Ocena formalna Ocena merytoryczna Tytuł pracy Wstęp i przegląd piśmiennictwa

Transkrypt

1 Dr hab. inż. Danuta Majewska Zakład Hodowli Ptaków Użytkowych i Ozdobnych Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie ul. Janickiego Szczecin r. Recenzja rozprawy doktorskiej autorstwa mgr inż. Rafała Wasilewskiego pt: Analiza cech mięsnych wybranych grup kaczek Pekin ze stad rezerwy genetycznej wykonanej pod kierunkiem dr hab. inż. Dariusza Kokoszyńskiego prof. nadzw. UTP w Zakładzie Hodowli Drobiu Katedra Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego w Bydgoszczy. Polska posiada liczną i bezcenną kolekcję stad objętych programem ochrony zasobów genetycznych drobiu w tym kaczek, które mają istotne znaczenie dla nauki. Badania prowadzone w ostatnich latach na rodzimych lub lokalnie zaadaptowanych kaczkach pozwoliły na szersze poznanie i określenie walorów poszczególnych populacji. Badania te obejmowały m. in. nieprawidłowości kariotypowe, zawartość związków tłuszczowych we krwi i jajach, dystanse fenotypowe, wyznaczone na podstawie obrazu frakcji białek surowicy krwi. Określono także trendy czasowe cech reprodukcyjnych i mięsnych kaczek, skład chemiczny, cechy morfologiczne i jakościowe jaj oraz przeprowadzono analizy mięsa kaczek. Ważnym aspektem programu ochrony zasobów genetycznych kaczek jest dążenie do utrzymania charakterystycznych cech jakości surowców uzyskiwanych od tych rodów. Oceniana rozprawa zawiera właśnie te elementy. Jak wspomniano wcześniej badania dotyczące jakości mięsa kaczek były prowadzone ale nieliczne prezentują wyniki wartości rzeźnej kaczek P-33, P-8 i P-9. W niniejszej rozprawie dodatkowo określono m.in. teksturę i właściwości reologiczne mięśni piersiowych, zawartość wybranych składników mineralnych, a także przewodność elektryczną mięsa, które nie były dotychczas prezentowane dla ocenianych rodów kaczek. Wyniki niniejszych badań wzbogacają nie tylko wiedzę naukową z zakresu użytkowania drobiu i oceny jakości surowców pochodzenia zwierzęcego, ale również 1

2 mogą stanowić istotny argument przemawiający za wykorzystaniem rodzimych odmian kaczek do produkcji surowca mięsnego wysokiej jakości w gospodarstwach drobno towarowych. Z uwagi na potrzeby nauki, jak i znaczenie aplikacyjne wybór tematu ocenianej dysertacji jest ważny i zasługuje na uznanie. Ocena formalna Przedłożona do oceny rozprawa zawiera 120 stron druku w tym 22 tabele, 25 wykresów oraz 8 fotografii. Jest zwartym opracowaniem o strukturze typowej dla dysertacji naukowych. Rozprawa składa się w części zasadniczej z 6 rozdziałów wymienionych w spisie treści, jako wstęp i przegląd piśmiennictwa, materiał i metody, wyniki, dyskusja, wnioski, piśmiennictwo. Rozdziały te tworzą logiczną całość, a wyodrębnienie podrozdziałów w rozdziale 3., pozwoliło na utworzenie logicznej struktury opracowania. Na końcu opracowania zamieszczono również streszczenie w języku polskim i angielskim (abstrakt). Praca została oparta o 161 pozycji drukowanych, 4 normy oraz 1 witrynę internetową merytorycznie związanych z tematem pracy. Oceniana rozprawa ma charakter naukowo badawczy, napisana jest poprawnym językiem z zastosowaniem słownictwa naukowego i formalnie odpowiada wymogom określonym w Ustawie z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz.595) wraz z późniejszymi zmianami. Ocena merytoryczna Tytuł pracy odzwierciedla cel pracy i jest zgodny z jej treścią. Sugerowałabym jednak korektę tytułu. Zamiast Analiza cech mięsnych wybranych grup kaczek Pekin ze stad rezerwy genetycznej proponuję: Analiza cech mięsnych wybranych rodów kaczek Pekin ze stad objętych programem ochrony zasobów genetycznych. W rozdziale Wstęp i przegląd piśmiennictwa przedstawionych na 9 stronach Autor zwięźle wprowadza w tematykę pracy uzasadniając jednocześnie cel podjętych badań. W rozwinięciu Przeglądu piśmiennictwa Doktorant przedstawił informacje na temat rodów kaczek Pekin będących materiałem badawczym niniejszej dysertacji. W skrótowej formie omówił zakres tematyczny badań prowadzonych na rodzimych populacjach kaczek objętych programem ochrony zasobów genetycznych w krajowych ośrodkach naukowych. Zwrócił również uwagę, iż populacje lokalnych ras lub odmian kaczek o różnym pochodzeniu są przedmiotem licznych badań naukowych prowadzonych w wielu krajach świata m.in. Chinach, Korei, Bangladeszu, Rosji i Włoszech. W dalszych częściach rozdziału Autor 2

3 wskazał na wzrost produkcji mięsa drobiu wodnego oraz oczekiwania współczesnych konsumentów w zakresie, jakości produktów żywnościowych i w tym kontekście omówił wartość odżywczą mięsa kaczego ze szczególnym uwzględnieniem profilu kwasów tłuszczowych w lipidach mięsa tego gatunku drobiu. Rozdział kończy się celem podjętych badań sformułowanym na podstawie hipotezy roboczej zakładającej występowanie różnic pod względem cech mięsnych między ocenianymi rodami kaczek Pekin. Na stronie 15. tego rozdziału w rozwinięciu celu pracy Autor napisał cytuję: W pracy przedstawiono dane dotyczące wpływu pochodzenia i wieku kaczek na ich masę i wymiary ciała, spożycie i zużycie paszy w okresie odchowu. Sugeruję zmienić na: W pracy przedstawiono dane dotyczące wpływu pochodzenia, wieku i płci kaczek Dobór piśmiennictwa jest prawidłowy, aczkolwiek bez szkody dla wartości opracowania z prac popularnonaukowych cytowanych w tym rozdziale należy zrezygnować. Liczba pozycji piśmiennictwa dotyczącego bezpośrednio jakości mięsa kaczek ocenianych rodów jest niewielka, co wynika z niewielkiej liczby badań prowadzonych na kaczkach Pekin rodów P-33, P-8, P-9. W rozdziale Materiał i metody badań liczącym 8 stron (w tym 1 tabelę i 4 fotografie) scharakteryzowano materiał badawczy oraz metody badawcze i obliczeniowe. Do badań użyto 180 kaczek z rodów P-33 (Pekin polski), P-8 (Pekin duński), i P-9 (Pekin francuski), które zestawiono z podziałem na rody w trzech grupach po 60 osobników (30 samic i 30 samców w każdym rodzie) i utrzymywano do 7 tygodnia życia. W trakcie odchowu kontrolowano masę ciała ptaków oraz wymiary ich ciała (długość tułowia, grzebienia mostka, podudzia i skoku oraz obwód klatki piersiowej. Oceniono efekty produkcyjne wyrażone w przyrostach masy ciała oraz wykorzystania paszy wyrażone ilością spożytej mieszanki na 1 kg przyrostu masy ciała. Po zakończeniu badań kaczki ubito (po 7 samców i 7 samic w każdym rodzie), wykonano analizę rzeźną i dysekcyjną, zmierzono również grubość mięśni piersiowych. Oznaczono podstawowy skład chemiczny, właściwości fizykochemiczne i skład mineralny mięśni piersiowych i nóg oraz profil kwasów tłuszczowych w lipidach mięsa. Przeprowadzono ocenę fizykochemiczną i sensoryczną mięśni piersiowych i udowych. Dodatkowo w ocenianych rodach określono teksturę i mikrostrukturę oraz właściwości reologiczne mięśni piersiowych. Cały eksperyment poddano analizie statystycznej zgodnie z obowiązującymi zasadami. Przyjęta metodyka dotycząca oznaczeń chemicznych była właściwa, a liczebność materiału doświadczalnego wystarczająca 3

4 do osiągnięcia założonego celu badawczego. Zastosowane metody i techniki badawcze mieszczą się w przyjętych standardach badań naukowych. Na podkreślenie zasługuje fakt przeprowadzenia przez Autora bardzo licznych pomiarów i analiz chemicznych w wyjątkowo szerokim zakresie. Badania wymagały dużego nakładu pracy i były czasochłonne, Doktorant wywiązał się z nich należycie, co świadczy o dobrej organizacji warsztatu badawczego. Uwagi i pytania jakie nasunęły się do tej części pracy: - Dlaczego Autor zdecydował się na ubój kaczek w wieku 7 tygodni, a oceniane rody należą do wolnorosnących? - Czy kontrolowano przeżywalność kaczek, bowiem jest to ważna cecha użytkowa wpływająca na opłacalność produkcji? - Oczekiwałabym nieco więcej informacji na temat żywienia ptaków. W tabeli 1. podano jedynie podstawowy skład chemiczny mieszanek i jej energetyczność. Pod tabelą 1. winna się znaleźć informacja czy wartość energetyczną mieszanki określono na podstawie deklaracji producenta pasz czy wyliczono na podstawie procentowej zawartości niektórych składników analitycznych paszy. - W jaki sposób określono barwę mięśni nóg? Czy mięśnie ud i podudzi wypreparowywano i rozdrabniano? Jeśli nie to barwę, których mięśni wytypowano do oceny? Rozdział Wyniki jest bardzo obszerny i obejmuje 59 stron maszynopisu w tym 22 tabele i 25 wykresów. W rozdziale tym Pan magister przedstawia podstawowe wskaźniki użytkowości kaczek, ich wymiary zoometryczne oraz wydajność rzeźną i skład tuszki z uwzględnieniem wpływu genotypu i płci na wartość analizowanych cech. Następnie Doktorant szczegółowo omawia wpływ genotypu i płci kaczek na podstawowy skład chemiczny, zawartość wybranych składników mineralnych i profil kwasów tłuszczowych w mięśniach ud i podudzi. Zgodnie z założeniami metodycznymi w kolejnych częściach tego rozdziału Autor przedstawia dane dotyczące: mikrostruktury, tekstury i właściwości reologicznych mięśnia piersiowego oraz właściwości fizykochemicznych i oceny sensorycznej mięśnia piersiowego i mięśni nóg ocenianych rodów kaczek. Wyniki omówiono w logicznej kolejności, a tabele zostały przygotowane w sposób czytelny i zrozumiały (jedynie tabela 10 i rys. 10 zostały błędnie umieszczone w rozdziale zamiast W tabeli 2 (str. 26) jednostki (g) proponuję wpisać do tytułu tabeli podobnie jak w innych tabelach, gdzie wszystkie cechy są podane w tej samej jednostce. Sugeruję, aby w tabeli 13. i 14. podać proporcję między rodzinami kwasów n-6 i n-3. W tej 4

5 części rozdziału (str. 48) zabrakło mi również nazw kwasów tłuszczowych obok ich sumarycznych wzorów. Omawiając wyniki zawartości wybranych składników mineralnych w mięśniach błędnie zaliczono fosfor do metali (str. 60). W badaniach wykazano istotny wpływ genotypu na większość analizowanych cech mięsnych, co wskazuje na unikatowość i różnorodność ocenianych rodów kaczek Pekin. Uzyskane wyniki stanowią podstawę do wnioskowania, iż kaczki rodów P-33, P-8 i P- 9 mogą być przydatne do produkcji tuszek o mniejszej masie coraz częściej poszukiwanych przez konsumentów. Ponadto wysokie walory sensoryczne i drobnowłóknistość mięsa ocenianych rodów kaczek zwiększa jego atrakcyjność jako surowca spożywczego. Stanowić ono może doskonałe uzupełnienie oferty handlowej mięsa pozyskiwanego od komercyjnych stad kaczek szczególnie w segmencie żywności regionalnej, czy ekologicznej. Oceniając rozdział Dyskusja stwierdzam, iż mgr inż. Rafał Wasilewski wykazał się dobrym rozeznaniem w piśmiennictwie naukowym dotyczącym problematyki badań oraz umiejętnością jego wykorzystania przy dyskusji własnych rezultatów. Autor konfrontuje własne wyniki z rezultatami uzyskanymi przez innych autorów zarówno krajowych jak i zagranicznych. Nie było to łatwe zadanie, przy tak dużej ilości badanych cech i niewielkiej liczbie badań dotyczących wartości rzeźnej i jakości mięsa kaczek P-33, P-8 i P-9. Całość opracowania kończy 8 bardzo rozbudowanych wniosków i uogólnień, które uważam należało przedstawić w bardziej syntetycznej formie. Piśmiennictwo jest bardzo liczne, obejmujące 166 pozycji. Sposób cytowania prac nie budzi zastrzeżeń. Jedyne, na co mogę zwrócić uwagę to: - Niewłaściwy zapis bibliograficzny norm. Prawidłowo należało umieścić w kolejności alfabetycznej tytuł normy, nr części, tytuł części. - W spisie piśmiennictwa dwukrotnie (poz. 1 i 3) wpisano tę samą pozycję: Adamski M., Bernacki Z., Ocena wzrostu i współzależności między cechami mięsnymi kaczek z rodu zarodowego A-55. Rocz. Nauk. Zoot., suppl. 16, Uwagi W moim odczuciu niektóre fragmenty tekstu w rozdziale Wyniki i Dyskusja należałoby przeredagować, tak, aby stały się łatwiejsze w odbiorze. Z obowiązku recenzenta w maszynopisie pracy zaznaczyłam również błędy, czy nieścisłości językowe, które należy skorygować. - Proponuję unikać stosowania określenia sztuki w odniesieniu do kaczek. - Produkt - używane w odniesieniu do surowca - niezręczność stylistyczna. 5

6 - Sugeruję unikanie w pracy naukowej nieprecyzyjnych określeń np.: niezbyt dobre przewartościowanie paszy, niezbyt duża masa ciała, niezbyt duża zawartość wody w mięśniu, stosunkowo mała zawartość mięśni itp. - w pracy Autor posługuje się zamiennie sformułowaniami: kaczki ze stad rezerwy genetycznej, kaczki ze stad zachowawczych, - proponuję zamienić na: kaczki ze stad objętych programem ochrony zasobów genetycznych. - Na str. 12. Autor napisał cytuję: Populacje kaczek objęte programem ochrony zasobów genetycznych mogą stanowić źródło nowych genów wykorzystywanych przy tworzeniu nowych rodów hodowlanych proponuję zamienić na: Populacje kaczek objęte programem ochrony zasobów genetycznych mogą stanowić źródło zmienności wykorzystywanej przy tworzeniu nowych rodów hodowlanych. - Brak podania autora ośmiu fotografii - domyślam się, że są to zdjęcia autorskie. Powyższe uwagi są łatwe do usunięcia i nie umniejszają wartości merytorycznej dysertacji. Podsumowując, stwierdzam, że Doktorant wywiązał się z zadań, jakie zostały postawione w celu pracy. Tak kompleksowych badań obejmujących charakterystykę wartości odżywczych, cech sensorycznych oraz właściwości fizykochemicznych mięsa kaczek Pekin ze stad objętych programem ochrony zasobów genetycznych dotychczas nie prowadzono. Przedstawiona praca jest jednocześnie dowodem ugruntowanej wiedzy Autora oraz potwierdzeniem predyspozycji i umiejętności rzetelnego prowadzenia pracy naukowej.. Biorąc pod uwagę podkreślone w recenzji walory opracowania stwierdzam, iż praca pt: Analiza cech mięsnych wybranych grup kaczek Pekin ze stad rezerwy genetycznej niezależnie od wyszczególnionych uchybień i komentarzy, spełnia wszystkie wymagania stawiane pracom doktorskim - określone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65 poz. 595, ze zmianami w Dz. U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365). W związku z powyższym zwracam się do Wysokiej Rady Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego w Bydgoszczy z wnioskiem o dopuszczenie mgr inż. Rafała Wasilewskiego do dalszych etapów przewodu doktorskiego. dr hab. inż. Danuta Majewska 6