Zarządzanie wynikiem finansowym. Przykłady i techniki manipulacji finansowych

Transkrypt

1 1 Zarządzanie wynikiem finansowym Przykłady i techniki manipulacji finansowych

2 Rysunek 1. Schemat technik kreowania wyniku finansowego. Techniki kreowania wyniku finansowego Techniki oparte na prawach wyboru metod księgowych dozwolonych prawem Techniki związane z kształtowanie zdarzeń i transakcji Techniki łamiące zasady i normy rachunkowości Techniki manipulacji kosztami Techniki manipulacji przychodami Pozostałe techniki manipulacji Techniki pozwalające na bezpośredni wpływ na wynik finansowy Techniki za pomocą, których można pośrednio wpływać na wynik finansowy Źródło: opracowanie własne

3 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

4 Natomiast do technik pozwalających na manipulowanie wartością przychodów wszczególności należy zaliczyć: 1) przyspieszonefakturowanie imanipulowanie okresem ujęcia przychodów, 2) sprzedaże zklauzulą odkupu, 3) rozwiązywanie nieuzasadnionych rezerw, 4) fikcyjną sprzedaż (np. dostawy bez zamówień) 5) szacunek przychodu wkontraktach długoterminowych, 6) wykorzystaniecen transferowych. 7) wycena składników majątkowych (wzrost wartości ujmowany wprzychodach)

5 Ostatnią zwyodrębnionych grup oszustw księgowych stanowią tzw. pozostałe oszustwa, które nie znajdują swojego bezpośredniego odzwierciedlenia w wyniku finansowym jednostki, tj.: 1) wadliwe ujęcie leasingu ileasing zwrotny, 2) manipulowanie terminami płatności (window dressing), 3) niewłaściweklasyfikowanie rozrachunków ze względu na termin płatności, 4) ujęcie zobowiązań warunkowych, 5) brak rzetelnego wyodrębnieniastrumieni działalności kontynuowanej iniekontynuowanej, 6) nie ujawnianie realnych zagrożeń kontynuacji działalności.

6 Ale zanim do sedna to mała przypowieść!!!!

7 Pojawiło się w ogólnokrajowej prasie ogłoszenie o zatrudnieniu księgowego wmiędzynarodowym koncernie. Po wstępnej ocenie aplikacji nadesłanych przez potencjalnych kandydatów, dyrektor kadr dokonał selekcji i wybrał na przesłuchanie trzech z nich, którzy posiadali największe doświadczenie inajwyższe kwalifikacje. Został stworzony panel pięciu dyrektorów działów, którzy mieli przesłuchać kandydatów. Aoto jedno zpytań, które zadał dyrektor finansowy: Proszę orozwiązanie tego księgowego problemu: Ile wynosi : 1+3=?

8 1 st Kandydat odpowiedział = 4 2 nd Kandydat odpowiedział = 4 3rd kandydat odpowiedział = matematycznie wynik wynosi 4 - księgowo zaś! hmmm, a ile chcielibyście żeby to wynosiło? Czytaj następny slajd

9 Prawda jest taka, że koncern ten stosował niedozwolone praktyki księgowe. Zatrudnił więctrzeciego kandydata. Niestety zarządzający pogubili się w swych finansowych machinacjach co spowodowało ich wykrycie prze komisję nadzoru. Publiczne ogłoszenie tego faktu spowodowało gwałtowny spadek cen akcji, spadek zaufania ze strony banków i dostawców a w konsekwencji bankructwo firmy i starty u następujących interesariuszy: - akcjonariuszy - dostawców firmy - bankach, - pracowników firmy (w tym także unowego księgowego)

10 Wniosek! Nie należy stosować niedozwolonych technik księgowych, gdyż jest to nieetyczne izawsze (wcześniej czy później) prowadzi do negatywnych konsekwencji zarównodla firmy jak ijej otoczenia. W tym także dla księgowego!

11 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

12 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanie niewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

13 Zmiana wartości początkowej środka trwałego Wartość początkowa środka trwałego może ulec zwiększeniu na wskutek: a) ulepszenie b) aktualizacji wyceny Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy o rachunkowości wartość początkowa środka trwałego mogą zwiększyć koszty jego ulepszenia polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji. Ulepszenie środka ma swój wyraz w podwyższeniu jego wartości użytkowej wyrażonej dłuższym okresem użytkowania, większą zdolnością wytwórczą, lepszą jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka czy niższymi kosztami jego eksploatacji.

14 Przykład Założenia: Jednostka gospodarcza nabyła i wprowadziła do użytkowania środek trwały o wartości początkowej zł. Ustalono, ze środek będzie wykorzystywany przez 10 lat. Po pięciu latach (w grudniu) nastąpiła konieczność wymiany istotnej części środka (silnik). Wartość i koszt wymiany uszkodzonego komponentu wynosiły zł. W roku piątym zysk netto wyniósł zł.

15 Rozwiązanie według UoR Wartość początkowa środka po wymianie części składowej będzie następująca : a) Jeżeli nakłady spełniają warunek uznania ich za ulepszenie: Wartość początkowa środka trwałego: = zł. Zysk netto : b) Jeżeli nakłady nie spełniają warunku uznania ich za ulepszenie (remont): Zaś wydatek na nowy silnik zostanie odniesiony na koszty działalności Zysk netto :

16 Przykład 2 Założenia: Jednostka gospodarcza wybudowała na cudzym gruncie halę targową, którą będzie użytkowała przez 10 lat. Po ich upływie będzie musiała zgodnie z zawartą umową dokonać rozbiórki hali i renowacji terenu (sianie trawy, sadzenie krzewów i kwiatów). Na budowę zaciągnięto kredyt bankowy w wysokości 40 mln zł oprocentowanie 10% rocznie. W związku z budową hali jednostka poniosła następujące koszty: a) koszty zużytych materiałów, pracy pracowników, usług obcych zł b) koszty finansowania zewnętrznego, które można jednoznacznie przypisać budowanej hali (10% kredytu) zł przy czym : b1) obiekt spełnia warunki aktywów dostosowywanych, b2) obiekt nie spełnia warunki aktywów dostosowywanych, Przewiduje się, że koszty demontażu i renowacji terenu wyniosą zł. Uznano, że stopa procentowa odzwierciedlająca wartość pieniądza czasie wynosi 10% rocznie.

17 Przykład 2 cd. Zgodnie MSR 23 koszty finansowania zewnętrznego, które są bezpośrednio związane z nabyciem, budową lub wytworzeniem tzw. aktywów dostosowywanych, aktywuje się jako część ceny nabycia lub kosztu wytworzenia. Należy podkreślić, że aktywowane są wyłącznie koszty, które bezpośrednio da się przyporządkować do danego składnika aktywów. Jeśli nie można tego zrobić, to jednostka odnosi je w koszty w okresie ich poniesienia. Dostosowywany składnik aktywów jest to taki składnik aktywów, który wymaga znacznego okresu czasu niezbędnego do przygotowania go do zamierzonego użytkowania lub sprzedaży (MSR 23 par 5.). Czy istnieje jakieś wyraźne kryterium ustalania znacznego czasu? Nie! Zmiany do MSR 23 nie definiują znacznego okresu czasu. Kierownictwo dokonuje subiektywnego osądu przy ustalaniu, które aktywa są aktywami dostosowywanymi, biorąc pod uwagę charakter danego składnika aktywów.

18 Rozwiązanie Wartość pieniądz w czasie: Gdzie: PV wartość bieżąca FV wartość przyszła r- stopa dyskontowa n- ilość lat PV=FV*1/(1+r) n stąd: PV= *1/(1+0,10) 11 =

19 Rozwiązanie W tabeli przedstawiono elementy kształtujące wartość początkowa środka trwałego. elementy kosztu wytworzenia Ustawa rachunkowości o MSR 16 ( przypadek b1) MSR 16 ( przypadek b2) Zmiana wartości w czasie nieistotna Zmiana wartości w czasie istotna Zmiana wartości w czasienieistotna Zmiana wartości w czasieistotna Zużycie materiałów, czasu pracy pracowników, usług obcych Koszty finansowania zewnętrznego Kosztydemontażu Razem

20 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi inakładami na ulepszenia, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

21 Wartości niematerialne Jednym z najbardziej dyskusyjnych problemów w rachunkowości, a związanych z wartościami niematerialnymi jest ich wytwarzanie we własnym zakresie przez podmiot gospodarczy. Nieraz trudno jest bowiem określić, czy taki wytworzony składnik spełnia wyżej kryteria pozwalające zaliczyć do omawianej kategorii tzn. czy w ogóle powstał, a jeżeli tak to w jakim momencie, a także jakie są koszty jego wytworzenia. 1) MSR nakłada na jednostkę obowiązek ujęcia składnika wartości niematerialnych bez względu na to, czy został on nabyty, czy wytworzony we własnym zakresie po spełnieniu określonych warunków. Uwaga! Nie należy ujmować jako składnika wartości niematerialnych znaków firmy, tytułów czasopism, tytułów wydawniczych, wykazów odbiorców i pozycji o podobnej istocie wytworzonych przez jednostkę gospodarczą we własnym zakresie. 2) UOR odnosi się generalnie do składników nabytych. P rzez wartości niematerialne i prawne rozumie się, z zastrzeżeniem pkt 17, nabyte przez jednostkę, Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych,

22 prace badawczo -rozwojowe Różnice: 1) Wg MSR prace badawcze nie mogą być aktywowane. Kapitalizacji mogą podlegać wyłącznie prace rozwojowe. Nakłady na prace badawcze są nowatorskim i zaplanowanym poszukiwaniem rozwiązań podjętym zzamiarem zdobycia i przyswojenia nowej wiedzy naukowej i technicznej. Należy je ujmować w ciężar kosztów wmomencie ich poniesienia. Stanowią więc element rachunku zysków i strat. Natomiast nakłady poniesione na prace rozwojowe, spełniające podane wcześniej warunki, ujmuje się w bilansie jako wartości niematerialne. Dzieje się tak dlatego, że etap prac rozwojowych jest etapem bardziej zaawansowanym niż prace badawcze. W związku z tym można w niektórych przypadkach zidentyfikować składnik wartości niematerialnych, który będzie wytwarzał przyszłe korzyści ekonomiczne. 2) Wg UOR nie ma wydzielenia etapu prac badawczych i rozwojowych.

23 Przykład W zakładzie naukowym przedsiębiorstwa prowadzono prace nad możliwością zastosowania nowego pierwiastka przy produkcji nowych produktów koszty tych prac wyniosły 140 mln zł; jednym ze sposobów wykorzystania nowego pierwiastka jest wykorzystanie go do produkcji nowego, wydajniejszego urządzenia, służącego do tomografii komputerowej koszty projektowania, testowania i wykonania prototypu takiego urządzeniem wyniosły 60 mln zł, MSR 38 UOR Art. 10 ust. 3* UoR 1) Koszty prac badawczych 2) Koszty prac rozwojowych 140 mln zł 60 mln zł 140 mln zł 60 mln zł 200 mln zł 3) Rachunek zysków istrat: Koszty 140 mln zł Koszty 140 mln zł Koszty 0zł 4) Bilans WNiP 60 mln zł WNiP 60 mln zł WNiP 200 mln zł *art. 10 ust.3. W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki, inne niż wymienione w art. 2 ust. 3, mogą stosować MSR.

24 Przykład W zakładzie naukowym przedsiębiorstwa prowadzono prace nad możliwością zastosowania nowego pierwiastka przy produkcji nowych produktów. Jednym ze sposobów wykorzystania nowego pierwiastka jest wykorzystanie go do produkcji nowego, wydajniejszego urządzenia, służącego do tomografii komputerowej. Koszty badań, projektowania, testowania i wykonania prototypu takiego urządzeniem wyniosły 200 mln zł, (jednostka nie jest w stanie określić jaka ich część dotyczy prac badawczych a jaka rozwojowych). MSR 38 i UoR art. 10 ust.3 UoR 1) Koszty prac badawczych 2) Koszty prac rozwojowych WNiP 200 mln zł 3) Rachunek zysków istrat: 4) Bilans Koszty 200 mln zł WNiP 0mln zł Koszty 0zł WNiP 200 mln zł Par. 53. Jednostka gospodarcza, która nie jest w stanie oddzielić etapu prac badawczych od etapu prac rozwojowych przedsięwzięcia prowadzącego do wytworzenia składnika wartości niematerialnych, traktuje nakłady na to przedsięwzięcie, jak gdyby zostały poniesione wyłącznie na etapie prac badawczych.

25 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

26 AMORTYZACJA Amortyzacja jest jednym z wielu kosztów, jakie ponosi przedsiębiorstwo. Cechą odróżniającą amortyzację od innych kosztów jest możliwość dość swobodnego kształtowania jej wielkości, a przez to wpływanie na wynik finansowy, sumę bilansową idochód podlegający opodatkowaniu. Ta dowolność wmniejszym stopniu dotyczy przepisów podatkowych. Zarówno wustawie zdnia 15 lutego 1992 r. opodatku dochodowym od osób prawnych, jak iustawie zdnia 26 lipca opodatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie zostały określone zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych, podatnik w niewielkim zakresie ma możliwości kreowania odpisów amortyzacyjnych. Możliwość płynnego ustalania stawek amortyzacyjnych wdużo większym zakresie dotyczy przepisów ustawy zdnia 29 września 1994 r. orachunkowości.

27 Problem1. Przedsiębiorstwo X płatnik podatku VAT na koniec roku 2007 uzyskało przychód ze sprzedaży w kwocie zł. Koszty uzyskania przychodu bez amortyzacji wyniosły zł. Wykorzystując alternatywne możliwości ustalić zysk netto i zobowiązanie podatkowe wiedząc, że: 1) w styczniu 2007 r. przedsiębiorstwo nabyło i przyjęło do ewidencji środek trwały 5 gr. KŚT ( kwota netto faktury zł-stawka amortyzacji 18%) 2) w marcu 2007 r. przedsiębiorstwo nabyło i przyjęło do ewidencji środek transportu ( kwota netto faktury zł -stawka amortyzacji 20%) 3) w czerwcu 2007 r. przedsiębiorstwo nabyło i przyjęło do ewidencji maszynę produkcyjną (4 grupa KŚT, kwota netto faktury zł - stawka amortyzacji 10%)

28 Ja przyjmę metodę liniową jak większość księgowych. Metoda liniowa * 18% 1) odpis miesięczny odpis za rok (11 m-cy) * 20% 2) odpis miesięczny odpis za rok (9 m-cy) * 10% 3) odpis miesięczny odpis za rok (6 m-cy) 7500 Razem amortyzacja za rok 41250

29 Rachunek zysków i strat. 1. Przychody ze sprzedaży Koszty uzyskania przychodu a) bez amortyzacji b) amortyzacja ) Zysk brutto ) Podatek (19%) ) Zysk netto

30 Nie! Za duży podatek. Ja zastosuję metodę degresywną! Metoda gegresywna * 18% *2 1) odpis miesięczny odpis za rok (11 m-cy) * 20% *2 2) odpis miesięczny odpis za rok (9 m-cy) * 10% *2 3) odpis miesięczny odpis za rok (6 m-cy) Razem amortyzacja za rok 82500

31 Rachunek zysków i strat. 1. Przychody ze sprzedaży Koszty uzyskania przychodu a) bez amortyzacji b) amortyzacja ) Zysk brutto ) Podatek (19%) ) Zysk netto 6 075

32 Porównanie Degresywna Liniowa Podatek Podatek Zysk netto Zysk netto

33 Pamiętaj! 1) W całym okresie użytkowania odpis amortyzacyjny w obu metodach będzie taki sam tj zł. 2) Różny będzie natomiast rozkład odpisu amortyzacyjnego w czasie Metoda liniowa - dłuższy okres, a ca za tym idzie, niższe odpisy miesięczne. Metoda degresywna - krótszy okres, a ca za tym idzie, wyższe odpisy miesięczne. D L Zn < Zn PD < PD D L Zn =Zn PD = PD D L Zn > Zn PD > PD

34 Ale zaraz, przecież można dla celów bilansowych przyjąć metodę liniową a dla celów podatkowych degresywną. Rachunek zysków i strat. Podatek dochodowy 1. Przychody ze sprzedaży Przychody ze sprzedaży Koszty uzyskania przychodu Koszty uzyskania przychodu a) bez amortyzacji a) bez amortyzacji b) amortyzacja b) amortyzacja ) Zysk brutto ) Dochód do opodatkowania ) Podatek (19%) ) Podatek (19%) ) Zysk netto ) Zysk netto 6 075

35 Ale zaraz, przecież można dla celów bilansowych przyjąć metodę liniową a dla celów podatkowych degresywną. wartość bilansowa wartosć podatkowa różnica rezerwa (1-2) 3*19% ,5 Rachunek zysków i strat. Podatek dochodowy 1. Przychody ze sprzedaży Przychody ze sprzedaży Koszty uzyskania przychodu Koszty uzyskania przychodu a) bez amortyzacji a) bez amortyzacji b) amortyzacja b) amortyzacja ) Zysk brutto ) Dochód do opodatkowania ) Podatek (19%) ) Podatek (19%) ) Zysk Podatek nettoodroczony 7837, ) Zysk netto ) Zysk netto ,5

36 Porównanie Badany P: degresywna P: degresywna degresywna liniowa B: liniowa B: liniowa podatek zysk netto

37 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie "fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów i należności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności wwycenie zapasu.

38 Problem Dane dotyczące osiąganych przychodów i ponoszonych kosztów przez spółkę D prezentuje poniższa tabela. Przeprowadzić ocenę rentowności i zaproponować możliwe rozwiązania dla poprawy sytuacji w roku t+1. Dodatkowe informacje: -firma prowadzi działalność wdwóch obszarach AiB(działalność Bjest nierentowna) -suma bilansowa zł. -wartość środków trwałych zł -zapasy materiałów zł( Ai B) -należności ztyt. dostaw zł t-3 t-2 t-1 t t+1 Przychód ze sprzedaży zł zł zł Koszty uzyskania przychodu

39 Rozwiązanie: Ponieważ firm przynosi stratę zarząd zamierza zrezygnować z części działalności (tej nierentownej). Wzwiązku ztym: -tworzy rezerwę związaną zplanowaną restrukturyzacją ( zł) -dokonuje odpisu określającego trwałą utratę wartość środków trwałych związanych znierentowną działalnością ( zł) - dokonuje odpisu aktualizującego wartość materiałów związanych z tą działalnością (spadek opołowę zł) -dokonano aktualizacji należności (zakłada się, że 20% tych należności jest niepewna) odpis zł.

40 Skutki wroku t: -utworzenie rezerwy zwiększa pozostałe koszty operacyjne -odpis określający trwałą utratę wartość środków trwałych zwiększa pozostałe koszty operacyjne -odpisu aktualizującego wartość materiałów zwiększa pozostałe koszty operacyjne -odpis aktualizujący wartość należności zwiększa pozostałe koszty operacyjne lub koszty finansowe. pozostałe koszty operacyjne w roku t rezerwa odpis określający trw. Utratę wart. ST odpis aktualizujący zapas odpis aktualizujący należności RAZEM

41 Możliwości wroku t+1: Ponieważ według przewidywań dla działalności B zakłada się wzrost koniunktury, firma nie będzie rezygnować ztej działalności. Wzwiązku z tym: -rozwiązuje rezerwę związaną zplanowaną restrukturyzacją ( zł) -dokonuje odpisu odtworzeniowego trwałą utratę wartość środków trwałych związanych znierentowną działalnością ( zł) - dokonuje odpisu aktualizującego wartość materiałów związanych z tą działalnością (wzrost opołowę zł) -dokonano aktualizacji należności (zakłada się, że wszystkie należności są ściągalne) odpis zł.

42 Skutki wroku t+1: -rozwiązanie rezerwy zwiększa pozostałe przychody operacyjne -odpis odtorzeniowe trwałą utratę wartość środków trwałych zwiększa pozostałe przychody operacyjne -odpisu aktualizującego wartość materiałów zwiększa pozostałe przychody operacyjne -odpis aktualizujący wartość należności zwiększa pozostałe przychody operacyjne lub przychody finansowe. pozostałe przychody operacyjne w roku t+1 rezerwa odpis odtworzeniowy trw. Utratę wart. ST odpis aktualizujący zapas odpis aktualizujący należności RAZEM

43 Skutki wroku t+1 : -Wynikfinansowy t-3 t-2 t-1 t t+1 Przychód ze sprzedaży Pozostałe przychody operacyjne Koszty uzyskania przychodu Pozostałe koszty operacyjne Zysk brutto Podatek Zysk netto

44 Literatura przedmiotu wskazuje, iżdo technik pozwalających na manipulowanie wartością kosztów wszczególności należy zaliczyć: l) aktywowanieniewłaściwych kosztów, 2) wadliwą prezentację kosztów prac rozwojowych, 3) manipulowanie odpisami amortyzacyjnymi, 4) tworzenie"fikcyjnych" (cichych) rezerw, 5) odpisy aktualizacyjne aktywów (w szczególności zapasów inależności), 6) brak uwzględniania normalnego rozmiaru działalności w wycenie zapasu.

45 ZAPASY Wycena produktów gotowych, półproduktów i produkcji w toku: Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu (art. 28 ust. 3 ustawy orachunkowości).

46 1. Jednostka produkcyjna wycenia produkcję niezakończoną według kosztu wytworzenia. 2. Poziom normalny wykorzystywanych zdolności produkcyjnych wynosi wjednostce 75%. 3. Zksiąg rachunkowych wynikają następujące dane: a) koszty bezpośrednio związane zprodukcją ujęte na koncie 50 "Koszty działalności podstawowej -produkcyjnej" wynoszą na koniec okresu ogółem zł. b) koszty pośrednio związane zprodukcją ujęte na koncie 52 "Koszty wydziałowe" wyniosły na koniec okresu zł, ztego: zmienne koszty wydziałowe (konto 52-1) stałe koszty wydziałowe (konto 52-2) zł, zł. 4. Wokresie sprawozdawczym wyprodukowano szt. wyrobów gotowych 5. Wokresie sprawozdawczym sprzedano szt. wyrobów gotowych (cena sprzedaży 570 zł/szt)

47 1. Przychód ze sprzedaży * ,00 zł 2. Koszt *482, ,00 zł 3. Zysk ze sprzedaży ,00 zł Koszty bezpośrednio produkcyjne Zmienne koszty pośrednie Uzasadniona część kosztów pośrednich stałych 75%* Suma kosztów Koszt jednostkowy Nieuzasadniona część kosztów pośrednich stałych 25%* ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł 482,50 zł ,00 zł

48 Poziom normalny wykorzystywanych zdolności produkcyjnych wynosi w jednostce 90%. 1. Przychód ze sprzedaży * ,00 zł 2. Koszt * ,00 zł 3. Zysk ze sprzedaży ,00 zł Koszty bezpośrednio produkcyjne Zmienne koszty pośrednie Uzasadniona część kosztów pośrednich stałych 90%* Suma kosztów Koszt jednostkowy zł / szt Nieuzasadniona część kosztów pośrednich stałych 10%* ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł 505,00 zł ,00 zł

49 Natomiast do technik pozwalających na manipulowanie wartością przychodów wszczególności należy zaliczyć: 1) przyspieszonefakturowanie imanipulowanie okresem ujęcia przychodów, 2) sprzedaże zklauzulą odkupu, 3) rozwiązywanie nieuzasadnionych rezerw, 4) fikcyjną sprzedaż (np. dostawy bez zamówień) 5) szacunek przychodu wkontraktach długoterminowych, 6) wykorzystaniecen transferowych. 7) wycena składników majątkowych (wzrost wartości ujmowany wprzychodach)

50 Inwestycje

51 Problem. Przedsiębiorstwo Xna koniec roku 2007 uzyskało przychód ze sprzedaży wkwocie 10 mln zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 9,6 mln zł a podatek dochodowy zł. Jednocześnie, waktywach jednostki znajduje się szt. akcji spółki Y, których wartość wynosi 3mln zł.akcje te firma nabyła w sierpniu. Na pierwszej sesji grudniowej kurs akcji kształtował się na poziomie 30zł/akcję. Natomiast na ostatniej sesji wroku 42zł/akcję. Aktywa ogółem firmy stanowią 15 mln zł,zadłużenie ogółem 9mln zł. Zarząd spółki otrzymuje premię za wyniki, która wynosi 10% zysku netto. Spółka nie podlega badaniu przez biegłego rewidenta.

52 W momencie zakupu akcji zaliczyliśmy jego do aktywów trwałych. Zatem ich wyceny dokonujemy zgodnie z artykułem 28. ust.1. pkt.3 udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt 1a inwestycje zaliczone do aktywów trwałych -według ceny nabycia, pomniejszonej oodpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4,

53 Art.35 ust.4. Skutki przeszacowania inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych, powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, októrą podwyższono ztego tytułu kapitał (fundusz) zaktualizacji wyceny, jeżeli kwota różnicy zprzeszacowania nie była do dnia wyceny rozliczona, zmniejsza ten kapitał (fundusz). W pozostałych przypadkach skutki obniżenia wartości inwestycji zalicza się do kosztów finansowych. Wzrost wartości danej inwestycji bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody finansowe.

54 Przychód ze sprzedaży Koszty uzyskania przychody Zysk brutto Podatek dochodowy Zysk netto Bilans przed zmianami AKTYWA PASYWA K. W Zobowiązania Bilans po zmianach AKTYWA PASYWA K. W + aktualiz aktualizacja inw Zobowiązania rentowność sprzedaży zysk/sprzedaż 3% wskaźnik ogólnego zadłużenia zadł. og/aktywa 56% Premia zarządu 10%*zysk netto

55 W momencie zakupu akcji zaliczyliśmy jego do aktywów obrotowych. Zatem ich wyceny dokonujemy zgodnie zartykułem 28. ust.1. pkt.5 inwestycje krótkoterminowe -według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która znich jest niższa, akrótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej. Art. 35 ust. 3. Skutki wzrostu lub obniżenia wartości inwestycji krótkoterminowych wycenionych według cen (wartości) rynkowych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych. W przypadku stosowania innych, niż określone wart.28 ust. 1pkt 5zasad wyceny krótkoterminowych inwestycji, skutki obniżenia ich wartości zalicza się do kosztów finansowych wpełnej wysokości, natomiast skutki wzrostu ich wartości zalicza się do przychodów finansowych wwysokości nie wyższej niż kwota różnic uprzednio odpisanych wkoszty finansowe.

56 Przychód ze sprzedaży Przychód finansowy Przychody ogółem Koszty uzyskania przychody Zysk brutto Podatek dochodowy Zysk netto Bilans przed zmianami AKTYWA PASYWA K. W Zobowiązania Bilans po zmianach AKTYWA PASYWA K. W + róż. zysk aktualizacja inw Zobowiązania rentowność sprzedaży zysk/sprzedaż 15% wskaźnik ogólnego zadłużenia zadł. og/aktywa 56% Premia zarządu 10%*zysk netto Dla porównania: rentowność sprzedaży zysk/sprzedaż 3% wskaźnik ogólnego zadłużenia zadł. og/aktywa 56% Premia zarządu 10%*zysk netto

57 Komisja Nadzoru Finansowego zainterweniowała w sprawie zawyżania przez OFE Polsat wartości jednostek funduszy emerytalnych. Fundusz mocno spadnie w rankingu OFE - pisze "Rzeczpospolita". W ostatnim dniu września doszło do mocnego wzrostu wartości jednostki rozrachunkowej Polsat - w górę o 20 groszy, podczas gdy inne OFE zanotowały spadki średnio o kilka groszy. Wszystko wskazuje, że Polsat poprawiał swoje wyniki na koniec miesiąca lub kwartału (window dressing), doprowadzając do dużych wzrostów kursów mało płynne akcje spółek ze swojego portfela (Dębica, Kruszwica, Mispol, Sygnity, Koelner oraz Mondi Świecie). Zdaniem ekspertów skala tej operacji była niespotykana dotąd w historii branży emerytalnej. Na tyle, że postanowił zainterweniować KNF. Komisja postanowiła, że do wyliczenia wartości jednostki przyjmie się kurs nie z 30 września, a z 29 września - wszystko w myśl zasady ostrożnej wyceny aktywów. To działanie bez precedensu. OFE Polsat chciał poprawić swoją pozycję w rankingu trzyletniej stopy zwrotu. A miejsce w nim decyduje o tym, czy dany fundusz będzie brał udział w losowaniu osób, które same nie wybrały funduszu. Fundusz dokonał już korekty wartości jednostki - z 31,69 zł do 31,40 zł. Zmiany wprowadzają też pozostałe OFE, w których portfelach były akcje spółek, których kursem manipulowano. Żródło:

58 Natomiast do technik pozwalających na manipulowanie wartością przychodów wszczególności należy zaliczyć: 1) przyspieszonefakturowanie imanipulowanie okresem ujęcia przychodów, 2) sprzedaże zklauzulą odkupu, 3) rozwiązywanie nieuzasadnionych rezerw, 4) fikcyjną sprzedaż (np. dostawy bez zamówień) 5) szacunek przychodu wkontraktach długoterminowych, 6) wykorzystaniecen transferowych. 7) wycena składników majątkowych (wzrost wartości ujmowany wprzychodach)

59 Problem księgowy związany zkontraktami długoterminowymi Cechą charakterystyczną kontraktów długoterminowych jest fakt, że daty rozpoczęcia izakończenia działań określonych wumowie zwykle przypadają na różne okresy sprawozdawcze. Zasadniczą kwestią jest określenie momentu ujmowania związanych zumową wpływów i wydatków jako przychodów ikosztów wrachunku zysków istrat.

60 Usługi budowlane definicja według MSR, KSR i UoR:

61 Metody pomiary wyniku z kontraktu: Ponieważ wybór ofert dokonywany jest najczęściej w drodze przetargu, umowa ryczałtowa jest znacznie częściej spotykana. Wprzypadku takich umów przychody zwykonania kontraktu ustala się proporcjonalnie do stopnia zaawansowania prac. Stopień zaawansowania może być mierzony (por. art. 34a ust. 2ustawy orachunkowości): 1) udziałem kosztów poniesionych od dnia zawarcia umowy do dnia ustalenia przychodu wcałkowitych kosztach wykonania usługi, 2) liczbą przepracowanych godzin bezpośrednich wykonania usługi, 3) na podstawie obmiaru wykonanych prac, 4) inną metodą. Zgodnie zpunktem IV.6 KSR dotyczącego kontraktów długoterminowych, do innych metod ustalania stopnia zaawansowania niezakończonej umowy można zaliczyć: metodę pomiaru pracochłonności (lub maszynochłonności) metodę ważonego kamienia milowego, metodę wzoru stałego, metodę prac wspólnych, metodę ustalonego poziomu prac.

62 Problem Załóżmy, że zgodnie zbudżetem przychody zrealizacji kontraktu na budowę elektrowni Xwyniosą mln zł, zaś koszty 1200 mln zł. Wykonanie kontraktu wymaga przepracowania 100 mln roboczogodzin. Kontrakt będzie realizowany wciągu trzech lat. Ustalić przychód ze sprzedaży na kontraktach niezakończonych na koniec pierwszego roku, przy założeniu, że koszty poniesione po pierwszym roku wyniosły 300 mln złałączna liczba bezpośrednio przepracowanych roboczogodzin wyniosła 20 mln.

63 Ostatnią zwyodrębnionych grup oszustw księgowych stanowią tzw. pozostałe oszustwa, które nie znajdują swojego bezpośredniego odzwierciedlenia w wyniku finansowym jednostki, tj.: 1) wadliwe ujęcie leasingu ileasing zwrotny, 2) manipulowanie terminami płatności (window dressing), 3) niewłaściweklasyfikowanie rozrachunków ze względu na termin płatności, 4) ujęcie zobowiązań warunkowych, 5) brak rzetelnego wyodrębnienia strumieni działalności kontynuowanej iniekontynuowanej, 6) nie ujawnianie realnych zagrożeń kontynuacji działalności.

64 Problem Dane dotyczące osiąganych przychodów i ponoszonych kosztów przez spółkę D prezentuje poniższa tabela. Przeprowadzić ocenę rentowności i zaproponować możliwe rozwiązania dla poprawy sytuacji wroku t+1. t t+1 Przychód ze sprzedaży Koszty uzyskania przychodu

65 Rozwiązanie problemu: sprzedano zbędny środek trwały o wartości początkowej zł i dotychczasowym umorzeniu zł, jego cena sprzedaży jest równa wartości godziwej iwynosi zł(bez VAT) t t+1 Przychód ze sprzedaży Pozostałe przychody Przychody z działalności operacyjnej Koszty działalności Zysk z działalności operacyjnej Podatek Zysk netto

66 A co w sytuacji kiedy firma nie posiada zbędnych środków trwałych? Rozwiązanieproblemu: Leasing zwrotny:należyznaleźć składnik majątkowy,którego wartość rynkowa jest wyższa niż wartość księgowa i sprzedać go firmie leasingowej a następnie podpisać umowę leasingu zwrotnego operacyjnego np. sprzedano w formie leasingu zwrotnego środek trwały o wartości początkowej zł i dotychczasowym umorzeniu zł, jego cena sprzedaży jest równa wartości godziwej iwynosi zł(bez VAT). t t+1 Przychód ze sprzedaży Pozostałe przychody Przychody z działalności operacyjnej Koszty działalności operacyjnej Zysk z działalności operacyjnej Podatek Zysk netto