserwacja i rozpoznawanie zwierzàt yjàcych na polu i łàce, analiza tropów i Êladów zwierzàt Przeglàd zwierzàt hodowlanych i ich rozpoznawanie; uzupełnianie schematu korzyêci płynàcych z hodowli bydła, Êwiƒ i drobiu TreÊci nauczania z nr , 4.3, 4.4, 4.6, 5.4 Pantomima przystosowania zwierzàt do warunków ycia na łàce, w sadzie i w polu; tworzenie, z udziałem uczniów, łaƒcuchów pokarmowych zło onych z yjàcych na polu i łàce Wskazówki, jak si zachowywaç w kontakcie z przyrodà podczas wakacji; omówienie mo liwoêci dokumentowania spotkaƒ z przyrodà 11