Uczeń zdolny, edukacja w szkole

Transkrypt

1 Opracowała Teresa Żołyńska-Głuszak Uczeń zdolny, edukacja w szkole Uczeń zdolny to taki, który wykazuje ponadprzeciętny poziom rozwoju intelektualnego, bądź ponadprzeciętne uzdolnienia specjalistyczne, np. matematyczne, językowe, plastyczne, muzyczne. Ponadto posiada predyspozycje do znaczących osiągnięć w nauce lub działalności społecznie wartościowej. Charakteryzuje go postawa twórcza, wysoka oryginalność, ciekawość poznawcza, umie oderwać się od utartych schematów, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów. Wykazuje wysoki stopień zaangażowania w zadanie, wytrwałość, samozaparcie. Jest pewny siebie, wierzy w swoje możliwości. Cechuje go motywacja immanentna, skłaniająca do zajmowania się jakąś czynnością dla nie samej, a nie ze względu na nagrodę, jak również nie dla osiągnięcia satysfakcji psychicznej takiej jak: ambicja, chęć sprawdzenia siebie, czy ukazanie swojej wyższości nad innymi. Do cech charakteryzujących uczniów zdolnych zaliczyć należy: - szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie, - ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia, - dociekliwość, zadawanie dużej liczby pytań, - szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości pozaszkolnych, - wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas na tym, co ich interesuje, - bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły, - niezależna postawa, bronienie swoich poglądów i pomysłów. Dopiero ścisłe powiązanie zdolności intelektualnych i cech pozaintelektualnych tworzy jednostkę wybitnie zdolną. Stosunkowo mało uczniów zdolnych traktuje wszystkie przedmioty szkolne jednakowo, większość skupia się tylko na tych, które budzą ich zainteresowanie. Lubią oni 1

2 uczestniczyć w dyskusji, brać udział w olimpiadach i konkursach, co traktują jako swego rodzaju przygodę intelektualną. Wolą uczyć się samodzielnie, sami sobie tworzą programy zainteresowań. Mają problemy z określeniem czasu na uczenie się. Dużo uczą się przed sprawdzianami, aby przystosować swoją wiedzę do wymagań szkolnych. Główne motywy ich nauki szkolnej i zainteresowań to motywy poznawcze, samorealizacja oraz swoisty hedonizm intelektualny ( to im sprawia przyjemność ). Należy podkreślić, że dziecko zdolne, które nie zostaje rozpoznane w porę i nie jest otoczone właściwą opieką ze strony domu i szkoły, nie wykorzysta w pełni wrodzonych predyspozycji. Nauczyciele powinni być przygotowani do rozpoznawania oraz stymulowania zdolności uczniów. W tym celu istotne są: - odpowiedni dobór treści nauczania i sposobów realizacji programów, - współpraca ze środowiskiem rodzinnym uczniów. Zalecane formy organizacyjne podczas zajęć: - praca indywidualna, co pozwala na realizację indywidualnie dobranych zadań dopasowanych do poziomu i oczekiwań ucznia zdolnego, - praca grupowa, dzięki której uczeń zdolny tworzy więzi społeczne, uczy się negocjacji i współpracy. Jakie metody pracy warto stosować w trakcie nauki szkolnej, aby nie ginęli nam uczniowie zdolni? Rozwój zdolności ucznia można osiągnąć poprzez: - stopniowe zwiększanie wymagań, jednak nie przekraczające możliwości ucznia, - różnicowanie prac klasowych, przydzielanie dodatkowych prac długoterminowych na okres wakacji czy ferii, - zlecanie dodatkowego materiału i referowanie go pozostałym uczniom, indywidualizacja prac domowych, - angażowanie uczniów zdolnych w prowadzenie lekcji, uczynienie ich asystentami nauczyciela, liderami grupy, 2

3 - przydzielenie trudniejszych zadań podczas pracy indywidualnej i grupowej w ramach omawianego zagadnienia, - różnicowanie nie tylko trudności materiału, ale także zakresu treści, nauczanie wielopoziomowe, - opracowanie indywidualnego planu rozwoju dla ucznia razem z nim, ustalenie tematyki, form, terminów realizacji programu, - udział w pracach badawczych, eksperymentach, projektach związanych z zainteresowaniami ucznia, inspirowanie do własnych poszukiwań, - wprowadzenie nowatorskich elementów materiału, wykorzystanie wiadomości pozaszkolnych uczniów, co stworzy im dodatkową motywację do zdobywania wiedzy i jej ujawniania, - rozszerzanie i pogłębianie materiału z wyższego etapu edukacyjnego, - indywidualizacja programów nauczania, opracowywanie oraz realizacja autorskich programów, projektów, - umożliwienie indywidualnego toku nauki z poszczególnych przedmiotów lub przenoszenie do klas programowo wyższych, o ile dziecko wykazuje bardzo wysokie zdolności i zainteresowania (pozwalają na to odpowiednie przepisy MEN), - przekazanie uczniów słabszych pod opiekę zdolnych, - położenie większego nacisku na myślenie twórcze niż odtwórcze, - motywowanie, aktywizowanie uczniów przez nauczycieli, - ocenianie nie tylko osiągnięć, ale też zaangażowania, - stwarzanie atmosfery akceptacji, wyrażanie zadowolenia z sukcesów, czuwanie, aby nie doszło do powstania niekorzystnych wychowawczo postaw jednostek zdolnych, - zachęcanie do udziału w konkursach, olimpiadach oraz korzystania z rozmaitych zajęć pozalekcyjnych w celu rozwijania zainteresowań i aktywności poznawczej dzieci uzdolnionych, - prezentowanie prac twórczych (wystawy, gazetki szkolne, kroniki, albumy), - organizowanie wycieczek inspirujących do pracy twórczej (np. muzea, wystawy, spektakle), - spotkania z ludźmi sukcesu (udział w godzinach wychowawczych rodziców i innych osób, które osiągnęły sukces w danej dziedzinie, wizyty w miejscach ich pracy). 3

4 Literatura 1. By dziecko było geniuszem : wprowadzenie do edukacji komplementarnej / Wiesław Andrukowicz. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", Ciągle gubimy diamenty" - refleksje o edukacji uczniów zdolnych / Stanisław Nowel // W: Edukacja w okresie przemian / red. nauk. Anna Karpińska. - Białystok : Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, S Czy moje dziecko jest zdolne? / Alicja Borowska. - Kielce : Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, cop Diagnoza i praca z uczniem zdolnym / Magdalena Barabas // W: Kompetencje diagnostyczne i terapeutyczne nauczyciela / pod red. nauk. Danuty Wosik-Kawali, Teresy Zubrzyckiej-Maciąg. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", S Dlaczego zdolne dzieci nie radzą sobie w szkole / Sylvia B. Rimm ; przeł. z ang. Monika Horzowska. - Poznań : Moderski i S-ka, Działalność szkoły we wspomaganiu rozwoju ucznia zdolnego / Agnieszka Hłobił. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", Dzieci zdolne / Mirosława Partyka. - Warszawa : Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych : studium społeczno-pedagogiczne / Beata Dyrda. - Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, Jak pracować z uczniem zdolnym? : poradnik dla nauczycieli historii / Małgorzata Machałek, ; współpr. Jarosław Usowicz. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Jak pracować ze zdolnymi? : poradnik dla nauczycieli i rodziców / Marcin Braun, Maria Mach. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, [2012] 11. Jak rozpoznać uzdolnione dziecko : poradnik dla rodziców / Franz J. Mönks, Irene H. Ypenburg ; przekł. Monika Sochacka. - Kraków : Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Jak rozwijać zdolności dziecka? / Iwona Czaja-Chudyba. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Jak wspierać zdolnego ucznia? / Małgorzata Taraszkiewicz, Agnieszka Karpa. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

5 14. Każde dziecko ma swoje mocne strony : jak rozwijać naturalne zdolności dziecka : poradnik dla rodziców i wychowawców / Christine Kaniak-Urban ; [tł. Magdalena Jałowiec]. - Wyd Kielce : Wydawnictwo Jedność, Model pracy z uczniem zdolnym w szkole podstawowej : jak praktycznie i systemowo zorganizować edukację uczniów zdolnych na poziomie szkoły podstawowej? [1] / Iwona Fechner- Sędzicka. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Modele opieki nad dzieckiem zdolnym : materiały z I i II Forum Wymiany Doświadczeń Osób Pracujących z Dziećmi Zdolnymi, Warszawa, maj 1998, maj 1999 / pod red. Mirosławy Partyki. - Warszawa : Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, O dzieciach matematycznie uzdolnionych : książka dla rodziców i nauczycieli / pod red. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej ; [aut. E. Gruszczyk-Kolczyńska et al.]. - Warszawa : Nowa Era, Osiągnięcia uczniów zdolnych / Andrzej E. Sękowski. - Wyd. 2 rozsz. - Lublin : Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, cop Praca z uczniem zdolnym : poradnik dla nauczycieli i dyrektorów / Zuzanna Kołacz- Kordzińska. - Warszawa : Wydawnictwo Verlag Dashofer, Praca z uczniem zdolnym na lekcjach języka polskiego i zajęciach pozalekcyjnych / Teresa Kosyra-Cieślak. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Praca z uczniem zdolnym na zajęciach lekcyjnych z wiedzy o społeczeństwie : poradnik dla nauczycieli / Lidia Pasich, Jolanta Gwóźdź. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Rozwijanie zainteresowań i zdolności matematycznych uczniów klas I-III szkoły podstawowej : poradnik dla nauczyciela / Iwona Fechner-Sędzicka, Barbara Ochmańska, Wiesława Odrobina. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Rozwijanie zdolności językowych na lekcji języka obcego / Joanna Sobańska-Jędrych, Beata Karpeta-Peć, Marta Torenc. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, Sukces w szkole : jak uczyć się 2-3 razy szybciej i umiejętnie sprzedawać swoją wiedzę / Monika Łukasiewicz. - Wyd. 2 popr. i uzup. (dodr.). - Poznań : Dom Wydawniczy Rebis, Sukces w szkole jest możliwy : jak pomóc dzieciom, by miały dobre osiągnięcia w szkole podstawowej : poradnik dla rodziców i wychowawców / Christina Buchner ; tł. Magdalena Jałowiec. - Kielce : Jedność, Szkolny system wspierania zdolności : jak rozpoznawać i rozwijać dziecięce uzdolnienia? / Iwona Fechner-Sędzicka. - Toruń : Aker, [2005] 27. Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych / red. Wiesława Limont. - Kraków : Impuls, Twoje dziecko jest zdolne : wychowanie przykładem / Erika Landau ; tł. Tadeusz Szafrański. - Wyd Warszawa : Instytut Wydawniczy Pax, Uczeń zdolny : jak go rozpoznać i jak z nim pracować / Wiesława Limont. - Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, cop

6 30. Uczeń zdolny - metody pracy / Małgorzata Boraczyńska [et al.]. - Warszawa : Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza, Zdolni w szkole, czyli O zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych : poradnik dla nauczycieli i wychowawców / praca zbiorowa pod red. Wiesławy Limont, Joanny Cieślikowskiej, Dominiki Jastrzębskiej. - Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, [2012] 6