Teoria polityki społeczne. Teoria normatywna: solidarność i integracja społeczna

Transkrypt

1 Teoria polityki społeczne Teoria normatywna: solidarność i integracja społeczna

2 Rodziny słów bliskoznacznych integracji społecznej i o przeciwstawnym znaczeniu Synonimy Społeczeństwo, społeczność Porządek, ład Integracja Inkluzja, przyjęcie (do grupy), włączenie, przynależność Partycypacyjność, uczestnictwo Spójność, spoistość, kohezja Wspólnota, współdziałanie, współpraca, kooperacja, koegzystencja Antonimy Antyspołeczność, aspołeczność Chaos, anarchia Dezintegracja, rozpad, segregacja, separacja Wykluczenie, ekskluzja, wyrzucenie (z grupy wyrzutek ), odrzucenie Marginalizacja, dominacja Podział, niespójność, dysproporcja, polaryzacja Konflikt, nietolerancja, separacja, sabotaż, konkurencja Braterstwo, solidarność, więzi Pokój Kolektywizm, kolektywizacja Egoizm, obojętność Wojna, walka Indywidualizm, indywidualizacja

3 Integracja społeczna, zintegrowane społeczeństwo Integracja czego/ w czym Czego? Społeczeństwa. Czyli? Jednostek w grupach społecznych, grup społecznych w społeczeństwie (w państwie), państw w regionalnych organizacjach itd. Zintegrowane społeczeństwo Ujęcie minimalistyczne: pokojowe współistnienie różnych grup w państwie przy wzajemnym minimum tolerancji Ujęcie maksymalistyczne: podobne wartości, wspólna tożsamość, harmonijna współpraca, powszechna wzajemna pomoc i solidarność

4 Problem porządku społecznego w filozofii polityki i socjologii Od wojny wszystkich przeciwko wszystkim do umowy społecznej polegającej na zrzeczeniu się używania przemocy na rzecz władcy i państwa, co przynosi pokój społeczny (Hobbes) Od pierwotnej i emocjonalnej wspólnoty do wtórnego i opartego na wzajemnych korzyściach stowarzyszenia (Tönnies) Od solidarności mechanicznej społeczeństw pierwotnych do solidarności organicznej społeczeństw współczesnych (Durkheim)

5 Spójność/integracja społeczna ujęcie socjologiczne Stopień w którym ci, którzy uczestniczą w systemie społecznym utożsamiają się z nim i czują się zobowiązani do wspierania jego norm, wartości, przekonań i struktury (jedno ze znaczeń social order, czyli porządku społecznego) Integracja normatywna: stan i stopień w jakim systemy wartości wyznawane przez członków grupy i ich zachowania są zgodne z systemami wartości i wzorami zachowań, obowiązującymi w danej grupie (J. Turowski) Integracja funkcjonalna: stan i stopień zgodności ról społecznych pełnionych przez członków grupy oraz funkcji i zadań wykonywanych przez instytucje grupowe z rolami i funkcjami im przypisywanymi oraz stan i stopień, w jakim wykonują je w sposób zharmonizowany (J. Turowski)

6 Integracja w państwie i w grupach, grupy alterintegracyjne AI alternatywna integracja J jednostka - więzi, granice

7 Integracja i alterintegracja w metaforze domu społecznego

8 Integracja/uczestnictwo a motywacja Jaka motywacja? Tak Czy uczestniczy? Nie Pozytywna i wewnętrzna Uczestnictwo pożądane, chciane INTEGRACJA Brak uczestnictwa pożądanego, chcianego WYKLUCZENIE Negatywna i zewnętrzna Uczestnictwo wymuszone INTEGRACJA POZORNA Brak uczestnictwa mimo groźby kar i prób jego wymuszenia NONKONFORMIZM WYKLUCZENIE POZORNE

9 Integracja/wykluczenie i ich oceny Jaka ocena integracji lub wykluczenia? Pozytywna Negatywna Integracja czy wykluczenie? Integracja Wykluczenie Integracja oceniona pozytywnie Integracja na złych warunkach Integracja wokół złych celów Integracja w grupach przestępczych Integracja partykularna (nie uwzględnianie innych celów i interesów poza celami własnej grupy) Wykluczenie uzasadnione, np. kara wykluczenia ze społeczeństwa za naruszanie uznanych za powszechnie obowiązujące norm grupowych Wykluczenie ocenione negatywnie

10 Spójność społeczna ujęcie wielowymiarowe 1. Przynależność izolacja. Spójność społeczna jako wspólne wartości, poczucie bycia częścią większej całości 2. Inkluzja ekskluzja. Spójność społeczna jako zdolność do uczestnictwa w rynku pracy i w rynku konsumpcji 3. Uczestnictwo pasywność. Spójność społeczna jako zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej i państwa

11 Spójność społeczna ujęcie wielowymiarowe cd. 4. Uznanie odrzucenie. Spójność społeczna jako tolerancja dla różnych stylów życia i kultur, pluralizm jako cnota 5. Prawomocność nieprawomocność. Spójność społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które służą jako mediatorzy w konfliktach społecznych 6. Równość nierówność. Spójność społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które zapewniają bardziej równomierny rozkład zasobów ekonomicznych w społeczeństwie P. Bernard, Social Cohesion: A. Critique, Canadian Policy Research Networks, Discussion Paper nr 09, grudzień 1999

12 Spójność społeczna według sfery aktywności i rodzaju relacji Sfera aktywności Ekonomiczna Polityczna Społecznokulturowa Formalne Inkluzja ekskluzja Spójność społeczna jako zdolność do uczestnictwa w rynku pracy i w rynku konsumpcji Prawomocność nieprawomocność Spójność społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które służą jako mediatorzy w konfliktach społecznych Uznanie odrzucenie Spójność społeczna jako tolerancja dla różnych stylów życia i kultur, pluralizm jako cnota Rodzaj relacji Materialne Równość nierówność Spójność społeczna rozumiana jest jako publiczne i prywatne instytucje, które zapewniają bardziej równomierny rozkład zasobów ekonomicznych w społeczeństwie Uczestnictwo pasywność Spójność społeczna jako zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej i państwa Przynależność izolacja Spójność społeczna jako wspólne wartości, poczucie bycia częścią większej całości P. Bernard, Social Cohesion: A. Critique, Canadian Policy Research Networks, Discussion Paper nr 09, grudzień 1999

13 Integracja społeczna a inne wartości: wolność Nie sposób przyjąć za równoznaczne, że człowiek niewykluczony, to jednocześnie człowiek społecznie zintegrowany. Z drugiej strony, czy integracja społeczna w sensie więcej niż podstawowym, to nie jest przypadkiem droga do kolektywizacji, za którą społeczeństwa postkomunistyczne nie przepadają? Właśnie z tego względu, pomimo używania terminu integracja społeczna, należy zaznaczyć, że chodzi o taki rodzaj integracji, który nie zmniejsza wolnościowych wartości jednostki Narodowa Strategia Integracji Społecznej

14 Spójność społeczna a inkluzja społeczna, bezpieczeństwo społeczne i upodmiotowienie Systemy Instytucje Organizacje Bezpieczeństwo społecznoekonomiczne Bezpieczeństwo zdrowotne, mieszkaniowe, żywieniowe, socjalne, zatrudnieniowe, mieszkaniowe Inkluzja i równe szanse w instytucjach Włączenie w zatrudnienie, rynek pracy, dostęp do służby zdrowia, do systemu edukacji, do mieszkania, do zabezpieczenia społecznego Procesy społeczne, rozwój społeczny Jakość społeczna, jakość społeczeństwa Procesy biograficzne, rozwój osobisty Spójność społeczna Bezpieczeństwo publiczne, międzypokoleniowa solidarność, status społeczny i spójność ekonomiczna, kapitał społeczny, zaufanie Upodmiotowienie, kompetencje i zdolność do działania Upodmiotowienie społecznokulturowe, mobilność społeczna, podmiotowość ekonomiczna, upodmiotowienie psychologiczne, polityczne Społeczności Rodziny Sieci Grupy W. Beck, L.J.G. van dre Maesen, A. Walker, Theorizing Social Quality: The Concept s Validity, 2001

15 Integracja społeczna definicja międzynarodowa Celem integracji społecznej jest ustanowienie <<społeczeństwa dla wszystkich>>, w którym każda jednostka, ze swoimi prawami i obowiązkami, ma do odegrania czynną rolę. Takie integrujące (inclusive) społeczeństwo musi opierać się na poszanowaniu: wszystkich praw i fundamentalnych wolności człowieka różnorodności kulturowej i religijnej sprawiedliwości społecznej uznaniu szczególnych potrzeb grup zagrożonych i pokrzywdzonych na demokratycznym współuczestnictwie i rządach prawa Program Działań Światowego Szczytu na Rzecz Rozwoju Społecznego, 1995

16 Spójność społeczna definicja europejska Spójność społeczna... to zdolność społeczeństwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim swym członkom, minimalizowania nierówności (disparities) między nimi i unikania polaryzacji. Społeczeństwo spójne to wspólnota wolnych, wspierających się nawzajem ludzi, którzy dążą do tych wspólnych celów metodami demokratycznym Zrewidowana Strategia Spójności Społecznej Rady Europy, 2004

17 Integracja w zestawie kryteriów postępu społecznego Bezpieczeństwo ludzi Możliwości rozwoju potencjału zdolności i umiejętności oraz jego spożytkowanie Równouprawnienie, równość i sprawiedliwość Podmiotowość i autonomia Możliwość zachowania i rozwijania własnej kultury i tożsamości Więzi społeczne, solidarność między ludźmi J. Danecki

18 Definicje polityki społecznej nawiązujące do integracji społecznej Celem polityki społecznej jest budowanie tożsamości osoby w ramach pewnej wspólnoty, z którą jest ona związana... polityka społeczna jest tym, co jest skupione w instytucjach tworzących integrację i przeciwdziałających alienacji (K. Boulding) Jednym z podstawowych elementów ładu społecznego projektowanego przez politykę społeczną w tradycji europejskiej jest kształt więzi łączących członków społeczności. W tym ujęciu polityka społeczna uzyskuje aspekt więziotwórczy (M. Rymsza)... polityka społeczna to nie tylko rozwiązywanie problemów społecznych, ale także urzeczywistnienie określonej wizji ładu społecznego, w której więzi społeczne są jedną z centralnych kategorii (M. Rymsza) Polityka społeczna to Celowa działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych, mająca na celu zapewnienie ładu społecznego (G. Firlit-Fesnak, B. Szatur-Jaworska)

19 Integracja społeczna wśród wartości polityki społecznej Tradycyjnie zrośnięte z PS Kolektywizm Równość Bezpieczeństwo Biologizm Nowe Wolność Efektywność J. Supińska

20 Kryteria oceny polityki społecznej Wspieranie efektywności ekonomicznej Ograniczanie ubóstwa Wspieranie równości społecznej Wspieranie integracji społecznej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Wspieranie stabilności społecznej Wspieranie autonomii R. E. Goodin et al.

21 Więzi, solidarność i polityka społeczna Solidarność opiera się na dwóch zasadach: wzajemności (solidarność pozioma) troski o najsłabszych członków wspólnoty (solidarność pionowa) Więzi społeczne i więzi instytucjonalne:... tworząc... instytucje systemu zabezpieczenia społecznego wykorzystano istniejące więzi społeczne do budowy więzi instytucjonalnych więzi instytucjonalne mogą zarówno osłabiać jak i wzmacniać więzi społeczne Marek Rymsza

22 Instytucjonalizacja więzi Jaki rodzaj więzi? Czy więzi zostały zinstytucjonalizowane? Zinstytucjonalizowane Niezinstytucjonalizowane Poziome (samopomoc) Ubezpieczenia społeczne Ubezpieczenia wzajemne Pionowe (pomoc słabszym) Pomoc społeczna Pomoc charytatywna

23 Instytucjonalizacja więzi

24 Znaczenie polityki społecznej Polityka społeczna Na schemacie brakuje czynników pozytywnych, które polityka społeczna może wzmacniać Czynniki negatywnie wpływające na spójność, np.: nierówności społeczne, zachowania antyspołeczne, konflikty tożsamości Spójność społeczna, integracja społeczna Czy możliwym jest, aby polityka społeczna przyczyniała się do zmniejszania spójności i integracji społecznej?

25 System socjalny (welfare system) może być postrzegany zarówno, jako podtrzymujący i wspierający porządek społeczny i akceptowany środek kontroli społecznej, lub jako podważający i osłabiający podstawy istniejącego społeczeństwa. Jest jednak całkiem prawdopodobne, że różne elementy tego systemu pełnią różne role i mają różne skutki. W sumie, system socjalny realizuje obie funkcje - równocześnie wspiera niektóre części struktury społecznej i zmienia lub osłabia tradycyjne więzi społeczne pod innymi względami K. Blakemore

26 Wolność, równość (sprawiedliwość), solidarność (integracja) a modele demokracji Polaryzacja i konflikt Wolność od, wolność do? WOLNOŚĆ Demokracja inkluzywna Demokracja pluralistyczna Sytuacji, szans, traktowania? RÓWNOŚĆ SOLIDARNOŚĆ Dzieląca, łącząca? Ujednolicający przymus Demokracja partycypacyjna Wymuszona integracja i dominacja P. Bernard, Social Cohesion: A. Critique, Canadian Policy Research Networks, Discussion Paper nr 09, grudzień 1999, s. 6.

27 Polityka społeczna między solidarnością a równością i wolnością Priorytet dla solidarności głównym problemem polityki społecznej jest wymuszona integracja i dominacja Solidarność z wolnością model do realizacji przez politykę społeczną: demokracja pluralistyczna (np. tolerancyjny multikluturalizm) Solidarność z równością model do realizacji przez politykę społeczną: demokracja partycypacyjna (np. udział obywateli w instytucjach, upodmiotowienie w różnych obszarach)