Finanse organizacja kadry

Transkrypt

1 VIII Kongres Zarządzania Oświatą Warszawa, września 2013 r. Finanse organizacja kadry Wyzwania dla oświaty samorządowej Mariusz Tobor VULCAN

2 Miliony Prognoza zmian liczb uczniów w szkołach prowadzonych przez JST 2,8 2,6 2,4 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 SP Gimnazja Ponadgimn. 0,8 0,6 0,4 0, Przygotowano z wykorzystaniem opracowanej przez GUS prognozy ludności na lata i danych SIO z lat Lata

3 Zmiany w sieciach i organizacji szkół Opracowano na podstawie danych SIO

4 Szkoły uwzględniane w zestawieniach Prowadzone przez JST Ogólnodostępne (wg SIO, czyli bez specjalnych) Które mają w klasach I niezerowe liczby uczniów Filie traktowane są jako odrębne szkoły Które JST poszczególnych rodzajów prowadzą obowiązkowo, czyli: SP i gimnazja prowadzone przez gminy LO, LP, technika i ZSZ prowadzone przez powiaty wszystkie powyższe prowadzone przez miasta na prawach powiatu» Wykresy mapowe odnoszą się do danych z września 2012 r.

5 Tysiące Zmiany łącznych liczb uczniów klas pierwszych ogólnodostępnych szkół prowadzonych przez JST SP gimn. ponadgimn

6 Średnie liczby uczniów na poziomie klas I wskaźniki charakteryzujące sieci szkół Wskaźniki odnoszące się tylko do klas I: szybciej uwidaczniają zmiany trendów; ułatwiają porównywanie szkół o różnych długościach cyklów kształcenia; Wskaźnik średniej liczby uczniów na poziomie klas I pozwala łatwo ocenić elastyczność organizacyjną szkoły (czyli względną łatwość regulowania liczby i wielkości oddziałów)

7 Tysiące Liczby szkół z niezerowymi liczbami uczniów w klasach I SP wieś SP miasto gimn. wieś gimn. miasto ponadgimn

8 Średnie liczby uczniów w klasach I szkół podstawowych SP wieś SP miasto

9 Średnie liczby uczniów SP kl. I, miasta

10 Średnie liczby uczniów SP kl. I, wieś

11 Średnie liczby uczniów w klasach I gimnazjów gimn. wieś gimn. miasto

12 Średnie liczby uczniów gimnazja kl. I, miasta

13 Średnie liczby uczniów w klasach I szkół ponadgimnazjalnych ponadgimn

14 Średnie liczby uczniów szkoły ponadgimn. kl. I

15 Średnie wielkości oddziałów klas I Prosty wskaźnik charakteryzujący organizację i pośrednio koszty

16 Średnie wielkości oddziałów klas I szkół podstawowych SP wieś SP miasto

17 Średnie wielkości oddziałów SP kl. I, miasta 15,5-16,8 16, ,3 19,3-20,6 20,6-21,9 21,9-23,2 23,2-24,4 24,4-25,7 25, ,3

18 Średnie wielkości oddziałów SP kl. I, wieś

19 Średnie wielkości oddziałów klas I gimnazjów gimn. wieś gimn. miasto

20 Średnie wielkości oddziałów gimnazja kl. I, miasta 19-20,3 20,3-21,6 21,6-22,9 22,9-24,2 24,2-25,6 25,6-26,9 26,9-28,2 28,2-29,5 29,5-30,8 30,8-32,2

21 Średnie wielkości oddziałów szkół ponadgimnazjalnych ponadgimn

22 Średnie wielkości oddziałów szkoły ponadgimn. kl. I 13,8-15,9 15, ,1 22,1-24,1 24,1-26,2 26,2-28,2 28,2-30,3 30,3-32,3 32,3-34,4

23 Procenty uczniów w szkołach z małymi oddziałami Wskaźniki charakteryzujący rozdrobnienie sieci Użyteczne progi wielkości oddziałów 18 lub 12 uczniów szkoły podstawowe 18 uczniów gimnazja

24 60 Procent uczniów w SP, w których przeciętne oddziały mają mniej niż 18 uczniów SP wieś SP miasto

25 Proc. uczniów w szkołach z przeciętnymi oddziałami liczącymi mniej niż 18 uczniów SP kl. I, miasta

26 Proc. uczniów w szkołach z przeciętnymi oddziałami liczącymi mniej niż 18 uczniów SP kl. I, wieś

27 Procent uczniów w SP, w których przeciętne oddziały mają mniej niż 12 uczniów 10 8 SP wieś SP miasto

28 Proc. uczniów w szkołach z przeciętnymi oddziałami liczącymi mniej niż 12 uczniów SP kl. I, wieś

29 Procent uczniów w gimnazjach, w których przeciętne oddziały mają mniej niż 18 uczniów 10 8 gimn. wieś gimn. miasto

30 Wnioski Nastąpiło zahamowanie tendencji spadku wielkości szkół i oddziałów Klasy pierwsze gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz ich oddziały są jednak o wiele mniejsze niż kilka lat temu Wiele samorządów ma bardzo kosztowne sieci szkół Przeciętne szkoły podstawowe od dawna są mało elastyczne organizacyjnie Sztywne określenie maksymalnej wielkości oddziału SP tę elastyczność jeszcze zmniejszy

31 Subwencja dochody wydatki Opracowano na podstawie danych z ministerstwa finansów

32 Wskaźnik nadwyżki wydatków nad subwencją wydatki oświatowe subwencja oświatowa 100% 100% wydatki oświatowe to wydatki wykonane z działów 801 oraz 854 z wyłączeniem paragrafów wydatków majątkowych oraz rozdziałów 80103, i subwencja oświatowa przyznana danej JST część oświatowej subwencji ogólnej

33 Interpretacja wskaźnika nadwyżki wydatków nad subwencją (NWS) Jeśli wskaźnik wynosi 0, to wydatki na zadania finansowane przez subwencję oświatową są równe tej subwencji. Jeśli wskaźnik wynosi 15%, to wydatki są o 15% wyższe od subwencji. Gdy wskaźnik wynosi minus 5%, to wydatki są o 5% niższe od subwencji.

34 Zmiany wskaźnika nadwyżki wydatków nad subwencją 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

35 Kwota nadwyżki wydatków nad subwencją 10 mld 9 mld 8 mld 7 mld 6 mld 5 mld 4 mld 3 mld 2 mld 1 mld

36 Subwencja oświatowa i wydatki na utrzymanie szkół 50 mld 45 mld 40 mld 35 mld Subwencja Wydatki 30 mld 25 mld 20 mld

37 Proceny Dynamika zmian subwencji i wydatków (w proc. w stosunku do poprzedniego roku) Subwencja Wydatki

38 Udział kwoty nadwyżki wydatków nad subwencją w dochodach własnych JST 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Średnia (nadw./doch.) Mediana wszystkich JST

39 Zróżnicowanie sytuacji JST mediany wskaźników NWS (2012 r.) 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% gw do 10 tys. gw >10 tys. gmw do 10 tys. gmw tys. gmw >20 tys. gm do 5 tys. gm >5 tys. mnp do 100 tys. mnp >100 tys. pz sw cały kraj

40 Mediany udziałów nadwyżki w dochodach własnych (2012 r.) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% gw do 10 tys. gw >10 tys. gmw do 10 tys. gmw tys. gmw >20 tys. gm do 5 tys. gm >5 tys. mnp do 100 tys. mnp >100 tys. pz sw cały kraj

41 Przeciętne pozycje wskaźników NWS

42 Przeciętne pozycje wskaźników NWS

43 Podsumowanie Wskaźnik NWS zaczął spadać, zmalała też dynamika wzrostu wydatków i udział nadwyżki w dochodach własnych Wskaźniki (także te, które opisują organizację oświaty), wskazują, że samorządy podjęły działania oszczędnościowe W wielu JST wskaźniki kosztowe nadal rosną

44 Obniżanie wskaźników może być kosztowne Dla oświaty, gdy oszczędności pójdą za daleko Dla rządzących, gdy ich działania nie zostaną zrozumiane lub zaakceptowane

45 Porównanie sytuacji w dwóch miastach Miasto A przez wiele lat przeciętne wskaźniki NWS próba racjonalizacji sieci szkół, która miała zapobiec wzrostowi wskaźnika prezydent odwołany w połowie drugiej kadencji wskaźnik NWS rośnie Miasto B bardzo wysokie wskaźniki NWS jeszcze w drugiej połowie poprzedniej dekady stopniowe zmiany w organizacji i inne działania doprowadzają do radykalnego obniżenia wskaźnika NWS zmiany przechodzą prawie bez konfliktów ten sam prezydent kończy trzecią kadencję

46 Zmiany wskaźnika NWS w wybranych miastach 60% 50% 40% 30% 20% I kwartyl mnp >100 tys. Mediana mnp >100 tys. III kwartyl mnp >100 tys. Miasto A Miasto B 10% 0%

47 Nauczyciele Zestawienia opracowano na podstawie danych SIO

48 Samorządy od dłuższego czasu dobrze sobie radzą z zapewnieniem materialnych warunków funkcjonowania szkół Na ogół nieźle poradziły sobie z największymi zagrożeniami finansowymi Więcej uwagi mogą i powinny poświęcić jakości pracy szkół

49 Jakość oświaty zależy przede wszystkim od nauczycieli

50 Czy mamy dobrych nauczycieli? 60% 50% 40% 30% 20% bez stopnia stażysta kontraktowy mianowany dyplomowany 10% 0%

51 Czy możemy mieć lepszych?

52 W zeszłym roku przez pewien czas można było odnieść wrażenie, że zmiany w Karcie Nauczyciela będą panaceum na wszelkie problemy oświaty. Z wypowiedzi niektórych samorządowców i tekstów w gazetach można było na przykład wywnioskować, że główną przeszkodą poprawy jakości nauczania jest za małe pensum i przywileje nauczycielskie.

53 Tymczasem podwyższenie pensum może doprowadzić przede wszystkim do zwolnienia kolejnych tysięcy nauczycieli. I to przede wszystkim młodych.

54 Rzeczywisty problem nie leży w tym, że nauczyciele za mało pracują, lecz w tym, że zbyt wielu z nich nie pracuje wystarczająco dobrze

55 Czy można liczyć na szybką wymianę kadry?

56 Tysiące Nauczyciele wg wieku (wszystkie jednostki oświatowe prowadzone przez JST) < >64

57 Nauczyciele w wieku do 25 lat 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0%

58 Procent nauczycieli, którzy mają do ustawowej emerytury mniej niż 5 lat najwyżej 10 lat mniej niż 15 lat najwyżej 20 lat mniej niż 25 lat 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60%

59 Czy ci, co przyjdą, będą lepsi?

60 Zmiany w Karcie Nauczyciela ani naturalna wymiana nie doprowadzą do szybkiej poprawy jakości kadry Trzeba poprawić pracę tych nauczycieli, którzy już są zatrudnieni w szkołach

61 Samorząd nie może bezpośrednio zarządzać nauczycielami Zatem z punktu widzenia samorządu ważne jest: wzmocnienie dyrektorów, a zwłaszcza ich roli jako szefów HR i liderów w swoich szkołach wspieranie dyrektorów (merytoryczne, finansowe, organizacyjne itp.) w ich działaniach na rzecz poprawy jakości kadry

62 Wnioski końcowe

63 Niżu demograficznego nikt jeszcze nie odwołał Troska o finanse, organizację oświaty i jej bazę materialną nadal jest zadaniem samorządu Żeby skutecznie rozwiązywać dylematy związane z zarządzaniem oświatą, potrzebna jest dobra komunikacja we władzach i urzędzie JST Jan Zięba Problemy komunikacyjne we władzach i urzędzie JST

64 Samorząd powinien też troszczyć się o jakość nauczania Zatem musi umieć zarządzać tą jakością Ewa Halska Zarządzanie jakością nauczania w skali samorządu

65 Jakość nauczania zależy głównie od umiejętności i zaangażowania nauczycieli Dbanie o doskonalenie i motywowanie nauczycieli jest zadaniem dyrektorów Samorząd powinien wspierać dyrektorów, czyli rozwijać ich umiejętności menedżerskie Mariola Ewa Kazoń Samorząd a dyrektorzy szkół > godz. 16:50

66 Samorząd powinien mieć strategiczną wizję rozwoju oświaty (niekoniecznie formalny dokument) Taka wizja powinna być wypracowywana z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań mieszkańców Konieczna jest dobra komunikacja z mieszkańcami Rozwiązywanie dylematów oświatowych często zmusza do niepopularnych decyzji Trzeba kompetentnie budować przekaz na ich temat Trzeba także sensownie komunikować dobre wiadomości, informować o sukcesach itp. Wiktor Siegel Zarządzanie oświatą samorządową a komunikacja z mieszkańcami godz. 17:50

67 Dziękuję za uwagę