SKALA INWAZYJNOCI DOWIADCZE PRZEPROWADZANYCH NA ZWIERZTACH

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SKALA INWAZYJNOCI DOWIADCZE PRZEPROWADZANYCH NA ZWIERZTACH"

Milena Michalik
9 lat temu
Przeglądów:

1 SKALA INWAZYJNOCI DOWIADCZE PRZEPROWADZANYCH NA ZWIERZTACH Ocena stopnia inwazyjnoci realizowanych procedur jest jednym z podstawowych elementów opinii wydawanych przez lokalne komisje etyczne. Słuy temu Skala Inwazyjnoci bada na ywych krgowcach. Ma ona na celu dokonanie oceny oraz ujednolicenie i zobiektywizowanie sposobu oceniania inwazyjnoci procedur proponowanych we wnioskach. Poniewa nie ma na razie metody kwantyfikacji dozna (w tym cierpienia), Skala opiera si na przykładach i nie zawsze pozwala na jednoznaczne rozrónienie midzy dwoma kolejnymi stopniami inwazyjnoci (np. midzy 2 i 3, albo 3 i 4). Przykłady uyte jako ilustracje poszczególnych stopni inwazyjnoci maj wic przede wszystkim charakter orientacyjny. Na podstawie dowiadcze innych krajów mona jednak sdzi, e Skala Inwazyjnoci znacznie ograniczy dowolno ocen, co zapobiegnie ich skrajnym rozbienociom. Przy okrelaniu stopnia inwazyjnoci danej procedury dowiadczalnej naley uwzgldni: nie tylko sam procedur, ale równie konsekwencje jej zastosowania w czasie po wykonaniu tej procedury, np. sama iniekcja jakiego rodka/substancji moe by niemal bezbolesna, ale ich podanie moe wywoła u zwierzcia cierpienie w wyniku reakcji organizmu na zastosowane substancje, gatunek zwierzcia (poziom organizacji kognitywnej i emocjonalnej), które bdzie poddane dowiadczeniu, gdy ta sama procedura moe by trudniej lub łatwiej tolerowana przez róne gatunki, zastosowanie humanitarnego zakoczenia (humane endpoints) dowiadcze prowadzcych do mierci (co jest warunkiem dopuszczalnoci wielu takich dowiadcze), moliwo zmniejszenia cierpie w przypadku inwazyjnych dowiadcze, po których zwierzta maj pozosta przy yciu, np. podanie rodków przeciwbólowych. Przy tworzeniu Skali Inwazyjnoci uwzgldniono systemy kategoryzacji inwazyjnoci opracowane przez: The Scientists' Center for Animal Welfare (Bethesda, Maryland, USA) (Fraser, 1990; Orlans, 1993); Menora i Reida (1994) dla Australian and New Zealand Council for the Care of Animals in Research and Teaching (ANZCCART) i the Canadian Council on Animal Care (Categories of Invasiveness in Animal Experiments (1991)).

Poniewa nie ma na razie metody kwantyfikacji dozna (w tym cierpienia), Skala opiera si na przykładach i nie zawsze pozwala na jednoznaczne rozrónienie midzy dwoma kolejnymi stopniami inwazyjnoci (np.

2 Stopie 1 Procedury nieinwazyjne W trakcie realizacji procedury adne ze zwierzt uczestniczcych w eksperymencie nie jest naraone na cierpienie lub jakikolwiek uszczerbek na zdrowiu. behawioralne obserwacje małych zwierzt w zamkniciu, łcznie ze stosowaniem behawioralnych testów na zwierztach nie poddawanych adnym zabiegom. Stopie 2 Procedury powodujce lekki chwilowy ból, stres lub długotrwały lekki dyskomfort krótkotrwałe (do kilku minut) i umiejtne unieruchomienie zwierzcia w celu dokonania obserwacji lub badania klinicznego; pobieranie próbek krwi; podawanie rodków w iloci/dawce nie wywołujcej niekorzystnych reakcji drog doyln, dominiow, podskórn, dootrzewnow lub doustn; umiercanie (eutanazja) standardowymi, zalecanymi przez KKE metodami, które powoduj natychmiastow, prawie bezstresow utrat wiadomoci; terminalne dowiadczenia pod głbok narkoz, po których zwierz nie jest wybudzane, lecz umiercane metodami zalecanymi przez KKE; krótkotrwałe okresy deprywacji pokarmowej, odpowiadajce okresom normalnie wystpujcym dla danego gatunku w przyrodzie. Stopie 3 Procedury powodujce krótkotrwały, umiarkowany stres lub ból. Realizacja procedur nie powinna prowadzi do wystpienia istotnych zmian w zachowaniu zwierzt, jak równie w wielkoci fizjologicznych parametrów (np. oddech, ttno, pobór pokarmu/wody, wydalanie). Procedury te nie mog wywoływa u zwierzt samookaleczania, odwodnienia, anoreksji, zwikszonej aktywnoci ruchowej, zwikszonej wokalizacji, jak

Stopie 2 Procedury powodujce lekki chwilowy ból, stres lub długotrwały lekki dyskomfort krótkotrwałe (do kilku minut) i umiejtne unieruchomienie zwierzcia w celu dokonania obserwacji lub badania

3 równie zmian w zachowaniu danego zwierzcia (np. wzrost poziomu agresji, izolowanie si od innych osobników lub inne patologiczne zachowania socjalne). kaniulacja lub kateteryzacja naczy lub jam ciała w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym; drobne zabiegi operacyjne w znieczuleniu, tzn. takie, podczas których nie dochodzi do usunicia lub zmiany wanych dla ycia tkanek w iloci istotnie wpływajcej na funkcjonowanie organizmu (np. biopsja, laparoskopia, otwarcie jamy otrzewnowej, usunicie gonad); krótkotrwałe unieruchomienie, poza zakresem stopnia 2, bez podania rodków uspokajajcych lub znieczulenia; krótkotrwała deprywacja wodna/pokarmowa ponad okresy wystpujce w przyrodzie, podawanie nieletalnych dawek rodków farmakologicznych lub substancji chemicznych; wstrzyknicia dosercowe i do klatki piersiowej; naraanie na szkodliwe, stresujce bodce, ale w warunkach zapewniajcych moliwo ucieczki. Stopie 4 Procedury powodujce silny ból/stres i zwykle nieodwracalne uszkodzenie ciała i funkcji psychicznych Dowiadczenia wywołujce umiarkowane lub powane cierpienie (dystres) i dolegliwo. Bez długotrwałego lub powanego cierpienia (objawy kliniczne: anormalne zachowania, brak samoczyszczenia, odwodnienie, wokalizacja, bezruch, długotrwała anoreksja, objawy infekcji, wyjtkowy bezwład). powane zabiegi chirurgiczne w znieczuleniu ogólnym, tzn. takie, podczas których dochodzi do bezporedniego dostpu (otwarcia) głównych jam ciała (czaszka, klatka piersiowa, kanał krgosłupa, jama brzuszna, miednica), lub odsłonicia głównych struktur układu naczyniowego, limfatycznego, miniowego, kostnego lub gruczołowego, lub usunicia i/lub zmiany wanych dla ycia tkanek w iloci istotnie wpływajcej na funkcjonowanie organizmu, stres behawioralny (pozbawianie opieki matki, agresja, interakcja drapienik-ofiara), unieruchomienie na kilka lub wicej godzin,

takie, podczas których nie dochodzi do usunicia lub zmiany wanych dla ycia tkanek w iloci istotnie wpływajcej na funkcjonowanie organizmu (np.

4 podawanie chemicznych/farmakologicznych rodków zaburzajcych stan fizjologiczny (testy toksykologiczne), wywoływanie choroby popromiennej, podawanie pełnego adjuwantu Freunda, wywoływanie nieprawidłowoci anatomicznych lub fizjologicznych powodujcych ból i cierpienie, poddawanie szkodliwym, nieuniknionym bodcom, przywracanie do wiadomoci i utrzymywanie przy yciu zwierzt okaleczonych po powanych zabiegach chirurgicznych (dokonanych pod narkoz), wywoływanie miertelnych chorób (np. choroby popromiennej, miertelnych chorób zakanych, genetycznych i nowotworowych), jeeli w procedurze przewidziano humanitarne zakoczenie dowiadczenia (humane endpoint), wywoływanie zaburze organizacji czuciowo-ruchowej i cikich zaburze psychicznych (np. przez trwał izolacj matki od młodych), wystawianie na szkodliwe, silnie stresujce bodce bez moliwoci ucieczki. Stopie X Procedury powodujce skrajne cierpienia Dowiadczenia powodujce ostry ból bliski lub przekraczajcy próg tolerancji u czuwajcych, nieznieczulonych zwierzt. Obejmuje procedury powodujce wyjtkowe cierpienie i ból lub prowadzce do mierci poprzedzonej długim okresem cierpienia w wyniku działa chirurgicznych, wystawiania na działanie szkodliwych rodków chemicznych lub innych czynników, które upoledzaj systemy fizjologiczne. uycie rodków zwiotczajcych bez znieczulenia, metody umiercania niezalecane przez KKE, poddawanie bardzo powanemu stresowi lub szokowi, wyjtkowo inwazyjne procedury chirurgiczne, wywołujce bardzo powane zmiany w organizmie; poddawanie zwierzt oparzeniom i urazom bez znieczulenia, doprowadzanie do mierci przez zatrucie (np. strychnin), odwodnienie, głodzenie, działanie temperatury lub cinienia;

powanych zabiegach chirurgicznych (dokonanych pod narkoz), wywoływanie miertelnych chorób (np.

5 wywoływanie ostrych psychoz (np. przez naraanie unieruchomionych zwierzt na ostry stres, zastpienie matki karzcym fantomem) i agonistycznych zachowa prowadzcych do samookalecze i mierci. UWAGA: PROCEDURY STOPNIA INWAZYJNOCI X MOG BY WYKONYWANE W WYJTKOWYCH PRZYPADKACH, JELI ICH PRZEPROWADZANIE JEST DOPUSZCZANE LUB WYMAGANE PRZEPISAMI SZCZEGÓLNYMI. ródła literaturowe: Fraser, A.F. (1990) An analysis of suffering. Str w: B. E. Rollin & M. L. Kessel (eds.) The Experimental Animal in Biomedical Research, Vol. 1, CRC Press, Boca Raton. Menor, D.J., Reid, C.S.W. (1994) Concepts of animal well-being and predicting the impact of procedures on experimental animals. Str w: Improving the Wellbeing of Animals in the Research Environment. Australian and New Zealand Council for the Care of Animals in Research and Teaching (ANZCCART), Glen Osmond, South Australia. Orlans, F.B. (1993) In the Name of Science. Issues in Responsible Animal Experimentation. Oxford University Press, New York.

aser, A.F. (1990) An analysis of suffering. Str. 217-229 w: B. E. Rollin & M. L. Kessel (eds.) The Experimental Animal in Biomedical Research, Vol. 1, CRC Press, Boca Raton. Menor, D.J., Reid, C.S.W.

Podobne dokumenty

MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO KRAJOWA KOMISJA ETYCZNA DO SPRAW DOŚWIADCZEŃ NA ZWIERZĘTACH UCHWAŁA Nr 7 /2006 KRAJOWEJ KOMISJI ETYCZNEJ DO SPRAW DOŚWIADCZEŃ NA ZWIERZĘTACH z dnia 11 lipca 2006