Dlaczego warto angażować się w rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych w Polsce? czyli. Dylematy polskiej polityki energetycznej

Transkrypt

1 Dlaczego warto angażować się w rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych w Polsce? czyli Dylematy polskiej polityki energetycznej Beata Wiszniewska Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej Warszawa, 12 grudnia 2014 r. 1

2 Polityka klimatyczno-energetyczna Unii Europejskiej W perspektywie roku 2020 trzy główne osie działania: Redukcja emisji gazów szklarniowych o 20% w stosunku do poziomu z roku 1990 Wzrost udziału OZE do 20% konsumpcji energii finalnej (Polska 15%) Zwiększenie o 20% efektywności energetycznej (nakład energii na 1000 PKB) oraz Budowa jednolitego europejskiego rynku energii, m.in poprzez stworzenie systemu połączeń transgranicznych o mocy nie mniejszej niż 10% mocy zainstalowanych w danym państwie (plany zakładały uruchomienie tego rynku już w tym roku, ale napotykają na opór). W perspektywie roku 2030: Dalsza redukcja emisji gazów szklarniowych o 40% w stosunku do poziomu z roku 1990; Wzrost udziału OZE do 27% (bez określania celów krajowych); W perspektywie roku 2050 dominująca rola OZE i redukcja GHG o 80% UWAGA! Wbrew powszechnemu w Polsce przekonaniu Ochrona Klimatu w skali globu nie jest zasadniczym celem działań UE chodzi przede wszystkim o zwiększenie własnego bezpieczeństwa energetycznego, w szczególności poprzez uniezależnienie się od importu dzięki rozwojowi nowych źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej, a przy okazji zmuszenie innych wiodących gospodarek światowych do ponoszenia porównywalnych kosztów zmian modelu gospodarczego! 2

3 Odnawialne źródła energii w Unii Europejskiej W porównaniu z rokiem 2004, gdy udział OZE w podaży energii finalnej stanowił 8,3%, w rok 2012 wskaźnik ten osiągnął w skali UE poziom 14,1 procent. Unijny cel na 2020 r. wynosi 20%. W Polsce udział energii odnawialnej w 2012 roku wyniósł 11% (w 2010 r. 10,4%). Przypisany Polsce cel w ramach pakietu klimatycznego do 2020 roku to 15%. Od 2004 roku udział energii ze źródeł odnawialnych w miksie energetycznym wzrósł we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Liderami wzrostu są kolejno Szwecja (z 38,7% w 2004 do 51% w 2012), Dania (z 14,5 do 26%), Austria (z 22,7 do 32,1%), Grecja (z 7,2 do 15,1%) i Włochy (z 5,7 do 13,5%). Najwyższy udział energii odnawialnej odnotowały w 2012 r.: Szwecja (51%), Łotwa (35,8 %), Finlandia (34,3 %) i Austria (32,1 %), a najniższy udział zaobserwowano na Malcie (1,4 %), w Luksemburgu (3,1 %), w Wielkiej Brytanii (4,2 %) i w Holandii (4,5 %). Pierwszym krajem, który spełnił swój cel w zakresie energii odnawialnej na 2020 r. została w 2011 r. Estonia, a w 2012 r. dołączyła Bułgaria. Cel ten spełnia także lider rankingów OZE - Szwecja. Źródło: Raport Eurostat za 2012 r. 3

4 Polskie cele w zakresie udziału energii z OZE (2020) Dyrektywa 2009/28/WE Krajowy Plan Działania Ustawa OZE (2009) (2010) (2016?) 20% Cel dla udziału energii z OZE w finalnym zużyciu w UE 15% Cel udziału energii z OZE w finalnym zużyciu w Polsce Elektr. ciepło Trans. Cele udziału energii z OZE w finalnym zużyciu w poszczególnych sektorach w Polsce 19% 17% 10% 4

5 Polski miks elektroenergetyczny w 2012 r hydoenergetyka 1% Biomasa i biogaz 6% Wiatr 3% Gaz ziemny 4% Węgiel kamienny 50% Węgiel brunatny 34% ropopchodne i gaz ciekły 2% Źródło: ARE 2013 Większość niezależnych od państwowego oligopolu ekspertów twierdzi, że taki model energetyczny nie może się utrzymać nawet w średniookresowym horyzoncie. Potwierdza to historia rozwoju wiodących gospodarek światowych, a także Chin 5

6 Nadchodzące (nieuchronnie) zmiany Krajowy węgiel kamienny, a w perspektywie lat także węgiel brunatny utracą atrybuty paliw tanich, łatwych do pozyskania, gwarantujących bezpieczeństwo energetyczne (eksperci szacują, że za 15 lat 80% zużycia węgla kamiennego w Polsce może być zaspokajane importem); Konieczność budowy/odbudowy/modernizacji mocy wytwórczych w energetyce konwencjonalnej spowoduje albo dramatyczny spadek rentowności dużych spółek energetycznych, albo konieczność znaczącego wzrostu cen energii z tych źródeł; przy jednoczesnym wzroście opłat związanych z ETS; Spodziewany w związku z tym wzrost cen energii i opłat pochodnych stymulować będzie rozwój mikroźródeł, co spowoduje zmianę części konsumentów w prosumentów (zwłaszcza w zabudowie rozproszonej poza miastami energetyka solarna może osiągnąć tzw. grid parity w latach 2019/2020, a wiatrowa najpóźniej w 2025 r), a to dodatkowo ograniczy przychody wielkiej czwórki i wygeneruje dodatkową presję na wzrost cen; Energetyka prosumencka oraz energooszczędne AGD i budynki zmienią strukturę popytu na energię, a w horyzoncie 10-letnim przyniosą jego stabilizację (na stosunkowo niskim poziomie) w sektorze gospodarstw domowych i w sektorze publicznym, co pociągnie za sobą zmianę warunków podaży (wymagana będzie większa elastyczność, empatia w stosunku do klientów i aktywne zarządzanie popytem); Istotnym czynnikiem kształtującym rynek energii elektrycznej i wpływającym na zarządzanie podażą staną się samochody elektryczne, z jednej strony jako generujące dodatkowy popyt na energię elektryczną, a jednocześnie jako de facto magazyny energii. 6

7 Nadchodzące (nieuchronnie) zmiany Paradoksalnie, uświadomienie sobie konsekwencji tych zmian jest nie tylko warunkiem, ale może być także podstawą do uzdrowienia sytuacji w górnictwie węgla kamiennego, prowadzącej do wzrostu efektywności wykorzystania tych zasobów oraz lepszego planowania rozwoju energetyki zawodowej! 7

8 Polskie dylematy energetyczne Przebudowywać konsekwentnie, według długofalowego planu, krajowy mix energetyczny, stopniowo odchodząc od wykorzystania krajowego węgla i importu paliw kopalnych, jako podstawy systemowej, na rzecz rozwoju energetyki alternatywnej, w tym energetyki odnawialnej i prosumenckiej oraz nowych technologii czy też uznając unijną politykę energetyczno-klimatyczną za objaw przejściowego szaleństwa, które musi minąć, realizować jak najmniejszym kosztem (a nawet tylko pozornie) cele narzucone przez Unię, przygotowując się na triumfalny powrót węgla, jako podstawy bezpieczeństwa energetycznego kraju i być może Europy? 8

9 Mity sobie, fakty sobie Mity: System wsparcia OZE jest główną przyczyną wzrostu cen energii elektrycznej. Rząd musi zmienić zasady wsparcia tak aby osiągnięcie celów narzuconych przez Unię Europejską kosztowało jak najmniej Fakty: Od 2005 r. kiedy zaczął funkcjonować system wsparcia dla inwestycji w odnawialne źródła energii do 2012 r. ceny energii elektrycznej dla odbiorców końcowych wzrosły o prawie 150 %. Impuls cenowy z tytułu rosnących kosztów systemu wsparcia nie przekroczył w tym okresie 25% ceny bazowej (z 2005 r)! Skumulowana maksymalna wartość wydanych w tym okresie zielonych certyfikatów (za 61,6 TWh wytworzonej energii) wyniosła 17 mld zł, z czego PONAD 80%, za energię ze współspalania i z dużych elektrowni wodnych, trafiło do spółek Skarbu Państwa (inwestycje rzędu 2 mld zł) Sektor wiatrowy zainwestował w tym samym okresie blisko 20 mld zł, otrzymując łącznie (!) w okresie 7 lat wsparcie rzędu 3 mld zł! Współspala nie 43% Elektrownie wodne 27% Elektrownie na biogaz 3% Elektrownie wiatrowe 19% Elektrownie na biomasę 8% Fotovoltaika 0% 9

10 Ile naprawdę kosztuje nas energia z węgla 10

11 Ekonomika wybranych technologii energetycznych Proces inwestycyjny (nakłady bez efektów), Efekt (generacja energii i przychody) Produkcja ok. 10 TWh z każdej technologii rocznie. 11

12 Racjonalny i możliwy scenariusz rozwoju energetyki Węgiel kamienny i brunatny jako technologie pomostowe (jeszcze przez lat) Kontrolowany rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym energetyki prosumenckiej Promocja rozproszonych obiektów małej i średniej mocy na gaz ziemny i biomasę (kogeneracja: energia elektryczna i ciepło jednocześnie) Systemowa energetyka gazowa jako technologia wspierająca Rozwój metod i systemów magazynowania energii Zwiększenie elastyczności bilansowania rynku energii dzięki DSM/DSR Energetyka jądrowa (?) 12

13 Zadania dla poszczególnych sektorów oze Energetyka prosumencka redukcja zapotrzebowania na nieodnawialne nośniki energii po stronie sektora gospodarstw domowych (ciepło, energia elektryczna), łagodzenie pików sieciowych, odciążenie sieci, docelowo znaczący udział w zasilaniu sieci; Sektor biogazowy zasilanie sieci lokalnej, poprawa pewności dostaw energii, redukcja strat na przesyle, docelowo: elastyczna gazowa rezerwa sieciowa, baza do produkcji biopaliw na masową skalę; Średnioskalowa energetyka wiatrowa i fotowoltaika zasilanie sieci lokalnych i krajowej, poważna redukcja zapotrzebowania na nośniki nieodnawialne, docelowo: czynnik stabilizujący (zmniejszający) ceny, główne źródło zasilania magazynów energii; Sektor biomasowy i energetyka wodna sterowalne źródła energii elektrycznej i cieplnej (biomasa w kogeneracji) o znaczeniu lokalnym 13

14 Efekty realizacji takiego scenariusza Podniesienie bezpieczeństwa energetycznego, również w skali lokalnej. Utrzymanie konkurencyjnych cen energii elektrycznej i ciepła. Otwarcie frontu inwestycyjnego z udziałem milionów obywateli i ich kapitałów (efekt mnożnikowy). Rozwój nowych dziedzin gospodarki (przemysł OZE, magazyny energii, zarządzanie popytem i podażą itp.) w skali makro i lokalnej. Ochrona istniejących i utworzenie wielu tysięcy trwałych miejsc pracy. Zdecydowana poprawa w rozwoju budownictwa mieszkaniowego i przemysłach otaczających ten sektor. Rozwój rolnictwa energetycznego i stabilizacja ekonomiczna mieszkańców wsi program rozwoju BIOGAZOWNI. 14

15 Wyzwania Konieczność usunięcia zbędnych nadregulacji; Cywilna kontrola nad monopolem energetycznym; Konieczność zmiany polityki taryfowej taryfa dynamiczna dla elastycznych i sterowalnych źródeł OZE; Wprowadzenie rzeczywistych i efektywnych instrumentów DSM/DSR; Rewizja systemu opłat sieciowych; 15

16 Bariery, których przełamanie wyzwoli przedsiębiorczość w sektorze energetyki Strategia: Perspektywiczna, elastyczna polityka energetyczna i racjonalna koncepcja systemowa Prawo, subsydia i podatki: stabilne i przemyślane mechanizmy Technologie Finanse Zachęćmy obywateli do inwestycji w energetykę 16

17 Dziękuję za uwagę Beata Wiszniewska Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej 17