Projekt Life Przyroda Ochrona śubra w Puszczy Białowieskiej KRAINA śubra Wnioskowanie Realizacja projektu

Transkrypt

1 Projekt Life Przyroda Ochrona śubra w Puszczy Białowieskiej KRAINA śubra Wnioskowanie Realizacja projektu Dorota Ławreszuk Koordynator Administracyjny Zakład Badania Ssaków PAN BiałowieŜa

2 Life Przyroda Kraina śubra struktura prezentacji Struktura prezentacji 1. Analiza i identyfikacja potrzeb 2. Przygotowanie i złoŝenie wniosku aplikacyjnego 3. Realizacja projektu - postęp realizacji - współpraca z Komisją Europejską oraz ekspertem z zespołu monitorującego projekt (MoT)

3 Life Przyroda Kraina śubra Analiza i identyfikacja potrzeb

4 Life Przyroda Kraina śubra skąd wziął się pomysł? European Bison. Status Survey and Conservation Action Plan, 2004 Red. Zdzisław Pucek IUCN The World Conservation Union Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Bison Specialist Group

5 Life Przyroda Kraina śubra skąd wziął się pomysł? Program śubr 2004 Program śubr Ochrona Ŝubra Rozwój regionalny Turystyka przyrodnicza Edukacja Infrastruktura

6 Life Przyroda Kraina śubra skąd wziął się pomysł?

7 Life Przyroda Kraina śubra podstawy prawne Pomimo sukcesu odniesionego w restytucji Ŝubr jest nadal gatunkiem zagroŝonym. Akty prawne i inne dokumenty-wyk wykładnie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dyrektywa Siedliskowa (92/43/EEC), Załącznik II - gatunek priorytetowy Konwencja Berneńska (Załącznik III) z 1979 r., przyjęta przez Polskę w 1982 r. European Bison Status Survey and Conservation Action Plan IUCN, 2004 Księga Rodowodowa śubrów 1924 r. Polska Czerwona Księga Zwierząt ZagroŜonych Czerwona Księga ZagroŜonych Gatunków IUCN Strategia Ochrony śubra w Polsce (przyjęta przez MŚ sierpień 2007)

8 Life Przyroda dlaczego Ŝubr wymaga dalszej ochrony? Występowanie Ŝubrów w północno - wschodniej Polsce

9 Life Przyroda dlaczego Ŝubr wymaga dalszej ochrony? Główne zagroŝenia dla gatunku: Wysoki chów wsobny (tzw. inbred) po przejściu populacji przez wąskie gardło na początku XX wieku Izolacja populacji Ŝubrów oraz brak przepływu genów między izolowanymi stadami Ograniczona baza pokarmowa i dostęp do wody Koncentracja Ŝubrów na niewielkich powierzchniach Choroby (balanoposthitis - nektrotyczne zapalenie napletka u samców, pryszczyca, choroba błękitnego języka, gruźlica) oraz pasoŝyty Niska akceptacja gatunku przez lokalną społeczność, kłusownictwo (?)

10 Life Przyroda Kraina śubra Przygotowanie i złoŝenie wniosku aplikacyjnego

11 Life Przyroda Kraina śubra Etapy przygotowania wniosku: 1. Powołanie zespołu przygotowującego wniosek. 2. Liczne spotkania i prezentacje w instytucjach włączonych do projektu: BPN, RDLP Białystok, nadleśnictwa, Fundacja Zielone Płuca Polski. 3. Poparcie ze strony Ministerstwa Środowiska - Głównego Konserwatora Przyrody oraz prezesa Grupy śubrowej IUCN prof. Wandy Olech. 4. Poparcie ze strony lokalnych i regionalnych władz oraz instytucji: gminy, starostwa, Urząd Marszałkowski, Urząd Wojewódzki, lokalne organizacje turystyczne, sąsiadujące nadleśnictwa, IUCN, WWF, PTOP. 5. Ostateczne określenie zawartości wniosku.

12 Life Przyroda Kraina śubra I wniosek złoŝony w październiku 2004 Odpowiedź negatywna - czerwiec 2005

13 Powód formalny: Puszcza Knyszyńska nie miała statusu Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000 a zatem koszty działań nie byłyby kosztami kwalifikowalnymi; Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk stanowiły zaledwie 15% powierzchni objętej Projektem za mało!

14 Life Przyroda Kraina śubra drugi wniosek do KE ZłoŜono zmodyfikowany projekt - październik 2005 Puszcza Białowieska Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 nr PL w tym Białowieski Park Narodowy i 3 Nadleśnictwa: Hajnówka, Browsk i BiałowieŜa oraz administracyjnie 11 gmin.

15 Life Przyroda Kraina śubra drugi wniosek do KE przyszły pierwsze pytania dotyczące ocenianego wniosku Odpowiedź do ( )! Wyjaśnienia dot. niektórych załoŝeń np.: na jakiej podstawie załoŝono 1000 sadzonek/ha w działaniu Sadzenie dzikich drzew owocowych. Wyjaśnienia dot. statusu ochrony Ŝubra w Polsce. Dostarczenie gwarancji wdroŝenia korytarzy ekologicznych do planów miejscowych przez gminy oraz do wojewódzkiego planu zagospodarowania przestrzennego przez władze województwa.

16 Life Przyroda Kraina śubra drugi wniosek do KE Pytanie, czy jeśli zostanie usunięte działanie z propozycji projektu, to ZBS PAN nadal będzie brał udział w dalszej ewaluacji projektu. Dostarczenie potwierdzenia, Ŝe materiały wyprodukowane w ramach projektu będą miały logo LIFE i Natura 2000 oraz będą kreować pozytywne postawy odbiorców wobec sieci NATURA Propozycja obniŝenia kosztów niektórych działań. Prośba o uszczegółowienie opisu realizacji niektórych działań. Uzasadnienie zakupów sprzętu: PC, samochód, obroŝe do monitoringu Ŝubrów, termocykler do analiz genetycznych.

17 Life Przyroda Kraina śubra drugi wniosek do KE informacja o akceptacji wniosku (decyzja podjęta 25 kwietnia 2006 r.) Korespondencja z KE Udzielenie wyjaśnień do niektórych załoŝeń projektu. ObniŜenie wybranych kosztów i ponowne oszacowanie niektórych kosztów Zmiany niektórych załoŝeń ilościowych i jakościowych w projekcie. Zmiana kategorii niektórych kosztów. Uzupełnianie lub poprawianie wskazanych przez KE formularzy Dosłanie dokumentów rejestracyjnych, nr konta bankowego, deklaracji podpisanych przez partnerów i instytucję do-finansującą. Trzeci poprawiony projekt stał się Załącznikiem do umowy z KE. Podpisanie umowy nastąpiło

18 Life Przyroda Kraina śubra Realizacja projektu

19 Life Przyroda Kraina śubra cele projektu Projekt ma na celu poprawę sytuacji Ŝubra w Puszczy Białowieskiej i jej okolicach oraz zapewnienie długoterminowej ochrony i zachowania gatunku.

20 Life Przyroda Kraina śubra cele projektu Cel ten realizowany jest poprzez: umoŝliwienie zwiększenia zasięgu występowania Ŝubrów; poprawę bazy pokarmowej i siedliskowej gatunku; stopniową modyfikację sposobu zarządzania gatunkiem; prowadzenie konsultacji społecznych i działań informacyjno promocyjnych, podnoszących społeczną akceptację gatunku; prowadzenie czynności przeciwdziałających konfliktom oraz łagodzących konflikty wynikające z obecności Ŝubrów w sąsiedztwie człowieka.

21 Life Przyroda Kraina Działania śubra działania projektu Koordynacja projektu Działania:A1,F1,F2,F3,F4 Działania w środowisku Działania:C1,C2,C3,C4,D1 Wszechstronny monitoring populacji Działania:D3,D4,D5 Korytarze ekologiczne Działania A2, A3 Działania łagodzące potencjalne konflikty Działania:D2,D6 Informacja i konsultacje z mieszkańcami regionu Działania: E1,E2,E3,E4,E5,E6

22 Life Przyroda Kraina śubra koordynacja projektu Działania: A1 Czynności przygotowawcze do wdroŝenia projektu, F1 Zarządzanie projektem, F2 Monitorowanie rezultatów projektu (ZBS) powołano koordynatorów oraz zatrudniono pracowników; powołano Radę Projektu; podpisano umowy partnerskie z BPN (styczeń 2008), RDLP, FZPP; zebrano niezbędne dokumenty, mapy, informacje; zorganizowano ok. 30 spotkań z lokalnymi władzami; przygotowano plany poszczególnych działań projektu; zorganizowano około 60 spotkań grup roboczych projektu; zaprojektowano i wprowadzono logo Krainy śubra; prezentowano projekt podczas róŝnych imprez (konferencje, Rada Naukowa BPN, Szkoły Letnie ZBS PAN, seminaria, szkolenia, inne).

23 Life Przyroda Kraina śubra działania w środowisku Działanie C1 Rekultywacja łąk (Nadleśnictwa) Zrealizowano 46 ha z planowanych 61 ha Pozostało do realizacji: 14,61 ha w nadleśnictwie BiałowieŜa 6 ha w nadleśnictwie Browsk Zrekultywowana łąka w Nadleśnictwie Hajnówka, sierpień 2007

24 Life Przyroda Kraina śubra działania w środowisku Działanie C2 Budowa wodopojów (Nadleśnictwa) Zrealizowano z wyprzedzeniem wszystkie zaplanowane wodopoje (14 sztuk). Wodopój w Nadleśnictwie Browsk, Listopad 2007

25 Life Przyroda Kraina śubra działania w środowisku Działanie C4 Bróg

26 Life Przyroda Kraina śubra działania w środowisku Bróg w Nadleśnictwie BiałowieŜa Bróg w Nadleśnictwie Hajnówka

27 Life Przyroda Kraina śubra działania powtarzalne Działanie D1 Wykaszanie łąk oraz dostarczanie siana do zimowego dokarmiania (nadleśnictwa) W 2008 r. zrealizowano wykaszanie 30 ha ze środków LIFE (nadleśnictwo Hajnówka) oraz ponad 180 ha ze środków innych niŝ LIFE (plan projektu 160 ha). Siano przeznaczone jest do zimowego dokarmiania.

28 Life Przyroda Kraina śubra korytarze ekologiczne Zaprojektowano korytarze ekologiczne w regionie Puszczy Białowieskiej: przeprowadzono audyt ekologiczny 11 gmin (A2 ZBS); kolejnym etapem jest wprowadzenie korytarzy do planów zagospodarowania przestrzennego (A3 FZPP).

29 Life Przyroda Kraina śubra korytarze ekologiczne BIAŁYSTOK Wysokie Mazowieckie Bielsk Podlaski Wyznaczone granice korytarzy ekologicznych Hajnówka Siemiatycze Sokołów Podlaski

30 Life Przyroda Kraina śubra przeciwdziałanie konfliktom Działanie D2 Łagodzenie konfliktów pomiędzy Ŝubrami a gospodarką rolną (BPN) Ok. 50 interwencji w 2007r. i 2008 r. - szybkie reagowanie na sygnały o osobnikach potencjalnie niebezpiecznych i przyzwyczajonych do człowieka (odstraszanie, odłowienie i transport). Zastosowanie środków ochronnych u 10 rolników - pastuchy elektryczne, siatki, inne materiały. Dystrybucja broszurki Jak sobie radzić z upartym Ŝubrem. Wskazana jest dalsza akcja informacyjna wśród lokalnej społeczności zachęcanie rolników do korzystania z dostępnych środków ochronnych.

31 Life Przyroda Kraina śubra przeciwdziałanie konfliktom

32 Life Przyroda Kraina śubra przeciwdziałanie konfliktom Działanie D6 Kontraktowanie łąk (BPN) W 2008 roku BPN zakontraktował powierzchnię około 51 ha u 21 rolników głównie z północnej części Puszczy Białowieskiej. W wybranych miejscach wykonano 2 brogi. Łączna ilość dostarczonego siana do zimowego dokarmiania w sezonie 2008/2009 wynosi 170 ton. Właściciele łąk mieli za zadanie: przygotowanie łąki; dostarczanie siana w wyznaczone miejsca (istniejące brogi lub w większości stogi); sprzątanie łąki oraz miejsc dokarmiania.

33 Life Przyroda wszechstronny monitoring populacji Działanie D3 Stały nadzór w terenie populacji oraz zintegrowane liczenia roczne (BPN) W ramach działania odbywają się: regularna inspekcja miejsc dokarmiania; regularne obserwacje Ŝubrów (rozmieszczenie, liczebność) - zebrano dotychczas około 900 kart obserwacyjnych; zintegrowane liczenie w okresie zimowym; prowadzenie obserwacji w okresie wegetacyjnym; prowadzenie wykazu obserwacji i analiza upadków.

34 Life Przyroda wszechstronny monitoring populacji Działanie D4 Stałe monitorowanie areałów migracji zwierząt za pomocą telemetrii (ZBS) w 2007 roku załoŝono 10 obroŝy GPS, w 2008 roku 7 obroŝy, a początku bieŝącego roku 3 obroŝe; ponadto 8 Ŝubrów nosi obroŝe z nadajnikami VHF; zebrano dotychczas około lokalizacji. Cele monitoringu: określenie kierunków i skali migracji; określenie sposobu uŝytkowania środowiska i przygotowanych w ramach projektu obiektów przewidywanie rozwoju sytuacji i przygotowanie odpowiednich działań zaradczych

35 Life Przyroda wszechstronny monitoring populacji Działanie D5 Monitoring genetyczny populacji (ZBS) W ciągu dwóch lat pobranych zostało ponad 100 prób DNA. Kolekcja DNA śubra zawiera DNA wyizolowane od ponad 300 Ŝubrów oraz tkanki pobrane od ponad 800 osobników tego gatunku. DNA blisko 200 Ŝubrów urodzonych na przestrzeni 50 lat po reintrodukcji gatunku do Puszczy zostało przeanalizowane w celu poszukiwania potencjalnych zmian w strukturze genetycznej populacji białowieskiej. Analiza mitochondrialnego DNA wykazała istnienie u Ŝubra zaledwie 3 linii matecznych o skrajnie nierównym udziale we współczesnej populacji. Uzyskane w realizowanych projektach sekwencje DNA tworzą Kolekcję Danych Genetycznych śubra. Wyniki badań opisane są w 4 publikacjach naukowych.

36 Life Przyroda informacja i działania konsultacyjne Działanie E1 Konsultacje społeczne celów i działań projektu (FZPP) Zrealizowano 11 spotkań z przedstawicielami lokalnych społeczności oraz 22 spotkania w szkołach - raport ze spotkań jest juŝ dostępny. Działanie E2 Strona internetowa projektu (ZBS) Jest dostępna i na bieŝąco aktualizowana. Działanie E3 Publikacja raportu popularnonaukowego (ZBS) Prace planowana na koniec 2009 r.

37 Life Przyroda informacja i działania konsultacyjne Działanie E4 Ulotki, broszury, kalendarze, mapa projektu (ZBS, BPN) Wydano 2 ulotki, broszurkę Jak poradzić sobie z upartym Ŝubrem, kalendarze na 2008 i 2009, mapę projektu oraz wyprodukowano film o projekcie. Działanie E5 Międzynarodowa konferencja (ZBS) Konferencja poświecona wynikom projektu LIFE Kraina śubra odbędzie się na początku roku Działanie E6 Seminarium dla nauczycieli (ZBS) Zrealizowano dwie edycje seminarium. W trakcie przygotowań jest publikacja ze scenariuszami lekcyjnymi o tematyce Ŝubrowej.

38 Life Przyroda informacja

39 Life Przyroda informacja

40 Life Przyroda informacja

41 Life Przyroda informacja Ustawiono tablice informacyjne o projekcie.

42 Life Przyroda działania konsultacyjne Seminarium dla nauczycieli E6 ( , ) Październik 2008

43 Life Przyroda działania konsultacyjne Konsultacje społeczne w gminach E1 Siemianówka, listopad 2007

44 Life Przyroda oczekiwane rezultaty projektu Nowe podejście do ochrony wolnej populacji Ŝubra w regionie. Bardziej równomierne wykorzystanie przez Ŝubry obszaru Puszczy Białowieskiej. Zwiększenie zasięgu występowania populacji. Ograniczenie szkód wyrządzonych przez Ŝubry. Zmniejszenie zaleŝności gatunku od zabiegów hodowlanych. Regularna i szczegółowa informacja na temat stanu i rozprzestrzenienia sie populacji. Skuteczna ochrona korytarzy ekologicznych w regionie Puszczy Białowieskiej.

45 Life Przyroda współpraca z KE i MoT DuŜe wsparcie podczas realizacji projektu, pozytywne nastawienie, szukanie moŝliwości rozwiązania problemów. Utrudnieniem są niewiąŝące opinie ze strony MoT, co powoduje konieczność podejmowania samodzielnych decyzji przez Beneficjenta. Wskazane jest unikanie wszelkich zmian w projekcie podczas realizacji. Zmiany są dopuszczalne, jeśli są uzasadnione i nie wpływają negatywnie na osiągnięcie efektu ekologicznego projektu i nie są tzw.: istotnymi zmianami (Postanowienia Wspólne Art.13).

46 Life Przyroda współpraca z KE i MoT DuŜy nacisk kładziony jest na promocję projektu tablice informacyjne, logos LIFE i Natura 2000, informacja o dofinansowaniu, promocja w mediach. Prowadzenie przemyślanych działań społecznych, nie przynoszących szkód projektowi. Prowadzenie na bieŝąco generatora finansowego. NaleŜy dobrze rozplanować finansowanie projektu minimum 150% wydatkowanej zaliczki Art CP.

47 Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę Zdjęcia udostępnione przez T. Kamińskiego, P. Wawrzyniaka, cia R. udostępnione Kowalczyka, przez A. Kostecką, T. Kamińskiego, P. Fabijańskiego P. Wawrzyniaka, R. Kowalczyka, A. Kostecką, P. Fabijańskiego Zakład Badania Ssaków PAN Ul. Waszkiewicza BiałowieŜa tel mripas@zbs.bialowieza.pl dlawreszuk@zbs.bialowieza.pl