Kto zagraża bezpieczeństwu energetycznemu?

Transkrypt

1 Kto zagraża bezpieczeństwu energetycznemu? Wykład w Ursusie 14 stycznia 2015 Andrzej Szczęśniak niezależny analityk rynków i polityki energetycznej

2 Agenda Co wiemy wszyscy kto zagraża? Chwila refleksji Światowy hegemon Europa Rosja My sami 2

3 Kto zagraża? Wiadomo! 3

4 Ukraiński kryzys 4

5 Głos opinii publicznej 5

6 Polski odbiór publiczny 6

7 Kto jest w grze? Wielcy aktorzy: Ameryka Europa Rosja i My 7

8 USA globalny aktor Między geopolityką a rynkiem 8

9 USA potęga zasobów 9

10 USA bezpieczeństwo dostaw + energia zachodniej płk. Europa zależność energetyczna Middle East największe nasilenie zagrożeń Energia w amerykańskiej globalnej strategii 10

11 Europa w amerykańskiej globalnej strategii 11

12 Broń energetyczna... Zachodu USA Japonia 1941r. (odmowa sprzedaży) USA (+ Saudi Arabia) UK, Francja 1956r. od 1984 r. USA Iran 1990 Irak (oil for food) 1995 r. USA Libia, Iran Kuba 51 lat sankcji USA dziś: Iran (ONZ, USA, EU) Powoli... Rosja 12

13 Energetyczne interesy USA funkcjonowanie globalnego rynku ropy, budowa rynku gazu w ramach światowego handlu kontrola nad największymi światowymi zasobami (Zatoka Perska) i oceanem (amerykańska flota) zobowiązania sojusznicze (Japonia, Europa) warunki dla ekspansji, inwestycji w świecie zapobieganie energetycznym więziom (uzależnieniom) poza globalnym rynkiem 13

14 Shale gas - globalna strategia USA USA sukces technologii przetworzony w eksport technologii i wydobycie w krajach sojuszniczych Oczekiwany efekt osłabienie producentów (Rosja) i globalne umacnianie sojuszy Dyplomacja: Global Shale Gas Initiative budowanie warunków (przepisy prawne) dla inwestycji (dziś: Unconventional Gas Technical Engagement Program) Prez. Obama w Polsce: wspierajcie inwestycje USA Polska najlepszym uczniem w klasie 14

15 Gaz do Europy, przewagi w USA 15

16 EUropa 16

17 Europa sytuacja energetyczna Największy światowy importer energii NIewielkie własne zasoby energetyczne Ameryka - zasoby węgla (8 razy), gazu (4 razy), ropy naftowej (12 razy) większe niż Europa Deficyt handlowy EU27 = mld Euro Surowce energetyczne = mld Euro (2012) Zróżnicowane zasoby i polityki krajów członków Energia odnawialna jako remedium i narzędzie promocji własnego przemysłu 17

18 EU - energetyczny deficyt handlowy Import energii podstawowy wydatek 18

19 Europa - energetyczne interesy Zmniejszanie konsumpcji Eksport nowej energii (część misji ratowania klimatu) Oszczędność przez promocję technologii Globalny rynek i dwustronne umowy Negocjowany dostęp do własnego rynku 19

20 Unia wspólna polityka? Energia domena zastrzeżona dla państw członkowskich (art. 194 Traktatu Lizbońskiego) Jednak... daje Komisji pewien wpływ Ogromna ilość słów, dokumentów, przepisów Niewielkie efekty koszty, ekonomia, społeczeństwo Polityka energetyczna podporządkowana klimatycznej i konkurencyjnej Wspólna decyzja o energii nuklearnej? 20

21 Świat energii odnawialnej Surowiec bezpłatny i wszędzie dostępny Wartość dodana: wiedza, patenty, technologie Światowa przewaga konkurencyjna... do kiedy? Narzędzie promocji własnego przemysłu Udział światowych organizacji ONZ, OECD, IEA, Bank Światowy, IMF, EBRD... Nowe wyspecjalizowane agencje IRENA Globalne ocieplenie? Silne wsparcie... 21

22 Wiatr wywiewa podatki z UK 22

23 Efektywność rozwój i promocja Oszczędzamy zużywając mniej czy sprawniej przetwarzając Działanie od strony popytowej Technologia jako przewaga konkurencyjna Przyspieszanie procesu wdrażania technologii Wykrzywianie rynku polityka przemysłowa Rachunek ekonomiczny do modyfikacji 23

24 Efektywność międzynarodowo Interes: zwiększanie eksportu, miejsca pracy Dla promocji EE nie wystarczy otwarcie rynku Mechanizm kreowanie przymusu lub kształtowanie reguł konkurencji Wyższe standardy odcinanie gorszych technologii Wpływ na społeczność, władzę, nowy system prawny, kredyty i programy pomocowe Nacisk: droga energia warunkiem pożyczek 24

25 25

26 Rosja 26

27 Ropa, gaz, węgiel pozycja Rosji 27

28 Rosja strategia suwerenności Odzyskanie kontroli państwa nad zasobami konflikty o umowy z 90-tych lat Zintegrowana strategia wydobycia i eksportu przełamywanie słabych punktów (infrastruktura) zachęty dla inwestorów Bliska zagranica jako strefa bezpieczeństwa Bezpośredni dostęp do odbiorców (Ukraina!) Koniunktura cenowa dochody państwa, wzrost rosyjskich firm 28

29 Uzależnienie? Kto od kogo? Europa Rosja 34% importu i 23% konsumpcji gazu EU 33% importu i 30% konsumpcji ropy EU 23% importu i 30% konsumpcji węgla EU + największy dostawca uranu Rosja Europa 88% eksportu rosyjskiej ropy 70% eksportu rosyjskiego gazu 50% eksportu rosyjskiego węgla 29

30 Rosyjska strategia dywersyfikacji rynków sprzedaży i dróg eksportu ma przynieść zyski rzędu 7 mld $ rocznie (materiały firmy Łukoil) Rosja: zarabiamy na dywersyfikacji 30

31 Podstawowe parametry 31

32 32

33 33

34 Polska 34

35 PRL - korzenie polskiej energii okres wielkich inwestycji Powstała baza produkcyjna elektroenergetyki, rafinerie, infrastruktura przesyłowa Powiązania ze Związkiem Radzieckim ropa ropociąg Przyjaźń przez Białoruś, energia - Ukraina (750 kv Chmielnicki) i Białoruś gaz - Ukraina Jamał Elektrownia atomowa Żarnowiec, czyli zerwanie 35

36 Inwestycje w energetykę 36

37 Lata 90-te - zapaść 37

38 38

39 Chiny Polska energetycznie 39

40 Polska produkcja szybko spada... 40

41 Import energii Polska i Unia 41

42 Coraz większa zależność energetyczna 42

43 Uzależnienie od gazu i Rosji 43

44 Wielkie projekty bezpieczeństwa Jamał 2 zablokowany od 2001 r. do dzisiaj Amber pomysł na solidarność z Bałtami Gaz z Norwegii ofiara politycznych podziałów Interkonektory do Czech - tak, do Niemiec... już mniej Magazyny kosztowne, długotrwałe inwestycje Nabucco egzotyczna aktywność europejska Wydobycie na M. Północnym jaki związek z bezpieczeństwwm? Yme - pierwsza porażka Gazoport brak ekonomii, chętnych, obciążenie PGNiG 44

45 Czynniki ekonomiczne czy polityczne? 45

46 Rosyjskie inwestycje w Polsce Liczba podmiotów 264, udziałowców 385 Kapitał zagraniczny 110,5 mln (2011 GUS) Udział w kapitale zagranicznym ogółem 0,07%, Cypr? - 3,6% Unia Europejska = 90% inwestycji zagr. Zobowiązań 99 mln/598 mld = 0,17% (2010 NBP) mln Ukraina 1600 mln, Łotwa 221 mln 5 inwestycji (rurociąg Jamalski) na 1500 najw. 46

47 47

48 Interesy narodowe ponad globalnymi Grafika z prezentacji czeskiego regulatora energetycznego

49 Interesy: Polska vs. USA Polska: uświadomione przez państwo egzystencjalne potrzeby, potrzeby które wyrażają dążenia narodu (społeczeństwa) w długim przedziale czasowym (Strategiczny przegląd bezpieczeństwa narodowego) Polska nauka: historycznie ukształtowany zespół postaw, dążeń, oczekiwań i potrzeb narodu i państwa wobec otoczenia międzynarodowego, zmierzający do osiągnięcia, w oparciu o aktywności posiadane środki, pożądanych sytuacji (Z. Stachowiak 1994) USA: zespół ogólnych i stałych celów (ends) na rzecz, których naród działa (Brookings Institution 1950) 49

50 Polskie wartości energetyczne Dywersyfikacja (bezpieczeństwo, Rosja) Konkurencyjność (otwieranie, łączenie rynków) Zero-energetyczny, niskoemisyjny wzrost (klimat, emisje) Efektywność energetyczna (oszczędność) 50

51 Znaczenie czynników 51

52 Piramida bezpieczeństwa 52

53 Polska: interesy czy wartości? Rurociąg jamalski 1993 (dostawy + tranzyt) = I Pieremyczka 2001 (Ukraina) = W Pakiet klimatyczno-energetyczny 2008 = W Gazoport + kontrakt katarski 2009 (LNG) = W Liberalizacja gazu (konkurencja) = W Elektrownia jądrowa, gaz łupkowy czy węgiel? 53

54 USA jako sojusznik Strategiczny sojusz: gaz za obecność Beata Stelmach, MSZ: gaz łupkowy zwiększy obecność amerykańską w Europie, kluczową dla wzmocnienia pozycji Europy i zabezpieczenia równowagi sił Richard Morningstar (US. State Dep.): mamy bardzo, naprawdę bardzo specjalne stosunki z Polską 54

55 Kto zagrożeniem dla pokoju? Polska specyfika 55

56 Polska: interesy narodowe przeszkodą Premier Tusk ( , przy pormocji Unii ENergetycznej : "Musimy zrezygnować z egoistycznych interesów narodowych" Prezydent Tusk TVP Info "Musimy czasami poświęcić część swoich interesów na rzecz całej Europy"

57 57

58 Gorączka gazu łupkowego Budowanie oczekiwań: Premier: emerytury minister Sikorski: druga Norwegia Gaz łupkowy jako narzędzie w negocjacjach: Wyborcza: Na Pomorzu Kanadyjczycy już szukają. Ministerstwo Gospodarki nie dowierza i forsuje umowę z Gazpromem. (A. Kublik ) Min. Budzanowski: Polska eksporterem przez gazoport Fala optymizmu zalewa media Skutki: rozbudzone oczekiwania polityczne i lokalne opory 58

59 Gorący temat polityczny Premier Tusk zapowiada (2010): produkcja w 2014 r. emerytury z łupków 59

60 Kto ile dostaje ze złoża Podział wartości wytworzonej na złożu Statfjord Dostawcy towarów i usług 28% Pracownicy 5% Rząd Norwegii 55% Koncesjonariusze 12% źródło: Statoil 60

61 Państwo bierze dużo Rząd bierze swoje Zyski / inwestycje Stopa zwrotu IRR Super zyski Inwestorzy liczą zyski 61

62 Zyski miejscowe, przykład: Lewino Inwestor: Talisman Energy Poszukiwania: inżynierowie spędzą 45 do 50 dni lokalne usługi budowlane, transportowe, cateringowe, hotelowo-turystyczne Fundusze? utwardzone kilkaset metrów polnej drogi, 20 tys. zł na badania archeologiczne (cenne znalezisko - tarcza i miecz), wsparcie 80-lecia Ochotniczej Straży Pożarnej 62

63 PGNiG: Lubycza Królewska Markowola warsztaty dla mediów, bo za ich pośrednictwem będziemy trafiali do mieszkańców - Na wiertni pracuje osób, które muszą gdzieś jeść, zaopatrywać się w codzienne rzeczy. Nasi pracownicy zostawiają w okolicznych sklepach miesięcznie około 50 tysięcy złotych. Podkreśla, że przy robotach na odwiertach pracownicy pomocniczy zatrudniani są z okolicy. Zwykle jest to osób w ramach cateringu, ochrony mienia, sprzątania. 63

64 Model ekonomiczny ludzkim językiem Znaleźliśmy skarb (np. wodę) w ogródku, głęboko Dziś kupuję od sąsiada, drogo liczy, źle mu z oczu... Nie mam sprzętu, wiedzy, ludzi... Kowalski ma! Przywiózł swój sprzęt, rodzinę, wydobyli Udział w zyskach? Koszty wysokie, nie ma zysków Jeszcze muszę kupić! Drożej niż dotychczas??? 64

65 Węgiel.pl Węglowa Saudi Arabia EU a... gospodarka niskowęglowa a... pakiet energ. - klimatyczny 65

66 Węgiel 66

67 Importer 67

68 Węgiel popyt niknie 68

69 Węgiel koszty rosną 69

70 Dziękuję za uwagę Pytania? Kto zagraża bezpieczeństwu energetycznemu Polski? Ursus, styczeń 2015 Andrzej Szczęśniak 70