WYBRANE ZAGADNIENIA WIEDZY O PRAWIE

Transkrypt

1 Wykłady Specjalizacyjne WYBRANE ZAGADNIENIA WIEDZY O PRAWIE Wiesław Nowak Wydawnictwo C. H. Beck

2 Wykłady Specjalizacyjne Wybrane zagadnienia wiedzy o prawie

3 W sprzedaży: Z. Leoński MATERIALNE PRAWO ADMINISTRACYJNE, wyd. 9 Podręczniki Prawnicze W. Maciejko OSOBOWE PRAWO ADMINISTRACYJNE Skrypty Becka Z. Muras PODSTAWY PRAWA Akademia Prawa J. Stelina PRAWO URZĘDNICZE Akademia Prawa

4 Wykłady Specjalizacyjne WYBRANE ZAGADNIENIA WIEDZY O PRAWIE Dr Wiesław Nowak Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2010

5 Redakcja: Ksenia Rzepka Projekt okładki: Robert Rogiński Wydawnictwo C.H. Beck 2010 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Marta Świerk Druk i oprawa: Interdruk, Warszawa ISBN

6 Wykaz skrótów... XIX Przedmowa... XXV Rozdział I. Podstawowe pojęcia i instytucje prawa Wprowadzenie Podstawowe pojęcia prawa... 8 I. Prawoznawstwo Teoria państwa i prawa (ilozoia państwa i prawa) Historia państwa i prawa Historia doktryn politycznych i prawnych Dogmatyka Metody badawcze stosowane w prawoznawstwie Politologia II. Prawo III. Moralność IV. Kultura polityczna V. Świadomość prawna VI. Praworządność VII. Norma prawna Konstrukcja normy prawnej VIII. Stosunek prawny Stosunek administracyjny IX. Zdarzenie prawne Stosowanie prawa I. Wykładnia prawa II. Kodyikacja i kolizje przepisów prawa oraz luki w prawie Kodeks Kolizje przepisów prawa Luka w prawie Odpowiedzialność prawna System prawa i dziedziny prawa Instytucje prawa Rozdział II. Źródła prawa Konstytucja RP Ustawy V

7 9. Ratyikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia I. Rozporządzenie z mocą ustawy II. Rozporządzenia Akty prawa miejscowego I. Statut II. Przepisy wykonawcze III. Przepisy porządkowe IV. Prawo miejscowe stanowione przez organy administracji niezespolonej V. Prawo stanowione przez zakład administracyjny VI. Prawo stanowione przez organy samorządu specjalnego Źródła prawa nieformalne I. Orzeczenia sądów (powszechnych i administracyjnych) II. Doktryna Promulgacja źródeł prawa Rozdział III. Elementy prawa konstytucyjnego Sejm RP I. Marszałek Sejmu RP II. Prezydium Sejmu III. Konwent Seniorów IV. Komisje sejmowe V. Organy podległe Sejmowi RP Najwyższa Izba Kontroli Państwowa Inspekcja Pracy Rzecznik Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Dziecka Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Straż marszałkowska VI. Organy związane z Sejmem RP Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Senat RP Rozdział IV. Wybrane zagadnienia prawa administracyjnego Organy naczelne administracji rządowej I. Prezydent RP II. Rada Ministrów III. Prezes RM Kancelaria Prezesa RM Rada Legislacyjna Rządowe Centrum Legislacji IV. Ministrowie VI

8 17. Organy i urzędy centralne administracji rządowej I. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego II. Agencja Wywiadu III. Centralne Biuro Antykorupcyjne Terytorialne (lokalne) organy administracji publicznej I. Administracja rządowa w województwie Wojewoda Rządowa wojewódzka administracja zespolona Wojewódzka administracja niezespolona II. Samorząd terytorialny Samorząd gminny Rada gminy Wójt (burmistrz, prezydent miasta) Gospodarka inansowa gminy Sołectwo Ustrój i gospodarka inansowa samorządu m.st. Warszawy Gospodarka inansowa w dzielnicy m.st. Warszawy Samorząd powiatu Rada powiatu Zarząd powiatu Minie powiatu Gospodarka inansowa powiatu Miasta na prawach powiatu Samorząd województwa Sejmik województwa Radny sejmiku województwa Zarząd województwa Skarbnik samorządu województwa Mienie samorządu województwa Gospodarka inansowa samorządu województwa Współpraca z zagranicą Nadzór nad samorządem województwa Samorządowe kolegia odwoławcze I. Zgromadzenie ogólne II. Prezes III. Członkowie samorządowego kolegium odwoławczego IV. Tryb działalności samorządowego kolegium odwoławczego V. Krajowa Reprezentacja Samorządowych Kolegiów Odwoławczych Regionalne izby obrachunkowe I. Kolegium II. Prezes III. Członkowie IV. Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych Prawne formy działalności administracji VII

9 I. Stanowienie prawa przez organy administracji publicznej (aktów normatywnych) II. Stosowanie prawa Decyzja administracyjna Postanowienie Zezwolenie Pozwolenie Karta Zgoda Koncesja Licencja Umowa w działalności administracji publicznej Umowa cywilnoprawna Umowa publicznoprawna Porozumienie administracyjne Ugoda Przyrzeczenie administracyjne (publiczne) Polecenie służbowe Formy działań faktycznych (czynności materialno-techniczne) III. Działalność społeczno-organizatorska IV. Bezczynność administracji (milczenie administracji) Kontrola administracji publicznej I. Kontrola administracji wewnętrzna (wewnątrzadministracyjna) II. Kontrola instancyjna III. Kontrola resortowa IV. Kontrola międzyresortowa V. Kontrola parlamentarna VI. Kontrola państwowa VII. Kontrola administracji przez sądy VIII. Kontrola administracji przez trybunały Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu IX. Kontrola administracji przez prokuraturę X. Kontrola społeczna działalności administracji (pozainstancyjna) Rozdział V. Pracownicy urzędów państwowych, służba cywilna i pracownicy samorządowi Pracownicy urzędów państwowych I. Obowiązki i odpowiedzialność urzędnika państwowego Służba cywilna I. Organy służby cywilnej Szef SC Rada SC II. Wyższe stanowiska w służbie cywilnej Pozycja Dyrektora Generalnego VIII

10 III. Obowiązki członka korpusu służby cywilnej IV. Szkolenie i rozwój w służbie cywilnej V. Nabór do służby cywilnej VI. Mianowanie w służbie cywilnej VII. Zmiana i ustanie stosunku pracy w służbie cywilnej VIII. Odpowiedzialność dyscyplinarna członka korpusu służby cywilnej IX. Krajowa Szkoła Administracji Publicznej Pracownicy samorządowi I. Zatrudnienie pracownika samorządowego II. Zasady naboru pracowników samorządowych III. Obowiązki pracownika samorządowego IV. Uprawnienia pracowników samorządowych Rozdział VI. Ogólna charakterystyka wybranych działów administracji rządowej Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji I. Dział administracja publiczna Akty stanu cywilnego Sporządzanie aktów stanu cywilnego i prowadzenie ksiąg stanu cywilnego Unieważnienie, sprostowanie, ustalenie treści oraz odtworzenie i uzupełnienie aktu stanu cywilnego Zawieranie małżeństw Akt zgonu Rejestracja w przypadkach szczególnych Odpisy i zaświadczenia Zmiana imion i nazwisk Zbiórki publiczne II. Dział sprawy wewnętrzne Podmioty realizujące zadania z zakresu działu administracji spraw wewnętrznych Biuro Ochrony Rządu Komendant Główny Policji Komendant Główny SG Służba w Straży Granicznej Komendant Główny PSP Służba w Państwowej Straży Pożarnej Ewidencja ludności i dowody osobiste Obowiązek meldunkowy Obowiązek meldunkowy cudzoziemców Dowód osobisty System ewidencji ludności oraz wydanych i utraconych dowodów osobistych IX

11 Numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności Obywatelstwo Nabycie obywatelstwa polskiego Nadanie obywatelstwa polskiego Utrata obywatelstwa polskiego Właściwość organów w sprawie obywatelstwa Ochrona osób i mienia Działalność gospodarcza w zakresie ochrony osób i mienia oraz jej kontrola Kwaliikacje pracowników ochrony osób i mienia Środki ochrony izycznej osób i mienia Nadzór nad działalnością wewnętrznych służb ochrony oraz pracownikami świadczącymi usługi ochrony osób i mienia Bezpieczeństwo imprez masowych Organizator imprez masowych Zezwolenie na imprezę masową Służby porządkowe i informacyjne Dokumenty paszportowe Właściwość organów w sprawach paszportowych Paszport dyplomatyczny Paszport służbowy Ministra Spraw Zagranicznych Wybrane zagadnienia pobytu i ochrony cudzoziemców w Rzeczypospolitej Polskiej Zamieszkanie cudzoziemca w Polsce na czas oznaczony Zezwolenie na osiedlenie się cudzoziemca w Polsce Zezwolenie na pobyt w Polsce rezydenta długoterminowego Wspólnoty Europejskiej Karta pobytu Polski dokument tożsamości cudzoziemca Kontrola legalności pobytu cudzoziemca Procedura wydalenia cudzoziemca z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Nakaz opuszczenia Polski przez cudzoziemca Areszt w celu wydalenia Umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku Rejestry i wykazy cudzoziemców Ochrona cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Status uchodźcy Ochrona uzupełniająca Azyl X

12 Zgoda na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej Ochrona czasowa cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Rada do spraw Uchodźców Ogólna charakterystyka zarządzania kryzysowego Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego oraz plany wojewódzkie, powiatowe i gminne Zarządzanie kryzysowe na obszarze województwa Zarządzanie kryzysowe w powiecie Zarządzanie kryzysowe na obszarze gminy III. Dział wyznania religijne oraz mniejszości narodowe Wyznania religijne Tworzenie kościołów i związków religijnych Stosunki między państwem a Kościołem katolickim Stosunki państwa z Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym Stosunki państwa do gmin wyznania żydowskiego w Polsce Mniejszości narodowe i etniczne Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego I. Dział szkolnictwo wyższe Publiczne uczelnie akademickie Rada Główna Szkolnictwa Wyższego Państwowa Komisja Akredytacyjna Konferencja rektorów Ustrój uczelni Organy uczelni Senat Konwent uczelni publicznej Rektor Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni Rada podstawowej jednostki organizacyjnej Dziekan Kanclerz uczelni publicznej Kwestor uczelni publicznej Studia Studia doktoranckie Prawa i obowiązki studentów Samorząd studencki Odpowiedzialność dyscyplinarna studentów Uczelnie niepubliczne XI

13 8. Nadzór nad uczelniami Stopnie i tytuły naukowe Tytuł naukowy II. Dział informatyzacja III. Dział nauka Polska Akademia Nauk I. Zgromadzenie Ogólne PAN II. Prezydium PAN III. Prezes PAN i wiceprezesi IV. Cel i zakres działania oraz struktura korporacyjna PAN Wydział PAN Oddział PAN Komitet naukowy PAN Komitet problemowy PAN Instytut PAN Placówki naukowo-badawcze Inne jednostki organizacyjne Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Edukacji Narodowej I. Dział oświata i wychowanie Obowiązek szkolny Szkoły publiczne i niepubliczne Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych Dyrektor szkoły (placówki) Rada pedagogiczna Rada szkoły (placówki) Rada rodziców Samorząd uczniowski Nadzór pedagogiczny Krajowa Rada Oświatowa Kurator oświaty Centralna Komisja Egzaminacyjna Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Sportu i Turystyki I. Dział kultura izyczna i sport Klub sportowy Związek klubów sportowych Polski Komitet Paraolimpijski Wychowanie izyczne Rekreacja ruchowa Rehabilitacja ruchowa Bezpieczeństwo w dziedzinie kultury izycznej Sport kwaliikowany Zawodnicy XII

14 8.2. Polski związek sportowy Polski Komitet Olimpijski Liga zawodowa Sędzia sportowy Komisja do spraw Zwalczania Dopingu w Sporcie Nadzór nad działalnością polskich związków sportowych II. Dział turystyka Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego I. Podmioty realizujące zadania w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami II. Ochrona zabytków Organy ochrony zabytków Generalny Konserwator Zabytków Wojewódzki konserwator zabytków Rada Ochrony Zabytków Główna Komisja Konserwatorska Wojewódzka Rada Ochrony Zabytków Rzeczoznawca w zakresie opieki nad zabytkami Społeczny opiekun zabytków Formy ochrony zabytków Ewidencja zabytków Procedura postępowania przy odkryciu zabytku III. Pozwolenia wydawane w zakresie ochrony zabytków Pozwolenie na wywóz zabytków za granicę Zabytki niewymagające pozwolenia na wywóz za granicę IV. Nadzór konserwatorski V. Ogólne zasady inansowania ochrony i opieki nad zabytkami VI. Odpowiedzialność karna za naruszenie przepisów o ochronie i opiece nad zabytkami Administracja wymiaru sprawiedliwości I. Sądownictwo Sąd Najwyższy Pierwszy Prezes SN Kolegium SN Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN Zgromadzenie sędziów izby SN Sędzia SN Sądy powszechne Sąd rejonowy Sąd okręgowy Sąd apelacyjny Skarga kasacyjna Sądy wojskowe XIII

15 4. Sądy polubowne (arbitrażowe) Stały polubowny sąd konsumencki Sądy administracyjne Naczelny Sąd Administracyjny Prezes NSA Kancelaria Prezesa NSA Biuro Orzecznictwa Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA Kolegium NSA Wojewódzki sąd administracyjny Prezes WSA Zgromadzenie Ogólne WSA Kolegium WSA Kadry sądu administracyjnego Asesor WSA Referendarz sądowy Urzędnik sądowy i pracownik sądowy II. Prokuratura Prokuratura Generalna Prokurator Generalny Krajowa Rada Prokuratury Prokuratura apelacyjna Zgromadzenie Prokuratorów Prokuratury Apelacyjnej Kolegium Prokuratury Apelacyjnej Prokuratorzy apelacyjni Prokuratura okręgowa Kolegium Prokuratury Okręgowej Prokuratorzy okręgowi Prokuratura rejonowa Prokuratorzy rejonowi Prokuratury wojskowe Kadry Prokuratury Prokurator Asesor prokuratora Asystent prokuratora III. Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury IV. Adwokatura Krajowy Zjazd Adwokatury Naczelna Rada Adwokacka Wyższa Komisja Rewizyjna Adwokat Aplikacja adwokacka Wyższy Sąd Dyscyplinarny V. Notariat XIV

16 1. Izby notarialne Zwyczajne walne zgromadzenie notariuszy Rada izby notarialnej Krajowa Rada Notarialna Notariusz Akt notarialny Akty poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego Poświadczenia Protokoły Protesty Nadzór nad działalnością notariuszy i samorządu terytorialnego Administracja obrony narodowej I. Dział obrona narodowa Powszechny obowiązek ojczyzny Obrona cywilna Świadczenia na rzecz obrony Świadczenia rzeczowe w czasie pokoju Świadczenia osobiste w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny Świadczenia odpłatne Ewidencja świadczeń Administracja spaw zagranicznych I. Dział sprawy zagraniczne II. Dział członkowstwo Polski w Unii Europejskiej Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej I. Dział praca Związki zawodowe Związki pracodawców II. Dział zabezpieczenia społeczne Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Środowiska I. Dział środowisko II. Dział gospodarka wodna Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Infrastruktury I. Dział budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa II. Dział łączność III. Dział transportu IV. Dział gospodarka morska Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Finansów I. Dział budżet II. Dział inanse publiczne III. Dział instytucje inansowe Dział administracji rządowej zarządzane przez Ministra Gospodarki XV

17 I. Dział gospodarka Działy administracji rządowej zarządzane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi I. Dział rolnictwo II. Dział rozwój wsi III. Dział rynki rolne IV. Dział rybołówstwo Pozostałe działy administracji rządowej I. Dział rozwój regionalny II. Dział Skarb Państwa III. Dział sprawy rodzinne IV. Dział zdrowie Rozdział VII. Wybrane zagadnienia prawa Unii Europejskiej Kształtowanie się Unii Europejskiej Instytucje Unii Europejskiej I. Parlament Europejski II. Rada Europejska III. Rada IV. Komisja UE V. Trybunał Sprawiedliwości UE i sądy wyspecjalizowane Trybunał Sprawiedliwości UE Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości UE Sąd Pierwszej Instancji VI. Ochrona podmiotów indywidualnych w systemie sądów wspólnotowych VII. Trybunał Obrachunkowy VIII. Europejski Bank Centralny Organy doradcze Unii Europejskiej I. Komitety Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów II. Europejski Bank Inwestycyjny Rada Gubernatorów Rada Dyrektorów Komitet Zarządzający III. Europejska Agencja Ochrony Środowiska IV. Europejskie Centrum Kontroli Narkotyków i Narkomanii Istota prawa wspólnotowego I. Zasada bezpośredniego obowiązywania II. Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego III. Zasada pierwszeństwa IV. Zasada efektywności prawa wspólnotowego Źródła prawa wspólnotowego I. Prawo pierwotne XVI

18 1. Prawo pierwotne pisane Prawo pierwotne niepisane II. Prawo wtórne (pochodne) Rozporządzenia Dyrektywy Decyzje Zalecenia i opinie Prawo dopełniające Indeks rzeczowy XVII

19

20 Wykaz skrótów 1. Akty prawne BezpImprezU... ustawa z r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62, poz. 504 ze zm.) BibliotU... ustawa z r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 ze zm.) BORU... ustawa z r. o Biurze Ochrony Rządu (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz ze zm.) CudzU... ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz ze zm.) DochSamTerU... ustawa z r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526) DrogPublU... ustawa z r. o drogach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.) EgzAdmU... ustawa z r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz ze zm.) EwidLU... ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FinPublU... ustawa z r. o inansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.) FunkKonsulU... ustawa z r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz ze zm.) GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651) InfKrymU... ustawa z r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 153) InformatyzU... ustawa z r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr 64, poz. 565 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KNU... ustawa z r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprostowaniem) KontrSkarbU... ustawa z r. o kontroli skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 ze zm.) XIX