Wykorzystanie komputera i Internetu w wolnym czasie przez niepełnosprawnych na wsi w woj. lubelskim

Transkrypt

1 GRUDNIEWSKI Tomasz 1 DĄBROWSKI Dominik 2 LUBAŃSKA Zofia 3 Wykorzystanie komputera i Internetu w wolnym czasie przez niepełnosprawnych na wsi w woj. lubelskim WSTĘP Użyteczność technologii informatycznych i nowych rozwiązań komunikacyjnych, szczególnie Internetu, w życiu społeczeństwa jest nieunikniony. Nowe technologie docierają do wszystkich gałęzi gospodarki jak i również do gospodarstw domowych. Pojawia się zatem możliwość korelacji dostępnych form nowych technologii z problematyką funkcjonowania osób niepełnosprawnych na obszarach wiejskich. Problem ten jest podejmowany przez rządy poszczególnych państw, organizacje międzynarodowe ale również przez stowarzyszenia, fundacje i środowiska naukowe. Celem podejmowanych działań są zadania związane z możliwie pełnym włączeniem tej grupy społecznej we wszystkie przejawy aktywności w tym aktywności społecznej i zawodowej. Szeroko pojęta informatyzacja wsi może odnaleźć zastosowanie w przypadku aktywizacji procesów prospołecznych, zapobiegających wykluczeniu i aktywizacji zawodowej pośród osób niepełnosprawnych. Szczególnie atrakcyjną formą wprowadzania w życie świata zinformatyzowanego jest podsunięcie technik informacyjnych osobom niepełnosprawnym jako jedną z metod spędzania wolnego czasu, nawiązywania kontaktów, funkcjonowania w społeczeństwie sieci pozbawionym barier związanych z niepełnosprawnościami. Obserwuje się postępujący wzrost udziału technologii informacyjnych w życiu codziennym osób niepełnosprawnych. Pierwszym problemem z jakim postanowili zmierzyć się autorzy była analiza wzrostu wyposażenia gospodarstw domowych w wymagany osprzęt komputery. Przeprowadzona w roku 2012 analiza danych zgromadzonych przez Główny Urząd Statystyczny, umożliwiła powstanie zestawienia jak w poniższej Tab. 1 (Raport GUS Społeczeństwo informacyjne w Polsce, 2012). Przytoczone zestawienie dotyczy wyposażenia gospodarstw domowych w komputery. W prezentowanym poniżej artykule zawarto wyniki badań przeprowadzonych pośród osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich w województwie lubelskim. Badania przeprowadzono na próbie 5000 osób w latach w ramach finansowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych projekt pt. Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich, umowy nr 3/4/WPR/B/08/. Na terenie województwa lubelskiego przeprowadzono 543 ankiety. Tab. 1. Wyposażenie gospodarstw domowych w komputery [%] w całej Polsce [1]. Wyszczególnienie Ogółem 58,9 66,1 69,0 71,3 73,4 Według klasy miejsca zamieszkana Duże miasta 64,0 71,5 72,9 75,1 79,2 Mniejsze miasta 59,6 66,3 70,3 71,1 71,4 y wiejskie 52,8 60,2 63,7 67,1 69,4 1,,3 Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych, Biała Podlaska, ul. Sidorska 95/97, w. 908 lub 255, gisbourne2@gmail.com, z.lubanska@dydaktyka.pswbp.pl, 2 Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych, Biała Podlaska, ul. Sidorska 95/97, w. 966, d.dabrowski@dydaktyka.pswbp.pl 3545

2 1. EKSPERYMENT Pierwszym analizowanym wskaźnikiem było odniesienie udziału osób niepełnosprawnych korzystających w ogóle z szeroko pojętych technik informacyjnych ujętych na potrzeby zestawienia pod hasłem osób korzystających z komputera w całym kraju a w województwie lubelskim (Tab. 2). Tab. 2. Ilość osób korzystających z komputera (p<0,05 różnica istotna). % Chi 2 p 41,5 31,1 22,39 0,000 Jak można zaobserwować odsetek osób niepełnosprawnych korzystających z tego medium jest niższy od średniej w kraju. Może to wciąż wynikać z mniejszego uprzemysłowienia regionów Polski wschodniej i a za to bardziej rozwiniętego rolnictwa. Pomiędzy poszczególnymi województwami istnieją duże różnice w odsetku zatrudnionych w rolnictwie; w województwie śląskim i województwie dolnośląskim pracuje odpowiednio 3,3% i 6,5% ogółu zatrudnionych, jednak w województwach ściany wschodniej zatrudnienie w rolnictwie dochodzi do 33,7% - w województwie lubelskim [2]. Z drugiej strony najbiedniejszymi regionami Polski w 2010 r. były województwa lubelskie i podkarpackie (42% średniej) [3]. Stąd wynika potrzeba ciągłego poszerzania świadomości dotyczącej korzyści płynących z technologii informacyjnych pośród mieszkańców województwa lubelskiego. Ze wskazanego powyżej charakteru form zatrudnienia (głównie rolnictwo) może wynikać brak zapotrzebowania wynikającego z usług technik informacyjnych w życiu zawodowym. Czas jaki osoby mogą poświęcić na korzystanie z usług technologii informacyjnych (komputera) jest zatem czasem pozazawodowym czasem wolnym. Wg danych GUS w całym kraju czas wolny (jako zamiłowania) w postaci korzystania z komputera i Internetu deklaruje 27,4 % ogółu społeczeństwa w roku 2013 [4]. W Tab. 3 zawarto rezultaty analiz przeprowadzonych pośród osób niepełnosprawnych zamieszkałych na terenach wiejskich i odniesiono je do województwa lubelskiego. Tab. 3. Korzystanie z komputera w wolnym czasie pośród osób niepełnosprawnych na obszarach wiejskich (p<0,05 różnica istotna). % Chi 2 p 26,7 21,7 6,48 0,011 Jak można zaobserwować osoby niepełnosprawne w województwie lubelskim wykazują podobny stopień wykorzystania komputera w czasie wolnym. Spadek odsetka osób korzystających z komputera może być upatrywany we wskazanych powyżej czynnikach. Natomiast istotną cechą, na którą warto zwrócić uwagę jest poziom samooceny ankietowanych w sprawie oceny poziomu umiejętności obsługi komputera (Tab. 4). Tab. 4. Ocena poziomu umiejętności obsługi komputera osób niepełnosprawnych na obszarach wiejskich (p<0,05 różnica istotna). niski średni wysoki Chi 2 p 26,1 31,9 53,1 53,4 20,7 14,7 3,37 0,

3 Obserwowalne są znaczące różnice w poziomie wskazanych w Tabeli 4 ocenie umiejętności w osobach ankietowanych w województwie lubelskim w odniesieniu do całego kraju. Szczególnie widoczne są różnice w przypadku oceny umiejętności jako wysokie. Taki stan rzeczy może być skutkiem braku możliwości doskonalenia swoich umiejętności w tej dyscyplinie z poziomu gospodarstwa domowego (miejsca spędzania większości czasu wolnego). Tematykę dotyczącą miejsca, w którym ankietowani korzystają z komputera w wolnym czasie zawarto w kolejnym pytaniu, na którego odpowiedzi zawarto w Tab. 5. Tab. 5. Miejsce wykorzystania komputera w wolnym czasie. dom praca poza domem i pracą Chi 2 p 84,4 77,6 9,7 15,5 5,9 6,9 3,81 0,149 Jak wynika z udzielonych odpowiedzi w odróżnieniu od całości kraju, respondenci w województwie lubelskim znacznie częściej mają kontakt z komputerem w czasie wolnym w miejscu pracy. Analizując powyższe dane postanowiono zbadać profil zainteresowań osób niepełnosprawnych główne aspekty wykorzystania komputera i Internetu. Zestawienie danych ankietowych zawarto w Tab. 6. Tab. 6. Korzystanie z komputera i Internetu w wolnym czasie. Cel Chi 2 p kontaktowanie się z innymi 67,1 66,9 0,01 0,976 rozrywka 62,3 39,6 20,35 0,000 edukacja 25,9 15,1 6,78 0,009 dokonywanie płatności i zakupów 38,3 22,6 10,93 0,001 poszukiwanie informacji 82,1 84,9 0,54 0,460 W prezentowanej powyżej tabeli łatwo zaobserwować rezultat badań analizowanych przy okazji Tab. 5 i poprzednich. Głównymi i zarazem pokrywającymi się z zainteresowaniami prezentowanymi przez niepełnosprawnych z całego kraju są: rozrywka i poszukiwanie informacji. W bardziej odległej perspektywie leżą aspekty związane z praktycznym wykorzystaniem technologii informacyjnych: edukacja i transakcje dokonywane przez Internet. Efekt ten może być następstwem kolejno przytaczanych danych ankietowych w tym braku stałego dostępu do komputera oraz umiejętności jego wykorzystania. Samą konieczność stosowania e-learningu jako formy dotarcia do osób niepełnosprawnych nikt nie wątpi i wystarczy tu przytoczyć badania CEDEFOP-EU, w których brało udział 350 uczestników w europie, z różnych organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne. Wykres na Rys. 1. przedstawia procentowy udział odpowiedzi na wybrane pytania [5]. 3547

4 60.0% 50.0% 50.0% 53.6% 54.8% 40.0% 30.0% 20.0% 21.1% 10.0% 0.0% Rys. 1. Rola e-learningu w procesie nauczania osób niepełnosprawnych [5-8]. Odpowiedzi zawarte na Rys. 1 to: 1. e-learning nie jest odpowiedni dla większości osób niepełnosprawnych; 2. e-learning może stanowić uzupełnienie szkolenia, jeśli spełnione są pewne warunki; 3. e-learning oferuje więcej możliwości kształcenia dla osób niepełnosprawnych; 4. e-learning powinien być dostępny dla wszystkich uczących się bez względu na upośledzenia; 5. e-learning daje nowe, innowacyjne możliwości uczenia się dla wielu osób niepełnosprawnych. Opierając się na powyższych założeniach (pomijając stwierdzone już aspekty pedagogiczne) postanowiono pójść o krok dalej, w stronę aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych potrafiących korzystać z formy nauczania jaką jest e-learning, mających świadomość korzyści jakie ta forma ze sobą niesie oraz narzędzia umożliwiające korzystanie z tej formy nauczania. Interesujące stało się zatem zestawienie zebranych podczas ankiet danych dotyczących zainteresowania (pobudzenia zainteresowania respondentów) o możliwości wykorzystania komputera jako narzędzia podnoszącego kwalifikacje [9,10]. W Tabeli 7 zestawiono wybrane dane. Tab. 7. Zainteresowanie uczestnictwem w kursach e-learningowych a korzystanie z komputera w wolnym czasie (p<0,05 różnica istotna). osoby korzystające z komputera w wolnym czasie osoby nie korzystające z komputera w wolnym czasie % Chi 2 p % Chi 2 p w tygodniu 1.5% ,1 49,1 6,50 0,011 12,1 12,5 0,05 0,819 w weekendy i święta 35,3 48,6 7,15 0,007 12,8 13,7 0,29 0,589 Można zaobserwować jednoznaczne różnice w podejściu respondentów do wskazanej problematyki. Osoby korzystające z komputera są jednoznacznie zainteresowane rozwijaniem się. Jak wskazują wcześniejsze badania przeprowadzone przez autorów (w tym odrębne od wymienionych), e-learning jest jedną z pożądanych metod podnoszenia umiejętności wykorzystania technik informacyjnych. Osoby badane, zawsze jednoznacznie wskazują nie tylko na e-learning jako metodę nauki ale też jako metodę zrzeszania osób niepełnosprawnych w różnym wieku i z różnym stopniem niepełnosprawności. 3548

5 WNIOSKI 1) Potwierdza się obserwowany w literaturze pogląd o zmniejszeniu dysproporcji w ilości posiadanego przez osoby niepełnosprawne sprzętu komputerowego (z dostępem do Internetu) między mieszkańcami obszarów wiejskich i miast (w tym na terenie województwa lubelskiego). 2) Wpływ na wymieniony powyżej wniosek ma również wzrost umiejętności obsługi zaawansowanego sprzętu komputerowego. 3) Wzrost deklarowanych umiejętności komputerowych nie przekłada się na stopień zaawansowania (wykonywanych) czynności z wykorzystaniem nowych technik komputerowych oznacza to przyrost sprzętu, niekoniecznie powiązany ze wzrostem umiejętności jego obsługi. 4) Metody podnoszenia kwalifikacji z wykorzystaniem e-learningu, wydają się być atrakcyjne i mogą wpłynąć szczególnie na aktywizację osób niepełnosprawnych. 5) Ilość wykorzystywanych nowych technologii w województwie lubelskim przez osoby zamieszkujące obszary wiejskie (w tym osoby niepełnosprawne) nie odbiega znacząco od bardziej uprzemysłowionych regionów Polski Streszczenie W prezentowanym artykule przeanalizowano zmiany zachodzące w wyposażeniu gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych zamieszkałych na terenach wiejskich województwa lubelskiego oraz wpływ tych zmian na jakość spędzania czasu wolnego, zaawansowania w zastosowaniu technik informacyjnych, rosnącej aktywizacji zawodowej i udziału w życiu społecznym. Przedstawione zestawienia pozwoliły autorom na wyciągnięcie wniosków dotyczących wcześniej poruszanych kwestii związanych z e-learningiem jako jedną z metod podnoszenia kwalifikacji pośród osób niepełnosprawnych. Do analizy danych użyto wyników badań przeprowadzonych pośród osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich w województwie lubelskim. Badania przeprowadzono na próbie 5000 osób w latach w ramach finansowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych projekt pt. Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich, umowy nr 3/4/WPR/B/08/. Na terenie województwa lubelskiego przeprowadzono 543 ankiety. Słowa kluczowe: osoby niepełnosprawne, technologie informacyjne, e-learning The computer and Internet usage by disabled people in spare time in rural areas of the lubelskie voivodeship Abstract The usefulness of information technology and new communication solutions in society, especially the Internet, is inevitable. New technologies reach all sectors of the economy as well as households. This enables correlation of new technologies with the problems of disabled people in rural areas. Such a problem is undertaken not only by national governments and international organizations, but also by associations, foundations and universities. The objectives of activity in new technologies sector are tasks to realize the possible integration of social groups (specially the disabled people) in all aspects of activity in social and professional activities. Immense computerization of the rural areas may find possible application in the case of pro-social processes activation to prevent exclusion and professional activity among people with disabilities. Particularly, one of the most attractive forms of computerized world implementation is the imputation of information technology for people with disabilities as one of the ways of spending free time and keeping contact with others. Possibilities of information technology functions in society devoid the barriers related to disabilities. Keywords: disabled people, information technology, e-learning BIBLIOGRAFIA 1. Główny Urząd Statystyczny, Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Regiony Polski 2009, Eurostat: Regional GDP per capita in the EU in 2010: eight capital regions in the ten first places, Główny Urząd Statystyczny, Badanie budżetu czasu ludności w 2013 r. 3549

6 5. S. Riddell, E. Weedon, M. Fuller, M. Healey, A. Hurst, K. Kelly, L. Piggott, Managerialism and equalities: tensions within widening access policy and practice for disabled students in UK universities, High Education 54: , A. P. Freire, F. Linhalis, S. L. Bianchini, R.P.M. Fortes, M.Graça C. Pimentel, Revealing the whiteboard to blind students: An inclusive approach to provide mediation in synchronous e-learning activities, Computers & Education , J. Seale, M. Cooper, E-learning and accessibility: An exploration of the potential role of generic pedagogical tools, Computers & Education , C. S. Fichten, J. V. Asuncion, M. Barile, V. Ferraro, J. Wolforth, Accessibility of e-learning and Computer and Information Technologies for Students with Visual Impairments in Postsecondary Education, Journal of Visual Impairment & Blindness, September G. Stale, I. Slaidins, A. Kapenieks, A new approach of e-learning solutions for empowerment of people in regional development context, Annual Proceedings of Vidzeme University College ICTE in Regional Development, S. Gabrielli, V. Mirabella, M. Teso, T. CatarciThe Design of an Authoring Interface to Make elearning Content Accessible, M.F. Costabile and F. Paternò (Eds.): INTERACT 2005, LNCS 3585, pp ,