Teoria polityki społeczne. Teoria normatywna: integracja społeczna

Transkrypt

1 Teoria polityki społeczne Teoria normatywna: integracja społeczna

2 Celem polityki społecznej jest budowanie tożsamości osoby w ramach pewnej wspólnoty, z którą jest ona związana... polityka społeczna jest tym, co jest skupione w instytucjach tworzących integrację i przeciwdziałających alienacji (K. Boulding) Jednym z podstawowych elementów ładu społecznego projektowanego przez politykę społeczną w tradycji europejskiej jest kształt więzi łączących członków społeczności. W tym ujęciu polityka społeczna uzyskuje aspekt więziotwórczy (M. Rymsza)... polityka społeczna to nie tylko rozwiązywanie problemów społecznych, ale także urzeczywistnienie określonej wizji ładu społecznego, w której więzi społeczne są jedną z centralnych kategorii (M. Rymsza) Polityka społeczna to Celowa działalnośd paostwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych, mająca na celu zapewnienie ładu społecznego (G. Firlit-Fesnak, B. Szatur- Jaworska)

3 Integracja w zestawie kryteriów postępu społecznego Bezpieczeostwo ludzi Możliwości rozwoju potencjału zdolności i umiejętności oraz jego spożytkowanie Równouprawnienie, równośd i sprawiedliwośd Podmiotowośd i autonomia Możliwośd zachowania i rozwijania własnej kultury i tożsamości Więzi społeczne, solidarnośd między ludźmi J. Danecki

4 Wartości polityki społecznej Tradycyjnie zrośnięte z PS Kolektywizm Równośd Bezpieczeostwo Biologizm Nowe Wolnośd Efektywnośd J. Supińska

5 Kryteria oceny polityki społecznej Wspieranie efektywności ekonomicznej Ograniczanie ubóstwa Wspieranie równości społecznej Wspieranie integracji społecznej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Wspieranie stabilności społecznej Wspieranie autonomii R. E. Goodin et al.

6 Synonimy Społeczeostwo, społecznośd Porządek, ład Integracja Inkluzja, przyjęcie (do grupy), włączenie, przynależnośd Partycypacyjnośd, uczestnictwo Spójnośd, spoistośd, kohezja Wspólnota, współdziałanie, współpraca, kooperacja, koegzystencja Braterstwo, solidarnośd, więzi Pokój Kolektywizm Rodziny słów Antonimy Antyspołecznośd, aspołecznośd Chaos, anarchia Dezintegracja, rozpad, segregacja, separacja Wykluczenie, ekskluzja, wyrzucenie (z grupy wyrzutek ), odrzucenie Marginalizacja, dominacja Podział, niespójnośd, dysproporcja, polaryzacja Konflikt, nietolerancja, separacja, sabotaż, konkurencja Egoizm, obojętnośd Wojna, walka Indywidualizm

7 Problem porządku społecznego Od wojny wszystkich przeciwko wszystkim do umowy społecznej polegającej na zrzeczeniu się używania przemocy na rzecz władcy i paostwa, co przynosi pokój społeczny (Hobbes) Od pierwotnej i emocjonalnej wspólnoty do wtórnego i opartego na wzajemnych korzyściach stowarzyszenia (Tönnies) Od solidarności mechanicznej społeczeostw pierwotnych do solidarności organicznej społeczeostw współczesnych (Durkheim)

8 Integracja społeczna, zintegrowane społeczeostwo Integracja Czego? Społeczeostwa. Czyli? Jednostek w grupach społecznych, grup społecznych w społeczeostwie (w paostwie), paostw w regionalnych organizacjach itd. Zintegrowane społeczeostwo Ujęcie minimalistyczne: pokojowe współistnienie różnych grup w paostwie przy wzajemnym minimum tolerancji Ujęcie maksymalistyczne: podobne wartości, wspólna tożsamośd, harmonijna współpraca, powszechna wzajemna pomoc i solidarnośd

9 Integracja społeczna - ujęcie polityczne Celem integracji społecznej jest ustanowienie <<społeczeostwa dla wszystkich>>, w którym każda jednostka, ze swoimi prawami i obowiązkami, ma do odegrania czynną rolę. Takie integrujące (inclusive) społeczeostwo musi opierad się na poszanowaniu: wszystkich praw i fundamentalnych wolności człowieka, różnorodności kulturowej i religijnej, sprawiedliwości społecznej, uznaniu szczególnych potrzeb grup zagrożonych i pokrzywdzonych na demokratycznym współuczestnictwie i rządach prawa Program Działań Światowego Szczytu na Rzecz Rozwoju Społecznego, 1995

10 Spójnośd społeczna ujęcie polityczne Spójnośd społeczna... to zdolnośd społeczeostwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim swym członkom, minimalizowania nierówności (disparities) między nimi i unikania polaryzacji. Społeczeostwo spójne to wspólnota wolnych, wspierających się nawzajem ludzi, którzy dążą do tych wspólnych celów metodami demokratycznym Zrewidowana Strategia Spójności Społecznej Rady Europy, 2004

11 Spójnośd/integracja społeczna ujęcie socjologiczne Stopieo w którym ci, którzy uczestniczą w systemie społecznym utożsamiają się z nim i czują się zobowiązani do wspierania jego norm, wartości, przekonao i struktury (jedno ze znaczeo social order, czyli porządku społecznego) Integracja normatywna: stan i stopieo w jakim systemy wartości wyznawane przez członków grupy i ich zachowania są zgodne z systemami wartości i wzorami zachowao, obowiązującymi w danej grupie (J. Turowski) Integracja funkcjonalna: stan i stopieo zgodności ról społecznych pełnionych przez członków grupy oraz funkcji i zadao wykonywanych przez instytucje grupowe z rolami i funkcjami im przypisywanymi oraz stan i stopieo, w jakim wykonują je w sposób zharmonizowany (J. Turowski)

12 Integracja w paostwie i w grupach, grupy alterintegracyjne J jednostka - więzi, granice

13 Integracja i alterintegracja w metaforze domu społecznego

14 Integracja/uczestnictwo a motywacja Jaka motywacja? Tak Czy uczestniczy? Nie Pozytywna i wewnętrzna Uczestnictwo pożądane, chciane (integracja) Brak uczestnictwa pożądanego, chcianego (wykluczenie) Negatywna i zewnętrzna Uczestnictwo wymuszone (integracja pozorna) Brak uczestnictwa mimo groźby kar i prób jego wymuszenia (nonkonformizm, wykluczenie pozorne)

15 Integracja/wykluczenie i oceny Jaka ocena? Pozytywna Negatywna Integracja czy wykluczenie? Integracja Wykluczenie Integracja na złych warunkach Integracja wokół złych celów Integracja w grupach przestępczych Integracja partykularna (nie uwzględnianie innych celów i interesów poza celami własnej grupy) Wykluczenie uzasadnione, np. kara wykluczenia ze społeczeostwa za naruszanie uznanych za powszechnie obowiązujące norm grupowych

16 Spójnośd społeczna ujęcie wielowymiarowe 1. Przynależnośd izolacja. Spójnośd społeczna jako wspólne wartości, poczucie bycia częścią większej całości 2. Inkluzja ekskluzja. Spójnośd społeczna jako zdolnośd do uczestnictwa w rynku pracy i w rynku konsumpcji 3. Uczestnictwo pasywnośd. Spójnośd społeczna jako zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej i paostwa

17 Spójnośd społeczna ujęcie wielowymiarowe cd. 4. Uznanie odrzucenie. Spójnośd społeczna jako tolerancja dla różnych stylów życia i kultur, pluralizm jako cnota 5. Prawomocnośd nieprawomocnośd. Spójnośd społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które służą jako mediatorzy w konfliktach społecznych 6. Równośd nierównośd. Spójnośd społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które zapewniają bardziej równomierny rozkład zasobów ekonomicznych w społeczeostwie

18 Spójnośd społeczna według sfery aktywności i rodzaju relacji Sfera aktywności Ekonomiczna Polityczna Społecznokulturowa Formalne Inkluzja ekskluzja Spójnośd społeczna jako zdolnośd do uczestnictwa w rynku pracy i w rynku konsumpcji Prawomocnośd nieprawomocnośd Spójnośd społeczna jako publiczne i prywatne instytucje, które służą jako mediatorzy w konfliktach społecznych Uznanie odrzucenie Spójnośd społeczna jako tolerancja dla różnych stylów życia i kultur, pluralizm jako cnota Rodzaj relacji Materialne Równośd nierównośd Spójnośd społeczna rozumiana jest jako publiczne i prywatne instytucje, które zapewniają bardziej równomierny rozkład zasobów ekonomicznych w społeczeostwie Uczestnictwo pasywnośd Spójnośd społeczna jako zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej i paostwa Przynależnośd izolacja Spójnośd społeczna jako wspólne wartości, poczucie bycia częścią większej całości P. Barnard

19 Kapitał społeczny Ch. Grootaert i T. van Bastelaer

20 Kapitał społeczny cztery perspektywy Perspektywa Główni aktorzy Zalecana polityka Ujęcie komunitarystyczne Lokalne stowarzyszenia Ujęcie sieciowe Więzi wspólnotowe wewnątrz grup i pomiędzy nimi (bridging/bonding) Ujęcie instytucjonalne Instytucje polityczne i prawne Ujęcie synergiczne Sieci wspólnotowe i stosunki paostwo-społeczeostwo Grupy wspólnotowe Sektor wolutarystyczny Przedsiębiorcy Grupy biznesowe Brokerzy informacji Sektor prywatny i publiczny Grupy wspólnotowe, społeczeostwo obywatelskie, firmy i paostwa Małe jest piękne Rozpoznanie zasobów społecznych ubogich Decentralizacja Tworzenie stref przedsiębiorczości Zasypywanie podziałów społecznych Gwarantowanie wolności osobistych i politycznych Przejrzystośd, rozliczalnośd Współprodukcja, uzupełnianie się Partycypacja, wzajemne powiązania Przeskalowywanie lokalnych organizacji

21 Bezpieczeostwo, spójnośd, inkluzja, podmiotowośd jakośd społeczna Methodological Rada Europy

22 Integracja a wolnośd Nie sposób przyjąd za równoznaczne, że człowiek niewykluczony, to jednocześnie człowiek społecznie zintegrowany. Z drugiej strony, czy integracja społeczna w sensie więcej niż podstawowym, to nie jest przypadkiem droga do kolektywizacji, za którą społeczeostwa postkomunistyczne nie przepadają? Właśnie z tego względu, pomimo używania terminu integracja społeczna, należy zaznaczyd, że chodzi o taki rodzaj integracji, który nie zmniejsza wolnościowych wartości jednostki Narodowa Strategia Integracji Społecznej

23 Wolnośd, równośd, solidarnośd a modele demokracji i podporządkowana im polityka społeczna Polaryzacja i konflikt Wolność od, wolność do? WOLNOŚĆ Demokracja inkluzywna Demokracja pluralistyczna Sytuacji, szans, traktowania? RÓWNOŚĆ SOLIDARNOŚĆ Dzieląca, łącząca? Ujednolicający przymus Demokracja partycypacyjna Wymuszona integracja i dominacja P. Bernard, Social Cohesion: A. Critique, Canadian Policy Research Networks, Discussion Paper nr 09, grudzieo 1999, s. 6.

24 Polityka społeczna między solidarnością a równością i wolnością Priorytet dla solidarności głównym problemem polityki społecznej jest wymuszona integracja i dominacja Solidarnośd z wolnością model do realizacji przez politykę społeczną: demokracja pluralistyczna (np. tolerancyjny multikluturalizm) Solidarnośd z równością model do realizacji przez politykę społeczną: demokracja partycypacyjna (np. udział obywateli w instytucjach, upodmiotowienie w różnych obszarach)

25 Więzi, solidarnośd i polityka społeczna Solidarnośd opiera się na dwóch zasadach: wzajemności (solidarnośd pozioma) troski o najsłabszych członków wspólnoty (solidarnośd pionowa) Więzi społeczne i więzi instytucjonalne:... tworząc... instytucje systemu zabezpieczenia społecznego wykorzystano istniejące więzi społeczne do budowy więzi instytucjonalnych więzi instytucjonalne mogą zarówno osłabiad jak i wzmacniad więzi społeczne M. Rymsza

26 Instytucjonalizacja więzi Jaki rodzaj więzi? Czy więzi zostały zinstytucjonalizowane? Zinstytucjonalizowane Niezinstytucjonalizowane Poziome (samopomoc) Ubezpieczenia społeczne Ubezpieczenia wzajemne Pionowe (pomoc słabszym) Pomoc społeczna Pomoc charytatywna

27 Instytucjonalizacja więzi

28 Znaczenie polityki społecznej Polityka społeczna Na schemacie brakuje czynników pozytywnych, które polityka społeczna może wzmacniać Czynniki negatywnie wpływające na spójnośd, np.: nierówności społeczne, zachowania antyspołeczne, konflikty tożsamości Spójnośd społeczna, integracja społeczna Czy możliwym jest, aby polityka społeczna przyczyniała się do zmniejszania spójności i integracji społecznej?

29 System socjalny (welfare system) może byd postrzegany zarówno, jako podtrzymujący i wspierający porządek społeczny i akceptowany środek kontroli społecznej, lub jako podważający i osłabiający podstawy istniejącego społeczeostwa. Jest jednak całkiem prawdopodobne, że różne elementy tego systemu pełnią różne role i mają różne skutki. W sumie, system socjalny realizuje obie funkcje - równocześnie wspiera niektóre części struktury społecznej i zmienia lub osłabia tradycyjne więzi społeczne pod innymi względami K. Blakemore