PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

Transkrypt

1 WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY DLA STUDENTÓW I ROKU KIERUNKU FARMACJA Rok akademicki 2019/2020 1

2 WSTĘP Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy I roku studiów na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zgodnie z programem ministerialnym, studentów I roku obowiązują następujące przedmioty: anatomia, biologia z genetyką, botanika farmaceutyczna, fizjologia, patofizjologia, historia filozofii, technologia informacyjna, medycyna katastrof, psychologia z socjologią, biofizyka, chemia ogólna i nieorganiczna, matematyka, statystyka, przysposobienie biblioteczne, historia farmacji, język angielski, szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wychowanie fizyczne i język łaciński. Oddany do użytku studentów I roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników i czasopism naukowych. Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom I roku w poznaniu ich obowiązków i warunków studiowania. Przewodniczącą Rady Pedagogicznej I roku studiów jest Dr Anita Śliwińska z Zakładu Biologii Farmaceutycznej i Biotechnologii Roślin Leczniczych. Dziekan Wydziału Farmaceutycznego Prof. dr hab. Piotr Wroczyński 2

3 Spis treści: Wstęp.2 Władze Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.4 Dziekanat Wydziału Farmaceutycznego.5 Anatomia.6 Bezpieczeństwo i higiena pracy Biofizyka 11 Biologia z genetyką 14 Botanika farmaceutyczna.18 Chemia ogólna i nieorganiczna.23 Fizjologia 27 Historia farmacji..33 Historia filozofii.34 Język angielski I.35 Język łaciński..37 Matematyka 41 Patofizjologia.44 Przysposobienie biblioteczne.49 Psychologia z socjologią.50 Statystyka.52 Technologia informacyjna.54 Wychowanie fizyczne..56 3

4 WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO REKTOR prof. dr hab. n. med. MIROSŁAW WIELGOŚ Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia prof. dr hab. n. med. BARBARA GÓRNICKA Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii prof. dr hab. n. farm. JADWIGA TURŁO Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji prof. dr hab. n. med. WOJCIECH BRAKSATOR Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych prof. dr hab. n. med. PIOTR MAŁKOWSKI Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju prof. dr hab. n. med. LIDIA RUDNICKA DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO prof. dr hab. n. farm. PIOTR WROCZYŃSKI Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. n. farm. JOANNA KOLMAS Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. n. farm. PIOTR LULIŃSKI 4

5 DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO Adres: ul. Żwirki i Wigury Warszawa Pokój 12, parter Telefon: dziekfoam@wum.edu.pl Godziny przyjęć interesantów Poniedziałek: Wtorek: Środa: Czwartek: Dyżur Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. Joanny Kolmas Wtorek Godzina 12:30-13:30 Piątek Godzina 10:30-12:30 Budynek ZIAM, pokój 83 (1 piętro) ul. Żwirki i Wigury 81 Kampus Banacha Uprzejmie prosimy o wcześniejsze wysłanie wiadomości na adres joanna.kolmas@wum.edu.pl celem potwierdzenia spotkania. 5

6 ANATOMIA ZAKŁAD ANATOMII PRAWIDŁOWEJ i KLINICZNEJ CENTRUM BIOSTRUKTURY WUM Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, bezp. tel. i fax Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Bogdan Ciszek Odpowiedzialny za dydaktykę: lek med. Ewa Rzeźnicka godziny przyjęć zostaną podane na tablicy inf. Zakładu na początku roku akademickiego 1. Nazwa przedmiotu Anatomia 2. Liczba godzin Zajęcia obejmują 30 godzin w tym; 15h wykładów i 15h ćwiczeń Wykłady i ćwiczenia odbywają się w pracowni dydaktycznej Zakładu wg grafiku podawanego do wiadomości przed rozpoczęciem zajęć. 3. Forma zaliczenia przedmiotu Zajęcia odbywają się w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli anatomicznych, atlasów itp Studenci zobowiązani są do opanowania przewidzianych programem wiadomości wg podanego planu Aby w pełni wykorzystać czas zajęć student obowiązany jest przychodzić przygotowany teoretycznie z aktualnego materiału bieżącego oraz ze wszystkich poprzednio odbytych wykładów i ćwiczeń Na zakończenie każdego ćwiczenia przeprowadzane jest zaliczenie zbiorcze dotyczące umiejętności logicznej interpretacji materiału Zaliczenia są przeprowadzane w formie testowej lub ustnej. Studenci zobowiązani są do opanowania przewidzianych programem wiadomości wg planu podanego na każde ćwiczenia. Obecność na wszystkich ćwiczeniach (w swojej grupie!) jest obowiązkowa. Odrabianie zajęć z inną grupą jest niemożliwe. Warunkiem zaliczenia i dopuszczenie do egzaminu z Anatomii jest czynny udział w wykładach i ćwiczeniach. Egzamin z Anatomii odbywa się w sesji letniej. Jest to egzamin testowy. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% pytań Termin poprawkowy jest wyznaczony w sesji poprawkowej. Jest to egzamin testowy 4. Cel nauczania W toku zajęć student zdobywa umiejętności i kompetencje w zakresie anatomii prawidłowej, topograficznej, klinicznej i funkcjonalnej człowieka, z uwzględnieniem specyfiki nauczanej profesji. Student po zakończeniu kursu powinien omówić teoretycznie poznane w trakcie ćwiczeń podstawowe struktury anatomiczne człowieka. Scharakteryzować i podać różnice w działaniu poszczególnych narządów anatomicznych człowieka 6

7 Wykłady i ćwiczenia są wzbogacone metodami wizualnymi. Poznanie podstawowych wiadomości o budowie i topografii ciała ludzkiego. podstawowych i specyficznych pojęć, terminologii z zakresu anatomii, poznanie budowy, topografii i funkcjonowania wszystkich układów oraz narządów w organizmie człowieka. Zastosowanie wiedzy z zakresu anatomii i czynności organizmu człowieka w działaniach praktycznych zastosowania zdobytej wiedzy w postępowaniu klinicznym do oceny stanu zdrowia i udzielania pomocy medycznej. Na drodze analizy dochodzimy do syntezy ciała ludzkiego, szczególnie do znajomości budowy ciała człowieka żywego. Student po zakończeniu kursu powinien omówić teoretycznie poznane w trakcie ćwiczeń podstawowe struktury anatomiczne człowieka. Scharakteryzować i podać różnice w działaniu poszczególnych narządów anatomicznych człowieka. Opanować umiejętności logicznej interpretacji informacji podawanych na wykładach i na ćwiczeniach 5.Treść nauczania Treść nauczania obejmuje zagadnienia omawiane na wykładach i poznawane praktycznie na ćwiczeniach prowadzonych w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli anatomicznych. W trakcie zajęć nacisk kładziony jest na interaktywne omówienie materiału z wykładów. Elementy anatomii prawidłowej człowieka dotyczące poszczególnych układów i narządów. Po zakończonym kursie anatomii prawidłowej student powinien 1. posługiwać się prawidłową i jednoznaczną nomenklaturą medyczną przy opisie części ciała człowieka, narządów i tkanek. 2. przygotowanie podstaw morfologicznych do nauki o czynności poszczególnych narządów i tkanek, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki związanej z układem pokarmowym i przemianą materii. 3. zwrócenie uwagi na niektóre aspekty przydatne w udzielaniu pierwszej pomocy przed lekarskiej Podane niżej programy wykładów i ćwiczeń zostały określone w ogólnym i krótkim brzmieniu. Program może ulegać niewielkiej modyfikacji w zależności od układu kalendarza. Szczegółowy program wykładów i ćwiczeń zostanie podany na początku roku. 6. Tematy wykładów W1. Ogólna budowa, osteologia, układ mięśniowy W2. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy Narządy zmysłów W3. Układ krążenia, układ oddechowy W4. Układ trawienny W5. Układ moczowy, narządy płciowe męskie, narządy płciowe żeńskie i powłoka wspólna Układ dokrewny 7. Tematy ćwiczeń 1. Osteologia, układ mięśniowy. 2. Układ nerwowy. Narządy zmysłu. Powłoka wspólna. 3. Układ krążenia. Układ oddechowy. 4. Układ trawienny. 7

8 5. Układ moczowy. Narządy płciowe żeńskie i męskie. 8. Podręczniki i atlasy Podstawowe Anatomia Człowieka W.Woźniak Urban & Partner Wrocław Mały atlas anatomiczny Aleksandrowicz R., wyd. PZWL Anatomia Czynnościowa R.Maciejewski, K.Torres Czelej Uzupełniające Anatomia Człowieka W. Sylwanowicz (red. Sokołowska Pituchowa) PZWL Anatomia Człowieka A. Bochenek M. Reicher T I-V PZWL (wybrane rozdziały) Atlas anatomii człowieka Sobotta, wyd. Urban & Partner 9. Regulamin zajęć studenckich Regulamin zajęć studenckich Wprowadzanie osób postronnych oraz wykonywanie zdjęć lub filmów jest niedozwolone. Wszystkich studentów przebywających na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej oraz całego gmachu Centrum Biostruktury obowiązuje zakaz palenia tytoniu i papierosów elektronicznych, przyjmowania środków psychoaktywnych, bezwzględnego nakazu przestrzegania przepisów BHP i PPoż Ćwiczenia z anatomii odbywają się w salach dydaktycznych na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej. Harmonogram zajęć dydaktycznych na dany rok akademicki umieszczony jest w tablicy ogłoszeń Zakładu Przed wejściem na zajęcia student jest zobowiązany pozostawić ubranie wierzchnie w szatni. W salach dydaktycznych obowiązuje bezwzględny zakaz jedzenia produktów spożywczych, picia napojów jak również używania telefonów komórkowych oraz innych przekaźników informacji. W salach ćwiczeniowych przebywają tylko studenci WUM odbywający aktualnie zajęcia, przewidywane programem przedmiotu. W czasie trwania zajęć student zobowiązany jest do posiadania legitymacji studenckiej i identyfikatora W czasie trwania ćwiczeń studenci nie opuszczają sal dydaktycznych 1. Warunkiem zaliczenia anatomii i dopuszczenia do egzaminu z tego przedmiotu jest udział w wykładach i ćwiczeniach. Każdy student korzystający z modeli anatomicznych odpowiada za zniszczenie lub zaginięcie. Po zakończeniu ćwiczeń studenci zobowiązani są do uporządkowania swojego miejsca pracy wg wskazówek asystenta. 2. Obecność obowiązkowa na wszystkich ćwiczeniach. W przypadku usprawiedliwionej jednej nieobecności zaległy materiał musi być zaliczony u asystenta prowadzącego zajęcia. Odrabianie ćwiczeń z inną grupą jest niemożliwe Nie spełnienie powyższych warunków oznacza nie zaliczenie roku i niedopuszczenie do egzaminu 8

9 4. Egzamin testowy pierwszy i drugi poprawkowy z anatomii odbywa się w sesji letniej Zabronione jest posiadanie i używanie w trakcie wykładów, ćwiczeń i egzaminów środków łączności - TELEFON KOMÓRKOWY, SMARTFON oraz wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych wyposażonych w aparat fotograficzny i/lub kamerę. Nie zastosowanie się do tego wymogu będzie powodem do usunięcia studenta z wykładu, ćwiczeń lub egzaminu oraz wpisanie oceny niedostatecznej i skierowanie sprawy do Komisji Dyscyplinarnej Uczelni. Wszelkie kwestie nieuregulowane Regulaminem rozstrzyga Kierownik Zakładu i/lub Koordynator przedmiotu. Od regulaminu nie ma odstępstw. 9

10 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY ZAKŁAD MEDYCYNY SPOŁECZNEJ I ZDROWIA PUBLICZNEGO (we współpracy z DZIAŁEM OCHRONY PRACY I ŚRODOWISKA) Kierownik Zakładu: dr hab. n.med. Aneta Nitsch-Osuch Odpowiedzialny za dydaktykę Dr inż. Irena Kosińska irena.kosinska@wum.edu.pl (powołana Zarządzeniem nr 100/2019 Rektora WUM na Pełnomocnika Rektora ds. kontaktu ze studentami w zakresie BHP) Program nauczania obejmuje 4 godziny wykładów. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania jest zapoznanie studentów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwem pożarowym w trakcie studiów w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z odbywaniem zajęć praktycznych (laboratoryjnych). Przedmiot realizowany jest w ramach Rozporządzenia MNiSzW z dnia 30 października 2018 roku w sprawie zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia (Dz.U. z 2018, poz. 2090). Tematyka wykładów: 1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy (prawa i obowiązki studentów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy) 2. Zagrożenia zdrowia studentów na stanowiskach pracy/nauki w trakcie studiów (fizyczne, chemiczne i biologiczne) i ochrona przed zagrożeniami. Procedura poekspozycyjna w narażeniu na HIV, WZWB, WZWC. 3. Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (pożar, wybuch, awaria, zagrożenie terrorystyczne, powódź itp.), zasady ewakuacji z budynków. 4. Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej. 5. Zasady ergonomii na stanowiskach pracy. LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Marcinkowski J. (Red.): Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych, PZWL, Warszawa Rączkowski B.: BHP w praktyce, poradnik. ODDK Gdańsk, LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 1. Kodeks pracy. Praca zbiorowa, Wydawnictwo LexisNexis 2009 (wraz z aktualizacją) 2. Informacje internetowe ze stron: Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Uwaga: Przedmiot realizowany na platformie e-learningowej 10

11 BIOFIZYKA ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: ; ; Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński Kierownik Pracowni: mgr inż. Bartosz Kózka Odpowiedzialni za dydaktykę: mgr inż. Bartosz Kózka bartosz.kozka@wum.edu.pl Przyjęcia w sprawach studenckich: każdy piątek od 9-11 ( pracownia biofizyki) Roczny wymiar zajęć: semestr letni 30 godzin Wykład z biofizyki 10 godzin Ćwiczenia laboratoryjne 20 godz. Miejsce wykładów: aula wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym Miejsce ćwiczeń laboratoryjnych: Pracownia Biofizyki, blok 3, sala 01 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania jest zaznajomienie studentów z najważniejszymi zagadnieniami biofizyki będącej podstawą nauk ścisłych, a więc również nauk farmaceutycznych. Ćwiczenia laboratoryjne nauczają studentów ścisłego rozumowania, umiejętności posługiwania się podstawowymi przyrządami pomiarowymi, poprawnego przeprowadzenia doświadczeń, wyciągnięcia logicznych wniosków i właściwego matematycznego zapisu wyników. PROGRAM NAUCZANIA 1. TEMATY WYKŁADÓW Z BIOFIZYKI Metodyka pomiarów wielkości fizycznych. Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności typu A i typu B 1 godz. Biofizyka zmysłów słuchu i wzroku 1 godz. Biofizyka układu krążenia krwi 1 godz. Wpływ promieniowania elektromagnetycznego i magnetycznego na organizm żywy. O szkodliwości promieniowania jonizującego i niejonizującego (podstawy dozymetrii jądrowej, hormeza radiacyjna) 2 godz. Podstawy biofizyczne metod diagnostycznych in vivo. Pomiar sygnałów bioelektrycznych (EEG, EKG, wektokardiografia wysokie rozdzielczości). Metody transmisyjne (ultrasonografia, metody fotodynamiczne, jądrowy rezonans magnetyczny, rentgenodiagnostyka, CT). Metody emisyjne (SPECT, PET, scyntygrafia) 3 godz. Lasery. Promieniowanie laserowe (wpływ promieniowania laserowego na tkanki, układ optyczny oka, zdolność rozdzielcza oka). Biofizyczne podstawy terapii izotopowej. Terapia hadronowa 2 godz. Sposób zaliczenia wykładów Test końcowy; pytania otwarte i zamknięte 11

12 2. TEMATY ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Ćwiczenia laboratoryjne trwają 3 godz. i odbywają się raz w tygodniu w grupach ok. 20 osób i trzyosobowych zespołach ćwiczeniowych. W ramach minimum programowego proponujemy wykonanie 7 ćwiczeń laboratoryjnych z biofizyki. Tematyka ćwiczeń z podziałem na godziny zawarta jest w Tabeli 1. TABELA 1. L.p Temat ćwiczeń Liczba godzin 1. Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności typu A i typu B Obserwacje i pomiary mikroskopowe. Refrakcja molekularna. Wyznaczanie współczynnika dyfuzji przez błonę Reometria cieczy newtonowskich i nienewtonowskich. Wyznaczanie charakterystyki lepkościowo-temperaturowej gliceryny wiskozymetrem rotacyjnym. Badanie własności i absorpcji światła z wykorzystaniem lasera METODY I ORGANIZACJA PRACY 1. Ćwiczenia laboratoryjne. Studenci wykonują ćwiczenia w zespołach cztero- lub pięcioosobowych. Przed przystąpieniem do zajęć asystenci sprawdzają teoretyczne przygotowanie studentów za pomocą kartkówki. Na pierwszych zajęciach studenci otrzymują instrukcje do wszystkich wykonywanych doświadczeń. Zawarte są w nich podstawy teoretyczne, sposób wykonywania ćwiczeń, ich przebieg, sposób prezentacji i obliczenia wyników końcowych. Po wykonaniu ćwiczenia studenci opracowują w ciągu tygodnia sprawozdanie. Wynik kartkówki, ocena praktycznego przebiegu ćwiczenia oraz ocena sprawozdania stanowią podstawę do wystawienia oceny końcowej z wykonanego ćwiczenia. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA. Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń, kolokwium końcowego podane są na tablicy ogłoszeń Pracowni. Wszystkie materiały (wykłady, instrukcje ćwiczeń, programy obliczeniowe) podane będą w formie skryptu w wersji elektronicznej. 12

13 LITERATURA OBOWIĄZKOWA. 1. Biofizyka. Podręcznik dla studentów pod redakcją Feliksa Jaroszyka, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2. Materiały do ćwiczeń z biofizyki i fizyki pod redakcją Bolesława Kędzi, PZWL Warszawa 13

14 BIOLOGIA Z GENETYKĄ ZAKŁAD BIOLOGII FARMACEUTYCZNEJ I BIOTECHNOLOGII ROŚLIN LECZNICZYCH Warszawa, ul. Banacha 1, tel , , sekretariat sala 202, I kostka, 2 piętro. Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Agnieszka Pietrosiuk Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: prof. dr hab. n. farm. Agnieszka Pietrosiuk, mgr Dorota Gajdzis-Kuls Konsultacje studenckie: poniedziałek Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 60 godz. (wykłady 15 godz., ćwiczenia 36 godz., seminaria 9 godz.) Miejsce wykładów: informacja zostanie podana na początku roku akademickiego. Miejsce ćwiczeń: Budynek ZIAM, Żwirki i Wigury 81, sale 28 i 29, parter. Liczba punktów ECTS = 4 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania biologii z genetyką jest zapoznanie studentów z wybranymi zagadnieniami z cytologii, genetyki i parazytologii. Znajomość zagadnień związanych z cytologią organizmów eukariotycznych jest niezbędna do zrozumienia przez studentów zagadnień z innych przedmiotów wykładanych w czasie studiów farmaceutycznych. Dla przyszłych farmaceutów ważna jest również wiedza dotycząca podstawowych zagadnień związanych z genetyką ze szczególnym uwzględnieniem chorób genetycznych oraz zagadnień związanych z parazytologią lekarską i chorobami pasożytniczymi. PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów 1. Cel i formy nauczania biologii z genetyką. Zasadnicze różnice w budowie komórek Procaryota i Eucaryota. Organelle komórkowe. 2. Budowa błon biologicznych. Podstawowe składniki lipidowe i rodzaje białek błonowych. 3. Podstawy transportu substancji przez błony: dyfuzja bierna, dyfuzja ułatwiona, transport aktywny. 4. Sortowanie białek w komórce. Udział retikulum endoplazmatycznego i aparatu Golgiego w modyfikacji i sortowaniu białek. 5. Mechanizm transportu pęcherzykowego: kompleksy opłaszczające, adaptyny. Endocytoza, fagocytoza i egzocytoza, endosomy, lizosomy. 6. Cytoszkielet. 7. Substancja pozakomórkowa. 8. Adhezja komórek i typy połączeń międzykomórkowych. 9. Podstawy mechanizmów regulacji cyklu komórkowego. Wybrane białka biorące udział w regulacji cyklu komórkowego i konsekwencje mutacji kodujących je genów. 10. Starzenie się i śmierć komórek. Nekroza i apoptoza. 11. Przyczyny mutacji genowych spontanicznych i indukowanych. Wybrane mutageny chemiczne i fizyczne wpływające bezpośrednio na DNA. 14

15 12. Prawidłowy i nieprawidłowy kariotyp człowieka. 13. Parazytologia - leki przeciwpasożytnicze. Tematy ćwiczeń 1. Porównanie budowy komórki roślinnej i zwierzęcej. 2. Substancje zapasowe komórki roślinnej, struktury komórkowe, w których występują; Reakcje mikrochemiczne stosowane do wykrywania substancji zapasowych. 3. Elementy substancji pozakomórkowej w tkankach zwierzęcych. 4. Struktury komórkowe w mikroskopie elektronowym, 5. Podziały komórkowe: a) mitoza, b) mejoza, c) struktura chromosomów, d przykłady kariotypów roślinnych. 6. Wpływ związków chemicznych na podziały komórkowe: a) hamowanie mitozy w stadium metafazy (c-mitoza), b) hamowanie cytokinezy (statmodiereza), c) zmiany w strukturze chromosomów (aberracje chromosomowe, d) mutacje chromosomowe liczbowe u roślin (euploidy). 7. Mutageneza środowiskowa. Określanie wpływu wybranych mutagenów środowiskowych na podziały komórkowe i na chromosomy. 8. Prawidłowy i nieprawidłowy kariotyp człowieka: a) chromosomy człowieka; zróżnicowanie ich budowy morfologicznej, b) aberracje chromosomów płciowych i autosomów jako przyczyna chorób genetycznych. 9. Nowotwory różnych narządów człowieka. Zmiany cytologiczne w komórce nowotworowej. 10. Morfotyczne elementy krwi człowieka. 11. Omówienie budowy, rozwoju, chorobotwórczości i metod wykrywania pasożytów. Profilaktyka. 12. Pasożytnicze pierwotniaki - morfologia, fizjologia, chorobotwórczość: a) Wiciowce - Mastigophora (Flagellata), b) Korzenionóżki Rhizopoda, c) Zarodnikowce Sporozoa, d) Orzęski Ciliata, e) Robaki płaskie, f) Przywry wnętrzniaki - Trematoda (Digenea), g)tasiemce Cestoidea. 13. Pasożytnicze robaki obłe: Nicienie Nematoda. 14. Pasożytnicze owady i pajęczaki - Insecta i Arachnida. Tematy seminariów 1. Cytologia cykl życiowy komórki. 2. Prawidłowy i nieprawidłowy kariotyp człowieka. 3. Parazytologia: a) klasyfikacja pasożytów na podstawie różnych kryteriów, b) rodzaje współżycia organizmów zwierzęcych, c) metody wykrywania i zwalczania pasożytów, d) drogi i źródła inwazji pasożytów, e) mechanizmy oddziaływania pasożytów na żywiciela, f) morfologiczne i fizjologiczne cechy adaptacyjne pasożytów, g) profilaktyka chorób pasożytniczych. METODY ORGANIZACJI PRACY Wykłady (15 godzin dydaktycznych) odbywają się w semestrze zimowym w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Ćwiczenia laboratoryjne są obowiązkowe i odbywają się w semestrze zimowym w wymiarze trzech godzin tygodniowo. Większość ćwiczeń stanowią ćwiczenia mikroskopowe. Materiał ćwiczeniowy do realizacji poszczególnych tematów stanowią gotowe preparaty mikroskopowe i wykonywane przez studentów oraz prezentacje multimedialne. Część preparatów 15

16 została uzyskana dzięki uprzejmości innych placówek badawczych. Praca studenta przy mikroskopach jest indywidualna. Student zobowiązany jest do: samodzielnego przygotowania się do poszczególnych zajęć; posiadania na zajęciach instrumentarium (mikroskopowe szkiełka podstawowe i nakrywkowe, żyletka, igła preparacyjna, ściereczka, ołówek, gumka) oraz fartucha laboratoryjnego; prowadzenia w trakcie zajęć dokumentacji swojej pracy w zeszycie (80-100) o gładkich kartkach. W zakres dokumentacji wchodzą tematy ćwiczeń i wykonane samodzielnie rysunki z objaśnieniami struktur komórkowych i organizmów oglądanych pod mikroskopem. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest: obecność na wszystkich zajęciach (w przypadku nieobecności studenta na ćwiczeniach wymagane jest przedłożenie zwolnienia lekarskiego); znajomość całości przerobionego materiału oraz aktywny udział w ćwiczeniach i seminariach; uzyskanie dostatecznej liczby punktów z pracy na ćwiczeniach, z seminariów, kartkówek, dwóch zadań pisemnych obejmujących (i) materiał ćwiczeniowy z cytologii z genetyką oraz (ii) materiał ćwiczeniowy z parazytologii połączony z rozpoznawaniem pasożytów człowieka pod mikroskopem. Terminy zadań i egzaminów zatwierdzane są przez Radę Pedagogiczną i podawane do informacji studentów na początku roku akademickiego. Szczegółowy regulamin pracowni oraz system punktowy oceny pracy studenta podawane są do wiadomości studentów na pierwszych ćwiczeniach oraz dostępne są na tablicy ogłoszeń oraz stronie internetowej Zakładu. Forma egzaminu z biologii z genetyką - test (60 pytań, w tym 6 opisowych, 16 dwukrotnego wyboru i 38 jednokrotnego wyboru. Kryteria oceny podane są w sylabusie przedmiotu. Egzamin odbywa się w sesji zimowej). LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Alberts B., Bray D., Hopkin K Johnson A., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. Podstawy biologii komorki. PWN Warszawa Seminaria z cytofizjologii (red. J. Kawiak, M. Zabla) Elsevier & Partner Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej. PZWL Warszawa Reinhard E.; opracowanie Dingermann T., Kreis W., Rimpler H., Zuendorf I. Biologia Farmaceutyczna MedPharm Polska LITERATURA ZALECANA 1. Stevens A., Lowe J. Histologia człowieka. PZWL, Wyd. Medyczne Słowiński Verlag Zabel M. (red.) Histologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii. Urban & Partner Wrocław Brown T.A. Genomy. PWN Warszawa Passarge E. Genetyka. Ilustrowany przewodnik. PZWL Warszawa Węgleński P. ( red.). Genetyka molekularna PWN Warszawa Kilarski W. Strukturalne podstawy biologii komórki. PWN Warszawa Kłyszejko-Stefanowicz L. Cytobiochemia. PWN Warszawa

17 8. Buczek A. Choroby pasożytnicze; epidemiologia, diagnostyka, objawy. Koliber, Lublin Buczek A. Atlas pasożytów człowieka. Koliber, Lublin Deryło A. (Redaktor naukowy) Parazytologia i akaroentomologia medyczna. PWN Warszawa

18 BOTANIKA FARMACEUTYCZNA ZAKŁAD BIOLOGII FARMACEUTYCZNEJ I BIOTECHNOLOGII ROŚLIN LECZNICZYCH Warszawa, ul. Banacha 1, tel , , sekretariat sala 202, I kostka, 2 piętro. Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Agnieszka Pietrosiuk, Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: prof. dr hab. n. farm. Agnieszka Pietrosiuk, dr n. farm. Anita Śliwińska Konsultacje studenckie: poniedziałek Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 90 godz. (wykłady 30 godz., ćwiczenia 52 godz., seminaria 8 godz.) Miejsce wykładów: informacja zostanie podana na początku roku akademickiego. Miejsce ćwiczeń: Budynek ZIAM, Żwirki i Wigury 81, sale 28 i 29, parter. Liczba punktów ECTS = 6 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania botaniki farmaceutycznej jest zapoznanie studentów z metodami identyfikacji i opisu składników strukturalnych komórek, tkanek i organów roślin metodami mikroskopowymi i histochemicznymi oraz rozpoznawania roślin na podstawie cech morfologicznych i anatomicznych (szczególnie gatunków o znaczeniu farmaceutycznym). Studiowanie systematyki, morfologii, anatomii i chemotaksonomii, a także biotechnologii roślin stanowiących źródła leku naturalnego oraz poznanie roślin leczniczych i użytkowych (rośliny jadalne, rośliny stosowane jako przyprawy i używki), a także roślin działających halucynogennie, teratogennie, toksycznie pozwoli studentom zdobyć wiedzę związaną z lekiem naturalnym i szeroko pojętą ochroną zdrowia człowieka i jego środowiska naturalnego. Ponadto studenci poznają tematykę naukową Zakładu w trakcie tzw. ćwiczeń otwartych, podczas których mają możliwość praktycznego zapoznania się biotechnologią roślin i dyskusji naukowej z asystentami. Umiejętności nabywane przez studentów w czasie zajęć z botaniki farmaceutycznej to: 1. posługiwanie się mikroskopem świetlnym, 2. wykonywanie preparatów anatomicznych i rozpoznawanie pod mikroskopem roślinnych struktur komórkowych i tkanek w celu identyfikacji substancji roślinnych. 3. sporządzanie dokumentacji z obserwacji mikroskopowych, 4. określanie przynależności roślin występujących we florze Polski do poszczególnych grup systematycznych na podstawie cech morfologicznych. 5. posługiwanie się kluczami do oznaczania roślin w celu ich identyfikacji (określanie gatunku). 6. posługiwanie się nazewnictwem roślin i substancji leczniczych ze szczególnym uwzględnieniem gatunków opisanych w Farmakopei Polskiej wyd. IX i X. Wiedza i umiejętności zdobyte na botanice farmaceutycznej przygotowują studentów do zrozumienia treści nauczania przekazywanych na wyższych latach studiów z takich przedmiotów jak: farmakognozja, leki pochodzenia naturalnego, bromatologia, farmakologia, toksykologia, farmacja stosowana. 18

19 PROGRAM NAUCZANIA Tematyka wykładów 1. Cel nauczania botaniki farmaceutycznej. Zasady i metody klasyfikacji roślin, Jednostki systematyczne (takson) różnej rangi. Zasady nomenklatury botanicznej. Farmakopea Polska wyd. X. 2. Źródła pozyskiwania materiału roślinnego - roślin leczniczych, z których uzyskuje się surowce lecznicze. Uprawy i zbiór ze stanowisk naturalnych. Poszukiwania nowych gatunków i odmian roślin leczniczych. Systemy ochrony roślin. 3. Taksonomiczny przegląd grzybów i roślin leczniczych dostarczających surowców farmakopealnych: diagnostyczne cechy morfologiczne, anatomiczne, chemiczne i ekologiczne. Kolejno omawiane rośliny okrytozalążkowe, rośliny nagozalążkowe, rośliny zarodnikowe i grzyby. Wśród roślin okrytozalążkowych są gatunki należące do rodzin: Amborellaceae, Nymphaeaceae, Illiciaceae, Magnoliaceae, Aristolochiaceae, Ranunculaceae, Berberidaceae, Papaveraceae, Caryophyllaceae, Amarantaceae, Aizoaceae, Cactaceae, Droseraceae, Polygonaceae, Loranthaceae, Santalaceae, Casuarinaceae, Fagaceae, Betulaceae, Juglandaceae, Salicaceae, Cannabaceae, Urticaceae, Guttiferae, Euphorbiaceae, Hammamelidaceae, Linaceae, Brassicaceae, Rosaceae, Saxifragaceae, Crassulaceae, Vitaceae, Geraniaceae, Malvaceae, Rhamnaceae, Lythraceae, Apiaceae, Araliaceae, Ericaceae, Styracaceae Primulaceae, Boraginaceae, Lamiaceae, Verbenaceae, Oleaceae, Plantaginaceae, Scrophulariaceae, Pedaliaceae, Solanaceae, Caprifoliaceae, Valerianaceae, Gentianaceae, Rubiaceae, Apocynaceae, Menyanthaceae, Campanulaceae, Asteraceae, Liliaceae sensu lato, Amaryllidaceae, Iridaceae, Zingiberaceae, Poaceae. Wsród roślin nagozalążkowych są gatunki lecznicze z rodzin.: Ginkgoaceae, Pinaceae, Cupressaceae, Taxaceae. Rośliny zarodnikowe: widłaki, skrzypy, paprocie. Krótka charakterystyka grzybów: grzyby trujące, zagadnienie mykotoksyn, grzyby - producenci leków. 4. Kierunki rozwoju biotechnologii roślin: mikrorozmnażanie, biosynteza i biotransformacja wtórnych metabolitów in vitro. Tematyka ćwiczeń 1. Morfologia grzybów (Mycota) z klasy Ascomycetes. 2. Struktury tkankowe o znaczeniu diagnostycznym. 3. Morfologia i anatomia organów (liście, łodygi, korzenie, kłącza, kwiaty, owoce i nasiona). 4. Oznaczanie roślin leczniczych w pracowni. Zasady posługiwania się kluczem do oznaczania roślin. 5. Zajęcia w Ogrodzie Botanicznym UW - poznanie roślin leczniczych i użytkowych, polskich i obcych florze Polski. Tematy seminariów 1. Cechy morfologiczne, anatomiczne i chemiczne gatunków leczniczych i użytkowych z rodzin obcych naszej florze: Myristicaceae, Monimiaceae, Lauraceae, Menispermaceae, Piperaceae, Theaceae, Mimosaceae, Punicaceae, Loganiaceae, Myrtaceae, Apocynaceae, Lobeliaceae, Sterculiaceae, Dioscoreaceae (2 godz.). 2. Owoce: powstawanie, budowa i klasyfikacja. Owoce charakterystyczne dla wybranych rodzin (2 godz.). 3. Podstawy biotechnologii roślin leczniczych (4 godz.). 19

20 METODY ORGANIZACJI PRACY Wykłady odbywają się w semestrze zimowym i letnim w wymiarze jednej godziny dydaktycznej tygodniowo (30 wykładów). Ćwiczenia laboratoryjne są obowiązkowe i odbywają się w semestrze zimowym i letnim w wymiarze dwóch godzin tygodniowo. Większość ćwiczeń to ćwiczenia mikroskopowe. Praca przy mikroskopach jest indywidualna. Student zobowiązany jest do: samodzielnego przygotowania się do każdych zajęć; posiadania na zajęciach instrumentarium (mikroskopowe szkiełka podstawowe i nakrywkowe, żyletka, igła preparacyjna, ściereczka, ołówek, gumka) oraz fartucha laboratoryjnego; prowadzenia w trakcie zajęć dokumentacji swojej pracy w zeszycie (80-100) o gładkich kartkach. W zakres dokumentacji wchodzą tematy ćwiczeń i wykonane samodzielnie rysunki, z czytelnymi objaśnieniami struktur o znaczeniu diagnostycznym, oglądanych pod mikroskopem. Tematy kolejnych ćwiczeń wskazane przez osobę prowadzącą ćwiczenia należy bezbłędnie przepisać z Suplementu do skryptu Materiały do ćwiczeń z botaniki farmaceutycznej do zeszytu przed ćwiczeniami. Po wykonaniu i obejrzeniu preparatów mikroskopowych należy wykonać rysunki szczegółowe i/lub schematyczne zgodnie z poleceniem prowadzącego i przedstawić je do zaliczenia. Studenci proszeni są o zachowanie porządku na stanowisku pracy. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA W semestrze zimowym sprawdzianem wiadomości są: trzy kartkówki z wiadomości teoretycznych dotyczących materiału przerabianego na ćwiczeniach; zadanie praktyczne połączone ze sprawdzianem znajomości polskich i łacińskich nazw gatunków, rodzin i substancji roślinnych, uwzględniającym materiał ćwiczeniowy i wykładowy. W semestrze letnim sprawdzianem wiadomości są: dwa zadania praktyczne, które wymagają znajomości budowy anatomicznej wegetatywnych organów rośliny, umiejętnego formułowania diagnozy, dokładnego jej uzasadnienia oraz wykonania rysunków schematycznego i szczegółowego analizowanego organu i objaśnienia poszczególnych tkanek; trzy kartkówki z wiadomości teoretycznych obejmujących materiał przerabiany na ćwiczeniach z włączeniem seminariów; dwa sprawdziany ze znajomości polskich i łacińskich nazw gatunków, rodzin i substancji roślinnych uwzględniający materiał ćwiczeniowy i wykładowy. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń w każdym semestrze jest: obecność na wszystkich zajęciach (w przypadku nieobecności studenta na ćwiczeniach wymagane jest przedłożenie zwolnienia lekarskiego); znajomość całości przerobionego materiału oraz aktywny udział w ćwiczeniach i seminariach; uzyskanie dostatecznej liczby punktów z pracy na ćwiczeniach, z seminariów, kartkówek, zadań praktycznych, i sprawdzianów ze znajomości polskich i łacińskich nazw gatunków, rodzin i substancji roślinnych. 20

21 Terminy zadań i egzaminów zatwierdzane są przez Radę Pedagogiczną i podawane do informacji studentów na początku roku akademickiego. Szczegółowy regulamin pracowni oraz system punktowy oceny pracy studenta podawane są do wiadomości studentów na pierwszych ćwiczeniach oraz dostępne są na tablicy ogłoszeń oraz stronie internetowej Zakładu. Forma egzaminu z botaniki farmaceutycznej - test (60 pytań, w tym 6 opisowych, 16 dwukrotnego wyboru i 38 jednokrotnego wyboru. Kryteria oceny podane są w sylabusie przedmiotu). Egzamin odbywa się w sesji letniej, drugi termin egzaminu w sesji poprawkowej we wrześniu. LITERATURA OBOWIĄZKOWA Bukowiecki H., Furmanowa M. Botanika farmaceutyczna. PZWL Reinhard E.; opracowanie Dingermann T., Kreis W., Rimpler H., Zuendorf I. Biologia farmaceutyczna MedPharm Polska Michalska Z. Materiały do ćwiczeń z botaniki farmaceutycznej. Warszawa, skrypt WUM Broda B. Zarys botaniki farmaceutycznej. PZWL Warszawa 2005 Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny Polskie. PWN Warszawa 1986 Malepszy S.(pod.red.). Biotechnologia roślin. PWN Warszawa 2009 Gajdzis-Kuls D. Pietrosiuk A. Olszowska O., Józefowicz J. Botanika Farmaceutyczna. Suplement do skryptu: Materiały do ćwiczeń z botaniki farmaceutycznej wraz z tematami ćwiczeń dla studentów I roku Wydziału Farmaceutycznego, kierunek Farmacja WUM Warszawa 2018/2019. LITERATURA ZALECANA Kohlmünzer S. Farmakognozja. PZWL Warszawa 2007 Słownik botaniczny (red. Alicja i Jerzy Szweykowscy) Wiedza Powszechna, Warszawa 2003 Szweykowska A., Szweykowski J. Botanika. PWN Warszawa 2006 Ben-Erik van Wyk, Wink M. Rośliny lecznicze świata. MedPharm Polska 2008 Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (red.) Fitoterapia i leki roślinne. PZWL 2007 Frohne D. Leksykon roślin leczniczych. Przewodnik naukowy. MedPharm Polska 2010 Strzelecka H., Kowalski J. (pod red.). Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN Warszawa 2000 Strasburger E. (i in.). Botanika. PWLiR Borkowski B. Zarys farmakognozji. PZWL Warszawa 1974 Malepszy S. (red) Biotechnologia roślin. PWN Warszawa 2009 Zenkteler M. (pod red.). Hodowla komórek i tkanek roślinnych. PWN Warszawa 1984 Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Flora ojczysta. System identyfikacji gatunków i atlas. Komputerowy program edukacyjny, płyta CD. Cortex Nova

22 22

23 CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA KATEDRA CHEMII ANALITYCZNEJ I BIOMATERIAŁÓW Warszawa, ul. Banacha 1, tel Kierownik Katedry: dr hab. n. farm. inż. Marcin Sobczak Adres msobczak1@wum.edu.pl Odpowiedzialni za dydaktykę: prof. dr hab. Wacław Kołodziejski dr hab. Ewa Olędzka dr Zdzisława Stefanowicz Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 150 godz. (wykł. 45 godz., sem. 15 godz., ćwicz. 90 godz.). Miejsce wykładów - sale wykładowe: I sem. Kampus Lindleya, II sem. Banacha 1; ćwiczeń i seminariów pracownia w Zakładzie Chemii Leków (szczegóły w planie zajęć) Punkty ECTS - 12 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Program przerabiany jest w czasie 30 tygodni dydaktycznych (cały rok akademicki). Wykłady z chemii ogólnej i nieorganicznej obejmują wiedzę z podstaw chemii i przygotowują do zrozumienia zagadnień chemicznych omawianych w trakcie studiów farmaceutycznych. Wykłady z chemii analitycznej jakościowej przygotowują do przewidzianych w programie zajęć laboratoryjnych. Zajęcia laboratoryjne z chemii analitycznej jakościowej dają możliwość poznania właściwości wielu substancji nieorganicznych, reakcji zachodzących między nimi w roztworach wodnych, uczą dokonywania obserwacji objawów reakcji, wyciągania wniosków i prawidłowego opisu w dzienniku laboratoryjnym. Celem zajęć laboratoryjnych jest też opanowanie praktycznych umiejętności przeprowadzania reakcji chemicznych, zapoznanie się z techniką i metodyką pracy analitycznej, przyswojenie zasad bhp i wykształcenie dobrych nawyków w pracy laboratoryjnej. PROGRAM NAUCZANIA 1. Tematy wykładów z chemii ogólnej i nieorganicznej prof. dr hab. W.L. Kołodziejski 1. Mechaniczno-kwantowa teoria atomu, orbitale atomowe. 2. Układ okresowy pierwiastków a budowa atomu. Izotopy promieniotwórcze. 3. Wiązania chemiczne w ujęciu klasycznym. 4. Wiązania chemiczne a orbitale molekularne. 5. Oddziaływania między cząsteczkowe. Elementy krystalografii. 6. Elementy termodynamiki chemicznej, równowaga chemiczna. 7. Układ okresowy pierwiastków a okresowość właściwości chemicznych. 8. Przegląd poszczególnych grup pierwiastków: wodór, helowce, fluorowce, tlenowce, azotowce, węglowce, borowce, berylowce, litowce, pierwiastki grup przejściowych. 2. Tematy wykładów z chemii analitycznej jakościowej dr hab. Ewa Olędzka 1. Chemia analityczna jakościowa w ujęciu klasycznym - rys historyczny, podstawowe pojęcia. 23

24 2. Prawo działania mas. Stała równowagi reakcji. Teoria elektrolitów mocnych Debye'a i Hückela. Aktywność jonów. Wytrącanie osadów. Iloczyn rozpuszczalności. Wytrącanie frakcjonowane, wpływ wspólnego jonu i innych jonów na rozpuszczalność osadów. Roztwory koloidalne. Współstrącanie. 3. Analiza systematyczna kationów. Oddzielenie grupy kationów tworzących nierozpuszczalne chlorki. Wybór optymalnych warunków strącania. Reakcje analityczne kationów srebra, ołowiu i rtęci jedno wartościowej. Analiza systematyczna I grupy kationów. 4. Elektrolity słabe. Prawo rozcieńczeń Ostwalda. Iloczyn jonowy wody, definicja ph wg Sørensena. Oznaczanie kwasowości roztworów, wskaźniki barwne. ph nasyconego roztworu siarkowodoru. Zależność stężenia jonów siarczkowych od ph roztworu. 5. Minimalne stężenie jonów S 2- wytrącające osady kationów II i III gr analitycznej. Wybór optymalnego ph do wytrącenia siarczków II gr. Własności siarczków. Reakcje z HC1 i HNO 3. Reakcje siarczków kwasotwórczych z zasadami. Tok systematycznej analizy II grupy wg Freseniusa 6. Roztwory buforowe. ph w buforze amonowym. ph roztworu siarczku amonu. Warunki wytrącania osadu i tok systematycznej analizy III gr kationów. 7. ph roztworu węglanu amonu. Warunki wytrącania osadu i tok systematycznej analizy IV grupy. Kationy V grupy analitycznej wg Freseniusa. 8. Potencjał termodynamiczny. Przewidywanie przebiegu reakcji na podstawie wartości G 0 Potencjały ogniw elektrochemicznych. Równanie Nernsta. Tablice potencjałów standartowych półogniw. Reakcje utleniania i redukcji anionów na przykładzie redukcji KMnO 4 i I 2 oraz utleniania roztworów KI. 9. Podział anionów według Bunsena. Omówienie poszczególnych grup. 10. Identyfikacja prostych związków chemicznych. Wykrywanie związków rozpuszczających się w wodzie. Postępowanie z substancjami nierozpuszczalnymi. 3. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 1. Analiza kationów 1.1. I grupa kationów /srebro, ołów, rtęć (I)/, - próby wstępne /mogą polegać na kontrolowanym przerobieniu reakcji poszczególnych jonów lub na identyfikacji jonów danej grupy/. - analiza mieszaniny kationów I grupy IIa grupa kationów /rtęć (II), ołów, miedź, bizmut, kadm/ IIb grupa kationów /arsen, antymon, cyna/ - próby wstępne IIa i IIb - analiza mieszaniny kationów grupy IIa i IIb III grupa kationów /glin, chrom, żelazo (II) i (III), nikiel, kobalt, mangan, cynk/ - próby wstępne, - analiza mieszaniny kationów grupy III, 1.4. IV i V grupa kationów /wapń, stront, bar, magnez, sód, potas, amon/ - próby wstępne, - analiza mieszaniny kationów grupy IV i V. 24

25 2. Analiza anionów 2.1. I grupa anionów /Cl - Br -, I -,CN -, SCN -, [Fe(CN) 6] 4-, [Fe(CN) 6] 3-, C1O - / - próby wstępne, - analiza mieszaniny anionów I grupy II grupa anionów /S 2-, NO 2-, CH 3COO - / - próby wstępne, - analiza mieszaniny anionów II grupy III grupa anionów /CO 3 2-, SO 3 2-,C 2O 4 2-,BO 2-, winiany/ - próby wstępne, - analiza mieszaniny anionów grupy III IV grupa anionów /PO 4 3-, AsO 3 3-, AsO 4 3-, S 2O 3 2-, CrO 4 2-, / - próby wstępne, - analiza mieszaniny anionów IV grupy V grupa anionów / NO 3-, C1O 3-, C1O 4-, MnO 4- / i VI grupa anionów /SO 4 2-, F - / - próby wstępne, - analiza mieszaniny anionów V i VI grupy próby wstępne anionów grup I -VI 3. Identyfikacje substancji chemicznych - identyfikacja pojedynczych substancji / rozpuszczalnych i trudno rozpuszczalnych w wodzie/. 4. Tematy seminariów: 1. Zasady pracy laboratoryjnej, bhp. 2. Przypomnienie materiału m.in.: nomenklatura zw. nieorganicznych, kompleksów, rodzaje roztworów, zapis reakcji, reakcje redoks. 3. Obliczenia chemiczne związane ze stechiometrią reakcji. 4. Stężenia roztworów wyrażone w % i w mol/dm 3 obliczenia. 5. Obliczenia ph roztworów mocnych kwasów i zasad. 6. Strącanie osadów - iloczyn rozpuszczalności, obliczenia. 7. Przygotowanie do wykonania zaplanowanych analiz. METODY ORGANIZACJI PRACY Ćwiczenia laboratoryjne odbywają się raz w tygodniu dla każdej grupy ćwiczeniowej. W I i II semestrze zajęcia trwają po 4 godziny. Studenci I roku podzieleni są na duże (ok 35 - osobowe) grupy odbywające razem zajęcia w laboratorium. Każda duża grupa rozdzielona jest pod opiekę między trzy osoby, prowadzące taką małą grupę studentów przez cały semestr lub rok. Prowadzący ćwiczenia mają godziny konsultacyjne dla studentów (poza godzinami ćwiczeniowymi). FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA Studenci są oceniani na podstawie pisemnych kolokwiów (po 3 w każdym semestrze) z określonego materiału, pisemnych lub ustnych sprawdzianów przed przystąpieniem do analiz (po 6 w każdym semestrze) oraz wykonanych analiz przewidzianych w programie. Kolokwia obejmują: kolokwium wejściowe z wybranych zagadnień chemii ogólnej z zakresu programu liceum oraz 5 kolokwiów z chemii analitycznej jakościowej i obliczeń chemicznych. Warunkiem zaliczenia pracowni z chemii analitycznej jakościowej, jest przystąpienie do obowiązujących kolokwiów i sprawdzianów oraz wykonanie wszystkich przewidzianych w programie analiz. 25

26 Warunkiem zaliczenia przedmiotu chemia ogólna i nieorganiczna jest zaliczenie pracowni z chemii analitycznej jakościowej i zdanie końcowego egzaminu z materiału realizowanego na pracowni oraz z wykładów z chemii ogólnej i nieorganicznej. Szczegółowe kryteria oceniania studentów zawarte są w Regulaminie pracowni z chemii analitycznej jakościowej udostępnianym studentom I roku na pierwszych zajęciach. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY OBOWIĄZKOWE 1. Kołodziejski W.: Wykłady z chemii ogólnej i nieorganicznej materiały w formacie pdf dostępne na stronie internetowej Katedry i Zakładu Chemii Nieorganicznej i Analitycznej 2. Bielański A.: Podstawy chemii nieorganicznej, Wyd.6, PWN Warszawa Kocjan R.: Chemia analityczna, tom I i II. Wyd. 2, PZWL Warszawa Chreptowicz T.: Pomocnicze materiały multimedialne do analizy kationów wg Freseniusa materiały udostępniane na płycie CD 7. Chreptowicz T.: Wykłady z chemii analitycznej jakościowej materiały w formacie ppt dostępne w Katedrze i Zakładzie Chemii Nieorganicznej i Analitycznej 8. Galus Z.: Ćwiczenia rachunkowe z chemii analitycznej, Wyd. 10, PWN Warszawa 2016 PIŚMIENNICTWO UZUPEŁNIAJĄCE 1. Cotton F.A., Wilkinson G., Gaus P.L.: Chemia nieorganiczna, PWN Warszawa Lipiec T., Szmal S.: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, PZWL Warszawa, Żołnowski M.: Nieorganiczna chemia analityczna cz. 1 Kationy Skrypt, Warszawski Uniwersytet Medyczny Żołnowski M.: Reakcje anionów skrypt, Warszawski Uniwersytet Medyczny Żołnowski M.: Zwięzły opis chemii wybranych pierwiastków: - skrypt, Warszawski Uniwersytet Medyczny Minczewski J., Marczenko Z.: Chemia analityczna, T. 1-2., Wyd. 9, PWN Warszawa, Pajdowski L.: Chemia ogólna, Wyd. 10, PWN Warszawa Sołoniewicz R.: Zasady nowego słownictwa związków nieorganicznych, WNT Atkins P., Jones L.; Chemia ogólna, PWN Warszawa, Nomenklatura chemii nieorganicznej (zalecenia 1990). K. Dyrek, A. Samotus, Z. Stasicka (red.), Wiad. Chem. Biblioteka, ISBN [org. ang. Nomenclature of Inorganic Chemistry. Recommendations Blackwell, 1990]. 26

27 FIZJOLOGIA Zakład Farmakodynamiki i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) ; Kierownik Zakładu: dr hab. Magdalena Bujalska-Zadrożny Godziny przyjęć w sprawach studenckich: - dr hab. Mariusz Sacharczuk: poniedziałki dr Ewa Nurowska: poniedziałki , tel.: dr Maciej Gawlak: środy , tel.: dr Przemysław Kurowski: wtorki , tel.: ; dr hab. Bartłomiej Szulczyk: czwartek , tel mgr Agata Grabowska: poniedziałki Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, ewa.nurowska@wum.edu.pl, tel ; Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 45 godzin. Liczba punktów ECTS 7 Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka Człowieka Cel nauczania i zakres przedmiotu Celem nauczania fizjologii jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i systemowym. Zakres nauczania obejmuje m.in.: układ nerwowy, krążenia, oddechowy, pokarmowy, moczowy, płciowy i hormonalny człowieka. 27

28 PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów: 1. Fizjologia błon komórkowych. 2. Fizjologia synaps nerwowych. 3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. 4. Fizjologia układu czuciowego. 5. Narządy zmysłów 6. Fizjologia układu ruchowego. 7. Fizjologia układu autonomicznego. 8. Fizjologia układu hormonalnego. 9. Fizjologia serca. 10. Fizjologia układu naczyniowego. 11. Kontrola funkcji serca przez układ autonomiczny oraz przez odruchy neuronalne. 12. Fizjologia układu oddechowego. 13. Fizjologia układu pokarmowego. 14. Fizjologia nerek. 15. Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej. Tematy ćwiczeń/seminariów: 1. Fizjologia komórki. Fizjologia krwi. Fizjologia i regulacja procesu krwiotworzenia. Fizjologia i regulacja procesu krzepnięcia krwi. Transport substancji odżywczych i metabolitów przez krew. Demonstracja komputerowa transportu substancji odżywczych i metabolitów przez krew. 2. Fizjologia komórek pobudliwych. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych. Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego. Fizjologia propagacji potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu. Demonstracja komputerowa mechanizmów działania kanałów jonowych i potencjałów czynnościowych. 3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. Mechanizm skurczu mięśni. Przekazywanie informacji na drodze chemicznej: synaptycznej, parakrynowej, endokrynowej, za pośrednictwem feromonów. Klasyfikacja synaps nerwowych. Budowa i mechanizm działania synapsy nerwowo-mięśniowej. Blokery 28

29 i aktywatory synapsy nerwowo-mięśniowej. Sprzężenie elektrochemiczne. Potencjały czynnościowe mięśni poprzecznie prążkowanych. Sprzężenie elektromechaniczne. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych. Elektromiogram. Regulacja siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych. Demonstracja oceny siły mięśniowej w skali Lovett'a. Komputerowa demonstracja mechanizmu działania złącza nerwowo-mięśniowego i modelu ślizgowego skurczu mięśnia poprzecznie prążkowanego. 4. Fizjologia układu czuciowego. Klasyfikacje receptorów czuciowych. Klasyfikacje dróg czuciowych ośrodkowych. Budowa kory czuciowej. Badanie czucia dyskryminacji przestrzennej bodźca, badanie czucia powierzchniowego i głębokiego. Badanie rozmieszenia receptorów czuciowych na powierzchni skóry przy pomocy włosów von Frey a. Struktura i funkcja narządów zmysłów: smaku i węchu. 5. Fizjologia układu czuciowego narządy zmysłów. Struktura i funkcja narządów zmysłów: wzrok, słuch, narząd równowagi. Demonstracja przewodzenia kostnego i powietrznego. Odruch źrenic na światło i nastawność anatomia, fizjologia, znaczenie diagnostyczne odruchu. Oglądanie dna oka przy pomocy oftalmoskopu. Demonstracja złudzeń wzrokowych, kolorów dopełniających, istnienia plamki ślepej. Badanie dominacji oka. Demonstracja komputerowa anatomii i fizjologii narządu słuchu. 6. Układ ruchowy. Funkcja i klasyfikacja odruchów neuronalnych. Odruch na rozciąganie. Odruch z ciałek ścięgnistych Golgiego. Funkcja alfa i gamma motoneuronów. Klasyfikacja i funkcja dróg ruchowych rdzeniowych. Struktura i funkcja jąder podkorowych. Struktura i funkcja móżdżku. Objawy uszkodzenia móżdżku. Fizjologia kory ruchowej. Demonstracja i badanie odruchów rdzeniowych. Demonstracja prób móżdżkowych. 7. Seminarium sprawdzające; powtórzenie omówionego materiału. 8. Układ hormonalny. Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, grasica, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki. 9. Fizjologia serca. Struktura i funkcja układu bodźcoprzewodzącego serca. Elektrofizjologia komórek układu bodźcoprzewodzącego serca. Potencjały czynnościowe komórek mięśnia sercowego. EKG. Sprzężenie elektromechaniczne w komórkach mięśnia serca. Unerwienie układu bodźcoprzewodzącego i mięśnia sercowego przez układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny. Regulacja 29