Odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstw sektora TSL

Transkrypt

1 Anna JASIŃSKA-BILICZAK 1 Politechnika Opolska Odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstw sektora TSL WSTĘP Społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw zdefiniować można jako dobrowolne zaangażowanie, na zasadach dobrowolności, łączące zaangażowanie na rzecz kwestii społecznych i środowiskowych w ramach działalności gospodarczej [1, s. 17]. Literatura przedmiotu przedstawia wiele definicji zjawiska społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Oznacza ona, że przedsiębiorstwo jest moralnie odpowiedzialne i zobowiązane do rozliczania się przed prawem i społeczeństwem ze swej działalności. Odpowiedzialne jest przed właścicielami, pracownikami, akcjonariuszami, klientami, wierzycielami, bankami, ruchami ekologicznymi, dostawcami, kooperantami, administracją państwową [8, s. 42]. Odpowiedzialność społeczna to także nowy światowy kierunek zmian w zarządzaniu strategicznym przedsiębiorstwem, który zobowiązuje firmy do zrównoważonego rozwoju z poszanowaniem zasad ekonomii, ekologii i etyki [5, s. 22]. 1. BUDOWANIE SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU Jednym z powszechnie uznanych modeli społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw jest model CSR według A. B. Carrolla, w którym autor wskazuje takie rodzaje odpowiedzialności jak odpowiedzialność filantropijna, etyczna, prawa czy ekonomiczna [7, s. 47]. Dochodzenie przedsiębiorstwa do pełnej realizacji i wdrożenia modelu społecznej odpowiedzialności jest procesem długotrwałym i złożonym, składającym się z wielu etapów. Pierwszym z nich jest etap wstępny, zwany też przed-prawnym i przed-etycznym, charakteryzujący się unikaniem przez przedsiębiorstwo odpowiedzialności prawnej. Kolejny etap, tzw. prawny, związany jest z zaistnieniem tej odpowiedzialności jednak w jej negatywnym aspekcie, czyli za to, co się już stało lub może się stać. Także następny etap, etyczny, związany jest z takim samym rodzajem odpowiedzialności. Dopiero kolejny etap charakteryzuje początki CSR w przedsiębiorstwie kształtują się właściwe relacje ze wszystkimi grupami interesariuszy jak i próby równoważenia ich niejednokrotnie sprzecznych interesów. Powstaje także odpowiedzialność pozytywna, jednak jest ona, na tym etapie, wymuszona na przedsiębiorstwie przez społeczeństwo. Czwarty etap to już rozwinięta CSR występuje zaangażowanie społeczne przedsiębiorstwa polegające na świadomym kształtowaniu relacji społecznych i dbałości o zrównoważony rozwój. Odpowiedzialność na tym etapie rozwoju CSR to odpowiedzialność pozytywna, mająca na uwadze dobro zależne od przedsiębiorstwa. Ten sam typ odpowiedzialności związany jest z ostatnim etapem rozwoju CSR w przedsiębiorstwie. Etap ten charakteryzowany jest jako zaawansowana CSR będąca zobowiązaniem przedsiębiorstwa zamierzającym do poprawy jakości życia wszystkich członków społeczności [3, s. 14]. Przykłady aspektów rozwiniętej odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw prezentuje tabela 1. Tab. 1. Praktyczne aspekty rozwiniętej odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw [opracowanie własne] Aspekt Cele Działania pozwalające na realizację celów I. Zarządzanie organizacją i relacją Wspieranie rynku otwartej Brak zaangażowania w zmowy 1 Dr Anna Jasińska-Biliczak - Politechnika Opolska, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Katedra Ekonomii, Finansów i Badań Regionalnych, a.jasinska-biliczak@po.opole.pl Artykuł recenzowany. 1860

2 z otoczeniem konkurencji cenowe, trusty, kartele Dostrzeganie problemu konfliktu interesów Weryfikacja i kontrola wszystkich osób biorących udział w kontaktach biznesowych Problem przyjmowania / wręczania korzyści majątkowych Natychmiastowe konsekwencji wyciaganie II. Etyka w biznesie Współpraca z przedsiębiorstwami 1. Weryfikacja partnerów przed podjęciem współpracy 2. Regularna ocena partnerów na podstawie wcześniej sprecyzowanych kryteriów Uzgadnianie warunków współpracy Otwarta komunikacja z partnerami/kontrahentami III. Zapewnienie wysokich standardów jakości Zapewnienie usług na stałym, możliwie najlepszym poziomie 1. Realizacja polityki jakości we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa 2. Monitoring błędów i ich natychmiastowa korekta 3. Rejestracja wszelkich niezgodności / problemów 4. Ciągłe doskonalenie organizacji i systemów zarządzania poprzez rozwiązywanie problemów Optymalizacja procesu realizacji usług 1. Badanie satysfakcji klientów 2. Okresowa ocena dostaw V. Zarządzanie kapitałem ludzkim Wymaganie uczciwości Kreowanie i propagowanie postaw promujących uczciwość zarówno w kontaktach wewnątrz przedsiębiorstwa jak i na zewnątrz Zapewnienie bezpieczeństwa pracy 1. Przestrzeganie obowiązujących norm prawnych 2. Edukacja personelu 3. propagowanie postaw wzajemnego szacunku i zrozumienia Zapewnienie godnych warunków pracy 1. Nietolerancja przejawów mobbingu, molestowania, 1861

3 dyskryminacji 2. Wspieranie pracowników, którzy nie z własnej winy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowe i poza finansowe 3. Zindywidualizowane programy szkoleń 4. Pozapłacowe pakiety świadczeń Przedstawione dane pozwalają stwierdzić, że harmonizacja dążenia do zbudowania wzajemnego zaufania i przejrzystości w relacjach przedsiębiorstwa z otoczeniem zewnętrznym jak i środowiskiem wewnętrznym stają się sposobem na prowadzenie działalności i osiąganie przewagi konkurencyjnej. 2. ASPEKTY SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU DEDYKOWANE SEKTOROWI TRANSPORTU, SPEDYCJI I LOGISTYKI Kondycja sektora TSL skorelowana jest z kondycją całej gospodarki. Sektor ten określany jest nieraz jako system nośny, czy krwiobieg gospodarki [4, s. 31]. Silna zależność między rozwojem gospodarki narodowej a rozwojem systemów transportowych w łańcuchach dostaw wynika między innymi z faktu, że transport świadczy usługi dla pozostałych działów gospodarki, w tym przemysłu, budownictwa czy rolnictwa [6, s. 74]. Zgodnie z definicją sektor usług TSL to działalność gospodarcza polegająca na oferowaniu i realizacji na rynku usług przemieszczania osób i dóbr materialnych (transport), organizacji przewozu ładunków (spedycja) oraz kompleksowego zarządzania i realizacji wszelkich procesów przepływu, włącznie z transportem, spedycją i magazynowaniem (logistyka) [9, s. 21]. Z powodu wpływu na inne działy gospodarki znamiennym jest, że ze środowiskowego i społecznego punktu widzenia, według danych IPCC (2007) transport przyczynia się do 13% całkowitej emisji CO2. Wpływ środowiskowy TSL związany z emisją jest przyczyną różnorakiej presji na firmy TSL i to nie tylko ze strony regulatorów jak np. Komisji Europejskiej. Presja będzie też odczuwalna z czasem ze strony konsumentów, wśród których badania marketingowe raz po raz wykazują rosnącą świadomość ekologiczną [2, s. 2]. Nie bez znaczenia są także implikacje ekonomiczne końcowy koszt emisji transportu jest wliczany w cenę produktu, co powoduje przerzucenie kosztu na konsumenta. W tym kontekście społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw sektora TSL nabiera nowego, społeczno-ekonomicznego wymiaru. Tabela 2 pozwala na przegląd propozycji aspektów społecznej odpowiedzialności biznesu wyodrębnionych dla analizowanego sektora. Tab. 2. Aspekty społecznej odpowiedzialności biznesu wyodrębnione dla sektora TSL [opracowanie własne] I. Dbałość o środowisko naturalne Ograniczanie negatywnego wpływu działalności przedsiębiorstw na środowisko naturalne poprzez zarządzanie łańcuchami dostaw 1. Stosowanie rozwiązań intermodalnych z udziałem transportu kolejowego jako najbardziej ekologicznego ze środków transportu 2. Najbardziej efektywne planowanie rozmieszczenia ładunku (wykorzystania przestrzeni ładunkowej) 3. Najbardziej efektywne 1862

4 planowanie tras przewozu ładunków 4. Centralne zarządzanie flotą Zarządzanie odpadami 1. Selektywna zbiórka odpadów 2. Właściwa utylizacja zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Zapobieganie ewentualnym zanieczyszczeniom środowiska 1. Zapobieganie występowaniu awarii we flocie, terminalach, magazynach 2. Instalacja specjalnych skrzynek ADR na terenie magazynów wyposażonych w sorbent do neutralizacji wycieków 3. Zbiórka i właściwa utylizacja materiałów niebezpiecznych Dbałość o dobór dostawców w transporcie drogowym Obniżanie zużycia energii i zasobów naturalnych 1. Dbałość o spełnianie przez dostawców europejskich norm emisji zanieczyszczeń i hałasu 2. Aktualne badania techniczne pojazdów 3. Aktualne pozwolenia w przypadku transportu towarów niebezpiecznych ADR 4. Weryfikacja opłat przewoźników za gospodarcze korzystanie ze środowiska 5. Edukacja przewoźników w zakresie wpływu działalności transportowej na środowisko 6. Przestrzeganie przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska 7. Formalne zobowiązanie przestrzegania warunków współpracy odnoszących się do ochrony środowiska, zawartych w umowach z dostawcami 1. Projektowanie budynków pod kątem jak najlepszego wykorzystania oświetlenia naturalnego, z zastosowaniem 1863

5 wyposażenia obniżającego zużycie energii, oświetlenia częściowego oraz pogrubionej warstwy izolacyjnej, 2. Korzystanie z systemów operacyjnych zapewniających elektroniczny obieg dokumentów takich jak TMS, WMS, Webbooking i innych 3. Dążenie do ponownego wykorzystania materiałów opakowaniowych oraz papieru biurowego 4. Edukacja pracowników i propagowanie dobrych praktyk w zakresie minimalizacji wpływu prowadzonej działalności na środowisko II. Działania prospołeczne Dzielenie się wiedzą 1. Publikacje 2. Wystąpienia ekspertów Przedstawianie własnych prognoz dotyczących trendów i rynków 3. Działania edukacyjne 4. Aktywna współpraca ze środowiskiem akademickim i studenckim Akcje społeczne 1. Propagowanie wiedzy o TSL, ADR 2. Przedstawianie pomysłów na rozwój branży 3. Wspieranie aktywności społecznych związanych z zainteresowaniami pracowników 4. Wspieranie działalności sportowej (ze szczególnym uwzględnieniem lokalnej działalności sportowej) Strategia CSR oznacza uwzględnianie interesu społecznego i kwestii ochrony środowiska w ramach wszystkich działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo przy jednoczesnym zwiększaniu jego wartości, umacnianiu reputacji, rozwoju nowych produktów i usług, a także usprawnianiu relacji z interesariuszami. 1864

6 Jednym z kluczowych wyzwań jest wdrożenie zasad etycznych i programów odpowiedzialnego biznesu na tych poziomach działania przedsiębiorstwa, które dla konsumentów i społeczności lokalnych są nieznane, takich jak wybór dostawców, produktów, technologii. Szczególnie ważne zasady te okazują się dla sektora TSL będącego zarówno specyficznym łącznikiem wielu branż, mającym na nie wpływ ekonomiczny i społeczny, jak i specyficznym barometrem kosztów ponoszonych przez konsumenta ostatecznego. WNIOSKI Rozważania wskazują na fakt, że działania społecznie odpowiedzialne, są działaniami dobrowolnymi, nakierowanymi na równoważenie celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. W branży TSL perspektywa środowiskowa, w szczególności dążenie do obniżania emisyjności, może przyczynić się do większej konkurencyjności poprzez wprowadzenie zmian operacyjnych, może generować innowację, przyczynić się do wzrostu wartości niematerialnych jak marka oraz wpłynąć bezpośrednio na finanse przedsiębiorstw. Podejście CSR nie jest jednak jedynym środkiem na wszystkie problemy, z jakimi borykają się przedsiębiorstwa jak np. konieczność restrukturyzacji czy nieskuteczne działania sprzedażowe. W przypadku branży logistycznej krótka analiza CSR wskazuje szereg aspektów, z którymi muszą się borykać, a które jednocześnie wpływają na ich perspektywę finansową i rynkową. Streszczenie Komisja Europejska postawiła w 2006 roku za cel utworzenie Europy Liderem Odpowiedzialności Społecznej w biznesie. Kontynuację tego zadania stanowią zapisy Strategii Lizbońskiej podkreślające znaczenie zrównoważonego i stabilnego rozwoju, łączące go jednocześnie z promowaniem i upowszechnianiem idei CSR. W polskiej rzeczywistości gospodarczej zasada ta upowszechniana jest od lat 90-tych XX wieku. Sektor transportu, spedycji i logistyki jest sektorem ważnym gospodarczo i jednocześnie sektorem wrażliwym na zmiany zachodzące w gospodarce i społeczeństwie. Z tych powodów poddano analizie problemu CSR w tym właśnie sektorze. Corporate Social Responsibility TSL sector Abstract The European Commission stated as the aim creating Europe forward in 2006 the Leader of the Corporate Social Responsibility. The Lisbon Strategy emphasizing meaning of the sustainable development, matching it simultaneously with promoting and continuation of this task of CSR idea. In Polish economic reality this principle has been popularized since years 90-tych of the 20th century. Sector of the transport, freight forwarding and logistics is economically important sector and simultaneously sensitive for changes taking place in both the economy and the society. For these reasons the CSR problem was analyzed in this sector. BIBLIOGRAFIA 1. Adamczyk J., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Teoria i praktyka, PWE, Warszawa Anam L., CSR w praktyce branża TSL [w:] Pracuj w logistyce, Warszawa Filek J., Społeczna odpowiedzialność biznesu tylko moda czy nowy model prowadzenia działalności gospodarczej?, Kraków

7 4. Gryko-Nikitin A., Builiding of competitive advantage in the TSL sector using Mass Customization [w:] Fertsch M., Stachowiak A. (red.), Problems of transport logistics, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań Korpus J., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw w obszarze kształtowania środowiska pracy, Wydawnictwo Placet, Warszawa Krajewska R., Łukasik Z., Ocena atrakcyjności usług sektora TSL w Polsce, Logistyka 2010/2. 7. Rybak M., Etyka menedżera społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Zbiegeń-Maciąg L., Etyka w zarządzaniu, CiM, Warszawa Raport GUS Departament Handlu i Usług, Transport wyniki działalności 2009 r., Warszawa