mgr Anna Dziuba Uniwersytet Wrocławski mgr Anna Dziuba

Transkrypt

1 Uniwersytet Wrocławski

2 Podział definicji Ze względu na to, do czego się odnoszą: Definicje realne dot. rzeczy (przedmiotu, jednoznaczna charakterystyka jakiegoś przedmiotu np. Telefon komórkowy to przedmiot, który służy do komunikacji. Definicje nominalne podaje sposób rozumienia danego wyrażenia (nazwy, słowa) w jakimś języku. np. Nazwa telefon komórkowy znaczy tyle co przedmiot służący do komunikacji.

3 Podział definicji ze względu na budowę Równowościowa klasyczna - 3 elementowy schemat człon definiowany = łącznik + człon definiujący (definiendum ) = (copula) + (definiens) Objaśniany wyraz = przejście + część objaśniająca Równowościowa nieklasyczna - pozostałe definiens wylicza zakresy nazw, których suma tworzy zakres definiendum.

4 DEFINICJA RÓWNOWOŚCIOWA - stylizacje Słownikowa - zwrot łączący znaczy Słowo epistemologia znaczy to samo co wyrażenie dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Definiens i definiendum w supozycji materialnej Semantyczna zwrot łączący oznacza Słowo epistemologia oznacza dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Definiendum w supozycji materialnej, definiens nie Przedmiotowa zwrot łączący inny niż powyższe Epistemologia to dział filozofii zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Definiens i definiendum nie występują w supozycji materialnej

5 Defincje nominalne wskazanie znaczenia wyrazu tym użytkownikom języka, którzy tego znaczenia jeszcze nie znają. Definicjami nominalnymi są: definicja sprawozdawcza definicja projektująca definicja regulująca

6 DEFINICJA SPRAWOZDAWCZA Gdy sami rozumiejąc dany wyraz, chcemy uczynić go zrozumiałym dla tych, którzy go jeszcze nie rozumieją. Definicja nominalna jest sprawozdawcza, gdy podaje zastane w danym języku znaczenie wyrazu definiowanego. Definicje sprawozdawcze mogą być podane zarówno w stylizacji słownikowej, jak i przedmiotowej. W pierwszym przypadku ukazują znaczenie wyrazu, a w drugim definiują przedmiot. np. Epistemologia to dział filozofii zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością.

7 DEFINICJA PROJEKTUJĄCA To taka definicja, której definiens zmienia całkowicie lub częściowo znaczenie definiendum w stosunku do istniejącej już konwencji językowej lub wprowadza do języka nowy termin Dzielimy na : - Definicja konstrukcyjna - Definicja regulująca

8 DEFINICJA KONSTRUKCYJNA Gdy zastane znaczenie jest całkowicie zmienione lub zostaje wprowadzony nowy termin do języka. Np. Sygnalista to osoba nagłaśniająca działalność, która według niej jest najprawdopodobniej nielegalna lub nieuczciwa..

9 DEFINICJA REGULUJĄCA Gdy zastane znaczenie jest częściowo zmienione uwzględnia dotychczasowe znaczenie + zwrot doprecyzowujący. definicja, która najczęściej koryguje jakąś wadę znaczeniową, głównie nieostrość lub niewyraźność Np. Młodociany to osoba, która w dniu dokonania wykroczenia nie ukończyła osiemnastego roku życia

10 DEFINICJE NIERÓWNOWOŚCIOWE Nie posiadają trójelementowej struktury Dzielimy je na: Definicje operacyjne Definicje nawiasowe Definicje kontekstowe Definicje w uwikłaniu (aksjomatyczne)

11 DEFINICJE OPERACYJNE np. określane pojęcie przyporządkowuje się operacjom z nim związanym Pozytywną opinię otrzymują osoby, które angażują się w pracę wydziału, terminowo realizują powierzone im zadania oraz podwyższają swoje kwalifikacje. różne przepisy kuchenne

12 DEFINICJE NAWIASOWE dane określenie ma być używane w jednym znaczeniu np. w obrębie całej ustawy, dane słowo jest definicją czegoś np. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

13 DEFINICJE KONTEKSTOWE Definicja przez użycie Wyrażenie podlegające definiowaniu stanowi tylko część definiendum, podaną w typowym dla tego wyrażenia kontekście. np. Posiadaczem rzeczy X jest taka osoba, która rzeczą X faktycznie włada jak właściciel, jak i taka osoba, która nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą

14 DEFINICJE W UWIKŁANIU Definicje przez postulaty Definicja w uwikłaniu jednego lub więcej terminów to odpowiedni układ postulatów (zdań) zawierających te terminy jako terminy pierwotne. Przykładami tego typu definicji są systemy aksjomatyczne. Definicja przez postulaty składa się z 2 lub więcej zdań zawierających definiowane wyrażenie. Każde z tych zdań uznaje się za zdanie prawdziwe. Prawdziwość zdania zawierającego wyrażenie definiowane nakłada pewne ograniczenia na pojmowanie tego wyrażenia. Tylko, bowiem przy pewnym rozumieniu wyrażenia definiowanego zawierające je zdanie jest prawdziwe.

15 BŁĘDY W DEFINICJACH Rodzaje błędów: ignotum per ignotum idem per idem błędne koło pośrednie błędne koło bezpośrednie nieadekwatności definicja za szeroka definicja za wąska

16 Ignotum per ignotum nieznane przez nieznane jest to błąd polegający na wyjaśnieniu znaczenia jakiegoś wyrażenia za pomocą, wyrażenia, które dla adresata definicji jest niezrozumiałe (bo np. nieznane). np. Glosator znaczy tyle co twórca glos.

17 Idem per idem to samo przez to samo jest to błąd polegający na użyciu w definiensie tego właśnie wyrażenia, które ma być zdefiniowane lub jakiegoś wyrażenia od niego pochodnego. np. Logika jest nauką o myśleniu zgodnym z prawidłami logiki. Występuje w dwóch postaciach: błędnego koła bezpośredniego błędnego koła pośredniego.

18 Błędne koło bezpośrednie gdy wyrażenie definiowane pojawia się w definiensie tej samej definicji. (powtórzenie zachodzi w jednym zdaniu) np. Logika jest nauką o myśleniu zgodnym z prawidłami logiki.

19 Błędne koło pośrednie gdy w członie definiującym występuje wyrażenie, które samo wcześniej zostało zdefiniowane za pomocą wyrażenia aktualnie definiowanego. (pierwszy wyraz definiowany jest przy pomocy drugiego, a wyraz drugi przy pomocy pierwszego) Np. Logika jest to nauka o poprawnym myśleniu. Myślenie poprawne to myślenie logiczne.

20 Błąd nieadekwatności Występuje tylko w definicjach sprawozdawczych! Występuje w postaciach: - Definicja za szeroka - Definicja za wąska - Definicja gdy zakresy definiensa i definiendum się krzyżują - Definicja gdy zakresy definiensa i definiendum się wykluczają

21 Definicja za szeroka Zakres definiensa jest szerszy od zakresu definiendum. Tj. definicja za szeroka to taka, w której powiedziano "za mało", np. Żołnierz to osoba pełniąca służbę wojskową.

22 Definicja za wąska Zakres definiensa jest węższy od zakresu definiendum. Tj. definicja za wąska to taka, w której powiedziano "za dużo", np. Żołnierz to osoba pełniąca czynną służbę wojskową w Polsce.

23 Błąd krzyżowania się zakresów Definicja jest za wąska i za szeroka jednocześnie. Tj. takie w których powiedziano za dużo, jak i za mało. (zakresy definiendum i definiensa się krzyżują) np. Żołnierz to osoba pełniąca służbę wojskową w Polsce.

24 Błąd wykluczania się zakresów Definiendum i definiens nie mają żadnej części wspólnej ( stosunek wykluczania przeciwieństwa) np. Jeleń to słoń.

25 Błąd przesunięcia kategorialnego jest to taka definicja, której człony (definiendum i definiens) pozostają do siebie w zakresowym stosunku wykluczania. - mieszanie podstawowych kategorii takich, jak rzecz, cecha, sytuacja, zbiór etc. Np. Piękno jest to piękna młoda kobieta. Błąd: wykluczanie się zakresów ani piękno nie jest piękną młodą kobietą, ani piękna młoda kobieta nie jest pięknem. Zakresy definiendum i definiensa mówią o zupełnie innych klasach przedmiotów,