STANA RISTIĆ: МОДИФИКАЦИЈА ЗНАЧЕЊА И ЛЕКСИЧКИ МОДИФИКА ТО - РИ У СРПСКОМ ЈЕЗИКУ 1, Institut za srpski jezik SANU, Beograd 2009, ss. 242.

Transkrypt

1 Socjolingwistyka XXVII, 2013 PL ISSN STANA RISTIĆ: МОДИФИКАЦИЈА ЗНАЧЕЊА И ЛЕКСИЧКИ МОДИФИКА ТО - РИ У СРПСКОМ ЈЕЗИКУ 1, Institut za srpski jezik SANU, Beograd 2009, ss Dr Stana Ristić jest pracownikiem naukowym Instytutu Języka Serbskiego Serbskiej Akademii Nauk, urodzona w 1950 roku, ukończyła studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Belgradzie w 1977 roku, natomiast doktoryzowała się w 1989 roku. W Instytucie Języka Serbskiego SANU pracuje od 1978 roku przy opracowaniu wielotomowego słownika Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika jako jego redaktor. Problemy badawcze, które znajdują się w obrębie jej zainteresowań, mieszczą się głównie w obszarze takich dziedzin, jak leksykologia i leksykografia, semantyka i słowotwórstwo. Interesują ją także zagadnienia związane z kształtem współ czesnego języka serbskiego, ich analiza z punktu widzenia socjolingwistyki, badań pragmatycznych oraz kognitywnych. Stana Ristić jest autorką ponad 80 publikacji, dotychczas ukazały się rów nież jej 4 monografie 2. Od 2007 roku jest także m.in. koordynatorem jednego z najistotniejszych projektów Instytutu Języka Serbskiego: Lingvistička istraživanja savremenog srpskog književnog jezika i izrada Rečnika srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika. Była członkiem redakcji czasopism naukowych Instytutu, takich jak: Južnoslovenski filolog, Naš jezik oraz Lingwističke aktuelnosti. Pracuje także jako członek dwóch komisji Komitetu ds. standaryzacji języka serb skiego. Najnowsza monografia Stany Ristić, którą prezentujemy, wpisała się już do kanonu badań leksykologicznych najnowszych nurtów współczesnej serbskiej lingwistyki. Warto dodać, że publikacja ta ukazała się jako dziesiąta w serii Monografii Insty tutu Języka Serbskiego SANU (Монографије Института за српски језик САНУ), powinniśmy także wspomnieć, że autorka prezentowanej książki była również autorką pierwszej publikacji (wydanej w 2004 roku), która ukazała się w tej samej serii monografii wydawanych przez Instytut 3. Prof. dr Predrag Piper widzi publikację Ristić jako przynoszącą istotny wkład w rozwój badań nad semantyką leksykalną języka serbskiego. Dr Rajna Dragićević dodaje, że jest to pierwsze dzieło dotyczące serbskiej leksykologii, które w całości poświęcone zostało syntagmatycznym związkom wyrazowym. Monografia Ristić uznana została za pracę niezwykle nowoczesną, podkreśla się również interdyscyplinarny i empiryczny charakter publikacji, który uwidacznia się po- 1 Modyfikacja znaczenia i modyfikatory leksykalne w języku serbskim. 2 Načinski prilozi u savremenom srpskohrvatskom književnom jeziku (leksyko-gramatički pristup), Beograd 1990; Reč. Smisao. Saznanje (studia iz leksičke semantike), Beograd 1999 (współautor: M. Radić- -Dugonjić); Ekspresivna leksika u srpskom jeziku (teorijske osnove i normativno-kulturološki aspekti), Beograd 2004; Raslojenost leksike srpskog jezika i leksička norma, Beograd Lazić-Konjik 2009: 302.

2 194 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ przez pragmatyczną i dyskursywną analizę leksemów w kontekście składniowym. Autorka zaznacza we wstępie, że jej najnowsza monografia jest efektem prowadzonych przez nią badań leksykologicznych w ciągu ostatniej dekady (s. 7). Oprócz przedmowy (Предговор, s. 7), streszczenia w języku serbskim (Резиме, s ) i w języku angielskim (Summary, s ) monografia zawiera spis literatury fachowej i źródeł (Литература и извори, s ), indeks zagadnień (Предметни регистар, s ) oraz indeks autorów (Регистар аутора, s ), ponadto w publikacji znajduje się również notatka o autorze (О аутору, ). Monografia Stany Ristić składa się z trzech rozdziałów: I. Модификатори и мета - текстуални оператори, II. Градирање у функцији модификације, III. Метонимија у функцији синтактичке модификације, w których znajduje się łącznie dziesięć pod - rozdziałów będących zaktualizowanymi i uzupełnionymi wersjami wcześniejszych prac, referatów i artykułów autorki 4. Praca Ristić obejmuje tematykę z zakresu szeroko pojętej modyfikacji znaczenia w związkach między jednostkami leksykalnymi. Modyfikację znaczenia Ristić rozważa w obrębie wielu różnych tematów oraz na różnych poziomach struktury języka. Związki międzywyrazowe analizuje w uzależnieniu od ich kompozycyjności w tworzeniu tekstu dyskursu. Modyfikację znaczenia autorka rozumie jako wzajemny wpływ znaczenia jednostek leksykalnych lub gramatycznych, jak również jako wzajem ny wpływ jednostek leksykalnych i gramatycznych, który realizuje się poprzez utratę komponentów semantycznych, dodawanie komponentów semantycznych, jednoczesną utratę i dodanie pewnych komponentów semantycznych oraz poprzez przesunięcia semantyczne (osłabienie znaczenia, wzmocnienie znaczenia, frazeologizację). W monografii analizowane są przykłady modyfikacji w obrębie związ ków składniowych między poszczególnymi jednostkami leksykalnymi. Bierze się pod uwagę także możliwość modyfikacji warunkowanej czynnikami społecznymi i kulturowymi (s. 21). Przede wszystkim rozważane są modyfikacje, które pojawiają się w połączeniach jednostek o nietypowym charakterze. Ristić analizuje głównie modyfikatory, których, przez wzgląd na nieregularny charakter ich znaczenia i funkcji, nie obej mują tra dy - cyjne leksykograficzne i gramatyczne opisy oraz analizy. Tego typu mo dyfikatory leksykalne znajdują się w kręgu zainteresowania autorki ze względu na ich niebanalne znaczenie 5 w systemowym opisie leksemów oraz często ukryte leksykalne i gra - matyczne kategorie ich kolokacji. W największym stopniu rozpatrywane są w funk cji modyfikatorów partykuły, analizowane są także czasowniki oraz przymiotniki (s. 9), czym autorka poszerza tradycyjne rozumienie pojęcia modyfikacji znaczenia. Pierwszy rozdział pt. Модификатори и метатекстуални оператори (Modyfikatory i operatory metatekstualne) jest najobszerniejszą częścią monografii (s ) i składa się z siedmiu podrozdziałów, będących jednocześnie tematycznie odrębnymi 4 Marković 2011: Zazwyczaj nie posiadają bowiem wykładników w formalnej strukturze językowej, dlatego też inter - pretacja ich znaczenia i funkcji pozostała poza kręgiem zainteresowania serbskich lingwistów (s. 14).

3 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ 195 ca łościami. Pierwszy z podrozdziałów О модификацији значења и лексичким мо - дификаторима (O modyfikacji znaczenia i modyfikatorach leksykalnych, s. 9 37) jest swego rodzaju wstępem do kolejnych podrozdziałów przedstawiających kierunki analizy materiału językowego uwzględnionego w monografii. W podrozdziale tym Ristić przedstawia obszar zainteresowań badawczych, dotychczasowe osiągnięcia badaczy serb skich, jak również innych słowiańskich językoznawców w tej dziedzinie oraz definiuje terminy, którymi operuje w całej publikacji. Ristić podkreśla, że o modyfikacji oraz modyfikatorach napisano wiele prac w serbskojęzycznej, slawistycznej, a także innej obco języcznej literaturze. Autorka dodaje, że nie zawsze zjawiska te określane były terminami modyfikacja i modyfikatory. Główną definicję pojęcia modyfikatora przejmuje od Ž. Bošnjakovicia, dla którego modyfikator to ogólny termin dla jednostki językowej, która bliżej określa, dopełnia, intensyfikuje, jednym słowem modyfikuje inną jednostkę językową (s. 9 10). Odwołuje się m.in. do prac M. Ivić, B. Hlebca, gramatyki P. Mrazović i Z. Vukadinović, do publikacji I. Grickat, P. Pipera, a także do swoich wcześniejszych opracowań. Zasady łączliwości przejmuje autorka głównie z prac rosyjskiego lingwisty J. Apresjana, sięgając także do terminu области дейцтвия (s ). Kolejny podrozdział pt. Функција модификације партикула као јединица семан - тичке кохезије (Funkcja modyfikacji partykuł jako jednostek semantycznej kohezji, s ) dotyczy rozważań autorki nad kohezyjną funkcją partykuł, Ristić jednocześnie podkreśla znaczenie semantyczne partykuł. Rozpatrywa ne są róż ne aspekty modyfikacji znaczenia, zasady i warunki ich realizacji na przy kładzie partykuł jako części mowy. Bez znaczenia jest, czy pełnią one funkcję modyfikacyjną w zdaniu czy w tekście, zawsze pojawiają się jako wykładniki niebezpośrednich kognitywnych treści, których złożone konotacje można rozpatrywać wyłącznie na poziomie dyskursu, w kon - tekście konkretnej sytuacji komunikacyjnej (s. 47). Ristić od nosi się także do problemu pojęcia partykuły dyskursywnej, które uznaje za nieuży tecz ne z racji założenia, że wszystkie partykuły mają funkcje dyskursywne, a więc są jednostkami dyskursywnymi. Autorka dodaje, że przeprowadzona analiza partykuł ukazuje problem przestrzeni semantycznej, w obrębie której mają miejsce wariacje poszczególnych jednostek, czyli w której granicach realizują one swoje funkcje modyfikacyjne i tworzą jednolity system nie tylko na planie leksykalno-semantycznym i gramatycznym, ale również na planie dyskursu (s. 47). Podrozdział pt. Партикула све у функцији модификатора (Partykuła sve w funkcji modyfikatora, s ) dotyczy analizy przysłówka sve, który z racji swojej funkcji modyfikacyjnej zostaje sklasyfikowany jako partykuła. W części tej przedstawia się ogólną semantyczno-komunikacyjną oraz gramatyczną charakterystykę partykuły sve, a także charakterystykę jej podstawowego znaczenia kwantyfikatywnego. Według ogólnej klasyfikacji leksem sve zaliczony jest do grupy przysłówków o znaczeniu logicznych związków: uogólniania, objętości/zawartości (zakresu obejmowania czegoś), prze dłużania (trwania), wzmacniania objętości/zawartości itd. (s. 49) Znaczenie partykuły sve w odniesieniu do dyskursu związane jest z intensyfikacją znaczenia stopnia wyż szego przymiotników i przysłówków, wyrażaniem etapowości i natężenia stopnia

4 196 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ wykonywanych czynności (dodanie komponentu czasu), a także rozpiętości w przestrzeni (dodanie komponentu przestrzennego). W podrozdziale przedstawiony jest szereg aspektów modyfikacji znaczeń na licznych przykładach związków kwantyfikatora sve z innymi jednostkami leksykalnymi, również ze znaczeniem oczekiwania, ciągło ści i nagromadzenia. Omawia się także konkretne realizacje konstrukcji a sve, sve da/kad/ ako, sa sve. Sve pojawia się również jako wyznacznik zredukowanej predykacji głębokiej z kategorialnym znaczeniem oczekiwania. Partykuła sve ze znaczeniem oczekiwania pełni funkcję modyfikacji propozycji oraz zapewnia status rematu w komunikacyjnej segmentacji wypowiedzi segmentowi, który modyfikuje (s. 68). W kolejnym podrozdziale pt. Прилог постепено као лексички модификатор (Przy słówek postepeno jako modyfikator leksykalny, s ) autorka przedstawia złożoność sytuacji, w której postepeno (przysłówek sytuacyjno-temporalny) jako modyfikator może występować i która w zależności od celu komunikacji może być realizowana w obrębie treści predykatu oraz w obrębie treści argumentów predykatu (s. 78). Sytuacja realizacji tego przysłówka jest złożona i w pełni zależna od celu komunikacji. Postepeno, które znajdowało się poza zainteresowaniem serbskich gramatyk i badań leksykograficznych, służy autorce do zobrazowania charakterystyki modyfikacji leksykalnej oraz problemu kwantyfikacji w sferze pragmatycznej. Syntaktyczno-semantyczne konstrukcje, w których realizuje się funkcja przysłówka postepeno, zostały opisane i podzielone na podstawowe typy (w ramach ogólnych gramatycznych kategorii nominalnych i werbalnych: liczby pojedynczej i mnogiej, aspektu dokonanego i niedokonane go) oraz zostały przedstawione w tabeli dołączonej do podrozdziału. Na podstawie rozbudowanej charakterystyki przysłówek ten Ristić klasyfikuje jako pragmatyczny kwantyfikator partytywno-dystrybucyjny (s. 77). Podrozdział pt. Модификатори са значењем очекиваности (Modyfikatory ze znaczeniem oczekiwania, s ) traktuje o jednostkach leksykalnych wyrażających znaczenie oczekiwania, tj. o partykułach i przedimkach typu: samo, osim, sem i in. oraz leksemach pełnoznaczeniowych typu: malo, mnogo, često (kwantyfikatorach), veliki, star, lep (przymiotnikach parametrycznych) oraz czasownikach typu: ostati, zadržavati se, sačuvati se i in. Kategoria oczekiwania jest realizowana w przypadku wymienionych typów partykuł, przedimków oraz czasowników w formie presuponowanych komponentów znaczenia (s. 85). W części pt. Партикуле у функцији метатекстуалних оператора (Partykuły w funk cji metetekstualnych operatorów, s ) w oparciu o leksemy: navodno, buk valno, dosledno, jednostavno, prosto, naprosto, Ristić przeprowadza analizę ich funkcji jako operatorów aktu mowy (operatori govornog postupka). Partykuły tego typu przedstawiają stosunek mówiącego do informacji zawartej w propozycji (np. jej faktywności). W tej części monografii przedstawiona została gramatyczna, leksykograficzno-semantyczna oraz komunikacyjno-pragamatyczna charakterystyka wyżej wymienionych partykuł, które jako komunikacyjne części składniowe dyskursu funkcjonują jako metatekstualne operatory aktu mowy (wyrażające dystans bądź brak dystansu wobec propozycji).

5 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ 197 Podrozdział Глаголи говорења у функцији метатекстуалних оператора (Czasowniki mówienia w funkcji metatekstualnych operatorów, s ) zawiera analizę funk - cji czasowników mówienia jako metajęzykowych modyfikatorów. Przedstawiono ten typ czasowników na przykładzie wyrażeń z czasownikiem kazati oraz jego wyrażeń i bardziej zło żonych konstrukcji jako operatorów w akcie mowy (s. 109). Wskazuje się na podobieństwo czasowników mówienia do partykuł i innych jednostek modalnych. Celem jest więc ukazanie specyfiki funkcji modyfikacyjnej form czasownika, które z jednej strony zachowują gramatyczne cechy leksemów werbalnych, z drugiej natomiast na podstawie funkcji komunikacyjnej charakteryzują się cechami właściwymi dla jednostek modalnych (s. 110). Zastosowanie verba dicendi w funkcji operatorów metajęzykowych jest nie tylko sposobem werbalizacji działania mówienia w procesie realizacji aktu mowy, komunikatywno-pragmatycznym zabiegiem stylistycznym, ale jest to także zabieg, w którym nadawca wypowiedzi pokazuje swoją odpowiedzialność w kreowaniu komunikacji, regulowaniu i dopełnianiu semantycznej koherencji dyskursu (s. 129). Autorka podkreśla, popierając licznym przykładami, także różnice w rea lizacji funkcji operatorów między partykułami a verba dicendi. Rozdział drugi pt. Градирање у функцији модификације (Stopniowanie w funkcji modyfikacyjnej) składa się z dwóch podrozdziałów i jest zdecydowanie mniej obszerny od rozdziału pierwszego (s ). Jego pierwsza część pt. Квантификатори мере као модификатори (Kwantyfikatory miary jako modyfikatory, s ) poświęcona jest problemowi aspektów semantycznych oraz pragmatycznych w modyfikacji przymiotników i przysłówków, w których kwantyfikowane komponenty są realizowane zarówno w morfemie głównym, jak również w części prefiksalnej (np. poveliki, oveliki, nevelik). U przymiotników tego typu kwantyfikatywność referentów jest określana w stosunku do wyjściowej, stereotypowej i społecznie ustalonej normy ilości/wiel kości itd., którą wyznacza w swojej wypowiedzi nadawca (od s. 131). Analiza kwantyfikacji przymiotników z prefiksem po-/o- wykazała, że jest ona realizowana stopniowalnie bez względu na to, czy podstawowa forma przymiotnika jest wyrażona w stopniu równym czy wyższym. Ristić podejmuje próbę głębokiej analizy tego złożonego słowotwórczo- -semantycznego modelu (charakterystycznego dla wielu stylów funkcjonalnych) i zdefiniowania wartości semantycznej tego typu prefiksów. Przymiotniki i przysłówki negacyjne realizują swoją kwantyfikatywność w obrębie skali znaczeniowej pojęcia opozycyjnego, antonimu (od s. 148). Drugi podrozdział pt. Модификаторске функције префикса не- (Funkcje modyfikacyjne prefiksu ne-, s ) przedstawia funkcję modyfikacyjną prefiksu ne-, czym Ristić dopełnia analizę leksyki negacyjnej w serbskiej literaturze. Część ta kontynuuje problematykę przedstawioną w poprzednim podrozdziale, przedstawia konkurencyj - ność przymiotników negacyjnych oraz przymiotników z prefiksem po-/o-. Produktyw ność prefiksu ne- oraz jego funkcje modyfikacyjną Ristić analizuje również w oparciu o rzeczowniki negacyjne i ich status we współczesnym języku serbskim (np. nečovek, nemajka, neljubav, nesan itp.) oraz formy dialektalne (od s. 157). Szczególną uwagę poświęca formom negacyjnym zaczerpniętym z pieśni i opowieści ludowych (od s. 166).

6 198 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ Prezentowane przez Ristić przykłady pozostawały do tej pory nieomówione w opracowaniach językoznawców z racji swojej szczególnej specyfiki oraz faktu, że nie są rozpowszechnione. Ta część monografii wykazuje produktywność słowotwórczego modelu z prefiksem ne- (zwłaszcza w leksyce dialektalnej) oraz potwierdza, że model ten jest prawdopodobnie jednym ze najstarszych funkcjonujących modeli w obrębie wariantu sztokawskiego. W rozdziale trzecim pt. Метонимија у функцији синтаксичке модификацције (Metonimia w funkcji modyfikacji syntaktycznej) znajduje się wyłącznie jeden artykuł podrozdział pt. Метонимија у функцији модификације базне активне дијатезе у деривирану пасивну дијатезу (Metonimia w funkcji modyfikacji bazowej diatezy czynnej w derywowaną diatezę bierną, s ). Jednocześnie rozdział trzeci jest najkrótszym ze wszystkich zawartych w monografii Ristić. W tej części na przykładach czasowników wyrażających działanie fizyczne, takich jak stezati, stiskati, pritiskati, daviti, przedstawia się ich zmodyfikowane znaczenia pozbawione komponentu ciągłego kontaktu (s. 181). Podstawowe znaczenie tego typu czasowników obejmuje wykonaw - cę czynności aktywnego uczestnika sytuacji agensa oraz biernego uczestnika, na którym czynność jest wykonywana pacjensa. Na planie syntaktycznym mamy do czynienia z agensem w roli podmiotu oraz pacjensem w roli dopełnienia bliższego. W znaczeniach powstałych na skutek metonimicznych modyfikacji zmieniają się role aktantów w danej sytuacji. Ristić pokazuje na przykładach semantyczną zmianę znaczenia, która wywołuje także zmiany w strukturze syntaktycznej. Użycie terminu diateza wyjaśnia w oparciu o podobieństwo zmiany ról semantycznych podobne do syntak tycznej diatezy strony czasownika biernej i czynnej (s. 194). Publikacja ma na celu ukazanie związków znaczeń i reguł semantycznych oraz syntaktycznych, a także ukazanie i objaśnienie wzajemnej modyfikacji znaczeń poszczególnych jednostek leksykalnych, realizowanej na poziomie poszczególnych ich komponentów, jak również treści zdaniowej. Ponadto zadaniem pracy jest ustanowienie reguł łączliwości, gramatycznych i komunikacyjnych warunków realizacji nowych znaczeń, a także typów leksykalnych, dyskursywnych oraz komunikacyjnych modyfikatorów. Ristić w swojej monografii pragnie zwrócić uwagę na te jednostki leksykalne, których analiza może mieć istotny wkład w rekonstrukcję leksykograficznego metajęzyka oraz w rozwój szeroko pojętej leksykologii i leksykografii, a także pozwoli rozwinąć nowoczesne teorie badań na gruncie serbskiej nauki o języku oraz poszerzyć zakres zadań stawianych przed współczesnymi badaniami leksykograficznymi. Przegląd artykułów w publikacji jest przedstawieniem nowego podejścia w opisie modyfikacji znaczenia i modyfikatorów w obrębie związków syntagmatycznych, na poziomie zdania oraz na poziomie całego dyskursu wypowiedzi, ponieważ w kręgu zainteresowania Ristić mieszczą się modyfikatory, których znaczenie i funkcje znajdowały się dotychczas poza analizami z zakresu leksykografii. Analiza dyskursywna tych zjawisk w połączeniu z interpretacją o charakterze gramatycznym pozwala rozważyć głębokie związki kognitywne treści wypowiedzi i jej formy.

7 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ 199 Styl pracy jest przejrzysty a kompozycja logiczna, co ułatwia czytelnikowi śledzenie głównych myśli poszczególnych podrozdziałów monografii. Jednocześnie podział pracy na spójne części pozwala czytelnikowi na zapoznanie się z konkretną interesującą go częścią dzieła bez konieczności zaznajamiania się z całością monografii. Ristić wielokrotnie powtarza przyjmowane tezy oraz wnioski, jednocześnie w kolejnych podrozdziałach odwołuje się do poprzednich i odwrotnie. Analiza poszczególnych przypadków jest precyzyjna i szczegółowa, całość monografii, pomimo podziału na części, jest spójna i wzajemnie powiązana. Jest to kompleksowe dzieło dotyczące złożoności związków między znaczeniem leksykalnym, gramatyką i syntaktyką w obrębie tekstu/dyskursu. Problematyka została przedstawiona głównie na materiale leksykalnym zaczerpniętym ze słowników Maticy Serbskiej, SANU i JAZU 6 oraz elektronicznych korpusów współczesnego języka serbskiego, a także w oparciu o przykłady z badań nad dialektami. Główną linią zainteresowania w monografii jest analiza partykuł i ich funkcji modyfikacyjnych. Ristić konstatuje, że tego typu leksemy są jednostkami semantycznymi warunkującymi typy spójności strukturalnej (kohezji) oraz spójności treściowej (koherencji), tym samym partykuły funkcjonują nie tylko w systemie leksykalno-semantycznym i gramatycznym, ale także na poziomie komunikacji i dyskursu 7. Partykuły realizu - ją funkcję modyfikacyjną jako elementy niezwiązane z elementami struktury zdania, dlatego modyfikacja jest kierowana na treść propozycji. W oparciu o dyskursywne podejście w interpretacji funkcji partykuł Ristić proponuje ich możliwą klasyfikację (s ) jako jednostek na planie komunikacyjnym tekstu oznaczających dwa typy relacji między elementami treści dyskursu: 1) partykuły oznaczające związki z treścią wy - powiedzi/dyskursu (np. тако, наиме, дакле, баш, онда, макар, уопште, готово, буквално, вероватно) oraz 2) partykuły oznaczające relacje nadawcy w stosunku do odbiorcy (np. па, бре, доста, живео, зар, еда). Autorka monografii pokazała, bazując na różnorodnych przykładach, że modyfikatory funkcjonują w obrębie tekstu jako operatory metatekstualne aktów mowy, podkreśla także ich niezwykle ważną rolę aktualizującą treść wypowiedzi na planie semantycznym i komunikatywnym, co udowadnia ich znaczenie dla odczytania intencji wypowiedzi. Modyfikacja znaczenia w obrębie aktu mowy rozważana jest w monografii również w związku z verba dicendi. Ristić pokazuje, że czasowniki mówienia także pojawiają się jako rozbudowane struktury pełniące ekwiwalentne funkcje w stosunku do funkcji realizowanych przez partykuły/przymiotniki/przysłówki, tj. funkcje operatorów aktu mowy 8. Po dogłębnym przyjrzeniu się omawianej publikacji możemy podsumować, że dr Stana Ristić swoje badania leksykologiczne języka serbskiego zapoczątkowane we 6 Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika IV VI, Matica srpska, Novi Sad ; Rečnik srpsko - hrvatskog književnog i narodnog jezika I XV, SANU, Beograd ; Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika XI, JAZU, Zagreb Por.: Lazić-Konjik 2011: Więcej: ibidem: 304.

8 200 PRZEGLĄD LITERATURY SOCJOLINGWISTYCZNEJ wcześniejszych pracach artykułach i monografiach z powodzeniem kontynuuje, wzbogacając je i pogłębiając. Ukazuje nowe złożone związki między znaczeniem leksykalnym a gramatyką i składnią 9. Dogłębna analiza modyfikatorów leksykalnych daje szerokie zaplecze metodologiczne i teoretyczne dla kolejnych badań nad modyfikacjami znaczenia w języku. Skłania także do przyjrzenia się problemowi z perspektywy nie tylko kognitywnej i pragmatycznej, ale również społeczno-kulturowej. Monografia może stać się przyczynkiem do badań porównawczych analizowanych zjawisk w językach słowiańskich, a także do badań poszczególnych typów modyfikatorów w obrębie konkretnych odmian języka. BIBLIOGRAFIA Grzegorczykowa R., 2011, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. II, Warszawa. Grzegorczykowa R., 2008, Wykłady z polskiej składni, wyd. III, Warszawa. Lazić-Konjik I., 2011, Stana Ristić: Modifikacija značenja i leksički modifikatori u srpskom jeziku, Institut za srpski jezik SANU, Beograd 2009, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, vol. 54, br. 2, Marković A., 2011, Stana Ristić: Modifikacija značenja i leksički modifikatori u srpskom jeziku, Institut za srpski jezik SANU, Beograd 2009, Južnoslovenski filolog, br. 67, Žele A., 2011, O leksiki v sodobnem srbskem jeziku, o njenih spremembah v smislu ekspresivnosti in norme, Slavistična revija, letnik 59/1 4, Martyna Ecler 9 Ibidem, s. 303.