Główne problemy makroekonomiczne w dziełach noblistów. Milton Friedman Friedrich Hayek - Robert Lucas Finn Kydland, Edward Prescott Edmund Phelps

Transkrypt

1 Główne problemy makroekonomiczne w dziełach noblistów Milton Friedman Friedrich Hayek - Robert Lucas Finn Kydland, Edward Prescott Edmund Phelps

2 Plan wykładu Główne problemy i laureaci Nagrody im. Alfreda Nobla, do których wykład się odnosi Czy inflacja jest remedium na bezrobocie Polityka uznaniowa czy polityka według zasad Pieniężne czy realne szoki leżą u źródeł kryzysów Jaki kapitalizm? Płace minimalne czy subsydiowanie płac

3 Friedman I Phelps Naturalna stopa bezrobocia Milton Friedman Nobel 1976 za osiągnięcia w dziedzinie analizy konsumpcji, historii i teorii pieniądza oraz prezentację złożoności polityki stabilizacji Edmund Phelps, ur r. Nobel 2006 za pogłębienie rozumienia zależności między krótko- i długookresowymi skutkami polityki makroekonomicznej

4 Lucas Kydland, Prescott Hipoteza racjonalnych oczekiwań Od czynników pieniężnych do realnych Robert Lucas, ur Nobel 1995 za transformację analizy makroekonomicznej w oparciu o HRO i pogłębienie rozumienia polityki ekonomicznej Finn Kydland, ur. 1943; Edward Prescott, ur Nobel 2004 za ujawnienie problemów niespójności celów polityki ekonomicznej w czasie i wkład do teorii cyklu koniunkturalnego

5 Hayek; Myrdal Pieniężna teoria przeinwestowania, Endogeniczność pieniądza; znaczenie instytucji Friedrich A.Hayek, Nobel 1974 za pionierskie prace w dziedzinie pieniądza i cyklu koniunkturalnego oraz pogłębienie analizy zależności między zjawiskami gospodarczymi, prawem, kulturą i polityką. Gunnar Myrdal,

6 Czy inflacją można zwalczać bezrobocie? NATURALNA STOPA BEZROBOCIA

7 Powrót do ideałów klasycznego liberalizmu i rozwinięcie ilościowej teorii pieniądza Milton Friedman po polsku

8 Alternatywne ujęcia Structural Slumps : The Modern Equilibrium Theory of Unemployment, Interest, and Assets

9 Epoka Keynesa i Krzywa Phillipsa jako karta dań dla polityków Stopa bezroboci a Stopa inflacji Francja 2,00 5,00 Niemcy 2,5 2,7 Wielka Brytania Europa Zachodnia 2,8 4,6 2,6 4,3 USA 4,6 2,7 Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s Źródło:

10 Stagflacja i nowa interpretacja zależności między inflacją i bezrobociem Stopa bezrob ocia Stopa inflacji Stopa bezrobo cia Stopa inflacji Francja 2,00 5,00 5,7 11,2 Niemcy 2,5 2,7 4,1 4,9 Wielka Brytania Europa Zachodnia 2,8 4,6 7,0 10,2 2,6 4,3 6,0 11,2 Nowa koncepcja: 1. Rozróżnienie krótko- i długookresowych skutków nieprzewidzianych zmian nominalnego popytu 2. Rozróżnienie wielkości nominalnych i realnych 3. Hipoteza oczekiwań adaptacyjnych USA 4,6 2,7 7,4 8,2 Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s. 136.

11 Stopa inflacji Pionowa krzywa Phillipsa P e =3 P e =0 P e =6 6 D E 3 B C U n =2 A U n =4 Stopa bezrobocia

12 Naturalna stopa bezrobocia i neutralność pieniądza Substytucyjność między inflacją a bezrobociem ma charakter krótkookresowy i jest efektem nieprzewidzianych zmian globalnego popytu nominalnego (nieoczekiwanej inflacji bądź deflacji). W krótkim okresie możliwy jest pod wpływem impulsów pieniężnych przejściowy wzrost zatrudnienia. W długim okresie krzywa Phillipsa przybiera postać linii pionowej. Obrazuje to fakt, iż jednostki z czasem dostosowują swoje oczekiwania do wielkości realnych i bezrobocie wraca do poziomu naturalnego. Z perspektywy długiego okresu pieniądz jest neutralny.

13 Ilościowa teoria i neutralność pieniądza Teoria ilościowa Teoria D. Hume a ( ) Równanie Fishera ( ) gdzie M x V = P x Q M ilość pieniądza w obiegu V Szybkość obiegu P ogólny poziom cen Q ilość dóbr wytworzonych w roku Friedrich Hayek M wpływa nie tylko na P, ale także na V i Q Wpływ M polega nie tylko na generowaniu wzrostu cen, ale także na wywoływaniu stanów nierównowagi strukturalnej. Milton Friedman Zał: Q = const V = const M zmienną niezależną zatem P = MV/Q

14 Ilościowa teoria pieniądza różne interpretacje Teoria D. Hume a ( ) Równanie Fishera ( ) gdzie M x V = P x Q M ilość pieniądza w obiegu V Szybkość obiegu P ogólny poziom cen Q ilość dóbr wytworzonych w roku Milton Friedman Zał: Q = const V = const M zmienną niezależną zatem P = MV/Q Friedrich Hayek M wpływa nie tylko na P, ale także na V i Q Wpływ M polega nie tylko na generowaniu wzrostu cen, ale także na wywoływaniu stanów nierównowagi strukturalnej

15 Hayek: pieniądz ma charakter endogeniczny, nie jest neutralny, nie poddaje się pełnej kontroli Krytyka idei zmiennej podaży pieniądza i postulatu stabilności cen Postulat stałej podaży pieniądza większa szansa, że pieniądz nie będzie wprowadzał do gospodarki dodatkowej niepewności Krytyka inflacji. Od uznania monopolu państwa do idei denacjonalizacji pieniądza System pieniężny jako odwrócona piramida Kredyty udzielane poza bankami Kredyty banków komercyjnych Kredyty banku centralnego Baza gotówkowa

16 Teoria dochodu nominalnego M. Friedmana Zmiany podaży pieniądza powodują opóźnione w czasie zmiany aktywności gospodarczej mierzonej wielkością dochodu nominalnego. Nie potrafimy jednak określić, jak wpływ pieniądza rozkłada się między poziom cen i poziom dochodu realnego. MV PY Y dochód realny PY dochód nominalny W okresie krótkim: M P Podaż pieniądza kształtuje dochód nominalny zarówno w krótkim, jak i w długim okresie, natomiast wpływ na dochód realny w okresie długim zanika. Z punktu widzenia długiego okresu podaż pieniądza decyduje o poziomie cen, wzrost podaży pieniądza prowadzi do inflacji. Y W okresie długim: M P Y

17 Stopa bezrobocia i udział bezrobocia długookresowego* Kraj Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia Francja 10,0 8,9 31,7 Niemcy 6,6 8,6 46,6 W. Brytania 9,7 5,1 22,8 Strefa euro 9,8 8,5 42,8 Japonia 2,2 5,4 29,7 USA 7,5 5,8 8,5 Kanada 11,2 7,7 9,3 Polska 13,3 19,9 48,4 Udział bezrobocia długookres * World Development Indicator 2005, World Bank, Washington 2005, s

18 Stopa bezrobocia i udział bezrobocia długookresowego* Kraj Stopa bezrobocia Udział bezrobocia długookres * Stopa bezrobocia Q Udział bezrobocia długookres Francja 8,9 31,7 10,4 42,7 Niemcy 8,6 46,6 5,0 44,3 W. Brytania 5,1 22,8 5,9 35,7 Strefa euro 8,5 42,8 11,6 b.d. UE 10,1 48,6 Japonia 5,4 29,7 3,6 37,6 USA 5,8 8,5 6,1 23,0 Kanada 7,7 9,3 7,0 12,9 Polska 19,9 48,4 8,6 36,2 World Development Indicator 2005, World Bank, Washington 2005, s ; [dostęp: ]

19 Stopa bezrobocia długookresowego w USA po II wojnie światowej

20 Stopa bezrobocia (UR) i stopa bezrobocia długookresowego (LTUR) w krajach UE Źródło: European Commission. Press Release Database, [dostęp: ]

21 Co to jest naturalna stopa bezrobocia? Stopa równowagi B* Jeżeli B > B*, to poziom cen obniża się Jeżeli B < B*, to rośnie poziom cen Stopa bezrobocia, do której gospodarka zmierza w długim okresie przy danych niedoskonałościach rynku pracy, które utrudniają nieustanny proces poszukiwania pracy. Stan, w którym strumień nowych zatrudnień odpowiada strumieniowi zwolnień i rezygnacji z pracy (Mankiw)

22 Stopa inflacji i bezrobocia w USA,

23 Od czego zależy naturalna stopa bezrobocia? - różne punkty widzenia Psychologia czy instytucje Czynniki realne czy pieniężne Struktury popytu, czy globalny popyt

24 Czynniki określające zachowania na rynku pracy

25 Czynniki określające zachowania na rynku pracy Koszty rotacji pracowników System zasiłków i prawo pracy Siła związków zawodowych Udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych Informacja o rynku pracy, efektywność usług pośrednictwa pracy Mobilność zawodowa, kwalifikacyjna i przestrzenna pracowników

26 Faktyczna (BF) i naturalna (NB) stopa bezrobocia w Polsce BF 14 14,4 13,3 12, ,5 13,9 16 BN 13 13,3 11,3 9,5 8,5 7,4-12,7 Źródło: E. Kwiatkowski, Strukturalne determinanty naturalnej stopy bezrobocia, Konferencja Naukowa NBP, Falenty 2002

27 Budnik,Non-accelerating wage inflation rate of unemployment in Poland

28 Friedman: Centralne znaczenie polityki pieniężnej polityka pieniężna jest bardzo ważna, ale jej cele muszą być ograniczone Należy dążyć do: tworzenia ram funkcjonowania gospodarki służących minimalizowaniu wahań cen i stabilizacji oczekiwań podmiotów gospodarczych niedopuszczenia do sytuacji, w której pieniądz stałby się poważnym źródłem wstrząsów gospodarczych Monetary rule

29 Niespójność optymalnej polityki w czasie ARGUMENTY ZA POLITYKĄ WEDŁUG ZASAD

30 Niespójność optymalnej polityki ekonomicznej w czasie (Kydland-Prescott) Teoria optymalnej regulacji użyteczna w naukach przyrodniczych nie ma zastosowania do kontroli systemów społecznych. bowiem inteligentne podmioty potrafią przewidywać i przeciwdziałać założonym celom polityki gospodarczej. Planowanie gospodarcze nie jest gra przeciw przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym podmiotom gospodarczym.

31 Niespójność w czasie różnica między polityką optymalną ex ante i ex post. Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodność zapowiadanych posunięć i w efekcie przyczynia się do zwiększenia niepewności. Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i zasadach. Fluktuacje gospodarcze są efektem czynników realnych {głównie postępu technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne są kosztowne i nieskuteczne.

32 Robert Lucas contra Kydland Prescott OD TEORII PIENIĘŻNEGO DO REALNEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO

33 Geneza hipotezy racjonalnych oczekiwań John F. Muth, Rational Expectations and Theory of Price Movements, 1961 r. Dlaczego nie udało się znaleźć teorii, która pozwoliłaby bezbłędnie prognozować ceny na rynkach finansowych? Wszelkie dostępne informacje, które mogłyby zwiększyć dokładność prognoz, są natychmiast uwzględniane w procesach decyzyjnych podmiotów spekulujących na rynkach finansowych.

34 Teza o nieefektywności polityki Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi. Nierównowaga pojawia się sporadycznie jako efekt losowych nie dających się przewidzieć zdarzeń. Nominalna zmiana globalnego popytu będąca skutkiem ekspansji pieniężnej nie pociąga za sobą zmiany podaży w ujęciu realnym, ponieważ podmioty gospodarcze wiedzą, że nie zmieniają się ceny względne. Wzrost podaży pieniądza nie wywołuje realnego wzrostu produkcji, a ograniczenie podaży pieniądza nie powoduje realnego spadku zatrudnienia i produkcji..

35 Neutralność pieniądza według Lucasa Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi. Gdy zmiany podaży pieniądza jest przewidywalne gospodarka natychmiast wraca na długookresową krzywą podaży. Tylko nieprzewidziana zmiana prowadzi do zmiany popytu (przesunięcie od AD1 do AD2) i wtedy pieniądz nie jest neutralny w okresie krótkim. Ale ludzie wkrótce poznają, że ceny względne się nie zmieniły i korygują swoje zachowania (przesunięcie od SRAS1 do SRA2). W okresie długim także nieprzewidziane zmiany pieniądza nie wpływają na zmienne realne. Źródło: E. McPhail, Intermediate Macroeconomics, Wniosek: Wzrost podaży pieniądza nie wywołuje realnego wzrostu produkcji, a ograniczenie podaży pieniądza nie powoduje realnego spadku zatrudnienia i produkcji.

36 Krytyka Lucasa W artykule Econometric Policy Evolution: A Critic Lucas przeprowadził krytykę procedury tworzenia makromodeli ekonometrycznych i podważył ich użyteczność jako narzędzi polityki gospodarczej. Istotą krytyki Lucasa było zakwestionowanie zasadności założenia niezmienności szacowanych parametrów modeli makroekonomicznych. Parametry modeli zależą nie tylko od takich cech gospodarki jak technologia i preferencje konsumentów, ale także od oczekiwań podmiotów gospodarczych. Oczekiwania te zależą od realizowanej polityki gospodarczej i należy zatem sądzić, że zmieniają się wraz ze zmianami tej polityki.

37 Od pieniężnej do realnej teorii cyklu koniunkturalnego Keynesiści, monetaryści i nowi klasycy zakładali, że czynniki podażowe powodują systematyczny wzrost produktu globalnego (długookresowy składnik trendu PKB jest gładki ), a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrząsami popytu.. Model niespodzianki pieniężnej Lucasa w połączeniu z hipotezą racjonalnych oczekiwań postawił pod znakiem zapytania pieniężne wyjaśnienie cyklu koniunkturalnego. Krytyka NEK zaowocowała rozwinięciem teorii realnego cyklu pieniężnego.

38 Wzrost i fluktuacje produkcji nie są różnymi jakościowo zjawiskami 1982 Nelson i Plosser - hipoteza, że obserwowane wahania produkcji są zmianami jej naturalnego poziomu, a nie odchyleniami od wygładzonej ścieżki trendu. Siły ekonomiczne wyznaczające trend nie różnią się od tych, które wywołują wahania. Nie można zatem oddzielać analizy wzrostu od analizy cyklu.

39 Teoria realnego cyklu Wahania koniunkturalne traktowane są jako reakcje zagregowanej funkcji podaży na szoki technologiczne. Zmiany produkcji i zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji racjonalnych podmiotów gospodarczych na zmiany warunków działania, zwłaszcza zmiany technologiczne. Każda faza cyklu jest stanem równowagi.

40 Tradycja i nowatorstwo TRC nawiązuje do idei niepieniężnych teorii przeinwestowania szkoły szwedzkiej i teorii innowacji Schumpetera. Nowatorstwo polega na tym, że autorzy TRC nie budowali modeli, które można poddawać konwencjonalnym testom ekonometrycznym, ale stosowali metodę kalibrowania w oparciu o modele równowagi ogólnej, funkcje decyzji konsumentów i producentów oraz generator liczb losowych dokonywali symulacji efektów losowych wstrząsów technologicznych, a następnie porównywali rezultaty tych symulacji z zachowaniem gospodarki.

41 Kapitalizm innowacyjny contra kapitalizm korporacyjny JAKI KAPITALIZM?

42 E. Phelps: Jaki kapitalizm, jaka polityka? Model wolnej przedsiębiorczości kontra model korporacjonistyczny (liczne odwołania do F. Hayeka) Polityka pieniężna nie może być narzędziem zwalczania bezrobocia. Twarda polityka pieniężna to inwestycja w niską inflację. Inwestycje w edukację. Im wyższe wykształcenie, tym większa zdolność do innowacji i przyjmowania wysokich technologii Problem wykluczenia; postulat subsydiowania płac.

43 Zmiany w poglądach E. Phelpsa W wykładzie noblowskim akcentował zalety kapitalizmu amerykańskiego. Po kryzysie akcentował następujące przyczyny kryzysu: Krótkookresowa perspektywa w korporacjach i przejęcia Akcje w rękach funduszy, a nie gospodarstw domowych; presja zarządów funduszy na krótkookresowe zyski System patentowania został zakorkowany Obserwujemy coraz większą polityzację gospodarki. Duża część popytu jest pod kontrolą rządu. Coraz mniejsza część gospodarki jest otwarta na decyzje spontaniczne. Brak odpowiedzialności w biznesie. Teraz, gdy ktoś poniesie stratę, może udać się do rządu i dostać pomoc finansową. W ciągu ostatnich dekad w Stanach Zjednoczonych następowała konsekwentna dewaluacja pracy. Wcześniej nikt nie wyobrażał sobie, że można żyć bez pracy. Teraz są ludzie, którzy tak się próbują ustawić